Autor Anna Bińkowska Opiekun badań dr I. Pałgan Wpływ rozwodu na funkcjonowanie małoletniego dziecka Badania przeprowadzono w kwietniu i maju 2015 roku w formie ankiety na temat:,,wpływu rozwodu na funkcjonowanie małoletniego dziecka. Przebadano 100 respondentów, młodzież w wieku 14-18 lat, oraz osoby dorosłe w wieku od 25-50 lat. Poniżej za pomocą diagramów, schematów oraz wykresów i tabeli wraz z interpretacją przedstawiono wyniki, w których zachowano kolejność zadawanych pytań i uzyskanych odpowiedzi.. Diagram nr 1: Wiek, w którym znalazło się dziecko w momencie rozwodu rodziców (18+) 5 27(dzieci w wieku 13-18 lat) 27 (dzieci w wieku 1-7 lat) 31 ( dzieci w wieku 8-12 lat) 37 Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych ankiet Legenda:
37 - osoby, będące pomiędzy 8 a 12 rokiem życia, kiedy rodzice się rozwiedli 31 osoby, będące pomiędzy 1 a 7 rokiem życia, kiedy rodzice się rozwiedli 27 - osoby, będące pomiędzy 13 a 18 rokiem życia, kiedy rodzice się rozwiedli 5 osoby powyżej 18 roku życia, których rodzice się rozwiedli Analiza wyników badań wykazała, iż na 100 ankietowanych respondentów, wiek w którym respondenci przeżyli rozstanie rodziców to dzieci w wieku od 8 do 12 lat. Jest to wiek, w którym rozwód rodziców bardzo znacząco wpływa na rozwój i psychikę dziecka. W kolejnej grupie znaleźli się respondenci, których rodzice rozwiedli się w wieku od pierwszego roku do lat siedmiu. Analiza na diagramie wskazuje na to, iż jest to niewielka różnica pomiędzy pierwszą a drugą grupą wiekową. Pozostali ankietowani to osoby w wieku powyżej 13 roku życia, zaś najmniejszą grupę stanowią respondenci w wieku dorosłym, powyżej 18 roku życia. Badania na grupie 100 ankietowanych wykazują, że respondenci którzy przeżyli rozstanie rodziców to w przeważającej grupie dzieci małoletnie do13 roku życia, u których kształtuje się psychika, rozwija osobowość a to z kolei znacząco przyczynia się i znacznie utrudnia prawidłowy stan tego rozwoju. Schemat nr 1: Ocena kontaktu dziecka z rodzicem nie zamieszkującym z nim Kontakt dziecka z drugim rodzicem (wg dziecka) DOBRY ZŁY RACZEJ DOBRY NIE MAM KONTAKTU 40 ANKIETOWANYCH 8 ANKIETOWANYCH 28 ANKIETOWANYCH 24 ANKIETOWANYCH Źródło: na podstawie przeprowadzonych ankiet Każdy z respondentów na podstawie własnych doświadczeń, ocenił swój kontakt
z rodzicem, z którym nie zamieszkuje, w którym w większości analiza wykazała, iż jest to dobry kontakt, gdyż 40 ankietowanych na stu swój kontakt oceniła jako dobry, a także raczej pozytywnie kształtują się relacje z drugim rodzicem grupy 28 ankietowanych. Ponad połowa respondentów ma kontakt z drugim rodzicem i są to dobre relacje jak wynika z przeprowadzonego badania. Dość liczna grupa respondentów przyznała w ankiecie, że nie ma mogole kontaktu z drugim rodzicem, to 24 respondentów. Najmniej liczną grupę stanowią osoby, wg których ich relacja z drugim rodzicem jest zła, stwierdzając iż istnieje kontakt dziecka z drugim rodzicem, natomiast nie jest on pozytywny. Są to ankietowani, którzy obwiniają owego rodzica o rozstanie, oraz jak wynika z ankiet tej grupy rodzic ten ma do czynienia z nałogami, głównie alkoholem. Tabela nr 1:Ilośc czasu dziecka spędzona z rodzicem, z którym nie zamieszkuje odpowiedzi Liczba ankietowanych A 1 raz w tygodniu 43 B rzadko, czasem w ogóle w miesiącu 23 C uzależnione od wolnego czasu rodzica 22 D kilka razy w miesiącu 8 E kilka razy w tygodniu 7 Źródło: na podstawie przeprowadzonych ankiet Z powyższych danych zamieszczonych w tabeli wynika, że największą grupę dzieci stanowią te, które spędzają z drugim rodzicem przynajmniej 1 raz tygodniowo, należą
do nich osoby, których relacje z tym z rodziców są dobre. Aż 23 ankietowanych rzadko spędza czas z drugim opiekunem, należą do nich respondenci, których relacje wahają się są raczej dobre, złe lub też w ogóle nie istnieją. Nie wiele większy jest współczynnik od powyższego grupy, która zaznaczyła w ankiecie, iż czas który spędza z rodzicem nie zamieszkującym z nim jest uzależniony od wolnego czasu/dnia. Ma z pewnością to związek z pracą i innymi obowiązkami wynikającymi z obowiązków. Dość podobnie kształtują się wyniki dzieci, które spotykają się ze swoimi rodzicami kilka razy w tygodniu (7 respondentów) i w miesiącu (8 respondentów). Diagram nr 2: Sposób w jaki dziecko dowiedziało się o rozstaniu rodziców RÓWIEŚNICY RODZINA 20 RODZICE 62 Źródło: na podstawie przeprowadzonych ankiet Największą grupę respondentów, którzy o złej sytuacji rodziców i rozwodzie jak wynika z przeprowadzonego badania, dowiedziało się od nich samych, gdyż jest to ponad połowa ankietowanych, którzy stanowią 62 osoby.
W dalszej kolejności jest to rodzina, od której dziecko dowiedziało się o tym, że jego rodzice się rozstają jest to grupa 20 ankietowanych. Następnie, 18 ankietowanych napisało, że tę informację uzyskali od swoich rówieśników. Na postawie powyższego badania można stwierdzić, iż najczęściej o tym, że rodzice podjęli decyzję o rozwodzie informują sami rodzice, bądź dziecko samo odczytuje wzajemne relacje na co dzień. Wykres nr 1: Prawdziwość podania powodu rozstania rodziców wg dziecka 7% 93% Źródło: na podstawie przeprowadzonych ankiet Legenda: 93% - ankietowani, którzy uważają, że podany powód rozstania jest prawdziwy 7% - ankietowani, którzy twierdzą, że powód rozstania może być inny niż podany Ankietowani, wyrażali swoją opinię na temat prawdziwości podania bądź usłyszenia powodu rozstania się rodziców większością blisko 100 procentową jako prawdziwą z tą, która została podana, tj. 93% ankietowanych uważa ją za zgodną i prawdziwą, zaś wynik 7% wskazuje na zastrzeżenia lub też nie udzieliło odpowiedzi na pytanie.
Z pytania, które wskazywało na uzasadnienie swoje odpowiedzi w wyniku stwierdzenia braku prawdziwości pojawiały się rożne odpowiedzi, m.in.: wg ankietowanych padały stwierdzenia typu:,,że podany powód był sprzeczny z moimi obserwacjami ( były to 2 podobne odpowiedzi). Jak wynika z opisowej treści ankietowanych w przeważającej części powodem rozpadu rodziny był u 24 ankietowanych zdrada( bez podania stron pokrzywdzonych osób), natomiast 36 respondentów stwierdziło nie dogadywanie się rodziców, oraz znudzenie i uznanie braku potrzeby bycia ze sobą. Wykres nr 2: Oznaki zauważane przez dzieci podczas sytuacji rozwodowej rodziców 47% 21% 32% Źródło: analiza badań własnych na podstawie ankiety Legenda: 47% - częste awantury i kłótnie 32% - częsta nieobecność rodzica(mamy/taty) 21% - nadużywanie alkoholu przez jednego z rodziców Kolejna część ankiety to pytanie, które stanowi o relacjach, których respondent będąc dzieckiem doświadczył.
Powyższy wykres prezentuje jakie złe emocje towarzyszyły w jego domu pomiędzy rodzicami. Wg 47 % ankietowanych złej sytuacji zmierzającej ku rozpadowi rodziny towarzyszyły awantury i kłótnie pomiędzy rodzicami. Kolejnym symptomem, który przyczynił się wg ankietowanych do rozwodu rodziców jest nadużywanie alkoholu przez jednego z rodziców. 32% grupa ankietowanych stwierdziła, iż do rozwodu i złej sytuacji przyczyniła się ciągła nieobecność jednego z rodziców. Schemat nr 2: Rodzic, którego dziecko obwinia za rozpad rodziny WINNY ROZPADOWI RODZINY ( wg dziecka) Mama 12 12 Tata 68 88 Oboje rodzice 20 Źródło: analiza badań własnych na podstawie ankiety Na pytanie, które świadczy o winie z obserwacji dziecka kto przyczynił się w głównej mierze do sytuacji rozwodowej rodziców ankietowani odpowiedzieli tj. obrazuje powyższy schemat.
Według stu ankietowanych w przeważającej części mężczyźni, ojcowie ponoszą odpowiedzialność za rozpad związku wg stwierdzeń osób, które znalazły się w rodzinie, która przeżyła rozwód rodziców, jest to aż 68 respondentów, natomiast kobiety w roli matki ponoszą wg 12 osobowej grupy ankietowanych odpowiedzialność za rozpad rodziny. Ankietowani obwiniają również obojga rodziców za rozpad rodziny, w tym wypadku i matka i ojciec ponoszą odpowiedzialność za zaistniałą sytuację tj. ocena wg 20 ankietowanych. Schemat nr 3: Odczucia dziecka po rozstaniu rodziców odczucia dziecka B A bezsilność i poczucie osamotnienia (42) Złość (28) C opuszczenie i samotność (12) D lęk i niepokój (12) E ulga i spokój (8) Źródło: analiza badań własnych na podstawie ankiety Badania wykazały, iż każde dziecko w trudnej sytuacji jaką jest rozstanie rodziców odczuwa złe i negatywnie rokujące emocje, które towarzyszą mu podczas tego trudnego okresu. Respondenci zaznaczali kilka odpowiedzi, głównie zaznaczane były odpowiedzi A, B oraz C i D łącznie co świadczy o tym, iż owe odczucia towarzyszyły respondentom w tym trudnym okresie. Ankietowani stwierdzili, iż bezsilność i poczucie osamotnienia to stan, przez który przeszła największa grupa respondentów na którą składają się 42 osoby na stu ankietowanych. Kolejne odczucie, które towarzyszyło ankietowanym podczas rozwodu rodziców to złość, zaznaczyło 28 respondentów.
Opuszczenie i samotność oraz lęk i niepokój to kolejne odczucia, które jako te negatywnie pozostały w pamięci, towarzyszące w tej trudnej sytuacji rozwodowej rodziców, zaznaczyło je w ankiecie 12 osób. Niektórzy ankietowani, zwłaszcza osoby, których jedno z rodziców nadużywało alkoholu, zaznaczyło ulgę i spokój po rozwodzie rodziców. Na stu ankietowanych 8 stwierdziło taki stan swoich odczuć. Zapewne jest to związane ze złymi emocjami, które towarzyszą i bardzo odciskają swoje piętno w złej atmosferze, której towarzyszą nałogi. Wykres nr 3: Osoby do których dziecko w sytuacji rozwodowej rodziców mogło się zwrócić o pomoc 13% 13% 17% 57% rówieśnicy Dziadkowie własnych na podstawie ankiety ciocie i wujkowie pedagog szkolny Źródło: analiza badań Legenda: % - osoby do których dziecko mogło zwrócić się o pomoc podczas rozwodu rodziców i po nim
Na podstawie ankiety, stwierdzono, iż w większości przypadków osoby, które znalazły się w sytuacji rozwodowej rodziców, większość z nich miała wsparcie ze strony bliskich. Na stu ankietowanych tylko 3 respondentów nie miała wsparcia, nikogo kto mógłby pomóc w tej trudnej sytuacji. Ci ankietowani uważają, że pomagał im wyłącznie pedagog szkolny, ogólnie na jego pomoc mogło liczyć 13 % ankietowanych. To liczba która mówi o tym, iż dziecko nie mogło liczyć na pomoc rodziny, czyli nie miało osoby z którą mogłoby porozmawiać, a pedagog szkolny był jedyna osobą na którą mogło liczyć. Reszta ankietowanych przyznaje, iż największą pomoc w tej sytuacji mogła uzyskać ze strony dziadków 57%, natomiast 17 % uważa, że byli to bliscy z rodziny tj. ciocie oraz wujkowie. Rówieśnicy również stanowią osoby pomocne w trudnych dla dziecka sytuacjach, wg ankietowanych 13% uważa, że mogło liczyć na pomoc, wsparcie ze strony swoich rówieśników. Schemat nr 4: Ocena dziecka rodzica pod opieką którego pozostaje Wypełnianie roli rodzica pod którego opieką znalazło się dziecko Uważam że dobrze wypełnia swoją rolę (68) Raczej dobrze wypełnia swoją rolę (28) Uważam że źle wypełnia swoja rolę (2) Zawsze mogę liczyć na rodzica pod opieką którego się znajduję (68) Źródło: analiza badań własnych na podstawie ankiety
Rodzic pod opieką którego pozostaje dziecko ponosi ogromną odpowiedzialność, bowiem musi spełniać się w swej roli za oboje rodziców, pomimo, że istniej drugi. Ankietowani uważają w prawie wszystkich przypadkach, że znajduje się pod dobra opieką i zawsze może liczyć na pomoc z jego strony w tym przypadku 68 ankietowanych tak uważa. W 28 przypadkach stwierdzono podobna sytuację, lecz nie jest to stu procentowa pewność. Tylko 2 ankietowanych ocenia źle rodzica pod opieką którego się znajduje. Istnieje prawdopodobieństwo, iż są to osoby, które bardzo źle przeżyły rozstanie rodziców, nie mogą się pogodzić z sytuacją, obwiniając rodzica pod opieką którego się znajduje za rozpad rodziny. Schemat nr 5: Wpływ rozwodu na obecną sytuację dziecka. Ocena własna osoby, której rodzice są po rozwodzie Sytuacja rozwodowa rodziców wywarła negatywny wpływ na Twoje obecne życie? TAK 34 osoby NIE 66 osób Źródło: analiza badań własnych na podstawie ankiety Wg respondentów, którzy przeżyli rozwód rodziców, aż 34 ankietowanych twierdzi, że ta sytuacja miała zły wpływ na ich obecne życie. Ankietowani w każdym przypadku udzielali krótkiej odpowiedzi jaki negatywny wpływ miała ta sytuacja. Siedmiu ankietowanych odpowiedziało, iż sytuacja rozwodowa rodziców miała negatywny wpływ na ich życie, ale nie udzielili odpowiedzi.
Ośmiu ankietowanych uważa, że przez rozwód swoich rodziców ma kłopoty ze znalezieniem właściwego partnera życiowego, oraz nie znalazła do tej pory nikogo, aby stworzyć stały związek. Sześciu respondentów twierdzi, że stała się agresywna, oraz do tej pory nie radzi sobie z emocjami, oraz jest źle nastawiona do otoczenia. Jeden ankietowany uważa, że sytuacja rozwodowa rodziców zaburzyła jego poczucie bezpieczeństwa. Dwóch respondentów, stwierdziło iż spowodowało to pogorszenie wyników w nauce. Dziesięciu ankietowanych uważa, że sytuacja rozwodowa rodziców spowodowała trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi, brak zaufania. Ankietowani uważają również, że sytuacja rozwodowa wpłynęła negatywnie na ich życie, ale na krótko, to osoby do 8 roku życia, których rodzice rozwiedli się, niektórzy uważają, że był taki okres, który był trudny w ich życiu, ale wszystko się ustabilizowało. Schemat nr 6: Stosunek dziecka do sytuacji rozwodowej rodziców, spostrzeżenia na temat rozwodu jako jedynego rozwiązania w trudnej sytuacji oraz innych rozwiązań wg ankietowanych z rozbitych rodzin
Rozwód rodziców zdaniem dziecka Jedyne rozwiązanie w trudnej sytuacji 58 Nie jest to jedyne rozwiązanie 12 Nie mam zdania 20 Mimo wszystko wolał/a bym aby rodzice byli razem 20 Źródło: analiza badań własnych na podstawie ankiet Ankietowani w grupie 58 osobowej uważają, że rozwód w trudnej sytuacji jest jedynym rozwiązaniem, są pogodzeni z sytuacją sugerując, iż lepiej jest jeśli rodzice mieszkają oddzielnie, ponieważ się kłócą się, tak twierdzi 8 ankietowanych zaznaczając odpowiedź: że jest to jedyne rozwiązanie i lepiej że w tej sytuacji rodzice podjęli taką decyzję z uwagi na złą sytuację panującą wcześniej. 10 ankietowanych również zgadza się z decyzją rodziców, stwierdzając, iż awantury, kłótnie i inne złe negatywne emocje, w tym przemoc i awantury, które wcześniej towarzyszyły rodzicom negatywnie oddziaływały na wszystkich. Reszta ankietowanych twierdzi, że rozwód rodziców pomógł mu odzyskać równowagę psychiczną oraz spokój, którego wcześniej brakowało w domu. Dla 20 ankietowanych rozwód nie jest jedynym rozwiązaniem, na przykładzie owej sytuacji rodziców uważa, że mogło stać się inaczej i woleliby, aby mimo wszystko rodzice byli jednak razem i tworzyli pełną rodzinę, w tym 4 osoby mające dobry kontakt z drugim rodzicem, z którym nie zamieszkuje wyraża tęsknotę za byciem w pełnej rodzinie. Dla 12 respondentów rozwód nie jest jedynym rozwiązaniem bez interpretacji swojej odpowiedzi. Ankietowani nie mają również zdania na temat rozwodu swoich rodziców. Zakończenie Rozważania niniejsze pracy skupiają się wokół problemów
z jakimi styka się dziecko, jego funkcjonowanie w rozbitej rodzinie. Prawidłowo funkcjonująca rodzina jest podstawową i niezastąpioną strukturą potrzebną każdemu dziecku, aby mogło prawidłowo się rozwijać. Właściwe stosunki rodzinne, zdrowa atmosfera i dobre relacje pomiędzy rodzicami mają znaczący wpływ na rozwój i osobowość dziecka. Rozbicie rodziny stanowi potencjalne zagrożenie i zaburzenie prawidłowego procesu wychowawczego dziecka, który znacząco ma wpływ na jego rozwój na każdym etapie życia od samych narodzin. Więź psychiczna, łącząca rodziców, oraz prawidłowe relacje mają znaczący wpływ i stwarzają właściwe podłoże na środowisko wychowawcze w każdym domu, w którym wychowuje się dzieci. Sytuacja rozwodowa jest sytuacją skomplikowaną i bardzo trudną dla każdej rodziny, która zetknęła się z tym problemem, zaś dziecko jest najbardziej zagrożoną i bezbronną częścią przynależności rodziców, którzy postanowili w imię przykrych doświadczeń i przeżyć rozwiązać to o co zabiegali i tworzyli przez część swego życia. Zagrożone zostaje poczucie bezpieczeństwa dziecka, które jest jednym z najważniejszych elementów wychowania. Dziecko w rozbitej rodzinie podatne jest znacznie częściej na poczucie bezradności, czuje się osamotnione. Jeżeli dziecko znajduje się w tej grupie wiekowej w której jest przywiązane do obojga rodziców jest mu znacznie trudniej dostosować się do nowej sytuacji a obecna bardzo zaburza jego dotychczas prawidłowe funkcjonowanie. Dziecko jest zawsze związane zarówno z matką jak i ojcem, ale przede wszystkim związane z obojgiem rodziców wzajemnie się szanujących i innych, oraz kochających, dzięki czemu ma świadomość, że relacja najważniejszych dla niego osób nie zaburza jego świadomości o tym, że w tej rodzinie dzieje się coś co zaprzeczy tej świadomości. Ogromne znaczenie na rozwój dziecka ma kontakt rodziców z dzieckiem. Rozwód dzieli rodzinę, powoduje podział obowiązków pomiędzy czas spędzany z dzieckiem, dlatego ważne jest zachowanie częstotliwości kontaktów z dzieckiem z uwagi na poczucie miłości, która jest najważniejsza dla dziecka, żyjącego w poczuciu osamotnienia po odejściu jednego z rodziców. Pomimo rozwodu rodzice pozostają nadal opiekunami dziecka, jeżeli relacja rodzica z dzieckiem dotychczas przebiegała prawidłowo, nie powinno zabraknąć właśnie w tym trudnym czasie kontaktów, rozmów i wypełnienia czasu. Dziecko, które pozostaje z rodzicem, zazwyczaj budują większą więź z tym rodzicem, niż z tym, który odszedł, ponieważ staje się rodzicem zastępującym oboje. To rodzice, którzy znaleźli się w sytuacji rozwodowej dostarczają dziecku przykrych przeżyć, dlatego
pomimo ciężkiej swojej próby tym bardziej powinni swą uwagę skupić na dziecku często nie wiedzącym o zaistnieniu niezrozumianej dla niego sytuacji, gdyż odpowiednie przygotowanie na szereg zmian zachodzących w życiu dziecka pozwala na zmniejszenie negatywnych emocji i złego stanu psychicznego dziecka. Ważne jest również zachowanie prawidłowych relacji rodziców względem dziecka, gdyż stwarza to wzajemny szacunek do siebie, oraz zachowuje wartości rodziny ważne do rozwoju w społeczeństwie i poczuciu bezpieczeństwa. Dzieci, które utrzymują prawidłowe relacje z rodzicami którymi nie zamieszkują mają łatwiej pokonać problemy są bardziej otwarte, a przede wszystkim mogą zawsze liczyć na wsparcie nie tylko rodzica z którym zamieszkuje, ale obojga z nich. Zbudowanie właściwie funkcjonującej rodziny i wychowanie dzieci jest wyzwaniem, któremu nie zawsze wszyscy jako rodzina potrafią sprostać, dlatego ważne jest nie tylko stworzenie rodziny, ale ponoszenie odpowiedzialności za jej stworzenie oraz stworzenie atmosfery, która będzie miejscem przyjaznym, wypełnionym ciepłem rodzinnym. Można przestać istnieć jako małżeństwo, natomiast jeżeli ludzie stają się rodzicami nie przestają już istnieć bez dzieci, nie powinni przestać niemi być na co dzień pomimo rozwodu. Dziecko powinno być zawsze otoczone miłością, powinno mieć zapewnione bezpieczeństwo przez oboje rodziców nie tylko tego, który został stałym opiekunem po rozwodzie, ponieważ to małżonkowie przestają być ze sobą, natomiast dziecko nadal pozostaje częścią zarówno jednej jak i drugiej strony. Od obojga rodziców zależy zdrowie, rozwój i szczęście dziecka, oraz jego funkcjonowanie w społeczeństwie.