RELACJE Z PRACOWNIKAMI W SEKTORZE HIGH-TECH FRAGMENTY RAPORTU Z BADAŃ D R H A B. I N Ż. K A R O L I N A M A Z U R, P R O F. U Z M G R M A G D A L E N A W A S Y L K O W S K A
OPIS BADAŃ Badania przeprowadzono w ramach projektu badawczego finansowanego przez NCN w latach 2010-2011 (NN115 305538) Kontrakt psychologiczny w procesie kształtowania przewagi konkurencyjnej organizacji sektora wysokich technologii Badaniami przeprowadzono pracowników organizacji zaliczanych do sektora high-tech w Polsce Badaniami objęto 140 pracowników (jednostką analizy był kontrakt) w 11 przedsiębiorstwach w Polsce. Zastosowano: krytyczną analizę literatury oraz metaanalizę, zogniskowany wywiad grupowy, wywiady indywidualne i analizę przypadku Publikacja: K. Mazur (2011) Tworzenie i przywłaszczenie wartości. Perspektywa relacji pracownik-organizacja, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra
Celem projektu było zbadanie wpływu postawy wobec warunków kontraktu psychologicznego (wypełnienia, naruszenia i pogwałcenia) na osiąganie przewagi konkurencyjnej. Przedmiotem badań były organizacje, w których zasoby niematerialne nie tylko determinowały przewagę konkurencyjną, ale także stanowiły podstawę głównych procesów biznesowych. Wynikiem badań są wnioski dotyczące postaw wobec kontraktu psychologicznego w Polsce oraz narzędzie analityczne umożliwiające analizę przepływów wartości na poziomie mezo.
PODSTAWOWY MODEL WYMIANY WARTOŚCI POMIĘDZY PRACOWNIKIEM A ORGANIZACJĄ Kontrakt psychologiczny
CZYM JEST KONTRAKT PSYCHOLOGICZNY? Pojęcie zdefiniowane przez E.H. Sheina w 1980 roku jako niepisany zbiór oczekiwań działających cały czas pomiędzy każdym członkiem organizacji a różnymi kierownikami i innymi osobami w organizacji.
RODZAJE KONTRAKTU PSYCHOLOGICZNEGO Typ kontraktu psychologicznego Transakcyjny Relacyjny Ideologiczny Waluta Ekonomiczna Ekonomiczna i społecznoemocjonalna Ideologiczna Orientacja Zewnętrzna Wewnętrzna Zewnętrzna Ramy czasowe Określone, zdefiniowane Nieokreślone, niezdefiniowane Nieokreślone, niezdefiniowane Stabilność kontraktu Statyczny Dynamiczny Statyczny Zakres Wąski Rozszerzony Szeroki Przykładowe wartości Wynagrodzenie Uznanie kolegów, rozwój kompetencji Zaangażowanie organizacyjne, opieka zdrowotna w gestii pracodawcy
PODSTAWOWE POJĘCIA Naruszenie kontraktu sytuacja, w której pracownik postrzega pracodawcę jako partnera, który nie wypełnił warunków kontraktu Pogwałcenie kontraktu stan emocjonalny odnoszący się do naruszenia Skutki naruszenia: postawy wobec pracy będące wynikiem naruszenia kontraktu (w niniejszej prezentacji skoncentrowano się na modelu EVLN, ale w projekcie zbadano szereg innych podejść)
REAKCJE NA NARUSZENIE WARUNKÓW KONTRAKTU PSYCHOLOGICZNEGO W MODELU EVLN
ZAKRES BADAŃ KONTRAKTU: Warunki kontraktu Stopień naruszenia kontraktu wobec pracowników Skutki naruszenia w zakresie postaw pracowników wobec pracy
ANALIZA WARUNKÓW KONTRAKTU PSYCHOLOGICZNEGO - METODYKA W badaniach zadano 2 otwarte pytania, które miały na celu oszacowanie oczekiwań pracowników będących podstawą kontraktu psychologicznego: 1. Proszę podać trzy najważniejsze wartości, jakich oczekuje Pan/Pani od organizacji. 2. Bez czego nie mógłby Pan/Pani nigdzie pracować? Zadano dodatkowo 1 pytanie otwarte, które stanowiło podstawę do oszacowania, co jest ofertą pracownika w ramach kontraktu psychologicznego: "Jakie trzy najważniejsze wartości wnosi Pani/Pan do organizacji?".
POMIAR NARUSZENIA WARUNKÓW KONTRAKTU PSYCHOLOGICZNEGO - METODYKA Zadano pytanie zamknięte: Czy pracodawca kiedykolwiek zaniedbał dochowania niejawnych zobowiązań? Przyjęto skalę odpowiedzi: 1 - tak i 0 - nie.
POMIAR SKUTKÓW NARUSZENIA KONTRAKTU PSYCHOLOGICZNEGO - METODYKA W ramach pomiaru skutków naruszenia zadano pytanie otwarte "Proszę krótko opisać Pana/Pani reakcję na zaistniałą sytuację?". Odpowiedzi zostały skategoryzowane na podstawie analizy własnej autora.
KSZTAŁTOWANIE KONTRAKTU Faza 1 Interakcje Faza 2 Wzajemne oczekiwania Faza 3 Utrwalanie zasad współpracy Faza 4 Wzajemne zaufanie Faza 5 Kontrakt psychologiczny
WARTOŚCI KSZTAŁTUJĄCE CHARAKTER KONTRAKTU PSYCHOLOGICZNEGO W OPINIACH BADANYCH PRACOWNIKÓW SEKTORA HIGH-TECH Rodzaj wartości Wymienione na pierwszym miejscu Wymienione na drugim miejscu Wymienione na trzecim miejscu Warunkujące zatrudnienie Wartości zaliczane do kontraktu relacyjnego 116 103 87 90 Wartości zaliczane do kontraktu ideologicznego 17 23 39 32 Wartości zaliczane do kontraktu transakcyjnego 7 10 11 17 Brak odpowiedzi 0 4 3 1 Suma 140 140 140 140
ZRÓŻNICOWANIE WARTOŚCI NALEŻĄCYCH DO KONTRAKTU RELACYJNEGO I WARUNKUJĄCYCH ZATRUDNIENIE
ZRÓŻNICOWANIE WARTOŚCI WARUNKUJĄCYCH ZATRUDNIENIE U DANEGO PRACODAWCY KRYTERIUM PŁCI
ZRÓŻNICOWANIE WARTOŚCI WARUNKUJĄCYCH ZATRUDNIENIE U DANEGO PRACODAWCY KRYTERIUM WIEKU 50% 45% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 34% 36% 17% 30% 22% 15% 11% 10% 5% 0% 4% 0% 2% Wartości należące do kontraktu relacyjnego rozw ojow ego Wartości należące do kontraktu relacyjnego społecznego Wartości należące do kontraktu ideologicznego Wartości należące do kontraktu transakcyjnego Brak odpow iedzi Pracow nicy młodzi Pracow nicy dojrzali
NARUSZENIE KONTRAKTU Aż 87% badanych pracowników (122 osoby) przyznało, że został w stosunku do nich naruszony kontrakt psychologiczny. Jedynie 13% badanych (18 osób) uznało, że organizacja nigdy nie naruszyła wobec nich zobowiązań niejawnych
RODZAJE NARUSZONYCH KONTRAKTÓW 60; 23% 40; 15% 161; 62% Naruszenie transakcyjnego kontraktu psychologicznego Naruszenie relacyjnego kontraktu psychologicznego Naruszenie ideologicznego kontraktu psychologicznego
W obszarze rowoju zawodowego W obszarze wynagrodzenia i W obszarze bezpieczeństwa i W obszarze komunikacji W obszarze organizacji pracy W obszarze władzy W obszarze relacji Ogólne warunki umowy Brak odpowiedzi OBSZAR NARUSZENIA KONTRAKTÓW 70 60 50 40 60 58 30 34 33 32 20 10 0 19 17 8 6
REAKCJE NA NARUSZENIE KONTRAKTU PSYCHOLOGICZNEGO 140 120 126 100 80 60 40 25 26 20 6 9 0 Reakcje emocjonalne Reakcje w zakresie samooceny Reakcje w zakresie relacji Reakcje w zakresie postawy wobec pracy Brak odpowiedzi
POSTAWY PRACOWNIKÓW JAKO REAKCJE NA NARUSZENIE KONTRAKTU 0; 0% 9; 7% 20; 16% 97; 77% Neglect Loyalty Voice Exit
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ