Konrad KRZYSZTOSZEK, Sara HALIŃSKA PRZEGLĄD NOWYCH POŁĄCZEŃ KDP W WYBRANYCH KRAJACH EUROPY CZ.1 - FRANCJA W artykule omówiona została sieć istniejących i budowanych bądź planowanych linii kolei dużych prędkości i nowe połączenia kolejowe we Francji, ukazując ich znaczenie w przewozach pasażerskich. Wśród nich są zmodernizowane i nowo powstałe linie na głównych trasach przewozowych. WSTĘP Koleje dużych prędkości cieszą się coraz większą popularnością wśród pasażerów. Stanowią silną konkurencję dla transportu drogowego i lotniczego na dystansach między głównymi miastami i regionami Europy. Są kluczowym czynnikiem rozwoju pasażerskiego ruchu kolejowego. Łączna długość linii KDP zwiększa się każdego roku. Oprócz nowych inwestycji, modernizowane są również sieci torów konwencjonalnych, przystosowując je do obsługi szybkich pociągów. Głównym celem jest obniżenie czasu przejazdu oraz zapewnienie lepszej jakości i komfortu jazdy, zachęcając tym podróżnych do wyboru tego środka transportu. Zapotrzebowanie na KDP na rynku przewozów pasażerskich jest uwarunkowane od wielu czynników. Wśród nich dużą rolę odgrywa wzrost mobilności społeczeństwa, rozwój aglomeracji miejskich, turystyka, ekologia jak również rozwój powiązań biznesowych. Wpływają one nie tylko na ogólne zapotrzebowanie, ale także na określone sposoby przemieszczania się. Konkurencyjność kolei dużych prędkości polega na zapewnieniu nowej jakości i nowego poziomu podróży oraz skróconego czasu przejazdu. Z danych statystycznych wynika, ze udział KDP na rynku przewozów pasażerskich w krajach europejskich wzrasta każdego roku. Największy udział ma w krajach wysokorozwiniętych i już wykorzystujących KDP. Wśród nich jest Francja, Niemcy, Hiszpania i Włochy. Jednakże w ślady tych państw idą także inne kraje Unii Europejskiej. Poprzez budowę nowych linii i tworzeniu nowych połączeń, kraje te utrzymują silny udział kolei na rynku transportowym. Tym samym mocno wpływają na przewozy pasażerskie. 1. OBECNE LINIE LGV Obecnie zbudowane i eksploatowane linie dużej prędkości ( LGV ) we Francji tworzące sieć połączeń pociągami TGV są opisane w wielu publikacjach w kraju i za granicą. Dlatego zostaną tu tylko wymienione i krótko zaprezentowane. W dalszej części omówione są bardziej szczegółowo linie będące w budowie lub w trakcie prac badawczych i analiz. 1.1. Linia LGV Sud-Est ( LN1 - Ligne Nouvelle 1). Pierwsza francuska linia, która zapoczątkowała nową erę w kolejnictwie nie tylko we Francji, lecz także w całej Europie. Jest to linia łącząca dwie główne aglomeracje francuskie Paryż (Gare de Lyon) i Lyon (Gare Part-Dieu), Połączenie to odgrywa istotną rolę w przewozach, gdyż łączy dwa największe miasta kraju o największym potoku podróżnych i dalej, stanowi połączenie stolicy kraju z kurortami w Alpach i na Lazurowym Wybrzeżu. Uruchomienie tej linii odbyło się w 1981 r, a całkowita długość trasy wynosi 410 km. Przebieg linii, charakterystyka, parametry, budowle inżynieryjne, systemy srk itd. są opisane w wielu publikacjach. Rys. 1. Połączenia KDP we Francji [http://m.cdn.blog.hu/vo/vonattal-termeszetesen/image/tgv/02.png] Sukces projektu dało się zauważyć już po pierwszych dwóch latach eksploatacji. Liczba pasażerów wzrosła o 57%, a czas przejazdu skrócił się z 4 do 2 h. eliminując całkowicie ruch lotniczy. Na trasie tej kursują prawie wszystkie składy TGV [Rys.2], a dodatkowo w okresie zimowym i letnim uruchamiane są pociągi Eurostar i Thalys do znanych kurortów śródziemnomorskich i alpejskich. Rys.2. Rodzina pociągów francuskich TGV [http://www.tgv.strefa.pl/tgv/tgv/all_tgv.jpg] 6/2017 AUTOBUSY 1231
Jedna z podstawowych i najbardziej obciążonych linii LGV w Europie. Początek na paryskim dworcu Gare du Nord i dalej biegnie do Lille (220 km), gdzie rozgałęzia się na dwa połączenia. Pierwsze (przez Calais) jest do Londynu, obsługiwane pociągami Eurostar kursującymi tunelem pod kanałem La Manche, a drugie prowadzi do Brukseli i dalej do Amsterdamu, obsługiwane przez pociągi TGV Thalys PBA i PBKA. Linia została oddana do użytku w 1993 roku. Czasy przejazdów na tej linii drastycznie skróciły się i z Paryża wynoszą odpowiednio: Miasto Czas jazdy [h] Rodzaj TGV Odległość [km] Lille 0:55 Eurostar, TGV 220 Calais 1:25 Eurostar, TGV 333 Bruksela 1:25 Thalys, TGV 310 Amsterdam 4:10 Thalys 500 Kolonia 3:55 Thalys 490 Londyn 2:35 Eurostar 480 Rys. 3 Połączenia linią LGV Sud-Est [https://www.beurope.com/~/media/mediarepository/images_lowres /Carriers/TGV_Brussels_France/1480x1759_france_strasbourg_nl.a shx?h=1759&la=nl&w=1480] 1.2. LGV Atlantique (LN2) Jest to druga linia KDP, łączy ona Paryż (Gare Montparnasse) z Tours oraz Le Mans. Linia ta ma kształt odwróconej litery Y i składa się z dwóch odcinków: zachodni prowadzący w kierunku Bretanii i południowo-zachodni, który łączy stolicę z Akwitanią. Linia została oddana do użytku w 1990 roku. Obecnie już zbudowany i uroczyście otwarty dalszy ciąg tej linii do Bordeaux, łącząc stolicę kraju z wybrzeżem Atlantyku na południowym-zachodzie Francji, która ma zostać włączona do eksploatacji we wrześniu 2017. Planowane jest dalsze jej przedłużenie w kierunku hiszpańskiej granicy do Irun, łącząc znane francuskie atlantyckie kurorty Biarritz, Saint-jean-de-Luz, Akartegi. Linia ta stanowić będzie najkrótsze i najszybsze połączenie Paryża z północno-zachodnią częścią Hiszpanii, a w przyszłości z Porto i Lizboną w Portugalii. Na tej trasie czas przejazdu pociągiem jest na tyle krótki, że podróż samolotem jest mało opłacalna. Rys. 5. Połączenia pociągami Eurostar (po lewej) i Thalys (po prawej) [https://s-media-cacheak0.pinimg.com/736x/55/8d/9c/558d9c3e597ab36296608c98c5b3e 5bf.jpg; https://multireisen.com/contents/1000/images/map_thalys_en. jpg] 1.4. LGV Interconnexion Jest to południowa i wschodnia obwodnica na przedmieściach Paryża dla pociągów TGV, która zapewnia zespolenie linii LGV Sud-Est, LGV Atlantique oraz LGV Nord. Została otwarta w 1994 roku i składa się z trzech części, zaczynających się w Coubert. Zachodnia część biegnie w kierunku stolicy i zachodniej części kraju, a koniec jest w Valenton. Północna część, jak nazwa wskazuje biegnie na północ Francji, łącząc się z LGV Nord w Vémars. Trzecia Południowa część biegnie na południowy wschód i w Moisenay łączy się z LGV Sud-Est. Na tym połączeniu znajdują się rozgałęzienia umożliwiające dotarcie do miasta Marne-la-Vallee, paryskiego Disneylandu oraz lotniska Charles de Gaulle. Obwodnica umożliwia szybkie połączenia dalekobieżne krajowe i międzynarodowe. Przykładowe czasy przejazdu kształtują się następująco: Rys.4. Linia LGV Atlantique [http://www.lexpress.fr/medias/341/carte-lgv-sea_311.jpg] 1.3. LGV Nord (LN3) Połączenie Czas jazdy [h] Połączenie Czas jazdy [h] Lille- Lyon 02:50 Lille- Bordeaux 05:00 Lille- Nantes 03:50 Bruksela -Lyon 03:40 Lille- Grenoble 04:25 Bruksela- Marsylia 05:25 Lille- Marsylia 04:30 Bruksela- Rennes 04:50 1232 AUTOBUSY 6/2017
1.5. LGV Rhône-Alpes (LN4) Linia biegnąca pomiędzy Lyonem a Valence (115 km): będąca południowym przedłużeniem LGV Sud-Est w kierunku Marsylii. Umożliwiła ominięcie centrum miasta Lyonu. Oddana do eksploatacji w 1994 roku, a pociągi TGV osiągają prędkość maksymalną 300 km/h. Trasa znajduje się na terenie czterech prowincji: Ain, Rodan, Isere i Drome. Dodatkowo linia ta pozwala na przejazdy pociągami konwencjonalnymi z Savoie i Isère do Włoch prowadzące przez miasta Chambéry i Modane. LN4 stanowi jedyne najkrótsze połączenie Paryża z Turynem i Mediolanem obsługiwane TGV Reseau. Czasy przejazdu: Paryż Turyn 05:37 [h] i Paryż Mediolan 07:09 [h]. 1.6. LGV Méditerranée (LN5) Przedłużenie połączenia LGV Rhône-Alpes do Marsylii wraz z odbiciem do Montpellier, w kierunku Barcelony. Do eksploatacji została oddana w 2001 roku. Jest to niezwykle istotne połączenie, gdyż łączy północną część kraju z południowymi regionami Francji, tworząc nowe połączenia: Prowansja Alpy - Lazurowe Wybrzeże oraz Langwedocja - Roussillon. Na trasie znajdują się trzy stacje, odpowiednio dostosowane do obsługi pociągów TGV: Gare de Valence TGV - w Saint-Marcel-les-Valence - stacja dwupoziomowa (poniżej TGV; powyżej TER), umożliwiająca obsługę szybkich połączeń w kierunku Valence, Grenoble i Romans-sur-Isère; Avignon TGV - na południe od Awinionu Gare d'aix-en-provence TGV - w połowie drogi między Aix-en- Provence i lotniskiem w Marsylii. Dzięki powstaniu tych stacji czasy przejazdu znacznie się skróciły, a pociągi obsługujące tą linię - TGV Duplex osiągają prędkość do 320 km/h. Czasy przejazdów w głównych relacjach przedstawiają się następująco: Połączenie Paryż- Lyon Saint Ex Paryż- Valence (500 km) Czas jazdy [h] Paryż- Avignon 02:40 Połączenie Czas jazdy [h] 01:50 Paryż- Montpellier 03:15 02:16 Paryż- Perpignan 04:45 Lyon Marsylia (350 km) 01:40 Paryż- Marsylia (750 km) 03:00 Lyon- Tuluza 04:30 Paryż- Toulon 03:55 Lille Nicea 07:09 Paryż- Nicea 05:35 Geneva Marsylia 03:30 1.7. LGV Est européenne (LN 6) Linia łącząca Paryż ze Strasburgiem i najszybsza we Francji, obsługiwana pociągami TGV POS i niemieckim ICE 3M, obecnie również TGV Duplex. Pierwszy odcinek otwarto w 2007 roku, natomiast cała linia została oddana do użytku w 2016 roku. Całkowita długości wynosi 406 km, a pociągi mogą poruszać się z prędkością do 350 km/h. Obecnie osiągają prędkość 320 km/h, a czas podróży między obu miastami wynosi 1:48 h. Powstanie tej linii umożliwia skrócenie o ponad połowę czas podróży między Paryżem a wschodnimi regionami Francji - Szampanią, Lotaryngią i Alzacją. Trasa ta prowadzi także do europejskich miast Luksemburga i Niemiec (Monachium, Frankfurt/M). Połączenie LGV Est wchodzi w skład projektu głównej linii dla Europy, który zakłada połączenie Paryża przez Monachium, Wiedeń z Budapesztem poprzez KDP. Rys.6. Połączenia linią LGV Est. [https://www.b- europe.com/~/media/imagesnew/treinen/tgvicefrance- Germany/carte_tgv_ice_fr.ashx?la=fr] Na całej trasie po raz pierwszy zastosowano nowy europejski system sygnalizacji kolejowej ERTMS. 1.8. LGV Perpignan Figueres Jest to francusko - hiszpańska linia KDP, która łączy LGV Montpellier Perpignan z hiszpańską linią Figueres Barcelona. Docelowo łączy ona Perpignan w południowej Francji z Figueres w Katalonii w północnej Hiszpanii. Oddana użytku w 2010 roku. Łącza długość 175 km, z czego po stronie francuskiej 24 km linii, a po stronie hiszpańskiej 151 km. Na trasie kursują francuskie składy TGV Duplex oraz hiszpańskie AVE. Linia została pociągnięta aż do Barcelony, stając się częścią korytarza Śródziemnego, łączącego półwysep Iberyjski z Europą Środkową. Rys. 7. Połączenia linią LGV Perpignan Figueres [https://www.b-europe.com/~/media/imagesnew/treinen/tgvspain _international/map_tgv_fr_es_de.ashx?la=de] 6/2017 AUTOBUSY 1233
Dzięki powstaniu tej linii, czasy przejazdu radykalnie się skróciły, stanowiąc poważną konkurencję dla transportu lotniczego na trasach: Połączenie Czas jazdy [h] Rodzaj TGV Paryż Barcelona 6:25 TGV Duplex Madryt Marsylia 7:42 AVE przez Barcelonę Barcelona Lyon 4:53 AVE Barcelona Tuluza 3:20 AVE 1.9. LGV Rhin-Rhône Połączenie LGV Rhin - Rhône to linia łącząca wschodnią część Francji - Dijon, Miluzę, Lyon, południową część Niemiec oraz Szwajcarię, z Lazurowym Wybrzeżem. Trasa ta składa się z trzech odcinków, z czego dwa są w fazie planowania: Wschodni łączy Dijon z Miluzą o długości 190 km. I dalej przedłużenie w kierunku zachodnim aż do połączenia z linią Paryż - Dijon - Lyon - Marsylia. Oddany do eksploatacji w 2011 roku. Zachodni odcinek o długości 70 km ma łączyć Dijon z LGV Sud-Est. Południowy planowana długość odcinka to 150 km, który ma łączyć Dijon z Lyon. Linia znacząco poprawia komunikację we wschodniej części kraju oraz skraca czas podróży na trasach: Paryż - Dijon - Besançon - Belfort - Miluza i w kierunku Szwajcarii. Strasburg - Miluza - Besançon - Lyon i w kierunku Marsylii. Niemcy - Francja Hiszpania. Po otworzeniu odcinka wschodniego, czasy przejazdów zmniejszyły się następująco: Miluza - Paryż z 3:10h do 2:30h Strasburg - Lyon z 4:40h do 3:40h Paryż - Zurych z 4:20h do 4:03h Paryż - Bazylea z 3.20h do 3.03h Rys. 9 Połączenia linią LGV Rhin-Rhône [https://www.beurope.com/~/media/imagesnew/treinen/tgv%20ly ria/carte_tgv_lyria_fr_v3.ashx?la=fr] 2. NOWE POŁĄCZENIA KDP W TRAKCIE REALIZACJI LUB PLANACH 2.1. Obwodnica Nîmes Montpellier Otwarcie tej linii planowane jest na rok 2017. Jej głównym zadaniem jest wydłużenie LGV Méditerranée i rozszerzenie jej na południowy zachód w kierunku LGV Perpignan-Figueres. Projekt budowy zakłada stworzenie 80 km linii kolejowej, składającej się z dwóch odcinków. Główna 60 kilometrowa linia KDP będzie między Manduel, na wschód od Nimes, i Lattes -na zachód od Montpellier. Kolejny 20 kilometrowy odcinek to połączenie linii towarowej na zachód od rzeki Ren oraz trzy odnogi przyłączeniowe do istniejących linii kolejowych w Jonquières, Lattes i Manduel. Dodatkowo zostaną wybudowane dwa nowe dworce: w Manduel- Redessan - koło Nîmes, i Lanxess - koło Montpellier. Korzyści wynikające z budowy tej obwodnicy to: skrócenie czasu przejazdu pociągów w kierunku Hiszpanii stworzenie alternatywy dla transportu drogowego do Hiszpanii, Włoch i północnej Europy stymulowanie wzrostu przewozów towarowych (szczególnie samochodów ciężarowych TIR) koleją. Rys. 8 Schemat linii LGV Rhin-Rhône https://en.wikipedia.org/wiki/lgv_rhin-rh%c3%b4ne Rys. 10. Obwodnica Nîmes Montpellier [http://www.sncfreseau.fr/sites/default/files/upload/_projets/contournement-nimesmontpellier_en.jpg] 1234 AUTOBUSY 6/2017
2.2. LGV Bretagne-Pays de la Loire Jest to linia kolei dużych prędkości, która biegnie między Connerre w pobliżu Le Mans oraz Cesson-Sevigne w pobliżu Rennes. Zakończenie budowy i oddanie jej do użytku planowane jest na koniec 2017 roku. Rys. 12. Linia LGV Sud Europe Atlantique [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/lgv_ SEA.png/300px-LGV_SEA.png] Rys. 11. Schemat linii LGV Bretagne-Pays de la Loire [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/lgv_br etagne-pays_de_la_loire_map_overwiew.png/220px- LGV_Bretagne-Pays_de_la_Loire_map_overwiew.png] Linia ta, jako przedłużenie zachodniej części LGV Atlantique w pobliżu Connerre, biegnie na północ od Le Mans, po czym łączy się w kierunku południowym z regularną linią Le Mans Angers w okolicy Sablé-sur-Sarthe. Połączenie, o długości 32 km, od Sable-sur- Sarthe nieznacznie przyspiesza podróż do miasta Nantes. Następnie biegnie na północ do Laval i ponownie przyłącza się do regularnej linii w Cesson-Sevigne, niedaleko Rennes. Całkowita długość trasy wynosi około 214 km z czego 182 km LGV. Zakłada się, że czas przejazdu na trasie wyniesie: Paris-Rennes wyniesie 01:26 (zmniejszy się o 37 min) Paryż- Nantes wyniesie 01:52 (zmniejszy się o 8 min) Paryż- Saint-Malo wyniesie 02:14 (zmniejszy się o 42 min) Paryż- Lorient wyniesie 02:56 (zmniejszy się o 42 min) Paryż- Brest wyniesie 03:25 (zmniejszy się o 46 min) 2.3. LGV Sud Europe Atlantique Połączenie LGV Sud Europe Atlantique, (LGV SEA), jest to linia już wybudowana i otwarta, a uruchomienie regularnych połączeń TGV między miastami Tours i Bordeaux nastąpi jesienią 2017. LGV SEA połączy KDP Europy Północnej z półwyspem Iberyjskim. Podróż między Paryżem a Bordeaux ma zająć ok. 2 h 30 min., osiągana na całej linii prędkości 300 km/h. Dodatkowo na południe od Poitiers, zostanie zbudowane połączenie, które pozwoli pociągom na dostęp do starej trasy na wybrzeże Atlantyku - do La Rochelle. Podróż między Tours a Bordeaux skróci się o ok. 50 min., z trzech do poniżej dwóch godzin. 2.4. LGV Bordeaux-Toulouse Połączenie LGV Bordeaux-Toulouse to projekt zakładający powstanie około 200 km linii KDP. Głównym celem powstania tej linii jest przedłużenie LGV Sud Europe Atlantique i tym samym skrócenie czasu podróży między Paryżem a Tuluzą do nieco ponad 3 godziny. Jest to także zalążek planów dotyczących powstania KDP łączącego Atlantyk i Morze Śródziemne z Bordeaux do Nicei poprzez Tuluzę, Montpellier i Marsylię. Rys. 13. Schemat linii LGV Bordeaux-Toulouse [http://static.ladepeche.fr/content/media/image/zoom/2012/01/10/20 1201101631.jpg] 2.5. LGV Turyn Lyon Jest to ważny projekt łączący Turyn z Lyon, a tym samym włoską i francuską sieć KDP. Planowana długość 270 km, a max prędkość 220 km/h. 6/2017 AUTOBUSY 1235
Rys. 14. Planowany przebieg linii LGV Turyn Lyon [https://www.nextquotidiano.it/wp-content/uploads/2014/10/tavtorino-lione.png] Z powodu ukształtowania terenu budowa tej linii jest sporym wyzwaniem. Na trasie ma znajdować się łącznie 87 km tuneli. Najdłuższy - 57 km, to odcinek transgraniczny między St Jean de Maurienne po stronie francuskiej a Chiomonte po stronie włoskiej. Nowa linia znacznie skróci czas podróży między tymi dwoma krajami, a czas podróży pomiędzy Turynem i Lyonem skróci się z dzisiejszych 3:53 h do 1:47 h. Budowa pełnej linii KDP pozwoli na skrócenie czasu podróży TGV z Mediolanu do Paryża z 7 do 4 godzin, tym samym stając się dużą konkurencją dla transportu lotniczego. 2.6. LGV Provence-Alpes-Côte d'azur Jest to projekt linii mający na celu przedłużenie LGV Mediterranée w kierunku Lazurowego Wybrzeża i granicy z Italią w Ventimiglia. Wstępnie budowa tego połączenia ma rozpocząć się około 2020 roku, jednakże dokładana data nie została jeszcze określona. Należy jednak podkreślić, że połączenie Paryż - Nicea to najbardziej oblegana trasa przez podróżnych, głównie turystów, stanowiąca największą potencjalną bazę klienteli dla przyszłej linii KDP. Rys. 15. Planowany przebieg linii LGV Provence-Alpes-Côte d'azur [https://ec.europa.eu/inea/sites/inea/files/styles/map_big/public/imag es/maps/france/2008fr90901s.jpg?itok=q6cw9qa-] Dzięki powstaniu tej linii, możliwe będzie uruchomione szybkich połączeń pomiędzy miastami położonymi nad Morzem Śródziemnym, m.in.: Barcelonę, Montpellier, Marsylię, Niceę, Genuę i dalej na południe Włoch. Czas przejazdu na nowej linii między Marsylią a Genuą wynosiłby ok. 3:15 h (obecnie 5:45 h pociągiem THELLO), a Marsylią i Barceloną - 3:35 h (obecnie 4:35 h pociągiem AVE). Przyszła linia ma liczyć 180 km, w tym obejmie około 60 km tuneli poprowadzonych przez stosunkowo gęsto zaludniony region. Dodatkowo przewidziane są, stacje pośrednie pomiędzy Les Arcs i Le Muy w departamencie Var, w pobliżu Grasse. PODSUMOWANIE Coraz większe obciążenie istniejących linii KDP oraz dynamiczny rozwój gospodarczy aglomeracji miejskich i całych regionów, wymusza zapotrzebowanie na nowe połączenia. Tworzenie sieci połączeń KDP usprawnia przepływ pasażerów, stając się tym samym czynnikiem konkurencyjnym na rynku transportowym. Poprzez tworzenie nowych połączeń, koleje dużych prędkości stanowią dużą konkurencję dla transportu samochodowego oraz lotniczego pod względem czasu przejazdu, komfortu jazdy i bezpieczeństwa. Powyższą analizę przedstawiono na przykładzie Francji, posiadającej najbardziej rozwiniętą i rozbudowaną sieć kolei dużych prędkości w Europie. BIBLIOGRAFIA 1. Gorlewski B. Kolej dużych prędkości. Uwarunkowania ekonomiczne. Warszawa, Oficyna Wydawnicza SGH, 2012 2. Graff M. 30 lat kolei dużych prędkości we Francji. Technika Transportu Szynowego TTS 12/2011. 3. Harassek A. Rozwój kolei dużych prędkości w Europie. Technika Transportu Szynowego 4/2015, Radom: Instytut Naukowo- Wydawniczy "TTS" Sp. z o.o, 2015 4. Towpik K. Linie dużych prędkości. W: Problemy Kolejnictwa zeszyt 151, 2010 5. Halińska S. Nowe połączenia KDP w Europie Analiza; Praca magisterska; WTiE UTH Radom 2017. Promotor: dr K. Krzysztoszek 6. http://www.railwaygazette.com 7. http://www.railway-technology.com Review of a new high-speed rail connections in Europe on the example of France. Increasingly the burden of the existing High-Speed Rail lines and the dynamic economic development of urban agglomerations and entire regions, necessitates the need for new connections. Creating a High-Speed Rail connection network streamlines the flow of passengers, thus becoming a competitive factor in the transport market. By creating new connections, High-Speed Rail is a big competition for road and air transport in terms of travel time, driving comfort and safety. The above analysis is based on the example of France, which has the most developed High-Speed Rail network in Europe. Autorzy: dr inż. Konrad Krzysztoszek Uniwersytet Technologiczno- Humanistyczny w Radomiu, Wydział Transportu i Elektrotechniki, k.krzysztoszek@uthrad.pl. Sara Halińska Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu, Wydział Transportu i Elektrotechniki, dyplomantka 2017 1236 AUTOBUSY 6/2017