SOFOKLES An ty go na Oso by dra ma tu cór ka Edy pa i Jo ka sty sio stra An ty go ny KRE ON wład ca Teb EU RY DY KA żo na Kre ona AIMON syn Kre ona i Eu ry dy ki, na rze czo ny An ty go ny TY RE ZJASZ śle py wróż bi ta CHŁO PIEC STRAŻ NIK PO SŁA NIEC CHÓR ra da star ców Rzecz dzie je się przed pa ła cem kró lew skim w Te bach AKT PIERW SZY SCE NA 1 Sio stro Isme no, mo ja głó wecz ko dro ga, czy znasz ja kieś nie szczę ście po Edy pie, któ re go by Zeus nie ze słał na nas ży ją cych jesz cze? Bo nie ma smut ku, cier pie nia, be ze ceń stwa i upo ko rze nia, któ re w mo im i two im nie - szczę ściu nie za go ści ły. A te raz zno wu ten roz kaz ogło - szo ny przez wo dza przed chwi lą w mie ście. Wiesz coś o tym, sły sza łaś? A mo że nie prze czu wasz, że prze ciw - ko na szym uko cha nym wróg swój cios szy ku je? Do mnie przy naj mniej, An ty go no, o uko cha nych żad na wieść nie do szła, ani mi ła, ani smut na, od dnia, gdy stra - ci ły śmy na szych bra ci, za bi tych w brat nim po je dyn ku. Od no cy, kie dy woj ska Ar gi wów ode szły, nic no we go nie do tar ło, co by mnie szcze gól nie ucie szy ło lub za smu ci ło. Zeus. Wie dzia łam do brze, dla te go cię za pro si łam spo za bram pa ła cu, że byś usły sza ła sa ma. 75
YGPP3 071-105 wcowierze_layout-gimnazjum 11-03-29 15:57 Page 76 Co się sta ło? Wi dzę, że coś cię tra pi w głę bi du szy. Bo Kre on jed ne go z po le głych bra ci uczcił po grze bem, dru gie mu od mó wił gro bu. Ete okle sa, jak mó wią, roz ka - zał po grze bać zgod nie z pra wem, aby do znał za szczy tów wśród zmar łych w świe cie pod ziem nym. Ob wie ścił też miesz kań com, aby nie szczę snych zwłok Po li ni ka nikt nie grze bał, ani nikt ich nie opła ki wał. Nie opła ka ne i bez gro bu ma ją być słod kim po kar mem dla żar łocz nych i szu ka ją cych po ży wie nia dra pież nych pta ków. Ta ki to roz kaz dla cie bie i dla mnie, wy obraź so bie, i dla mnie, wy dał nasz do bry Kre on. Przyj dzie też tu, by sam tę wo - lę oznaj mić tym, któ rzy nie wie dzą. A spra wy lek ce wa żyć nie po zwo li. Jest go tów wy mie rzyć pu blicz nie ka mie nio - wa nie każ de mu, kto prze ciw sta wi się je go roz ka zo wi. Tak się ma ją spra wy i za raz po ka żesz, czy je steś z na tu - ry od waż na, czy też tchó rzem ze szla chet ne go ro du. Sko ro tak spra wy wy glą da ją, to jak, nie szczę sna, mo gła - bym po móc lub prze szko dzić? Po myśl, czy po przesz mnie i po dzie lisz trud ze mną. Ja ki to trud i do cze go zmie rzasz? Że byś wraz z mo ją rę ką za nio sła zwło ki do gro bu. Na praw dę wbrew za ka zo wi za mie rzasz je po grze bać? Mo je go i oczy wi ście two je go bra ta, choć byś nie chcia ła. Zdraj czy nią nikt mnie nie na zwie. Bied na, wbrew za ka zo wi Kre ona? 76
YGPP3 071-105 wcowierze_layout-gimnazjum 11-03-29 15:57 Page 77 Nie ma on żad ne go pra wa po win no ści mi wzbra niać. Bia da, po myśl sio stro, jak nasz oj ciec zgi nął znie na wi - dzo ny i zhań bio ny, gdy na gle od krył swe grzesz ne błę - dy, sam oczy wy kłuł wła sną rę ką, a po tem mat ka i żo - na w jed nej oso bie skoń czy ła ży cie wie sza jąc się na sple cio nym sznu rze. Trze ci cios śmierć oby dwu nie szczę snych bra ci, co się wza jem nie w jed nym dniu za bi li. A te raz my, zważ, po zo sta łe przy ży ciu, zgi nie - my mar nie, je że li wbrew pra wu zła mie my wo lę i roz kaz wład cy. Trze ba też pa mię tać, że uro dzi ły śmy się ko bie - ta mi i wal ka z męż czy zna mi nie do nas na le ży. Po za tym ja ko pod le głe sil niej szym mu si my słu chać, tych a na wet gor szych roz ka zów. Ja więc bę dę po słusz na wład com, umar łych ubła gam o prze ba cze nie, bo z ko - niecz no ści ule gam. A dzia łać po nad si ły nie ma żad - ne go sen su. Ja ci nie ka żę, na wet gdy byś chcia ła te raz mi po móc, nie by ło by to mi łe. Rób, jak uwa żasz, a bra ta ja sa ma po grze bię. Po tem szczę śli wa niech umrę. Zbra tam się w śmier ci z mym ko cha nym speł niw szy świę ty grzech. A zmar łym dłu żej mu szę się po do bać niż tym na zie mi. Bo tam zo sta nę na wie ki. Tym cza sem ty, jak ze chcesz, mo żesz znie wa żać świę te pra wa bo gów. Ja nie znie wa żam ich, nie je stem jed nak zdol na dzia łać prze ciw ko wo li wład ców. Ty mo żesz tym się za sła niać, ja jed nak pój dę ko cha ne - mu bra tu grób usy pać. O, ty nie szczę sna! Jak że się bo ję o cie bie. O mnie się nie martw, pil nuj swe go lo su. 77
YGPP3 071-105 wcowierze_layout-gimnazjum 11-03-29 15:57 Page 78 Przy naj mniej nie zdra dzaj za wcza su te go za mia ru ni ko - mu, za cho waj w ta jem ni cy, ja też go za ta ję. Bia da mi! Ra czej roz gła szaj. Bar dziej nie na wist ną bę - dziesz, je śli prze mil czysz i nie roz po wiesz wszyst kim. Masz ser ce go rą ce w sy tu acjach, któ re krew mro żą w ży łach. Tak, wiem, że się spodo bam tym, któ rych ko chać po - win nam bar dziej. Je śli tyl ko po do łasz, ale pra gniesz rze czy nie moż li wych. Za nie cham czy nu, je śli za brak nie mi sił. Nie trze ba żą dać rze czy nie moż li wych. Te atr grec ki. 78
YGPP3 071-105 wcowierze_layout-gimnazjum 11-03-29 15:57 Page 79 Kie dy tak mó wisz, nie na wi dzę cie bie. I słusz nie ob - mier z łą wy dasz się zmar łe mu. Po zwól, bym sa ma ze swym zgub nym po sta no wie niem prze ży ła gro zę, bo ta gro za nie wy drze mi prze nig dy chlub nej śmier ci. Więc idź, je śli je steś te go pew na. Mu sisz jed nak wie - dzieć, żeś nie roz waż na, choć praw dzi wie ko chasz swo - ich bli skich. (frag men t dra ma tu, tłum. N. Cha dzi ni ko lau) Pytania i zadania 1. Zanim przeczytasz tekst tragedii, spo rządź no tat kę in for ma cję. Po mo gą ci w tym py - ta nia za war te w ta be li. Następ nie uzu peł nij no tat kę in for ma cja mi ze bra ny mi przez ko - le żan ki i ko le gów. Kto? Co? So fo kles tra gik;... pi sał tra ge die (po dob no na pi sał 123!); ak tor;... An ty go na córka Edypa i Jokasty; po stać ty tu ło wa dra ma tu;... Gdzie? mi to lo gia grec ka;... Kie dy? Jak? Dla cze go? Z ja kim skut kiem? Po roz ma wiaj cie na te mat ze bra ne go ma te ria łu. Każ dy z was ma in ne spo so by szu - kania, gro ma dze nia, po rząd ko wa nia in for ma cji wy mień cie się do świad cze nia mi. Jak spraw dzać wia ry god ność in for ma cji? We dług ja kie go klu cza de cy do wać o ich waż - no ści? 79