Międzynarodowe przepływy czynników produkcji WYKŁAD 5 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW

Międzynarodowe przepływy czynników produkcji WYKŁAD 5 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW

Wykład 5 Międzynarodowa mobilność czynników produkcji: Międzynarodowa mobilność pracy migracje Międzynarodowa działalność pożyczkowa międzynarodowe transfery finansowe Zagraniczne inwestycje bezpośrednie i firmy wielonarodowe

Mobilność czynników produkcji: sprawa bardzo wrażliwa politycznie Przepływy czynników produkcji, podobnie jak przepływy dóbr, są kwestią bardzo wrażliwą politycznie i często są przedmiotem daleko posuniętych ograniczeń: Ograniczenia dla migracji ( problem swobody przepływu w obrębie UE) Ograniczenia w przepływie kapitału, zwłaszcza portfelowego (Czy każdy na świecie może kupić obligacje polskiego rządu?) Ograniczenia w działalności firm wielonarodowych i przepływach inwestycji bezpośrednich

Mobilność pracy: podstawowy model Przyczyny i skutki migracji pokażemy w ramach modelu, gdzie wytwarzane jest jakieś jedno dobro Załóżmy jednak, że do jego produkcji potrzebne są dwa czynniki produkcji: ziemia i praca Założenie dot. funkcji produkcji: krańcowy produkt pracy jest malejący: Przy stałym zasobie ziemi, każdy kolejny pracownik w coraz mniejszym stopniu zwiększa wytwarzany produkt

Funkcja produkcji

Funkcja produkcji

Interpretacja graficzna krzywej MPL Z powodu malejącej krańcowej produktywności, produktywność pracowników zależy od wielkości zatrudnienia: im więcej jest ich zatrudniony, tym niższy jest krańcowy produkt pracy Jeśli przyjmiemy, że zarówno na rynku dóbr, jak i na rynku czynników produkcji panuje doskonała konkurencja, realne wynagrodzenie pracowników musi być równe ich wynagrodzeniom: w P MPL w P MPL Pole pod krzywą krańcowego produktu pracy można interpretować jako wartość produkcji, a ta z kolei jest równa wartości dochodu narodowego, czyli sumie dochodów pracowników i właścicielu ziemi

Wyposażenie w czynniki produkcji a mobilność pracy Jeśli Kraj jest względnie obficie wyposażony w pracę, zaś Zagranica jest względni obficie wyposażona w ziemię, zaś oba kraje dysponują taką samą technologią: Krańcowy produkt pracy w kraju jest niższy zagranicą, a zatem wynagrodzenie robotników krajowych jest niższe niż zagranicą O ile dopuścimy możliwość zmiany miejsca pracy, krajowi robotnicy będą chcieli wyjeżdżać za granicę

Motywacja dla migracji Krajowi robotnicy będą chcieli wyjeżdżać dotąd, dopóki występuje różnica między płacą w kraju, a płacą za granicą Emigracja z kraju podnosi płace realne robotników, którzy zostają w kraju (bo spada podaż pracy) Z kolei napływ pracowników zagranicę obniża tamtejsze wynagrodzenia (bo rośnie podaż pracy)

Równowaga obu rynków, gdy nie ma możliwości migracji A B G w* w J MPL MPL* H O O* Zasób pracy w kraju Zasób pracy zagranicą W kraju: Płaca robotników wynosi w Łączny produkt (i dochód) wynosi AJHO Za granicą: Płaca robotników wynosi w* Łączny produkt (i dochód) wynosi BGHO* Całkowity zasób pracy

Równowaga obu rynków, gdy dopuścimy migrację A w cm w B G w* C J MPL MPL* H O D O* Zasób pracy w kraju Zasób pracy zagranicą W kraju: Płaca robotników wynosi w cm (czyli wzrosła) Łączny produkt w kraju wynosi ACDO (czyli spadł o CJHD) Za granicą: Płaca robotników wynosi w cm (czyli spadła) Łączny produkt wynosi BCDO* (czyli wzrósł GCDH) Łączny światowy produkt rośnie (bo GCDH > CJHD) Trójkąt GCJ: przyrost światowego dobrobytu na skutek liberalizacji przepływów czynników produkcji Całkowity zasób pracy

Mobilność pracy a handel Model Heckschera-Ohlina przewiduje, że handel dobrami i usługami jest alternatywą dla liberalizacji przepływów czynników produkcji Usługi czynników produkcji są zawarte w dobrach, tak że wartość dóbr odzwierciedla produktywność czynników produkcji użytych do wytworzenia danego dobra W praktyce, mimo iż występują różnice w poziomie wynagrodzeń między krajami, nie obserwujemy pełnego wyrównywania się cen czynników produkcji z powodów podobnych, jak w modelu Heckschera-Ohlina 7-12

Czemu w praktyce nie obserwujemy wyrównywania się płac (np. Polska UK) 1. Model zakłada, że oba okraje produkują identyczne dobra; w rzeczywistości dobra mogą być inne, co powoduje, że nie możemy wprost porównywać produktywności pracy w produkcji dóbr w różnych krajach 2. Model zakłada, że ona kraje dysponują taką samą technologią; w rzeczywistości ta sama technologia nie jest dostępna wszystkim, co może wpłynąć na produktywność i wynagrodzenia czynników produkcji 3. Występują znaczące bariery i koszty związane z migracją 7-13

Mobilność pracowników: wnioski Prowadzi ona do zbieżności realnych wynagrodzeń Łączna światowa wielkość produkcji rośnie: Produkcja zagranicą rośnie a w kraju spada: przyrost produktu zagranicą przewyższa spadek produktu krajowego Mimo ogólnej poprawy, niektóre osoby tracą wskutek tych zmian: ci, którzy początkowo pracowali w kraju, otrzymują teraz wyższe wynagrodzenia realne, ci, którzy początkowo pracowali zagranicą otrzymują teraz niższe płace właściciele ziemi zagranicą korzystają z większej podaży pracy właściciele ziemi w kraju tracą wskutek migracji Podobnie jak w przypadku korzyści z handlu międzynarodowego, międzynarodowa mobilność siły roboczej, stwarzając szanse by teoretycznie zyskał każdy, powoduje, że niektóre grupy w rzeczywistości tracą.

Motywy dla migracji

Migracje Obecnie szacuje się, że liczba imigrantów na świecie przekroczyła 244 milionów (2015, w roku 2000: 150 mln) Imigranci stanowią około 3,0 % ludności świata (cały czas względna stabilność) Kobiety stanowią 48.0 % światowej liczby imigrantów (ponad 50% w Europie i Północnej Ameryce). W 2015 roku, 90.2 milionów migrantów urodzonych w krajach rozwijających się mieszkało w innych krajach biednego Południa, zaś 85.3 milionów osób urodzonych w krajach rozwijających się mieszkało w krajach bogatej Północy. W 2015 transfery związane z migracjami szacowano na 581 miliardów dolarów (w 2000 r.: 132 mld), z czego ponad ¾ napłynęło do krajów rozwijających się (w 2000: 63%); przeciętny koszt transferu 7,5% (!) Szanuje się, iż na świecie mamy 30,1 milionów tzw. nielegalnych imigrantów Źródło: Interntional Migration Organization 16

Migracje: kraje docelowe (2015) Kraj Imigranci (miliony) USA 46.6 Niemcy 12.0 Rosja 11.9 Arabia Saudyjska 10.2 UK 8.5 ZEA 8.1 Kanada 7.8 Francja 7.8 Australia 6.7 Hiszpania 5.8 Źródło: Interntional Migration Organization 18

Migracje: kraje emigracji Kraj Szacowana diaspora (miliony) Chiny 35.0 Indie 20.0 Filipiny 7.0 Źródło: Interntional Migration Organization 19

Przepływy finansowe towarzyszące migracjom Źródło: UNCTAD 20

Dochód z migracji napływający do Polski 21

Międzynarodowa działalność pożyczkowa Pod pojęciem międzynarodowej mobilności kapitału rozumie się zwykle mobilność kapitału finansowego Kiedy mówimy o międzynarodowej mobilności siły roboczej, pracownicy rzeczywiście fizycznie przenoszą się do innego kraju Kiedy mówimy o przepływie kapitału ze USA do Meksyku, nie mamy na myśli tego, że amerykańskie maszyny są rozmontowywane i przewożone na południe. Mówimy raczej o transakcji finansowej. Kapitał finansowy jest źródłem funduszy używanych do wytwarzania kapitału fizycznego (maszyny w fabryce) Międzynarodowa mobilność kapitału może być interpretowana jako handel międzyokresowy Handel międzyokresowy = wymiana dóbr konsumowanych dziś przez pożyczkobiorców na dobra konsumowane w przyszłości przez pożyczkodawców 7-22

Przykład Rolnik zebrał 30 ton pszenicy Decyzja: ile zjeść, a ile przeznaczyć na obsiew za rok Wie, że z każdej tony przeznaczonej na zasiew (czyli zaoszczędzonej, a nie skonsumowanej) tony pszenicy może za rok zebrać 4 tony Co może zrobić? Zjeść dziś wszystko za rok umrze z głodu Wszystko zaoszczędzić nie dożyje przyszłego roku Część zjeść, a część zaoszczędzić to jest to! Ile zaoszczędzi zależy od jego preferencji (cierpliwości) Np. 20 ton zje, 10 zasieje i za rok będzie miał 40 ton pszenicy

Przykład Kilka km dalej mieszka drugi, młody rolnik; dopiero rozwija swoje gospodarstwo: nie ma ziarna na zasiew, ale ma znakomite grunty orne: z 1 tony pszenicy może uzyskać 8 ton za rok Proponuje zatem rolnikowi nr 1: Pożycz mi swoją pszenicę, a obsieję nią moje pole. Oddam ci 75% zbioru. Rolnik 1 ma wybór: Zasiać u siebie 10 ton będzie miał 40 Pożyczyć 10 ton sąsiadowi ten zbierze 80 ton, z czego 60 ton odda rolnikowi nr 1 Opcja nr 2 jest bardziej korzystna!

Przykład Rolnik 1 ma przewagę w konsumpcji bieżącej: Jaki jest koszt konsumpcji przez niego 1 tony pszenicy? Rolnik 2 ma przewagę względną w konsumpcji przyszłej Rolnik 1 zmniejsza bieżącą konsumpcję w zamian za obietnicę, że za rok dostanie 75% ze 80 ton pszenicy: 60 tony pszenicy! A bez wymiany miałby jej 40 ton! Rolnik 2 korzysta, gdyż 20 ton zostaje dla niego (a nie miał, czym obsiać swojego super-pola) OBIE STRONY KORZYSTAJĄ!

Międzynarodowa działalność pożyczkowa Każda gospodarka (jej mieszkańcy) stają przed wyborem (trade-off) między skonsumowaniem swojego dochodu dziś a zaoszczędzeniem go na przyszłość Im więcej oszczędzamy (i inwestujemy dziś), tym mniej dziś konsumujemy Wybór ten możemy przedstawić graficznie za pomocą międzyokresowej granicy możliwości produkcyjnych 7-26

Międzyokresowa krzywa możliwości produkcyjnych

Międzyokresowa przewaga komparatywna Niektóre kraje mają przewagę komparatywną w wydawaniu bieżącego dochodu (w bieżącej konsumpcji) Inne mają przewagę w zaoszczędzeniu bieżącego dochodu (w przyszłej konsumpcji) Przewaga komparatywna w bieżącej konsumpcji: Niski koszt alternatywny bieżącej konsumpcji Wydając dziś złotówkę mojego dochodu tracę mało przyszłej konsumpcji A kiedy dużo bym traciła? 7-28

Międzyokresowa przewaga komparatywna a kierunki przepływu kapitału Kraje, które są pożyczkobiorcami netto, to kraje, które charakteryzują się bardzo efektywnymi możliwościami inwestycyjnymi w stosunku do bieżących możliwości produkcyjnych Przepływy kapitału odzwierciedlają zatem zasadę międzyokresowej przewagi komparatywnej i służą wymianie konsumpcji bieżącej na konsumpcję przyszłą

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie Zagraniczne inwestycje bezpośrednie to inwestycja, na skutek której firma z jednego kraju bezpośrednio kontroluje (jest właścicielem) firmy w innym kraju Umowna granica: 10% kapitału akcyjnego (IMF) 7-30

Korporacje wielonarodowe Czemu powstają korporacje wielonarodowe i czemu podejmują zagraniczne inwestycje bezpośrednie? Innymi słowy: 1. Lokalizacja: czemu dobra są produkowane w dwóch różnych krajach zamiast tylko w jednym (a następnie eksportowane do drugiego kraju)? 2. Internalizacja: jeśli już chcemy produkować jakieś dobro w różnych miejscach, czemu robić to w ramach jednej firmy, a nie niezależnie przez różne firmy? 7-31

Teoria korporacji wielonarodowych Fakt podejmowania jednoczesnej produkcji w kilku miejscach wynika zwykle z: Umiejscowienia koniecznych czynników produkcji: np. określone typy produkcji wymagają określonych czynników produkcji znajdujących się w danym miejscu (np. górnictwo) Różnic w kosztach produkcji (produkcja względnie pracointensywna realizowana jest w miejscach, gdzie dostępny jest duży zasób siły roboczej) montownia w Chinach Kosztów transportu i innych barier dla handlu fabryka Cersanitu w Rosji 7-32

Teoria korporacji wielonarodowych Internalizacja produkcji ma z kolei miejsce, kiedy bardziej korzystne dla producenta jest prowadzenie transakcji i produkcji w ramach jednej organizacji (a nie osobnych organizacji). Czemu tak może się zdarzyć? 1. Transfery technologii: transfer technologii czy wiedzy może być łatwiejszy w ramach jednej organizacji Słabe (lub czasem nieistniejące) prawo patentowe i ochrony własności intelektualnej Wiedzę trudno spakować i sprzedać 7-33

Teoria korporacji wielonarodowych 2. Integracja pionowa polega na konsolidacji różnych faz procesu produkcji: Integracja pionowa polega na połączeniu firm, które produkują dobra, z których jedne są nakładem produkcji w wytwarzaniu innych Takie rozwiązanie może być bardziej korzystne niż korzystanie z osobnych firm Np. stworzenie jednej firmy składającej się z gospodarstw rolnych oraz młynów może być bardziej wydajnie niż posiadanie młynów i zakupywanie ziarna w zewnętrznych firmach (choć niekoniecznie) 7-34

FDI w świecie 35

Geograficzna struktura inwestycji bezpośrednich Źródło: UNCTAD 2017 36

FDI i firmy wielonarodowe Źródło: UNCTAD 2013 Źródło: UNCTAD 2008, 2010 37

Kreacja zatrudnienia przez BIZ? 38

Podsumowanie 1. Prosty model międzynarodowej mobilności pracy pokazuje, że pracownicy (kapitał) będą (będzie) migrować do krajów charakteryzujących się wyższą produktywnością pracy (kapitału) i wyższymi płacami (stopami procentowymi) Płace realne spadają na skutek imigracji Płace realne rosną na skutek emigracji Ponieważ jednak kraje różnią się tym, jakie dobra produkują, różnią się posiadaną technologią, a nade wszystko ponieważ istnieją bariery dla migracji, płace realne nie wyrównują się między krajami 7-39

Podsumowanie 3. Międzynarodową działalność pożyczkową możemy postrzegać jako handel międzyokresowy, gdzie kraje dysponujące zyskownymi okazjami inwestycyjnymi pożyczają środki od tych, które takich okazji nie mają, inwestują je i zwracają je w przyszłości, co prowadzi do korzyści dla obu krajów 7-40

Podsumowanie 4. Firmy wielonarodowe podejmują zagraniczne inwestycje bezpośrednie, gdyż : ulokowanie produkcji za granicą może być bardziej efektywne, internalizacja przepływów technologicznych może być bardziej efektywna Integracja pionowa może być bardziej efektywna 7-41

Koniec wykładu 5 DZIĘKUJĘ I ZAPRASZAM ZA TYDZIEŃ