Wprowadzenie Nauka jêzyka norweskiego wydaæ siê mo e na pierwszy rzut oka zajêciem doœæ ekscentrycznym. Wszak jest to jêzyk niewielkiego narodu zamieszkuj¹cego odleg³y kraj na peryferiach Europy. Tymczasem decyzja, któr¹ Pañstwo podjêli, jest ze wszech miar s³uszna i godna podziwu. Po pierwsze dlatego, e jêzykami o du ym zasiêgu, takimi jak angielski, niemiecki, francuski czy hiszpañski, w³ada w naszym kraju du o osób, znajomoœæ mniej popularnego jêzyka mo e wiêc okazaæ siê niezaprzeczalnym atutem zarówno w yciu zawodowym, jak i prywatnym. A po wtóre z tego wzglêdu, e peryferyjnoœæ Skandynawii jest mitem, który nale y obaliæ. Norwegia jest jednym z najatrakcyjniejszych turystycznie krajów na œwiecie. Co roku tysi¹ce Polaków podró uje na pó³noc, by podziwiaæ nieskalan¹ przyrodê i zachwycaæ siê piêknem niespotykanych nigdzie indziej fiordów i szkierów, ³owiæ ryby w czystych potokach, wêdrowaæ po górach i p³askowy ach, napawaæ siê cisz¹ i spokojem, których pró no szukaæ w zat³oczonych europejskich metropoliach. Dla zwolenników czynnego wypoczynku Norwegia to prawdziwy raj na ziemi. Nie mo na te zapominaæ o roli, jak¹ ten bogaty kraj odgrywa w œwiatowym yciu gospodarczym, a trudno doprawdy przeceniæ znaczenie znajomoœci jêzyka obcego w kontaktach handlowych, biznesie i polityce. W Norwegii, co doœæ niezwyk³e jak na tak niewielki liczebnie kraj, s¹ dwa jêzyki urzêdowe: bokmål i nynorsk oraz du o lokalnych dialektów. Znajomoœæ jednej z form pozwala zrozumieæ drug¹ bez wiêkszych trudnoœci. Poznaj¹ Pañstwo bokmål (tzn. jêzyk ksi¹ ek), którego u ywaj¹ wykszta³ceni mieszkañcy wschodniej czêœci kraju i jego stolicy Oslo, gdzie zreszt¹ mieszka wiêkszoœæ Norwegów. Ucz¹c siê na kursie ESKK, poznaj¹ Pañstwo nie tylko jêzyk, ale i kraj, dowiedz¹ siê sporo o kulturze, historii i geografii Norwegii, yciu codziennym jej mieszkañców. Zyskaj¹ te Pañstwo umiejêtnoœæ, której zapewne nie byli œwiadomi, podejmuj¹c decyzjê o rozpoczêciu nauki. Otó znajomoœæ jêzyka norweskiego pozwoli Pañstwu porozumieæ siê z Duñczykami i Szwedami! Ró nice miêdzy jêzykami skandynawskimi s¹ tak niewielkie, e taka komunikacja jest mo liwa. Ca³a Skandynawia stanie przed Pañstwem otworem. Efektywnoœæ nauki gwarantuje sta³a i powtarzalna struktura poszczególnych zeszytów lekcyjnych. W ka dym zeszycie znajd¹ Pañstwo dwie lekcje. Ka da lekcja sk³ada siê z dwóch czêœci podzielonych na sekcje. W sekcjach A i B (z wyj¹tkiem A4) wprowadzony jest nowy materia³ leksykalny i gramatyczny. Sekcje CiA4s³u ¹ powtórzeniu i utrwaleniu zdobytej wiedzy. Ka da lekcja koñczy siê zestawieniem najwa niejszych regu³ gramatycznych w niej wprowadzonych. Na koñcu zeszytu natomiast znajduje siê praca domowa, klucz do æwiczeñ z sekcji CiA4oraz s³owniczek zawieraj¹cy wszystkie s³ówka i zwroty przedstawione w obu lekcjach. Æwiczenia we wszystkich sekcjach A (z wyj¹tkiem A4) i B polegaj¹ na uzupe³nianiu luk oraz przekszta³caniu i t³umaczeniu zdañ. Prawid³owe odpowiedzi zaznaczone s¹ czerwonym drukiem. Zanim zaczn¹ Pañstwo udzielaæ odpowiedzi, czerwony tekst nale y zas³oniæ za³¹czonym do kursu specjalnym filtrem. Jest to istotny element wspomagaj¹cy samodzieln¹ naukê. Tekst powinien byæ ods³oniêty dopiero po samodzielnym rozwi¹zaniu æwiczenia, przet³umaczeniu zdania itd.; wówczas mog¹ Pañstwo sprawdziæ poprawnoœæ wybranego rozwi¹zania. Æwiczenia zosta³y dobrane w taki sposób, by umo liwiæ natychmiastowe zastosowanie i sprawdzenie wiedzy leksykalnej i gramatycznej zdobytej w danej sekcji. Æwiczenia w sekcjach C1, C2, C3 i A4 s¹ bardziej urozmaicone i maj¹ na celu powtórzenie i ugruntowanie wiadomoœci zdobytych w kilku sekcjach, ca³ej lekcji b¹dÿ obu lekcjach. Ka de æwiczenie nale y wykonaæ samodzielnie, a nastêpnie sprawdziæ poprawnoœæ udzielonych odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu zeszytu i z p³yt¹. Pod koniec ka dej sekcji A i B (z wyj¹tkiem sekcji A4) znajd¹ Pañstwo uwagi na temat wymowy norweskiej i jej transkrypcji (zapisu) oraz krótkie æwiczenia fonetyczne. 1
Na p³ycie nagrano wszystkie teksty norweskie: nowe s³ówka, dialogi i teksty zwarte, æwiczenia i ich rozwi¹zania, przyk³ady s³ówek i zdañ wystêpuj¹cych w regu³kach. Teksty polskie o mniejszym znaczeniu merytorycznym zosta³y skrócone lub pominiête. Ponadto nie zosta³y nagrane niektóre informacje gramatyczne. Czêste s³uchanie p³yty pozwoli Pañstwu szybko opanowaæ zasady wymowy i oswoiæ siê z brzmieniem dÿwiêków i intonacj¹ jêzyka norweskiego. Radzimy wiernie naœladowaæ wymowê lektorów, korzystaæ z uwag w zeszytach, powtarzaæ na g³os s³owa, zwroty czy ca³e zdania (na przyk³ad przed lustrem, kontroluj¹c u³o enie narz¹dów mowy). W naszym kursie bêdziemy stosowaæ miêdzynardowe znaki transkrypcji fonetycznej (IPA). Transkrypcja IPA jest powszechnie stosowana w wiêkszoœci renomowanych s³owników. Jej znajomoœæ u³atwi Pañstwu korzystanie z tych wydawnictw. W lekcjach kursu wymowa podawana jest w nawiasach kwadratowych. Dodatkowymi czynnikami u³atwiaj¹cymi przyswajanie wiedzy s¹ specjalne symbole graficzne stosowane na marginesach oraz okreœlone rozwi¹zania typograficzne stosowane w tekstach lekcji: nowe s³ówka i wyra enia napisany kursyw¹ tekst znajduj¹cy siê przy tym symbolu zawiera nowe informacje dotycz¹ce gramatyki oraz u ycia s³ówek æwiczenia kontroluj¹ce znajomoœæ nowych s³ówek, gramatyki lub wymowy (dotyczy sekcji A i B, z wy- ³¹czeniem sekcji A4)! w ramkach zamieszczone s¹ dodatkowe informacje dotycz¹ce gramatyki, u ycia s³ówek lub wymowy Nasze kursy korespondencyjne wyró niaj¹ siê bezpoœrednim stylem wyk³adu. Mamy nadziejê, e nasz sposób zwracania siê do Pañstwa w materia³ach lekcyjnych spotka siê z Pañstwa zrozumieniem. Jak siê Pañstwo wkrótce przekonaj¹, forma Pan/Pani wystêpuje w jêzyku norweskim bardzo rzadko iwcodziennych kontaktach z Norwegami jest praktycznie zbêdna. No, chyba e bêd¹ mieli Pañstwo zaszczyt porozmawiania z królem Norwegii, Haraldem. Kto wie, w yciu wszystko jest mo liwe... By jednak zaimponowaæ monarsze znajomoœci¹ jego ojczystej mowy, czas wzi¹æ siê do pracy! yczê przyjemnej nauki i wytrwa³oœci, Autor 2
LEKCJA 1 czêœæ pierwsza A1 W lekcjach kursu towarzyszyæ Ci bêdzie kilku bohaterów. W pierwszym dialogu poznasz trójkê sympatycznych m³odych ludzi z Oslo, stolicy Norwegii. W³¹cz p³ytê i powtórz na g³os ich imiona i nazwiska: Kari Holt > [ka:ri Êh lt] Erik Solheim > [Êe:rik Êsu:lhæim] Knut Skard > [kn :t Êska:r] Przed wys³uchaniem pierwszego dialogu zapoznaj siê ze s³ówkami i wyra eniami, które w nim wyst¹pi¹. Ka de z nich jest nagrane dwukrotnie. Ty te, s³uchaj¹c p³yty, powtórz ka de s³owo i wyra enie dwa razy na g³os, porównuj¹c je z polskim t³umaczeniem: unnskyld > [Ê n yl] przepraszam er > [æ:r] jestem, jesteœ, jest, jesteœmy, jesteœcie, s¹ det > [de] to ledig > [Êle:di] wolny her > [hæ:r] tutaj Er det ledig her? > [ær deêle:di hær] Czy to miejsce jest wolne? ja > [ja:] tak vær så god > [væ Êgu:] proszê takk > [tak] dziêkujê jeg > [jæi] ja hete > [Êhe:t ] nazywaæ siê hva > [wa] co, jak og > [ :] i,a du > [d :] ty student > [st Êdent] student(ka) studere > [st Êde:r ] studiowaæ engelsk > [Êe lsk] angielski norsk > [n k] norweski historie > [hisêtu:ri ] historia dette er > [Êdet ær] to jest han > [han] on jobbe > [Êj b ] pracowaæ butikk > [b Êtik] sklep i > [i(:)] w hei > [hæi] czeœæ drikke > [Êdrik ] piæ dere > [Êde:r ] wy vi > [vi:] my kaffe > [Êkaf ] kawa vil > [wil] chcê, chcesz, chce, chcemy, chcecie, chc¹ ha > [ha:] mieæ kopp > [k p] fili anka Zapewne nie zapamiêta³eœ wszystkich s³ówek, ale nie przejmuj siê tym zbytnio. Przyswoisz je sobie, s³uchaj¹c dialogu i wykonuj¹c æwiczenia zawarte w tej sekcji. A oto pierwszy dialog. Nasza bohaterka, Kari, szuka wolnego miejsca w sto³ówce studenckiej uniwersytetu w Oslo. W koñcu znajduje puste krzes³o obok dwóch m³odzieñców. S³uchaj uwa nie, staraj¹c siê wy³owiæ z tekstu jak najwiêcej znaczeñ: Kari: Erik: Kari: Unnskyld, er det ledig her? Ja, vær så god. Takk. Jeg heter Kari Holt. Hva heter du? 3
Erik: Kari: Erik: Kari: Knut: Jeg heter Erik Solheim. Er du student? Ja, jeg studerer engelsk. Og du? Jeg studerer norsk og historie. Og dette er Knut Skard. Han jobber i en butikk. Hei, Knut. Hva drikker dere? Vi drikker kaffe. Vil du ha en kopp? Pos³uchaj dialogu jeszcze raz, tym razem powtarzaj¹c za lektorami ka de zdanie: Unnskyld, er det ledig her? Przepraszam, czy to miejsce jest wolne? Ja, vær så god. Tak, proszê. Takk. Dziêkujê. Jeg heter Kari Holt. Nazywam siê Kari Holt. Hva heter du? Jak ty siê nazywasz? Jeg heter Erik Solheim. Nazywam siê Erik Solheim. Er du student? Jesteœ studentk¹? Ja, jeg studerer engelsk. Tak, studiujê angielski. Og du? A ty? Jeg studerer norsk og historie. Ja studiujê norweski i historiê. Og dette er Knut Skard. To jest Knut Skard. Han jobber i en butikk. On pracuje w sklepie. Hei, Knut. Czeœæ, Knut. Hva drikker dere? Co pijecie? Vi drikker kaffe. Pijemy kawê. Vil du ha en kopp? Chcesz fili ankê? Kari i Erik przedstawiaj¹ siê, mówi¹c: Jeg heter Kari Holt. Jeg heter Erik Solheim. Nazywam siê Kari Holt. Nazywam siê Erik Solheim. Przedstawiaj¹c siê, u yj sformu³owania Jeg heter, dodaj¹c wy³¹cznie imiê lub imiê i nazwisko, np.: Jeg heter Kari. Mam na imiê Kari. Jeg heter Kari Holt. Nazywam siê Kari Holt. Przedstawiaj¹c jak¹œ osobê, mówimy: Dette er Knut. To jest Knut. Wraz ze swoim przyjacielem sk³adasz wizytê Norwegowi. Powiedz, jak siê nazywasz i przedstaw swego towarzysza. Dokoñcz pisemnie poni sze zdania i przeczytaj je na g³os: Jeg heter.... Og dette er....! Kari, witaj¹c siê z Knutem, u ywa s³ówka hei. Jest to najbardziej uniwersalny i nieformalny sposób powitania odpowiadaj¹cy polskiemu czeœæ. W dialogu pojawia siê kilka czasowników w czasie teraÿniejszym: studerer, heter, drikker. Czas teraÿniejszy w jêzyku norweskim tworzy siê bardzo regularnie, dodaj¹c r do bezokolicznika. Aby uzyskaæ bezokolicznik, wystarczy odj¹æ koñcówkê r. Czasownik norweski nie odmienia siê ani przez osobê, ani przez liczbê, innymi s³owy ma identyczn¹ formê we wszystkich osobach liczby pojedynczej i mnogiej. 4
! Warto przy okazji zapamiêtaæ, e norweski bezokolicznik jest zazwyczaj poprzedzony s³ówkiem å, np.: å studere studiowaæ. Wiêkszoœæ bezokoliczników koñczy siê na literê e. Podaj formê bezokolicznika nastêpuj¹cych czasowników w czasie teraÿniejszym: studerer > å studere heter > å hete drikker > å drikke W dialogu wyst¹pi³ równie bardzo wa ny czasownik: byæ. W przeciwieñstwie do wielu innych jêzyków, jego u ycie w jêzyku norweskim jest niezwykle proste. Er to forma osobowa czasownika å være [Êvæ:r ] byæ. Jest ona identyczna we wszystkich osobach liczby pojedynczej i mnogiej. Wykorzystaj teraz powy sze wiadomoœci gramatyczne w krótkim æwiczeniu. Uzupe³nij zdania odpowiedni¹ form¹ czasownika w czasie teraÿniejszym: Kari jest studentk¹. Kari > er student. Knut pije kawê. Knut > drikker kaffe. On ma na imiê Erik. Han > heter Erik. On pracuje w sklepie. Han > jobber i en butikk. Co pijecie? Hva > drikker dere? Stwierdziliœmy, e formy czasownika w czasie teraÿniejszym s¹ identyczne we wszystkich osobach liczby pojedynczej i mnogiej. Osoby mo na nazwaæ ich imieniem, mo na te u yæ zaimków osobowych. Wiêkszoœæ z nich pojawi³o siê w dialogu. By u³atwiæ Ci opanowanie tych wa nych form wyrazowych, zestawiamy je poni ej wraz z wymow¹: Zaimki osobowe jeg > [jæi] ja vi >[vi:] my du > [d :] ty dere > [Êde:r ] wy han > [han] on de >[di:] oni hun > [h n] ona Skoro znasz ju zaimki i wiesz, jak u ywaæ czasowników w czasie teraÿniejszym, wykonaj poni sze æwiczenie. Przet³umacz zdania: Ona ma na imiê Kari. > Hun heter Kari. My studiujemy historiê. > Vi studerer historie. Oni pij¹ kawê. > De drikker kaffe. On ma na imiê Erik. > Han heter Erik. 5
Chc¹c zapytaæ o czyjeœ imiê i/lub nazwisko, u yj pytania: Hva heter du? Jak siê nazywasz?, Jak masz na imiê?! W norweskim istnieje forma odpowiadaj¹ca polskiemu Pan/Pani (poznasz j¹ w jednej z kolejnych lekcji), ale jest u ywana doœæ rzadko. W codziennych kontaktach Norwegowie zwracaj¹ siê do siebie, u ywaj¹c formy Ty, mo esz wiêc j¹ stosowaæ bez obawy, e ktoœ pos¹dzi Ciê o nadmiern¹ poufa³oœæ. Pytania w jêzyku norweskim tworzy siê, przestawiaj¹c kolejnoœæ podmiotu i orzeczenia (tzw. inwersja). Na przyk³ad zdanie oznajmuj¹ce: Du er student. Ty jesteœ studentem. zmienia siê w zdanie pytajne, kiedy podmiot du znajdzie siê za orzeczeniem er : Er du student? (Czy ty) jesteœ studentem? Polskie czy jest z regu³y pomijane. Zasada ta obowi¹zuje równie wtedy, gdy zdanie rozpoczyna siê od zaimka pytajnego, np. hva co : Han studerer historie. On studiuje historiê. Hva studerer han? Co on studiuje? Spróbuj teraz samodzielnie utworzyæ pytania do nastêpuj¹cych zdañ oznajmuj¹cych: Hun er student. > Er hun student? Hun studerer engelsk. > Studerer hun engelsk? lub > Hva studerer hun? Han drikker kaffe. > Hva drikker han? lub > Drikker han kaffe? SprawdŸmy teraz, czy opanowa³eœ s³ownictwo z pierwszego dialogu. Uzupe³nij brakuj¹ce wyrazy w zdaniach: Jesteœ studentem? > Er du student? Co pijecie? Hva > drikker dere? To jest Knut. > Dette er Knut. On studiuje historiê. Han studerer > historie. Na zakoñczenie sekcji A1 przedstawimy kilka wstêpnych uwag na temat wymowy. Po wielokrotnym wys³uchaniu nagranego dialogu i s³ówek zdo³a³eœ ju zapewne rozszyfrowaæ wiêkszoœæ tajemniczych znaków w zapisie wymowy. Niektóre dÿwiêki wymawia siê podobnie jak w jêzyku polskim, rozbie noœci dotycz¹ zw³aszcza samog³osek. Najwa niejsza z nich dotyczy d³ugoœci dÿwiêki wystêpuj¹ce w jêzyku norweskim mog¹ byæ albo d³ugie, albo krótkie. D³ugoœæ dÿwiêku oznacza siê dwukropkiem [:]. Powtarzaj wyrazy za lektorem: ja > [ja:] takk > [tak] ledig > [Êle:di] kopp > [kop] Samog³oska [ ] nie ma swego odpowiednika w jêzyku polskim. Wymawia siê j¹ jak dÿwiêk poœredni miêdzy polskim i a u, pamiêtaj¹c o mocnym zaokr¹gleniu warg. Litera u wymawiana jest najczêœciej w taki w³aœnie sposób. Powtórz wyrazy, s³uchaj¹c p³yty. Zaokr¹glij wargi. Pamiêtaj o d³ugoœci dÿwiêku! du > [d :] hun > [h n] butikk > [b Êtik] Znak [Ê] oznacza akcent, który nale y postawiæ na samog³osce w nastêpuj¹cej po nim sylabie. W wyrazach jednosylabowych nie oznacza siê akcentu. W jêzyku norweskim akcent pada zazwyczaj na pierwsz¹ sylabê. 6
B1 Kari i Erik spotykaj¹ siê ponownie. Tym razem Kari nie jest sama, lecz w towarzystwie kole anki. Zanim wys³uchasz kolejnego dialogu, zapoznaj siê ze s³ówkami i zwrotami: hyggelig > [Êhyg li] mi³y, sympatyczny se > [se:] widzieæ deg > [dæi] ciebie, tobie, tob¹ igjen > [iêjen] znów hvordan > [Êwur an] jak gå > [g :] iœæ Hvordan går det? > [wu an Êg : e] Jak leci? bare > [Êba:r ] tylko bra > [bra:] dobry, dobrze Hvordan har du det? > [wu an Êha: de] Jak siê masz? ikke så verst > [ik s Êvæ t] nie najgorzej Randi Bakken > [Êrandi Êbak n] ( eñskie imiê i nazwisko) god dag > [guêda:g] dzieñ dobry også > [Ê s ] te, tak e nei > [næi] nie ikke > [Êik ] nie på > [p :] w,na kontor > [kunêtu:r] biuro gjøre > [Êjø:r ] robiæ Oslo > [Êu lu] lub [Êuslu] (stolica Norwegii) Hvor...fra? > [wur... fra] Sk¹d...? hvor > [wur] gdzie universitet > [ niwæ iête:t] uniwersytet men > [men] ale komme > [Êkom ] przychodziæ, pochodziæ fra > [fra(:)] z Sogndal > [Ês (nazwa miasta w zach. Norwegii) må > [m :] muszê, musisz, musi, musimy, musicie, musz¹ løpe > [Êlø:p ] biec nå > [n :] teraz håpe > [Êh :p ] mieæ nadziejê vi ses > [wi Êse:s] do zobaczenia snart > [sna: ] wkrótce ha det (godt, bra) > [ha:d (Êg t, Êbra:)] czeœæ (przy po egnaniu), trzymaj siê A oto drugi w tej lekcji dialog: Erik: Kari: Erik: Kari: Erik: Randi: Erik: Randi: Erik: Randi: Erik: Randi: Kari: Hei, Kari! Hyggelig å se deg igjen! Hvordan går det? Takk, bare bra. Og hvordan har du det? Ikke så verst! Dette er Randi Bakken. God dag, Randi! God dag! Studerer du også engelsk, Randi? Nei, jeg studerer ikke. Jeg jobber på kontor. Hva gjør du? Jeg studerer norsk og historie på universitetet her i Oslo. Hvor kommer du fra? Jeg kommer fra Sogndal. Nei, men jeg må løpe nå! Håper vi ses snart! Ha det bra! Ha det! Ha det godt! 7
Wys³uchaj dialogu jeszcze raz, tym razem powtarzaj¹c ka de zdanie na g³os: Hei, Kari! Czeœæ, Kari! Hyggelig å se deg igjen! Mi³o znów ciê widzieæ! Hvordan går det? Jak leci? Takk, bare bra. Dziêkujê, dobrze. Og hvordan har du det? A co u ciebie? Ikke så verst! Nie najgorzej. Dette er Randi Bakken. To jest Randi Bakken. God dag, Randi! Dzieñ dobry, Randi! God dag! Dzieñ dobry! Studerer du også engelsk, Randi? Ty te studiujesz angielski, Randi? Nei, jeg studerer ikke. Nie, ja nie studiujê. Jeg jobber på kontor. Pracujê w biurze. Hva gjør du? Co ty robisz? Jeg studerer norsk og historie på universitetet Studiujê jêzyk norweski i historiê na her i Oslo. uniwersytecie w Oslo. Hvor kommer du fra? Sk¹d pochodzisz? Jeg kommer fra Sogndal. Pochodzê z Sogndal. Nei, men jeg må løpe nå! O nie, muszê ju lecieæ! Håper vi ses snart! Mam nadziejê, e wkrótce siê spotkamy. Ha det bra! Trzymajcie siê! Ha det! Czeœæ! Ha det godt! Czeœæ! W dialogu zawarto szereg zwrotów, które u³atwi¹ Ci rozpoczêcie i zakoñczenie typowej konwersacji. Oto, jak mo esz rozpocz¹æ rozmowê: Hei. Czeœæ. lub trochê bardziej oficjalnie: God dag. Dzieñ dobry. Pytanie Jak leci? lub Co s³ychaæ? mo e przyj¹æ ró ne formy, np.: Hvordan har du det? Hvordan går det? Odpowiedzi s¹ standardowe (u ywaj ich nawet, jeœli kiepsko Ci siê powodzi, Norwegowie nie maj¹ zwyczaju opowiadaæ o swoich problemach przy byle okazji), np.: Bare bra, takk! Dziêkujê, dobrze! Ikke så verst! Nie najgorzej! egnaj¹c siê, Norwegowie mówi¹: Ha det bra! dos³ownie: Miej siê dobrze. Ha det godt! lub po prostu skrótowo: Ha det! Mo na te powiedzieæ: Vi ses! Do zobaczenia! Wykorzystaj poznane zwroty grzecznoœciowe, by uzupe³niæ poni szy dialog: > Hei, Rikard! Hei, Ole! Hvordan > går det? Takk, > bare bra. Og hvordan > har du det? Takk, > ikke så verst! 8
Wiesz ju, e norweskie bezokoliczniki koñcz¹ siê zazwyczaj na literê e, a w czasie teraÿniejszym maj¹ koñcówkê r. Zdarzaj¹ siê jednak wyj¹tki. Czasownik gjøre robiæ przyjmuje formê gjør w czasie teraÿniejszym. Czasownik ses zobaczyæ siê, spotkaæ siê w ogóle nie zmienia swojej formy, a gå nie koñczy siê na -e. Takich nietypowych czasowników jest w sumie niewiele. Powtórzmy teraz formy czasownikowe. Proponujemy æwiczenie, w którym sprawdzimy, czy dobrze opanowa³eœ s³ownictwo z obu dialogów. W zdaniach brakuje czasowników w czasie teraÿniejszym. Uzupe³nij luki: On pracuje w biurze. Han > jobber på kontor. Co robisz? Hva > gjør du? Ona pije kawê. Hun > drikker kaffe. Erik pochodzi z Sogndal. Erik > kommer fra Sogndal. Studiujemy historiê. Vi > studerer historie. Widzisz Erika? > Ser du Erik? Zauwa y³eœ te zapewne, e dwa czasowniki maj¹ niezwyk³¹ formê czasu teraÿniejszego nie maj¹ koñcówki r, np.: Jeg må løpe nå. Muszê lecieæ. Må to forma teraÿniejsza czasownika musieæ. Jest to czasownik modalny, którego u ycie poznasz w dalszych sekcjach. W poprzednim dialogu pozna³eœ inny czasownik modalny: vil, który jest form¹ teraÿniejsz¹ czasownika chcieæ. I jeszcze dwa wa ne wyrazy: ikke i nei. Oba znacz¹ nie, z tym e ikke pos³u y nam do zaprzeczenia czasownika, np.: Nei, jeg studerer ikke historie. Nie, nie studiujê historii. Zdania przecz¹ce w jêzyku norweskim tworzy siê za pomoc¹ wyrazu ikke, który umieszcza siê za czasownikiem. Utwórz zdanie przecz¹ce: Jeg jobber på kontor. Jeg vil ha kaffe. Jeg kommer fra Oslo. Vi drikker kaffe. > Jeg jobber ikke på kontor. > Jeg vil ikke ha kaffe. > Jeg kommer ikke fra Oslo. > Vi drikker ikke kaffe. Na zakoñczenie tej sekcji podamy kilka kolejnych uwag na temat wymowy. W dialogu pojawi³y siê dwa znaki graficzne charakterystyczne dla jêzyka norweskiego. Ø to dÿwiêk poœredni miêdzy e a o. Spróbuj wymówiæ polskie e, ale mocno zaokr¹glaj¹c wargi. Przeæwicz na g³os: løpe > [lø:p ] gjøre > [jø:r ] Å zwane artobliwie œwiêtym a jest dÿwiêkiem podobnym do polskiego o. Pamiêtaj, by mocno zaokr¹gliæ wargi. Przeæwicz na g³os: gå > [g :] må > [m :] Samog³oskê [æ] wymawia siê nastêpuj¹co: u³ó wargi i jêzyk jak do polskiego e i spróbuj w tej pozycji powiedzieæ a! Uzyskasz dÿwiêk poœredni miêdzy a i e, st¹d zapis graficzny jest po³¹czeniem tych liter. Litera e przed r w dyftongach (dwudÿwiêkach) jest równie wymawiana w ten sposób. Powtarzaj na g³os: være > [Êvæ:r ] her > [hæ:r] jeg > [jæi] 9
C1 W tej sekcji nie wprowadzamy nowego materia³u gramatycznego ani s³ownictwa. S³u y ona powtórce s³ownictwa i informacji gramatycznych zaprezentowanych w sekcjach poprzednich. Wykonaj ka de æwiczenie samodzielnie, sprawdÿ poprawnoœæ odpowiedzi z kluczem na koñcu zeszytu i z p³yt¹. Æwiczenie 1 Wstaw w³aœciwy zaimek osobowy zamiast form w nawiasie: 1. (Kari)... kommer fra Oslo. 2. (Du og Erik)... studerer engelsk. 3. (Du og jeg)... må gå. 4. Jobber (Erik)...? 5. (Kari og Erik)... drikker kaffe. Æwiczenie 2 Wys³uchaj pytania nagranego na p³ycie i udziel w³aœciwej odpowiedzi: 1. p³yta:... Ty:... 2. p³yta:... Ty:... 3. p³yta:... Ty:... 4. p³yta:... Ty:... Æwiczenie 3 Wys³uchaj pytania nagranego na p³ycie i udziel odpowiedzi przecz¹cej: 1. p³yta:... Ty:... 2. p³yta:... Ty:... 3. p³yta:... Ty:... 4. p³yta:... Ty:... 5. p³yta:... Ty:... 6. p³yta:... Ty:... Æwiczenie 4 U³ó zdania z podanych s³ówek: 1. må, gå, jeg, nå. 2. hun, fra, kommer, Oslo,?. 3. godt, det, ha. 4. det, du, har, hvordan,?. Æwiczenie 5 Przeczytaj uwa nie oba teksty i w wykropkowane miejsca wpisz po jednym wyrazie. Nastêpnie wys³uchaj nagrania, sprawdÿ poprawnoœæ odpowiedzi i przeczytaj teksty na g³os, staraj¹c siê naœladowaæ wymowê lektorów: Jeg Kari Holt. Jeg engelsk. er Randi. Hun studerer, hun jobber kontor. Jeg heter Erik. Jeg fra Sogndal. studerer norsk historie. Dette Knut Skard. Han jobber en butikk. 10
LEKCJA 1 czêœæ druga A2 W drugiej czêœci lekcji poznasz bli ej naszych bohaterów: Kari i Erika. Rozpoczniemy od s³ówek i zwrotów zawartych w tekœcie dotycz¹cym Kari: bo > [bu:] mieszkaæ Ekeberg > [Êe:k bærg] (nazwa dzielnicy w Oslo) bydel (en) > [Êby:del] dzielnica Norge > [Ên rg ] Norwegia hovedstad (en) > [Êhu:w dsta] stolica alene > [aêle:n ] sam(a), samotnie hjemme > [Êjem ] w domu hos > [hus] u mor (en) > [mu:r] matka far (en) > [fa:r] ojciec Åge > [Ê :g ] (imiê mêskie) Anne > [Êan ] (imiê eñskie) søsken > [Êsøsk n] rodzeñstwo søster (en) > [Êsøst r] siostra bror (en) > [bru:r] brat Liv > [li:w] (imiê eñskie) Stein > [stæin] (imiê mêskie) hund (en) > [h n] pies Labben > [Êlab n] apa (imiê psa) familie (en) > [faêmi:li ] rodzina hus (et) > [h :s] dom fem > [fem] piêæ ligge > [Êlig ] le eæ Granveien > [Êgra:nvæi n] (nazwa ulicy) rundt > [r nt] dooko³a, wokó³ hage (en) > [Êha:g ] ogród like > [Êli:k ] lubiæ leke > [Êle:k ] bawiæ siê A teraz wys³uchaj ca³ego tekstu: Kari Holt bor på Ekeberg. Ekeberg er en bydel i Oslo og Oslo er hovedstaden i Norge. Kari bor ikke alene men hjemme hos mor og far. Karis far heter Åge og Karis mor heter Anne. Kari har to søsken, en søster og en bror. Søsteren til Kari heter Liv og broren til Kari heter Stein. Hun har også en hund. Hunden heter Labben. Familien Holt har et hus. Huset ligger i Granveien 5. Rundt huset er det en hage. Labben liker å leke i hagen. Wys³uchaj tekstu jeszcze raz. Powtarzaj na g³os ka de zdanie: Kari Holt bor på Ekeberg. Kari Holt mieszka na Ekeberg. Ekeberg er en bydel i Oslo og Oslo Ekeberg to dzielnica w Oslo, a Oslo er hovedstaden i Norge. jest stolic¹ Norwegii. Kari bor ikke alene men hjemme hos Kari nie mieszka sama, lecz razem z matk¹ mor og far. i ojcem. Karis far heter Åge og Karis mor heter Ojciec Kari ma na imiê Åge, a matka Kari Anne. ma na imiê Anne. Kari har to søsken, en søster og en bror. Kari ma dwoje rodzeñstwa, siostrê i brata. Søsteren til Kari heter Liv og broren til Siostra Kari ma na imiê Liv, a brat Stein. Kari heter Stein. 11
Hun har også en hund. Ona ma równie psa. Hunden heter Labben. Pies wabi siê Labben. Familien Holt har et hus. Rodzina Holtów ma dom. Huset ligger i Granveien 5. Dom stoi (dos³. le y) przy ulicy Granveien 5. Rundt huset er det en hage. Wokó³ domu znajduje siê ogród. Labben liker å leke i hagen. Labben lubi bawiæ siê w ogrodzie. W tekœcie pojawia siê wiele rzeczowników. Zauwa, e niektóre z nich poprzedzone s¹ krótkim s³owem: en bydel et hus Te s³owa to rodzajniki nieokreœlone. Stawia siê je przed rzeczownikiem, wskazuj¹c na jego rodzaj: en przed rzeczownikami rodzaju mêskiego, a et przed rzeczownikami rodzaju nijakiego. Nie ma prostej metody odgadniêcia rodzaju rzeczownika, a stosowanie regu³ jêzyka polskiego mo e byæ bardzo zwodnicze (np. dom jest rodzaju mêskiego w jêzyku polskim, a nijakiego w jêzyku norweskim). Poznaj¹c nowy rzeczownik, nale y nauczyæ siê jego rodzaju. Uzupe³nij brakuj¹ce rodzajniki przed rzeczownikami: > en bydel > en bror > et hus > en hage Rodzajniki nazywamy nieokreœlonymi z tego wzglêdu, e s³u ¹ do wprowadzania nowej informacji. Przypomnij sobie zdanie z tekstu: Familen Holt har et hus. Rodzina Holtów ma dom. Dowiadujemy siê z niego czegoœ nowego o rodzinie pañstwa Holt tego mianowicie, e s¹ w³aœcicielami jakiegoœ nieznanego nam bli ej domu. Z tego wzglêdu u ywamy rodzajnika nieokreœlonego przed s³owem dom. Mówimy et hus jakiœ, pewien, nieokreœlony dom. Domyœlasz siê zapewne, e skoro istniej¹ rodzajniki nieokreœlone, to musz¹ istnieæ ich okreœlone odpowiedniki. Nie mylisz siê! Spójrz na kolejne zdanie z tekstu: Huset ligger i Granveien 5. Dom znajduje siê przy ulicy Granveien 5. Teraz wiadomo ju, o czyj dom chodzi o ten wymieniony w zdaniu pierwszym dom rodziny Holtów. Dlatego te rzeczownik przybiera formê okreœlon¹ huset ten okreœlony dom. Rodzajnik okreœlony w jêzyku norweskim ma doœæ niespotykan¹ formê, przyczepia siê bowiem do rzeczownika pod postaci¹ koñcówki, tworz¹c z nim jeden wyraz, np.: et hus huset en bror broren Od tej pory zaznaczamy rodzaj rzeczownika w s³owniczku przy ka dej lekcji i na koñcu zeszytu. Czynimy to w sposób nastêpuj¹cy: bror (en) dla rzeczowników rodzaju mêskiego, hus (et) dla rzeczowników rodzaju nijakiego. Rodzaj eñski wymaga d³u szego wyjaœnienia. Zapoznamy Ciê z nim pobie nie w kolejnych sekcjach, a dok³adniej omówimy w nastêpnym zeszycie.! W formie okreœlonej rzeczowników rodzaju nijakiego nie czyta siê dÿwiêku t na koñcu wyrazów, np. huset wymawia siê [h :s ]. 12
Spróbuj teraz wykonaæ poni sze æwiczenie. Przeczytaj na g³os rzeczowniki, wstawiaj¹c rodzajnik nieokreœlony, a potem utwórz formê okreœlon¹: > et hus > huset > en hund > hunden > en bror > broren > et universitet > universitetet A teraz utwórz formê nieokreœlon¹ od nastêpuj¹cych rzeczowników: hovedstaden > en hovedstad butikken > en butikk hagen > en hage bydelen > en bydel Jeœli powy szy wywód wyda³ Ci siê skomplikowany, to mamy dobr¹ wiadomoœæ: Rzeczowniki norweskie nie odmieniaj¹ siê przez przypadki, co znakomicie upraszcza proces uczenia siê. Jedyny wyj¹tek stanowi dope³niacz. Tworzy siê go, dodaj¹c s do rzeczownika, np.: Karis far ojciec Kari Proste, prawda? Przet³umacz samodzielnie nastêpuj¹ce zwroty: dom Erika > Eriks hus pies Kari > Karis hund siostra Liv > Livs søster Dope³niacz tworzy siê przez dodanie s do rzeczownika. Mo na go równie wyraziæ za pomoc¹ konstrukcji z przyimkiem. Zamiast Karis søster mo na powiedzieæ søsteren til Kari oba zwroty znacz¹ to samo: siostra Kari.! Rzeczownik stawiany za form¹ dope³niacza z s zawsze przybiera formê nieokreœlon¹. W zwrocie z przyimkiem u ywa siê okreœlonej formy rzeczownika. I jeszcze jedna wa na uwaga gramatyczna. Jak ³¹czyæ ze sob¹ dwa czasowniki? Zwróæ uwagê na zdania w tekœcie: Labben liker å leke i hagen. Labben lubi bawiæ siê w ogrodzie. I porównaj je ze zdaniami z pierwszej czêœci Lekcji 1: Jeg må løpe. Muszê lecieæ. Vil du ha en kopp? Chcesz fili ankê? Dostrzegasz ró nicê? Formy må i vil ³¹cz¹ siê bezpoœrednio z bezokolicznikiem (przypomnijmy, e s¹ to czasowniki modalne). Pozosta³e czasowniki wymagaj¹ poœrednictwa s³ówka å. Spróbuj teraz wykorzystaæ powy sze informacje w krótkim æwiczeniu. Przet³umacz zdania: Muszê iœæ. > Jeg må gå. Ona lubi pracowaæ. > Hun liker å jobbe. Ona musi pracowaæ. > Hun må jobbe. Chcê studiowaæ. > Jeg vil studere. Lubiê studiowaæ. > Jeg liker å studere. 13
SprawdŸ teraz, czy dobrze opanowa³eœ s³ownictwo z tekstu. Wpisz brakuj¹ce wyrazy w poni szych zdaniach: Kari nie mieszka sama. Kari bor ikke > alene. Oslo jest stolic¹ Norwegii. Oslo er > hovedstaden i Norge. Siostra Kari ma na imiê Liv. Søsteren > til Kari heter Liv. Ekeberg jest dzielnic¹ Oslo. Ekeberg er en > bydel i Oslo. Wokó³ domu jest ogród. > Rundt huset er det en > hage. Labben lubi siê bawiæ. Labben > liker å leke. W tekœcie pojawia siê kilka liczebników. Uzupe³nijmy je tak, byœ by³ w stanie policzyæ do dziesiêciu (zero przyda siê, na przyk³ad, przy podawaniu numerów telefonicznych): null > [n l] zero en > [e:n] jeden to > [tu:] dwa tre > [tre:] trzy fire > [Êfi:r ] cztery fem > [fem] piêæ seks > [seks] szeœæ sju lub syv > [ ] lub [sy:w] siedem åtte > [Êot ] osiem ni > [ni:] dziewiêæ ti > [ti:] dziesiêæ A teraz odrobina matematyki. Najpierw podamy Ci dwa wyrazy: pluss > [pl s] plus minus > [Êmi:n s] minus Uzupe³nij poni sze dzia³ania: To pluss to er > fire. Seks minus tre er > tre. Ti minus fem er > fem. Åtte pluss to er > ti. En pluss seks er > sju lub > syv. Na koniec tej sekcji przedstawimy kilka uwag na temat wymowy i zapisu. Niektóre litery wymawia siê inaczej, ni siê je pisze. Zwróci³eœ ju zapewne uwagê na literê o, która najczêœciej wymawiana jest jak [u]. Powtórz za lektorem: mor > [mu:r] Litera y wymawiana jest inaczej ni w jêzyku polskim. Pod wzglêdem miejsca artykulacji zbli ona jest do i, ale wymaga silnego zaokr¹glenia warg. Spróbuj powtórzyæ, s³uchaj¹c nagrania: bydel > [by:del] Znak [ ] oznacza s³abe [e]. DŸwiêk ten wystêpuje wy³¹cznie w nieakcentowanych sylabach. Powtórz na g³os: drikke > [drik ] 14
B2 W drugim tekœcie poznasz Erika nieco bli ej. Zapoznaj siê najpierw z nowymi s³ówkami i wyra eniami: leie > [Êlæi ] wynajmowaæ leilighet (en) > [Êlæilihet] mieszkanie rom (et) > [rum] pokój stå opp > [st : p] wstawaæ klokke (en/ei) > [Êkl k ] godzina, zegarek spise > [Êspi:s ] jeœæ frokost (en) > [Êfruk st] œniadanie lunsj (en) > [løn ] lunch sammen > [Êsam n] razem med > [me] z, razem andre > [Êandr ] inni tilbringe > [Êtilbri ] spêdzaæ mange > [Êma ] wiele time (en) > [Êti:m ] godzina middag (en) > [Êmida(g)] obiad etterpå > [Êet rp ] póÿniej, potem lese > [Êle:s ] czytaæ avis (en/ei) > [aêwi:s] gazeta eller > [Êel r] lub se på > [Êse:p ] ogl¹daæ tv (en) > [Ête:we] telewizja sove > [Ês w ] spaæ fra > [fra(:)] od til > [til] do A oto tekst: Erik kommer fra Sogndal, men nå bor han i Oslo. Han leier en leilighet på to rom. Erik står opp klokka sju, spiser frokost og går på universitetet. Klokka tolv spiser han lunsj sammen med andre studenter. Erik tilbringer mange timer på universitetet. Han spiser middag hjemme. Etterpå leser han aviser eller ser på tv. Han sover fra klokka elleve til klokka sju. Powtórz ka de zdanie. Przypominamy, byœ starannie naœladowa³ wymowê lektora: Erik kommer fra Sogndal, men nå bor han Erik pochodzi z Sogndal, ale teraz mieszka i Oslo. w Oslo. Han leier en leilighet på to rom. Wynajmuje dwupokojowe mieszkanie. Erik står opp klokka sju, spiser frokost og Erik wstaje o siódmej, je œniadanie i idzie går på universitetet. na uczelniê. Klokka tolv spiser han lunsj sammen med O dwunastej zjada lunch w sto³ówce razem andre studenter. z innymi studentami. Erik tilbringer mange timer på universitetet. Erik spêdza wiele godzin na uniwersytecie. Han spiser middag hjemme. Obiad je w domu. Etterpå leser han aviser eller ser på tv. Potem czyta gazety lub ogl¹da telewizjê. Han sover fra klokka elleve til klokka sju. Œpi od jedenastej do siódmej. Rzeczownik klokka godzina, zegarek jest rodzaju eñskiego:! Nieokreœlony rodzajnik eñski to ei. Formê okreœlon¹ tworzymy przez dodanie koñcówki a (jeœli rzeczownik koñczy siê na literê e, nale y j¹ pomin¹æ). 15
Wiêkszoœæ rzeczowników rodzaju eñskiego mo na odmieniaæ tak jak rzeczowniki rodzaju mêskiego (tworz¹ one tzw. rodzaj wspólny). Mo esz zatem powiedzieæ: ei klokke lub en klokke, a w formie okreœlonej: klokka lub klokken Tego typu wyrazy oznaczamy w s³owniczku w sposób nastêpuj¹cy: klokke (en/ei) Tak jak klokke mo na odmieniaæ wyraz avis oraz poznane wczeœniej rzeczowniki mor i søster. U yj tych wyrazów w zdaniach, tworz¹c dwie wersje odpowiedzi: søster Hva heter > søsteren til Kari? lub Hva heter > søstera til Kari? avis Hvor er > avisen? lub Hvor er > avisa? mor Dette er > moren til Kari. lub Dette er > mora til Kari. klokke Jeg spiser frokost > klokken seks. lub Jeg spiser frokost > klokka seks. Formê nieokreœlon¹ liczby mnogiej rzeczowników tworzy siê najczêœciej przez dodanie koñcówki er (jeœli rzeczownik koñczy siê na e, wystarczy dodaæ samo r ), np.: en student studenter Jednosylabowe wyrazy rodzaju nijakiego najczêœciej nie maj¹ adnej koñcówki w liczbie mnogiej, np.: et rom rom Proponujemy, byœ przeæwiczy³ te regu³y. Podaj liczbê mnog¹ rzeczowników: en avis > aviser et hus > hus en hage > hager et universitet > universiteter en bydel > bydeler Zauwa y³eœ zapewne dwa interesuj¹ce wyrazy poprzedzaj¹ce niektóre rzeczowniki: mange wiele, du o andre inni Wyrazy te ³¹cz¹ siê zawsze z rzeczownikami policzalnymi, czyli takimi, które wystêpuj¹ w liczbie mnogiej. U yj ich w poni szych zdaniach: Mam wiele gazet. Mieszkam razem z innymi studentami. Œpi wiele godzin. Jeg har > mange aviser. Jeg bor sammen med > andre studenter. Han sover > mange timer. A teraz chcemy zwróciæ Twoj¹ uwagê na budowê norweskiego zdania. Jak dot¹d tworzyliœmy je w sposób standardowy zaczynaliœmy od podmiotu, potem stawialiœmy orzeczenie, wreszcie okoliczniki, np.: Jeg bor i Oslo. Ja mieszkam w Oslo. Erik liker Kari. Eryk lubi Kari. Szyk zdania norweskiego jest œciœle okreœlony, a wyrazy zajmuj¹ miejsce w zdaniu zgodnie z ich funkcj¹ w sposób przedstawiony poni ej: kto? co robi? kogo? gdzie? kiedy? itp. Erik liker Kari Kari bor her 16
Chc¹c zmieniæ znaczenie zdania, musimy zamieniæ wyrazy miejscami. Zdanie: Kari lubi Eryka. brzmieæ bêdzie: Kari liker Erik. Nie zawsze jednak trzeba rozpoczynaæ zdanie od podmiotu. Zwróæ uwagê na zdania z tekstu: Nå bor han i Oslo. Teraz mieszka w Oslo. Etterpå leser han aviser. PóŸniej czyta gazety. Oba zdania rozpoczêliœmy okolicznikiem czasu, pierwsze wyrazem teraz nå, drugie wyrazem etterpå póÿniej. Czynimy tak, by podkreœliæ te elementy zdania (unikamy jednoczeœnie monotonnego powtarzania szyku wyrazów). W norweskim zdaniu pojedynczym obowi¹zuje zasada, któr¹ nazwiemy V2 (od pierwszej litery wyrazu verb czasownik ). G³osi ona, by orzeczenie stawiaæ zawsze na drugim miejscu. Jeœli nie rozpoczyna siê zdania od podmiotu, nale y umieœciæ go zaraz za orzeczeniem. Spróbuj zastosowaæ tê zasadê w poni szych przyk³adach. Dokoñcz zdania: Jeg spiser nå. Nå > spiser jeg. Han spiser lunsj klokka tolv. Klokka tolv > spiser han lunsj. Han ser på tv etterpå. Etterpå > ser han på tv. Do listy liczebników dodaliœmy dwa kolejne: elleve > [Êelw ] jedenaœcie tolv > [tol] dwanaœcie I jeszcze uwaga na temat wymowy i zapisu. Symbol [ ] oznacza dÿwiêk podobny do polskiego sz, ale lekko cofniêty. G³oska sz nie ma w ortografii norweskiej jednoznacznego zapisu, jest reprezentowana przez rozmaite kombinacje liter, np.: rs, sl, sj. Powtórz na g³os: norsk > [no k] sju > [ :] C2 Æwiczenie 1 Odpowiedz na poni sze pytania, czerpi¹c informacje z tekstów: 1. Hva er Ekeberg? 2. Hva heter Karis hund? 3. Hva heter Norges hovedstad? 4. Hvor kommer Erik fra? 5. Hva heter broren til Kari? 6. Hvor bor Erik nå? Æwiczenie 2 Zamieñ na liczbê mnog¹. U yj odpowiedniego zaimka zamiast imienia oraz liczebnika podanego w nawiasie: 1. Jeg har en hund. Og Kari? (Kari, 3).... 17
2. Jeg har en kopp. Og Erik? (Erik, 5).... 3. Jeg har en avis. Og Knut? (Knut, 4).... 4. Jeg har en klokke. Og Erik? (Erik, 2).... 5. Erik leier en leilighet på to rom. Og Randi og Stein? (Randi, Stein, 3).... Æwiczenie 3 Zmieñ szyk zdania, rozpoczynaj¹c od podanego wyrazu: 1. Han bor i Oslo nå. Nå.... 2. Han spiser middag klokka fem. Klokka fem.... 3. Det er en hage rundt huset. Rundt huset.... 4. Han ser på tv etterpå. Etterpå.... 5. Hun står opp klokka seks. Klokka seks.... 6. Erik spiser frokost klokka sju. Klokka sju.... Æwiczenie 4 Wstaw formê okreœlon¹ rzeczownika podanego w lewej kolumnie: 1. universitet Han studerer på.... 2. hus Det er en hage rundt.... 3. hund Hvor er.... 4. hage Leker Labben i.... 5. rom Vi spiser middag på.... 6. bror Hva heter.... til Kari? 7. hovedstad Oslo er... i Norge. 8. avis Hvor er...? Æwiczenie 5 Opisz dzieñ Randi, buduj¹c zdania ze s³ów podanych poni ej: 1. stå opp, klokka sju. 2. spise frokost, klokka åtte. 18
3. gå, kontor, på, klokka ni. 4. spise, lunsj, klokka tolv. 5. jobbe, klokka fem, til. 6. etterpå, gå, hjem. 7. spise middag, klokka seks. 8. hjemme, lese, en avis. 9. se på, tv, også. 10. sove, til, fra, klokka ti, klokka sju. 19
Podsumowanie 1 1. Czasownik w bezokoliczniku i w czasie teraÿniejszym Wiêkszoœæ norweskich czasowników ma bezokolicznik koñcz¹cy siê na literê e. Czas teraÿniejszy tworzy siê przez dodanie koñcówki r. Czasowniki nie odmieniaj¹ siê przez osoby ani przez liczbê. Bezokolicznik poprzedza siê s³ówkiem å, jeœli bezpoœrednio przed nim wystêpuje inny czasownik, np.: Jeg liker å lese. Lubiê czytaæ. 2. Czasowniki modalne Czasowniki modalne maj¹ inn¹ postaæ czasu teraÿniejszego ni pozosta³e czasowniki. ¹cz¹ siê z innymi czasownikami bezpoœrednio (bez u ycia å ). Hun vil gå. Hun må gå. Ona chce iœæ. Ona musi iœæ. 3. Rodzajnik nieokreœlony Rzeczowniki policzalne poprzedza siê w liczbie pojedynczej rodzajnikiem. Rodzajnik przybiera formê en dla rodzaju mêskiego, ei dla rodzaju eñskiego i et dla rodzaju nijakiego. Wiêkszoœæ rzeczowników eñskich mo na odmieniaæ tak jak rzeczowniki mêskie (tworz¹ one tzw. rodzaj wspólny), np. en avis lub ei avis. Rodzajnik nieokreœlony wprowadza nowe pojêcie lub informacjê. 4. Rodzajnik okreœlony Rodzajnik okreœlony przyczepia siê do rzeczowników, przyjmuj¹c formê koñcówki en w rodzaju mêskim, a w rodzaju eñskim i et w rodzaju nijakim (w wyrazach mêskich i nijakich koñcz¹cych siê na e nie dubluje siê tej samog³oski, a w wyrazach eñskich pomija siê j¹), np.: forma nieokreœlona en hage forma okreœlona hagen forma nieokreœlona ei klokke forma okreœlona klokka forma nieokreœlona et hus forma okreœlona huset Rodzajnika okreœlonego u ywa siê, gdy mowa jest o czymœ znanym, uprzednio wspomnianym itp. 5. Liczba mnoga rzeczowników Wiêkszoœæ rzeczowników przybiera koñcówkê er w liczbie mnogiej (lub samo r jeœli koñcz¹ siê na e ). Jednosylabowe rzeczowniki rodzaju nijakiego zazwyczaj nie maj¹ koñcówki w liczbie mnogiej. 6. Dope³niacz Norweskie rzeczowniki nie odmieniaj¹ siê przez przypadki. Jedyny wyj¹tek stanowi dope³niacz, który tworzy siê przez dodanie koñcówki s, np.: Karis bok ksi¹ ka Kari Dope³niacz mo na równie wyraziæ za pomoc¹ przyimków, np.: huset til familien Holt dom rodziny Holtów 7. Tworzenie pytañ Pytania tworzy siê, zmieniaj¹c szyk zdania, tzn. stawiaj¹c orzeczenie przed podmiotem. Szyk przestawny, czyli inwersja, obowi¹zuje równie wtedy, gdy pytanie zaczyna siê zaimkiem pytaj¹cym, np.: Han bor i Sogndal Bor han i Sogndal? lub Hvor bor han? 20
LEKCJA 2 czêœæ pierwsza A3 Wys³uchasz teraz krótkiej rozmowy telefonicznej. Erik proponuje Kari wyjœcie do kina. Zapoznaj siê najpierw z nowymi s³ówkami i wyra eniami: hallo > [haêlu:] halo film (en) > [film] film den > [den] ten gjerne > [Êjæ: ] chêtnie fint > [fi:nt] fajnie bli med > [Êbli:m ] towarzyszyæ, pójœæ razem oss > [ s] nas, nam, nami huske > [Êh sk ] pamiêtaæ ham > [ham] jego, jemu, nim venn (en) > [wen] przyjaciel av > [a:w] (wyraz tworz¹cy dope³niacz) meg > [mæi] mnie, mn¹ å, så flott > [Ê : s Êfl t] œwietnie kjenne > [Ê en ] znaæ kan > [kan] mogê, mo esz, mo e, mo emy, mo ecie mog¹ invitere > [inviête:r ] zapraszaæ henne > [Êhen ] j¹, jej, ni¹ selvfølgelig > [selêfølgeli] oczywiœcie hente > [Êhent ] przynosiæ, przyprowadzaæ i orden > [i Ê rdn] w porz¹dku A oto treœæ rozmowy: Kari: Erik: Kari: Erik: Kari: Erik: Kari: Erik: Kari: Hallo, det er Kari. Hei, Kari. Det er Erik. Du, det går en bra film på Colosseum klokka seks. Vil du gå og se den? Ja, gjerne det. Fint. Knut blir med oss. Husker du ham? Det er en god venn av meg. Å, så flott. Du kjenner Randi? Kan jeg invitere henne også? Selvfølgelig. Er klokka fire nå? Nei, den er tre. Vi kommer og henter deg klokka fem. Er det i orden? Ja! Vi ses. Powiedz teraz ka de zdanie na g³os, powtarzaj¹c je za lektorami: Hallo, det er Kari. Halo, mówi Kari. Hei, Kari. Czeœæ, Kari. Det er Erik. Tu Erik. Du, det går en bra film på Colosseum W Colosseum o szóstej klokka seks. graj¹ dobry film. Vildugå og se den? Masz ochotê go zobaczyæ? Ja, gjerne det. Tak, chêtnie. Fint. Fajnie. Knut blir med oss. Knut idzie z nami. Husker du ham? Pamiêtasz go? 21
Det er en god venn av meg. To mój dobry przyjaciel. Å, så flott. Œwietnie. Du kjenner Randi? Znasz Randi? Kan jeg invitere henne også? Mogê j¹ te zaprosiæ? Selvfølgelig. Oczywiœcie. Er klokka fire nå? Czy ju jest czwarta? Nei, den er tre. Nie, trzecia. Vi kommer og henter deg klokka fem. Przyjdziemy po ciebie o pi¹tej. Er det i orden? W porz¹dku? Ja! Tak! Vi ses. Do zobaczenia. O godzinê pyta siê w ten sposób: Hva er klokka? Mo na równie zapytaæ: Hvor mange er klokka? Odpowiadamy wed³ug wzorca: Klokka er fem. > [wa ær Êkl kka] > [wur Êma ær Êkl ka] Jest pi¹ta godzina. Spójrz na zegary poni ej i powiedz, która jest godzina: > Klokka er fem. > Klokka er ti. > Klokka er tre. > Klokka er fire. > Klokka er åtte.! W odniesieniu do godziny pierwszej u ywa siê s³ówka ett [et]. Mówimy: Klokka er ett. Jest godzina pierwsza. Rzeczownik klokka mo na zast¹piæ zaimkiem den i powiedzieæ: Den er fem. Jest pi¹ta. Zwróæ uwagê na odpowiedÿ Kari na pytanie: Er klokka fire nå? Kari mówi: Nei, den er tre. Zastêpuje wyraz klokka wyrazem den. Tak samo postêpuje Erik. Mówi: Det går en bra film på Colloseum klokka seks. I dodaje: Vil du gå og se den? Zastêpuje wyraz film wyrazem den. Den to zaimek osobowy, który zastêpuje rzeczowniki bêd¹ce nazwami przedmiotów, rzeczy czy zwierz¹t. U ywa siê go, by unikn¹æ powtarzania rzeczowników (w podobny sposób zastêpuje siê jakieœ imiê odpowiednim zaimkiem osobowym). Zaimek den zastêpuje wyrazy rodzaju mêskiego lub eñskiego. Chc¹c zast¹piæ wyraz rodzaju nijakiego, nale y u yæ zaimka det. 22
Spróbujmy przeæwiczyæ powy sz¹ zasadê w krótkim æwiczeniu. Zast¹p zaimkami rzeczowniki w poni - szych zdaniach: Huset ligger i Granveien. > Det ligger i Granveien. Filmen er bra. > Den er bra. Klokka er ni. > Den er ni. Hunden leker i hagen. > Den leker i hagen. W powy szym dialogu wystêpuj¹ formy zale ne zaimków osobowych, a wiêc takie, których u ywa siê we wszystkich funkcjach poza funkcj¹ podmiotu. Kari mówi: Kan jeg invitere henne? Czy mogê j¹ zaprosiæ? Erik oznajmia: Vi henter deg klokka fem. Przyjdziemy po ciebie o pi¹tej. Zaimki osobowe tworz¹ rzadk¹ w norweskim grupê wyrazów odmienianych przez przypadki, ale nawet ta odmiana jest znacznie uproszczona w porównaniu z jêzykiem polskim. Istnieje tylko jedna forma przypadka zale nego dla ka dego zaimka. Poni ej zestawimy wszystkie formy norweskich zaimków osobowych: Zaimki osobowe funkcja podmiotu forma zale na jeg ja meg > [mæi] mnie, mi, mn¹ du ty deg > [dæi] ciebie, tobie, tob¹ han on ham > [ham] jego, jemu, nim hun ona henne > [Êhen ] jej, j¹, ni¹ den ten (rodzaj mêski) den > [den] tego, temu, tym det to (rodzaj nijaki) det > [de] tego, temu, tym vi my oss > [ s] nas, nam, nami dere wy dere > [Êde:r ] was, wam, wami de oni dem > [dem] ich, im, nimi SprawdŸ, czy dobrze zrozumia³eœ to zagadnienie. Uzupe³nij poni sze zdania odpowiednimi formami zaimków: Lubiê go. > Jeg liker > ham. Liv mieszka u mnie. Liv bor hos > meg. On przywiezie ich o drugiej. > Han henter > dem klokka to. Muszê j¹ zaprosiæ. > Jeg må invitere > henne. Wyraz kan to kolejny czasownik modalny forma osobowa czasu teraÿniejszego czasownika móc, potrafiæ. Na koniec tej sekcji przedstawimy kolejne uwagi dotycz¹ce wymowy i jej zapisu. Symbol [ ] oznacza tylnojêzykowe n, wymawiane w kombinacjach liter nk lub ng. Wypowiedz na g³os poni sze wyrazy: mange > [Êma ] tilbringe > [Êtilbri ] 23
B3 Trójka naszych znajomych stoi przed kinem. Randi jeszcze siê nie zjawi³a. Zapoznaj siê z nowymi s³ówkami przed wys³uchaniem dialogu: begynne > [beêjyn ] zaczynaæ om > [um] (tutaj) za minutt (et) > [miên t] minuta se ut > [Êse: Ê :t] wygl¹daæ stå > [st :] staæ høy >[høi] wysoki slank > [ la szczup³y jente (ei) > [Êjent ] dziewczyna der > [dær] tam hvit > [wi:t] bia³y t-skjorte (en/ei) > [Ête: u ] podkoszulek brun > [br :n] br¹zowy skjørt (et) > [ ø ] spódniczka svart > [swa ] czarny sko (en) > [sku:] but liten > [li:tn] ma³y pen > [pe:n] ³adny bil (en) > [bi:l] samochód kjøre > [Ê ø:r ] jechaæ, prowadziæ samochód vente > [Êwent ] czekaæ billett (en) > [biêlet] bilet A oto dialog: Kari: Knut: Kari: Knut: Kari: Knut: Kari: Erik: Filmen begynner om ti minutter. Hvor er Randi? Hvordan ser hun ut? Hun er høy og slank. Det står en høy og slank jente der, ser du? Hun har på seg en hvit t-skjorte, et brunt skjørt og svarte sko. Det er ikke henne. Der kommer det en liten, pen bil. Kjører Randi bil? Ja! Randi! Vi venter på deg! Her er billettene. Skoncentruj siê teraz na wymowie, powtarzaj¹c zdanie po zdaniu: Filmen begynner om ti minutter. Film zaczyna siê za dziesiêæ minut. Hvor er Randi? Gdzie jest Randi? Hvordan ser hun ut? Jak ona wygl¹da? Hun er høy og slank. Jest wysoka i szczup³a. Det står enhøy og slang jente der, ser du? Tam stoi jakaœ wysoka i szczup³a dziewczyna, widzisz? Hun har på seg en hvit t-skjorte, et brunt Ma na sobie bia³y podkoszulek, br¹zow¹ skjørt og svarte sko. spódniczkê i czarne buty. Det er ikke henne. To nie ona. Der kommer det en liten, pen bil. Tam podje d a jakiœ ma³y, ³adny samochód. Kjører Randi bil? Czy Randi jeÿdzi samochodem? 24
Ja! Randi! Vi venter på deg! Her er billettene. Tak! Randi! Czekamy na ciebie! Oto bilety. Wyraz jente dziewczyna jest wy³¹cznie rodzaju eñskiego. Tego typu wyrazy oznaczamy w s³owniczku w sposób nastêpuj¹cy: jente (ei)! Wyraz sko ma nieregularn¹ liczbê mnog¹: sko lub skor w formie nieokreœlonej skoene lub skorne w formie okreœlonej. Przymiotniki norweskie odmieniaj¹ siê przez rodzaj i liczbê, zgodnie z rzeczownikiem, który okreœlaj¹. Na przyk³adzie przymiotnika pen ³adny zaprezentujemy generaln¹ zasadê: W rodzaju mêskim lub eñskim przymiotniki nie maj¹ adnych koñcówek, np.: en pen hage ³adny ogród ei pen jente ³adna dziewczyna W rodzaju nijakim przymiotniki przyjmuj¹ koñcówkê t, np.: et pent skjørt ³adna spódniczka W liczbie mnogiej przymiotniki przyjmuj¹ koñcówkê e, np.: pene biler ³adne samochody Istniej¹ wyj¹tki od regu³ podanych powy ej, ale mo esz za³o yæ, e spora liczba przymiotników odmienia siê w³aœnie w ten sposób. Przymiotnik stawia siê zawsze przed okreœlanym rzeczownikiem.! Przymiotnik liten ma nieregularn¹ odmianê: w rodzaju mêskim liten w rodzaju eñskim lita w rodzaju nijakim lite w liczbie mnogiej små Spróbuj uzupe³niæ poni sze zwroty odpowiedni¹ form¹ przymiotnika: ma³y dom et>lite hus ma³e samochody > små biler czarny podkoszulek en > svart t-skjorte wysokie domy > høye hus bia³y dom et > hvitt hus ma³e psy > små hunder Przymiotnik odmienia siê równie wtedy, gdy spe³nia funkcjê orzecznika, a wiêc wtedy, kiedy stawia siê go za czasownikiem (najczêœciej byæ ), np.: Huset er pent. Dom jest ³adny. Przet³umacz poni sze zdania: Samochód jest ma³y. Dom jest wysoki. Spódniczka jest br¹zowa. Dom jest ma³y. Samochody s¹ ma³e. > Bilen er liten. > Huset er høyt. > Skjørtet er brunt. > Huset er lite. > Bilene er små. 25
Pora teraz poœwiêciæ trochê uwagi wyrazowi, który przewija³ siê przez wszystkie teksty i dialogi w obu lekcjach. Chodzi o wyraz det. Zauwa y³eœ ju zapewne, e ma on wiele rozmaitych funkcji. W poprzedniej sekcji omówiliœmy bli ej jedn¹ z nich, mianowicie zaimek osobowy. Teraz czas, by poznaæ kolejne znaczenia tego s³ówka. Przypomnij sobie zdanie z dialogu: Det er ikke henne. To nie ona. Zaimek det pe³ni tu rolê wskazuj¹c¹. Kilkanaœcie lat temu wiêkszoœæ kursów jêzykowych zaczyna³o siê od nieœmiertelnego pytania Co to jest? Jak s¹dzisz, jak brzmi on po norwesku? > Hva er det? Odpowiedzia³eœ poprawnie? Niczego innego siê nie spodziewaliœmy po tak zdolnym uczniu. Spróbujmy udzieliæ przyk³adowej odpowiedzi, a szerzej to pytanie wykorzystamy w sekcji A4: Hva er det? > Det er en bil. Kolejne znaczenie det jest nieco trudniejsze. Przywo³ajmy zdania z dialogu: Der kommer det en liten, pen bil. (Tam) nadje d a ma³y, ³adny samochód. Det står enhøy jente der. Tam stoi jakaœ wysoka dziewczyna. W tych zdaniach det w³aœciwie nic nie znaczy i nie pojawia siê w zdaniach t³umaczonych na jêzyk polski. Spe³nia ono funkcjê podmiotu przygotowawczego, w³aœciwy podmiot pojawia siê po czasowniku. Tej formy u ywa siê wtedy, kiedy stwierdza siê, e jakaœ nieokreœlona rzecz lub nieokreœlona osoba istnieje, jest, znajduje siê gdzieœ itp.; innymi s³owy kiedy prezentuje siê, przedstawia coœ nieokreœlonego lub kogoœ nieznanego. Nie wolno u ywaæ tej konstrukcji z okreœlon¹ form¹ rzeczownika! Na przyk³ad zdanie: W pokoju jest pies. t³umaczymy tak: Det er en hund i rommet. Nie wolno powiedzieæ: I rommet er en hund ani I rommet er hunden!!! Zapamiêtaj!!! Spróbuj samodzielnie utworzyæ zdania tego typu: Przy ulicy Granveien s¹ trzy domy. Na uniwersytecie jest wielu studentów. Wokó³ domu jest ogród. Zbli a siê jakaœ dziewczyna. > Det er tre hus i Granveien. > Det er mange studenter på universitet. > Det er en hage rundt huset. > Det kommer en jente. Powróæmy jeszcze raz do dialogu, a w³aœciwie do ostatniego zdania. Wprowadza ono okreœlon¹ liczbê mnog¹ rzeczowników. Jest to ostatnia z czterech form rzeczownika, któr¹ musisz poznaæ. Teraz bêdziesz ju znaæ ca³y wzorzec odmiany! Her er billettene. Rzeczownik okreœlony w liczbie mnogiej przybiera koñcówkê ene (lub ne jeœli koñczy siê na literê e ). 26
Przeæwiczmy teraz okreœlon¹ liczbê mnog¹ rzeczowników wprowadzon¹ w tym dialogu. Utwórz samodzielnie tê formê od poni - szych rzeczowników: jenter > jentene filmer > filmene biler > bilene hus > husene Na koniec sekcji kolejna uwaga dotycz¹ca norweskiej wymowy i jej zapisu. Symbol [ ] oznacza dÿwiêk podobny do polskiego œ, lecz w porównaniu z nim lekko cofniêty. W zapisie ortograficznym reprezentowany jest zazwyczaj przez kombinacjê liter kj, ki. Wypowiedz na g³os poni sze wyrazy: kjøre > [Ê ø:r ] kino > [Ê i:nu] C3 Æwiczenie 1 Wstaw poni sze wyrazy w odpowiednie miejsca (wyrazy mog¹ siê powtarzaæ): opp, i, på, og, om, av, ut, til 1. Stein er en god venn meg. 2. Det går en god film Colosseum. 3. Hvordan ser Randi? 4. Filmen begynner ti minutter. 5. Søsteren Kari heter Liv. 6. Er det orden? 7. Han leier en leilighet to rom. 8. Jeg kommer henter deg klokka åtte. 9. Erik står klokka sju. 10. Han bor Oslo nå. Æwiczenie 2 Aby dokoñczyæ zdania, u yj podanych rzeczowników w formie okreœlonej liczby mnogiej: 1. billett Har du...? 2. hund Ser du...? 3. sko Hvor er...? 4. bil Ser du...? 5. student Hva gjør...? 6. hus Ser du...? 7. jente Hvor er...? 8. avis Hvor er...? 9. kontor Hvor ligger...? 10. kopp Hvor står...? 27
Æwiczenie 3 Wys³uchaj zdañ mówi¹cych, która jest godzina. Wpisz je przy odpowiednim rysunku: 1.... 3.... 2.... 4.... Æwiczenie 4 Odpowiedz twierdz¹co. Zamieñ imiona na odpowiedni¹ formê zaimka osobowego: 1. Liker du Knut? Ja,.... 2. Kjenner dere Åge og Anne? Ja,. 3. Leser du avisa? Ja,. 4. Kjenner han Kari og meg? Ja,. 5. Liker du Kari? Ja,. Æwiczenie 5 Zamieñ przymiotnik i rzeczownik na liczbê mnog¹: 1. en svart bil.. 2. et lite hus.. 3. en hyggelig student.. a teraz na liczbê pojedyncz¹: 4. slanke jenter.. 5. høye hus.. 6. hvite sko.. 28
LEKCJA 2 czêœæ druga A4 Ta sekcja poœwiêcona jest w ca³oœci powtórce i ugruntowaniu wiedzy zdobytej w obu lekcjach. Wykonaj ka de æwiczenie samodzielnie i sprawdÿ poprawnoœæ odpowiedzi z kluczem i p³yt¹. Æwiczenie 1 Odpowiedz na pytania zgodnie z tym, co przedstawiaj¹ rysunki: Hva er det? 1. 5. 2. 6. 3. 7. 4. Æwiczenie 2 Wybierz w³aœciwe s³ówko i uzupe³nij lukê w zdaniu: 1. Hva... du? a. gjøre b. gjør 2. Hun kommer... Norge. a. fra b. på 3. Knut begynner... jobbe klokka sju. a. å b. og 4. Vil du... en kopp kaffe? a. har b. ha 5. Det er... i rommet. a. studenten b. en student 6.... heter han? a. Hvor b. Hva 7. Det er... hage rundt huset. a. et b. en 8. Er det... her? a. ledig b. god 9. Jeg... lese. a. må b. liker 10. Det er... far. a. Karis b. Kari 29
Æwiczenie 3 Znasz dwa sposoby tworzenia dope³niacza. Uzupe³nij brakuj¹ce zwroty w tabelce: Eriks venner Annes hund Knuts familie bilen til Randi huset til Kari Æwiczenie 4 Zapisz cyframi dzia³ania matematyczne, które us³yszysz na p³ycie: 1.... 5.... 2.... 6.... 3.... 7.... 4.... 8.... Æwiczenie 5 Uzupe³nij tabelkê brakuj¹cymi formami rzeczownika: lp f. nieokreœlona lp f. okreœlona lm f. nieokreœlona lm f. okreœlona et rom et universitet en/ei avis huset skoen studenter hager billettene jentene bilene Æwiczenie 6 Prawdziwy z Ciebie szczêœciarz! Knut ma wszystkiego po jednej sztuce, Ty masz dwie. Zamieñ rzeczownik i przymiotnik na liczbê mnog¹: 1. Knut: Jeg har en liten bil. Ty: 2. Knut: Jeg har en god venn. Ty: 3. Knut: Jeg har en hvit kopp. Ty: 4. Knut: Jeg kjenner en hyggelig student. Ty: 5. Knut: Jeg har et pent rom. Ty: 30
Tym razem masz pecha. Kari ma wszystkiego po dwie sztuki, Ty tylko jedn¹. Zamieñ rzeczownik i przymiotnik na liczbê pojedyncz¹: 6. Kari: Jeg har to svarte kopper. Ty: 7. Kari: Jeg har to hvite t-skjorter. Ty: 8. Kari: Jeg har to brune skjørt. Ty:.... 9. Kari: Jeg har to gode venner. Ty:... 10. Kari: Jeg har to svarte sko. Ty:... Æwiczenie 7 U yj sformu³owania odpowiedniego do sytuacji opisanej poni ej. Wypowiedz je g³oœno i zapisz w wykropkowanym miejscu: 1. Spotykasz znajomego. Zapytaj, jak mu leci.... 2. Spieszysz siê. Jak to wyrazisz po norwesku?... 3. Zapytaj, która jest godzina.... 4. egnasz siê z kimœ. Powiedz czeœæ.... 5. Przy po egnaniu wyraÿ nadziejê na ponowne spotkanie.... 6. Zapytaj Erika, czy lubi czytaæ.... 7. Zaproponuj goœciowi fili ankê kawy.... 8. Ktoœ pyta, czy pracujesz w biurze. Odpowiedz przecz¹co.... 9. Przedstaw Norwegowi swojego kolegê o imieniu Jan.... 10. Co odpowiesz, kiedy Norweg spyta Ciê, jak siê masz?... Æwiczenie 8 Us³yszysz nagranie, w którym Kari opowiada o sobie. Z tekstu usuniêto 9 wyrazów. S³uchaj uwa nie i wpisz brakuj¹ce w tekœcie s³ówka: Jeg heter Kari Holt. Jeg.. fra Oslo.. du Oslo? Det er. i Norge. Jeg bor ikke. men hjemme. mor og far. Jeg har en.... studerer jeg på universitetet. Det er. studenter i Oslo. Er du. student? 31
Æwiczenie 9 U³ó zdania z podanych wyrazów: 1. fra, du, kommer, hvor,? 2. jente, der, det, høy, en, står 3. spiser, Erik, hjemme, middag 4. liker, hund, i, leke, hagen, Karis, å 5. meg, han, venn, god, er, en, av 6. hage, huset, det, rundt, er, en 7. kopp, vil, en, kaffe, du, ha,? 8. heter, broren, til, Kari, hva,? Æwiczenie 10 U³ó pytania do poni szych zdañ: 1. Han heter Erik Solheim.? 2. Hun er høy og slank.? 3. Den er fem.? 4. Jeg kommer fra Norge.? 5. Hun ser på tv.? 6. Vi drikker kaffe.? 32
Podsumowanie 2 1. Zestawienie form zaimków osobowych Zaimki osobowe w lewej kolumnie spe³niaj¹ funkcjê podmiotu w zdaniu. Formy w prawej kolumnie wystêpuj¹ we wszystkich przypadkach zale nych. jeg ja meg mnie, mi, mn¹ du ty deg ciebie, tobie, tob¹ han on ham jego, jemu, nim hun ona henne jej, j¹, ni¹ den ten (rodzaj mêski) den tego, temu, tym det to (rodzaj nijaki) det tego, temu, tym vi my oss nas, nam, nami dere wy dere was, wam, wami de oni dem ich, im, nimi 2. Zaimki den/det/de By unikn¹æ powtarzania rzeczowników, mo na zast¹piæ je zaimkami. Zaimek den zastêpuje rzeczowniki rodzaju mêskiego i eñskiego, np.: Filmen er god. Den er god. Film jest dobry. On jest dobry. Avisa er god. Den er god. Gazeta jest dobra. Ona jest dobra. Zaimek det zastêpuje rzeczowniki rodzaju nijakiego, np.: Huset er pent. Det er pent. Dom jest ³adny. On jest ³adny. Zaimek de zastêpuje rzeczowniki w liczbie mnogiej, np.: Jeg har to biler. De er små. Mam dwa samochody. One s¹ ma³e. 3. Przymiotnik w formie nieokreœlonej Przymiotniki dopasowuj¹ siê pod wzglêdem rodzaju i liczby do okreœlanych rzeczowników zarówno w funkcji przydawki, jak i orzecznika. W rodzaju mêskim i eñskim wystêpuj¹ w formie podstawowej, w rodzaju nijakim wiêkszoœæ przymiotników przyjmuje koñcówkê t, a w liczbie mnogiej koñcówkê e. Przymiotnik w funkcji przydawki okreœla cechê rzeczownika, np.: en pen jente ³adna dziewczyna et pent hus ³adny dom pene hus ³adne domy Przymiotnik w funkcji orzecznika stanowi czêœæ orzeczenia, mówi nam, jaki jest podmiot, np.: Bilen er pen. Jenta er pen. Huset er pent. De er pene. Samochód jest ³adny. Dziewczyna jest ³adna. Dom jest ³adny. One s¹ ³adne. 4. Okreœlona liczba mnoga rzeczowników, zestawienie form rzeczowników Okreœlon¹ liczbê mnog¹ wiêkszoœci rzeczowników tworzy siê przez dodanie koñcówki ene. W tabelce zestawiono wszystkie formy rzeczownika i podano przyk³ady dla trzech rodzajów gramatycznych. W ten sposób odmienia siê wiêkszoœæ rzeczowników norweskich (wyrazy odmieniane inaczej zostan¹ wprowadzone w kolejnych zeszytach kursu). Nale y pamiêtaæ, e wiêkszoœæ rzeczowników rodzaju 33
eñskiego mo na w liczbie pojedynczej odmieniaæ tak, jak rzeczowniki rodzaju mêskiego, a jednosylabowe rzeczowniki rodzaju nijakiego nie maj¹ koñcówki w nieokreœlonej formie liczby mnogiej. Liczba pojedyncza Liczba mnoga f. nieokreœlona f. okreœlona f. nieokreœlona f. okreœlona r. mêski en billett billetten billetter billettene r. eñski ei jente jenta jenter jentene r. nijaki et bilde bildet bilder bildene 5. Funkcje wyrazu det Wyraz det ma szereg funkcji gramatycznych, np.: a. zaimka osobowego, np.: De har et hus. Det er brunt. Oni maj¹ dom. On jest br¹zowy. b. zaimka wskazuj¹cego, np.: Hva er det? Co to jest? c. podmiotu przygotowawczego (w tej funkcji wyraz det nie jest t³umaczony), np.: Det er en hage rundt huset. Wokó³ domu jest ogród. 34