Wprowadzenie............................................. XIII Część I. Akty prawne Rozdział I. Zatrudnianie i zwalnianie 1. Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. Nr 24, poz. 141)..... 5 2. Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników z dnia 13 marca 2003 r. (Dz.U. Nr 90, poz. 844)........................ 135 3. Ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych z dnia 9 lipca 2003 r. (Dz.U. Nr 166, poz. 1608)................................... 141 Rozdział II. Dokumentacja pracownicza 4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika z dnia 28 maja 1996 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 286)................... 157 5. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie świadectwa pracy z dnia 30 grudnia 2016 r. (Dz.U. 2016, poz. 2292).... 171 Rozdział III. Ustalanie wynagrodzenia 6. Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z dnia 10 października 2002 r. (Dz.U. Nr 200, poz. 1679).......................... 183 7. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy z dnia 29 maja 1996 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 289)...... 191 8. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej z dnia 29 stycznia 2013 r. (Dz.U. 2013, poz. 167)....................... 197 9. Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa z dnia 25 czerwca 1999 r. (Dz.U. Nr 60, poz. 636) 207 V
10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy z dnia 25 marca 2002 r. (Dz.U. Nr 27, poz. 271)......... 243 11. Ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej z dnia 12 grudnia 1997 r. (Dz.U. Nr 160, poz. 1080) 245 12. Zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania z dnia 23 grudnia 1989 r. (M.P. Nr 44, poz. 358) 249 13. Ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy z dnia 13 lipca 2006 r. (Dz.U. Nr 158, poz. 1121)........ 253 Rozdział IV. Odpowiedzialność materialna pracowników 14. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie z dnia 4 października 1974 r. (Dz.U. Nr 40, poz. 236)..................................... 281 15. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu z dnia 10 października 1975 r. (Dz.U. Nr 35, poz. 191)................... 287 Rozdział V. Czas pracy 16. Ustawa o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 92, poz. 879)................................................ 291 17. Ustawa o dniach wolnych od pracy z dnia 18 stycznia 1951 r. (Dz.U. Nr 4, poz. 28)............................................ 303 Rozdział VI. Urlopy pracownicze 18. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop z dnia 8 stycznia 1997 r. (Dz.U. Nr 2, poz. 14)......................... 307 19. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków z dnia 8 grudnia 2015 r. (Dz.U. 2015, poz. 2243)..................................... 311 20. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy z dnia 11 czerwca 1996 r. (Dz.U. Nr 71, poz. 336)...................... 329 VI
Rozdział VII. Usprawiedliwianie nieobecności w pracy 21. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy z dnia 15 maja 1996 r. (Dz.U. Nr 60, poz. 281)..... 335 22. Rozporządzenie Ministrów Pracy i Polityki Socjalnej oraz Edukacji Narodowej w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych nie będących dniami ustawowo wolnymi od pracy z dnia 11 marca 1999 r. (Dz.U. Nr 26, poz. 235)..................................... 341 Rozdział VIII. Staż pracy 23. Ustawa o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy z dnia 20 lipca 1990 r. (Dz.U. Nr 54, poz. 310).......................................... 345 Rozdział IX. Służba wojskowa pracownika 24. Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 listopada 1967 r. (Dz.U. Nr 44, poz. 220) wyciąg......... 349 Rozdział X. Zaspokajanie socjalnych potrzeb pracowników 25. Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z dnia 4 marca 1994 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 163)......................... 375 26. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych z dnia 9 marca 2009 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 349).......................................... 383 Rozdział XI. Ochrona pracy kobiet 27. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią z dnia 3 kwietnia 2017 r. (Dz.U. 2017, poz. 796) 387 Rozdział XII. Ochrona pracy pracowników młodocianych 28. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac z dnia 24 sierpnia 2004 r. (Dz.U. Nr 200, poz. 2047)............... 395 29. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły VII
gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum z dnia 5 grudnia 2002 r. (Dz.U. Nr 214, poz. 1808)................ 411 Rozdział XIII. Badania lekarskie 30. Ustawa o służbie medycyny pracy z dnia 27 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 96, poz. 593)................................................ 415 31. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy z dnia 30 maja 1996 r. (Dz.U. Nr 69, poz. 332).......................................... 429 32. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie sposobu i trybu wydawania zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią z dnia 3 marca 2006 r. (Dz.U. Nr 42, poz. 292)........ 443 Rozdział XIV. Praca z monitorem ekranowym 33. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe z dnia 1 grudnia 1998 r. (Dz.U. Nr 148, poz. 973)...................... 447 Rozdział XV. Przedstawicielstwo pracowników 34. Ustawa o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego z dnia 24 lipca 2015 r. (Dz.U. 2015, poz. 1240).......... 455 35. Ustawa o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji z dnia 7 kwietnia 2006 r. (Dz.U. Nr 79, poz. 550).............. 485 36. Ustawa o związkach zawodowych z dnia 23 maja 1991 r. (Dz.U. Nr 55, poz. 234)................................................ 493 37. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie powiadamiania przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy oraz wskazywania przez zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników, których stosunek pracy podlega ochronie, a także dokonywania zmian w takim wskazaniu z dnia 16 czerwca 2003 r. (Dz.U. Nr 108, poz. 1013)........................................ 509 38. Ustawa o społecznej inspekcji pracy z dnia 24 czerwca 1983 r. (Dz.U. Nr 35, poz. 163).......................................... 511 Rozdział XVI. Spory zbiorowe 39. Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych z dnia 23 maja 1991 r. (Dz.U. Nr 55, poz. 236)..................................... 521 VIII
40. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie trybu postępowania przed kolegiami arbitrażu społecznego z dnia 16 sierpnia 1991 r. (Dz.U. Nr 73, poz. 324)................................................ 527 Rozdział XVII. Pracownicy samorządowi 41. Ustawa o pracownikach samorządowych z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz.U. Nr 223, poz. 1458)................................... 533 42. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych z dnia 18 marca 2009 r. (Dz.U. Nr 50, poz. 398)...... 551 Rozdział XVIII. Praktyki absolwenckie 43. Ustawa o praktykach absolwenckich z dnia 17 lipca 2009 r. (Dz.U. Nr 127, poz. 1052)............................................... 559 Część II. Tabele i zestawienia Rozdział I. Umowy stosowane w zatrudnieniu 1. Określenie rodzaju umowy o pracę............................ 565 2. Konsekwencje nieokreślenia elementu umowy o pracę.............. 566 3. Wady i zalety umowy o pracę przykłady...................... 566 4. Podobieństwa i różnice umowy o pracę i umowy zlecenia........... 567 5. Wady i zalety umowy zlecenia............................... 568 6. Różnice w najczęściej zawieranych umowach.................... 568 Rozdział II. Wymiar czasu pracy w 2018 r. 1. Dni ustawowo wolne od pracy w 2018 r......................... 571 2. Miesięczny okres rozliczeniowy w 2018 r....................... 571 3. Dwumiesięczny okres rozliczeniowy w 2018 r.................... 572 4. Trzymiesięczny okres rozliczeniowy w 2018 r.................... 572 5. Czteromiesięczny okres rozliczeniowy w 2018 r................... 573 6. Sześciomiesięczny okres rozliczeniowy w 2018 r.................. 573 7. Dwunastomiesięczny okres rozliczeniowy w 2018 r................ 573 8. Okresy rozliczeniowe w poszczególnych systemach czasu pracy....... 573 9. Przerwy obowiązkowe, wliczane do czasu pracy i płatne............ 575 10. Wysokość dodatku z tytułu pracy nadliczbowej................... 575 IX
11. Metody rekompensaty nadgodzin............................. 576 X Rozdział III. Urlop wypoczynkowy 1. Rodzaje urlopu wypoczynkowego............................. 577 2. Wymiar urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym........... 578 3. Okresy nauki zaliczane do urlopowego stażu pracy................ 578 4. Proporcjonalny wymiar urlopu wypoczynkowego.................. 578 5. Wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika zatrudnionego na niepełnym etacie.................................................. 579 6. Wymiar urlopu wypoczynkowego na żądanie.................... 580 Rozdział IV. Urlopy rodzicielskie 1. Wymiar urlopu macierzyńskiego.............................. 581 2. Wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.............. 581 3. Wymiar urlopu ojcowskiego................................. 581 4. Wymiar urlopu rodzicielskiego............................... 582 5. Urlop rodzicielski z tytułu przysposobienia...................... 582 Rozdział V. Urlop szkoleniowy 1. Urlop szkoleniowy........................................ 583 Rozdział VI. Zwolnienia od pracy 1. Ważne wydarzenia rodzinne pracownika........................ 585 2. Wezwanie pracownika przez instytucję lub organ.................. 585 3. Przyczyny związane z dodatkową działalnością pracownika.......... 586 4. Inne przyczyny.......................................... 589 Rozdział VII. Wypowiedzenie umowy o pracę 1. Zasady wypowiadania umów w zależności od rodzaju.............. 591 2. Obowiązek stosowania trybu zwolnień grupowych................. 591 3. Obowiązek stosowania trybu zwolnień indywidualnych............. 592 4. Szczególne możliwości wydłużania i skracania okresów wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony oraz na czas określony......... 592 5. Pracownicy objęci szczególną ochroną stosunku pracy.............. 593
Rozdział VIII. Odprawy 1. Wysokość odprawy za utratę zatrudnienia z przyczyn niedotyczących pracownika................................................ 597 2. Zasady ustalania podstawy obliczania odprawy................... 597 3. Rodzaje odpraw oskładkowanie i opodatkowanie................ 597 Rozdział IX. Wysokość odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych 1. Wysokość odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych...... 599 Rozdział X. Zwolnienia, zasiłki, dokumenty ZUS 1. Kody literowe stosowane w zaświadczeniach lekarskich mające wpływ na prawo do zasiłku chorobowego lub jego wysokość................. 601 2. Wysokość zasiłku chorobowego w zależności od przyczyn nieobecności w pracy................................................ 601 3. Zasiłek opiekuńczy....................................... 602 4. Dokumenty zgłoszeniowe................................... 602 5. Dokumenty rozliczeniowe.................................. 603 Rozdział XI. Bezpieczeństwo i higiena pracy 1. Zlecanie badań lekarskich pracowników........................ 605 2. Badania profilaktyczne pracowników........................... 605 3. Częstotliwość badań lekarskich kierowców...................... 618 4. Częstotliwość szkoleń okresowych bhp......................... 618 5. Wykaz chorób zawodowych................................. 619 Rozdział XII. Odsetki 1. Odsetki 2018........................................... 623 2. Odsetki ustawowe........................................ 623 3. Odsetki z zaległości podatkowych............................. 624 Rozdział XIII. Diety, ryczałty i rekompensaty 1. Podróże służbowe w kraju.................................. 625 2. Liczba godzin podróży służbowej i kwota diety................... 625 3. Zwrot kosztów przejazdu jazdy lokalne i zamiejscowe............ 625 4. Zwrot kosztów przejazdu (ryczałt) limit dla jazd lokalnych......... 626 XI
Rozdział XIV. Ważne kontakty 1. Urząd pracy............................................. 627 2. Państwowa Inspekcja Pracy................................. 627 3. Bezpłatne telefoniczne porady prawne z zakresu prawa pracy......... 627 4. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).. 627 5. Numery rachunków bankowych w Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie, dla pracodawców zobowiązanych do wpłat na PFRON........ 627 Indeks rzeczowy............................................. 629 XII