Makroekonomia I Ćwiczenia Ćwiczenia 2 Karol Strzeliński 1
Rynek Pracy Rynek, na którym z jednej strony znajdują się poszukujący pracy i ich oferty, a z drugiej strony przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy i poszukujący siły roboczej. Ludność w wieku produkcyjnym (L, POP) część ogólnej liczby ludności zdolna do pracy, w określonym w prawodawstwie danego kraju bądź przez urzędy statystyczne przedziale wiekowym (między prawną zdolnością do pracy, a wiekiem emerytalnym, zwykle w wieku 15-60/65 lat). Populacja aktywnych zawodowo zwana inaczej siłą roboczą (A, LF) osoby w wieku produkcyjnym, które pracują lub są bezrobotne. LF = E + U 2
Rynek Pracy Pracujący (E) wszyscy, którzy wykonywali pracę przynoszącą zarobek lub dochód. Pracujący na własny rachunek Osoby, które prowadzą własne gospodarstwo rolne albo prowadzą działalność gospodarczą na własny rachunek, nie zatrudniając pracowników najemnych. Bezrobotni (U) osoba w wieku 15-74 lat, która: w badanym tygodniu nie pracowała, jest gotowa podjąć pracę w ciągu następnych dwóch tygodni (także osoba, która czeka na jej rozpoczęcie), w ciągu ostatnich czterech tygodni poszukiwała aktywnie pracy (Definicja zgodna z BAEL oraz EUROSTAT oparta na wytycznych Międzynarodowej Organizacji Pracy). Bezrobotni zarejestrowani (Definicja GUS http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_plk_html.htm?id=poj-7546.htm 3
Rynek Pracy Populacja nieaktywnych zawodowo (N) część ludności w wieku produkcyjnym, która nie pracuje i nie szuka pracy np. osoby uczące się, inwalidzi, renciści i osoby niezdolne do pracy z innych powodów (pozbawieni wolności, wojskowi, bezdomni itp.). POP = LF + N 4
5
Rynek Pracy Bezrobotni długotrwale osoby pozostające w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych w miejscu pracy. Pracodawca Osoba, która prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek i zatrudnia, co najmniej jednego pracownika najemnego. 6
Wskaźniki rynku pracy Stopa aktywnośći zawodowej (współczynnik aktywności ekonomicznej) - stosunek liczby aktywnych zawodowo (A, LF) do liczby osób w wieku produkcyjnym (L, POP). a = A/L lub a= LF/POP Stopa zatrudnienia stosunek liczby osób pracujących (E) do ogółu ludności w wieku produkcyjnym (L, POP). e = E/L lub e= E/POP Stopa bezrobocia stosunek liczby osób zarejestrowanych jako bezrobotne (U), do ogółu ludności aktywnej zawodowo (A, LF). u = U/A lub u= U/LF 7
Przepływy na rynku pracy zatrudnieni Pracujący Dezaktywizacja zawodowa Zwolnieni, odchodzący z pracy Zniechęceni Udany powrót, wejście Bezrobotni Nieaktywni Nieudany powrót, wejście 8
Podaż pracy Zasób czasu = praca + odpoczynek Popyt na czas wolny jest zdeterminowany przez: poziom dochodu, ceny czasu wolnego (koszt alternatywny, czyli równowartość płacy), preferencje pracownika, efekt dochodowy przy wzroście dochodów (od pewnego poziomu): wzrostu popytu na czas wolny, (caeteris paribus) spadek podaży pracy, efekt substytucyjny wzrost płacy (do pewnego poziomu): spadek popytu na czas wolny) wzrost płacy powoduje spadek popytu na czas wolny (wzrost podaży pracy) 9
Podaż pracy Wzrost wynagrodzeń powoduje wystąpienie obu efektów jednocześnie, ale: efekt substytucyjny silniejszy przy niższym wyjściowym poziomie dochodu efekt dochodowy dla wysokiego poziomu płac realnych. 10
Popyt na pracę Krańcowy produkt pracy (MPL) przyrost produkcji wynikający z zatrudnienia dodatkowego pracownika (caeteris paribus) MPL > (w/p) przedsiębiorstwa zwiększają zyski zwiększając zatrudnienie MPL = (w/p) przestają zwiększać zatrudnienie przyrost zasobów innych czynników produkcji (np. kapitału rzeczowego) przesunięcie się krzywej w górę większe zapotrzebowanie na pracę 11
Popyt na pracę = podaży na pracę 12
Rodzaje bezrobocia ze względu na przyczynę Bezrobocie strukturalne spowodowane strukturalnym niedostosowaniem popytu i podaży na rynku pracy. Struktura podaży pracy, czyli na przykład kwalifikacje, wykształcenie, doświadczenie, miejsce zamieszkania pracowników poszukujących pracy - jest inna niż struktura popytu na pracę, czyli oczekiwań pracodawców. Bezrobocie to wynika z ciągłych zmian struktury gospodarki. Bezrobocie frykcyjne jego źródłem są ciągle zmiany na rynku pracy w każdym momencie czasu ktoś w gospodarce zmienia pracę (np. piekarz zostaje wyrzucony z pracy i idzie do pracy do innej piekarni). Za każdym razem upływa jednak pewien czas zanim znajdą oni następne zajęcie i przez ten czas mały procent osób aktywnych zawodowo jest przejściowo bezrobotny. Niemożliwy do obniżenia, minimalny poziom bezrobocia, wchodzi w skład bezrobocia naturalnego. 13
Rodzaje bezrobocia ze względu na przyczynę Ponieważ bezrobocie frykcyjne jest nieuchronne, a wiele gospodarek boryka się także z problemem bezrobocia strukturalnego, to pewien poziom bezrobocia w gospodarce jest rzeczą normalną lub naturalną. Naturalna stopa bezrobocia rynek pracy znajduje się w stanie równowagi, charakter całkowicie dobrowolny. Bezrobocie naturalne = = bezrobocie frykcyjne + bezrobocie strukturalne 14
Rodzaje bezrobocia ze względu na przyczynę Bezrobocie keynsowskie lub koniunkturalne wynika z niedostatecznego popytu na pracę. Powstaje w sytuacji, gdy produkcja danej gospodarki nie osiąga swego poziomu potencjalnego (pełne wykorzystane czynników produkcji). Według Keynesa powodem tego jest niedostateczny zagregowany popyt, któremu towarzyszą sztywne płace realne (np. z powodu ustalenia płac minimalnych) i ceny: chociaż jest wielu pracowników chcących zatrudnić się za płacę niższą niż obserwowana na rynku pracy dla ludzi o podobnych kwalifikacjach, to ofert pracy nie ma. 15
Rodzaje bezrobocia ze względu na przyczynę Bezrobocie klasyczne wynika ze sztucznego ustalania płac powyżej poziomu równoważącego popyt z podażą na rynku pracy. Na skutek działalność związków zawodowych lub ustawodawstwa określającego płace minimalne. Mimo dużej liczby pracowników chcących zatrudnić się za płacę niższą niż obserwowana na rynku pracy dla ludzi o podobnych kwalifikacjach, na skutek prawa i nacisków związków zawodowych nie mogą zostać zatrudnieni. Podobne do keynesowskiego, wynika z niezrównoważenia popytu i podaży pracy. Różne są jednak powody tych rozbieżności. 16
Instytucje na rynku pracy płaca minimalna (* oznacza wartość równowadze) (w/p) > (w/p)*, związki zawodowe negocjowanie poziomu w, klin podatkowy opodatkowanie dochodu wpływa na N D, przesunięcie krzywej w lewo, zasiłki dla bezrobotnych zwiększenie POP, zmniejszenie chęci podjęcia pracy, wzrost N*. (w/p) N 17
Rynek Pracy Zadania 18
Krzywa Philipsa Stopa inflacji Długookresowa krzywa Philipsa Stopa bezrobocia Krótkookresowa krzywa Philipsa 19
Prawo Okuna ( ) ( ) Y Y / Y = c U U Gdzie: Y poziom produkcji przy pełnym zatrudnieniu, Y stan produkcji faktycznej, U naturalna stopa bezrobocia, U obecny stan bezrobocia, c współczynnik zmienności. Wzrost produkcji wzrost zatrudnienia (firmy muszą zatrudnić dodatkowe osoby, bo inaczej nie mogłyby podnieść produkcji) 20
Makroekonomia I Ćwiczenia Dziękuje za uwagę 21