Scenariusz zajęć Temat: Spotkanie z Innym. Tolerancja Cele: uświadomienie uczniom obecności w społeczeństwie osób z problemami komunikacyjnymi, nabycie umiejętności posługiwania się metodami komunikacji alternatywnej, uwrażliwienie uczniów na niepełnosprawność. Warunki techniczne: wiek uczestników szkoła ponadpodstawowa, szkoła ponadgimnazjalna, miejsce zajęć szkoła, czas trwania zajęć 90 minut. Metody: praca zespołowa, w małych grupach, dyskusja, praca z tekstem, ćwiczenie integracyjne. Materiały: brystol, arkusze papieru A4, długopis, arkusze z symbolami, definicja metody Piktogramu, Makatonu, komunikacji symbolami Blissa. Przebieg zajęć: Część I Nauczyciel wita uczniów i zaprasza do wspólnej zabawy. Uczniowie siedzą w kręgu. Prowadzący rozdaje domino dydaktyczne z piktogramów. Zabawa polega na dopasowaniu opisu do rysunku. W grze zamieszczone są piktogramy, które są istotne w życiu codziennym. Po ułożeniu całego domina, nauczyciel omawia je z uczniami. Po krótkiej dyskusji nauczyciel zadaje kolejne pytanie: w jaki sposób uczniowie komunikują się między sobą, czy posiadają swoje symbole, gesty? Uczniowie opowiadają o swoim języku komunikacji.
Część II Po dyskusji nauczyciel wprowadza młodzież w temat. Porozumiewanie się należy do fundamentalnych potrzeb człowieka. Podstawowym sposobem realizacji tej potrzeby jest m o w a. Ona daje możliwość poznania świata oraz nawiązania kontaktu z nim. Mową posługujemy się na co dzień, a kiedy spotykamy kogoś, kto w wyniku choroby nie mówi lub mówi źle, jesteśmy bezradni. Najczęściej rezygnujemy z poszukiwania możliwości nawiązania kontaktu z niemówiącymi, a jednocześnie uszkodzonymi ruchowo, gdyż nie wiemy jak to zrobić. Skazujemy tym samym chorych na samotność, a dzieci niepełnosprawne pozbawiamy możliwości rozwoju. Na szczęście świat poszukuje alternatywnych i zastępczych sposobów, które pomogą w nawiązaniu kontaktu z drugim człowiekiem. A zatem spróbujmy na tych zajęciach komunikować się ze sobą w inny sposób. Nauczyciel każdej grupie rozdaje definicje oraz przykłady po jednej metodzie komunikacji alternatywnej. Grupa I Piktogramy Grupa II Makaton Grupa III Komunikacja symbolami Blissa Każda grupa pracuje nad własnym tekstem. Czas przygotowania zadania: 20 minut. Grupa referuje wybraną metodę. Czas przeznaczony na wystąpienie: 10 minut. Pozostałe grupy słuchają, a po zakończonej wypowiedzi, można zadawać pytania dotyczące danej metody. Następnie są rozdane kartki papieru, na których są zamieszczone symbole do odpowiedniej metody. Zadanie polega na zapoznaniu się z tymi symbolami. Czas na przygotowanie 10 minut. Pada pytanie: Czy kiedykolwiek słyszeli o takich metodach? Czy spotkali się z takimi symbolami?. Uczniowie wymieniają swoje doświadczenia. Rozmowa nakierowuje na kolejne pytanie: Czy stosowanie alternatywnych metod komunikacji, oprócz rozwijania możliwości komunikacyjnych, wpływa na inne sfery życia? Jeśli tak, to proszę je wymienić. Odpowiedzi uczniów są zapisywane na brystolu: Zwiększa motywację i chęć do komunikacji, wyrażania swoich uczuć, myśli, zadawania pytań. Stymuluje do kontroli pozycji głowy, ruchów rąk, zmniejszenia napięcia ciała. Pomaga w rozwijaniu kontaktów społecznych. Uczniowie podczas zajęć spostrzegają, że ludzie niepełnosprawni są tacy jak my, każdy z nas ma potrzebę bycia z bliskim, opowiedzenia mu czego pragnie, co go boli, o czym marzy. Bez komunikacji, znaków, symboli będziemy obojętni nie tolerancyjni wobec Innych. Warto uczyć się nowych rzeczy, aby lepiej zrozumieć drugą osobę.
Część III Nauczyciel prosi uczniów, aby za pomocą symboli utworzyli 3 zdania do swojej metody, a następnie podpisali te zdania. Np: Grupa III komunikacja symbolami Blissa Grupa II Makaton Grupa I Piktogramy Jest jesień.... słabiej grzeje.
Kiedy spadnie...pojedziemy na... Po nartach ogrzejemy się ciepłą... Ulepimy...a potem wybierzemy się w... Po zakończonym zadaniu, przedstawiciele danej grupy omawiają swoją prace. Uczniowie siedzą w kręgu. Każda praca jest zamieszczona na tablicy. Nauczyciel pyta jak się czuli w trakcie tych zajęć? Co sprawiło im trudności? Czy mają świadomość tego, że są wśród nas osoby INNE? Nauczyciel zachęca klasę do obejrzenia filmu Chce się żyć. Bohaterem filmu jest niepełnosprawny chłopiec, później mężczyzna o imieniu Mateusz, który szuka komunikacji z otoczeniem. Pragnie przekazać informację swoim najbliższym, że pomimo swojej ciężkiej choroby nie jest rośliną, jest człowiekiem, który czuje, myśli i marzy. Podsumowanie: Podczas rozmowy nauczyciel podkreśla, że naukowcy poszukują alternatywnych i zastępczych sposobów, które pomogą kalekim dzieciom być z otoczeniem, także poza rodziną. Dzięki tym metodom jesteśmy bliżej innych osób, jest możliwa komunikacja i porozumienie. Wraz ze znajomością nowych metod komunikacji jesteśmy tolerancyjni, świadomi i otwarci na nieznane. Nie bójmy się czegoś, czego nie znamy. Postarajmy się choć w małym stopniu zrozumieć drugiego, chorego człowieka, nie odrzucać go z obawy przed obcością i trudnościami z porozumieniem. Umiejętność alternatywnego komunikowania się to duży krok w stronę tolerancji.
Literatura: Nowe piktogramy we współczesnym języku / Joanna Wrycza // Nowa Polszczyzna.- 2006, nr 3, s. 47-50 O metodzie komunikacji symbolami BLISSA / Anna Lechowicz // Przyjaciel Dziecka.- 1991, nr 1-2, s. 9-10 Piktogramy i inne pomysły na zajęcia techniki / Dorota Ulman //Wychowanie Techniczne w Szkole z Plastyką.- 2006, nr 4-5, s. 60-63 Makaton alternatywny i wzmocniony sposób porozumienia się / Bogusława Kaczmarek // Rewalidacja.- 2003, nr 1, s. 80-88 Oprac. Katarzyna Hermasz Wydział Edukacji i Promocji Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Opolu