Raport na temat wyników testowania Modelu Współpracy powiatowego urzędu pracy, ośrodka Model współpracy ośrodka pomocy społecznej, powiatowego urzędu pracy i organizacji pozarządowej w celu realizacji usługi integracji społeczno-zawodowej przetestowany w szesnastu społecznościach lokalnych Październik 2013 Projekt Modelowy system na rzecz integracji społecznej współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1
1. Cele wdrażania Modelu 1.1. Cele bezpośrednie: stworzenie mechanizmu współpracy w realizacji usługi integracji społecznozawodowej pomiędzy Powiatowym Urzędem Pracy, Ośrodkiem Pomocy Społecznej, organizacją pozarządową w społecznościach lokalnych, aktywizowanie osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych marginalizacją społeczną. 1.2. Cele pośrednie: rozwój współpracy instytucji i organizacji działających w społeczności lokalnej - Model służy jako podstawa do poszerzenia współpracy, zarówno w wymiarze podmiotowym, np. o inne organizacje, instytucje publiczne czy też przedsiębiorców, jak i przedmiotowym, np. o inne usługi czy też działania realizowane wspólnie przez partnerów, standaryzacja usług w sferze integracji społecznej - Model umożliwia wypracowanie wspólnych standardów usług integracji społeczno-zawodowej świadczonych lokalnie, poprawa świadczenia usług w sferze integracji społecznej - wdrażanie Modelu służy również wzmocnieniu potencjału partnerów, dzięki wymianie wiedzy, doświadczeń i umiejętności, które mogą być wykorzystywane nie tylko we wspólnych działaniach partnerskich, ale także w działaniach realizowanych indywidualnie przez każdego z partnerów. Dotyczy to w szczególności organizacji pozarządowych działających lokalnie, dla których współpraca partnerska może stać się istotnym wzmocnieniem instytucjonalnym. 1.3. Cele długofalowe: rozwój i upowszechnianie współpracy instytucji rynku pracy, pomocy społecznej i organizacji pozarządowych w sferze usług integracji społeczno-zawodowej, zapewnienie osobom zagrożonym społecznym wykluczeniem i wykluczonym społecznie skutecznych, łatwo dostępnych, efektywnych, użytecznych i kompleksowych i wysokiej jakości usług integracji społeczno-zawodowej. 2
2. Na czym polega Model 2.1. Model polega na wdrażaniu w społeczności lokalnej mechanizmu współpracy Ośrodka Pomocy Społecznej (OPS), Powiatowego Urzędu Pracy(PUP) i organizacji pozarządowej (NGO). Celem i podstawą współpracy jest wspólne realizowanie usług służących aktywizacji i integracji społecznej i zawodowej wybranych wspólnie osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych społeczną marginalizacją. 2.2. Współpraca ma postać Partnerstwa, które nie jest nową instytucją, ale ma charakter sformalizowany, oparty o umowę o współpracy zawartą przez wszystkich partnerów. 2.3. Współpraca opiera się na wykorzystaniu w świadczeniu usług istniejącego potencjału i możliwości działania partnerów. Są one w sposób zaplanowany i skoordynowany wykorzystane do wspólnych działań na rzecz beneficjentów. 3. Uzasadnienie tworzenia i wdrażania Modelu 3.1. W Polsce nie istnieje system współpracy pomiędzy publicznymi instytucjami pomocy społecznej, rynku pracy i organizacjami pozarządowymi działającymi w sferze integracji społeczno-zawodowej. Współpraca pomiędzy tymi podmiotami jest podejmowana, ale ma charakter akcyjny, wybiórczy i w dużej mierze uznaniowy. Brak systemowych rozwiązań powoduje, że działania podejmowane przez te trzy rodzaje podmiotów nie są skoordynowane, nie uzupełniają się, za to często się powielają. To z kolei powoduje, że środki finansowe, zasoby ludzkie i instytucjonalne tych podmiotów nie są efektywnie wykorzystywane, a świadczone przez nie usługi nie są skuteczne i użyteczne z punktu widzenia ich odbiorców czyli osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. 3.2. Model został przetestowany w praktyce działania szesnastu Partnerstw, w których uczestniczyło łącznie pięćdziesięciu partnerów. Partnerstwa utworzone zostały w czternastu województwach i zgodnie z przyjętymi założeniami świadczyły usługę integracji społeczno-zawodowej dla wybranych przez siebie grup beneficjentów. Doświadczenia z fazy testowania Modelu pokazały jednoznacznie, że współpraca pomiędzy Powiatowym Urzędem Pracy, Ośrodkiem Pomocy Społecznej i organizacją pozarządową zgodnie z prezentowanym Modelem jest możliwa i przynosi korzyści przede wszystkim dla beneficjentów wspólnych działań, jak i realizujących je partnerów. 3.3. Testowanie Modelu udowodniło w praktyce, że współpraca Powiatowego Urzędu Pracy, Ośrodka Pomocy Społecznej i organizacji pozarządowej na poziomie gminy tworzy nową jakość świadczenia usług i bardziej efektywnego wykorzystania środków i potencjału, którym dysponują oddzielnie te podmioty poprzez: 3
koordynację podejmowanych działań, zapewnienie ich ciągłości i kompleksowości z punktu widzenia odbiorców, ułatwienie korzystania przez nich z usług, racjonalne wykorzystanie dostępnych zasobów oraz skuteczne wykorzystywanie zewnętrznych źródeł finansowania, poprawę jakości świadczonych usług, zwiększenie ich skuteczności, a także zwiększenie użyteczności świadczonych usług. 3.4. Dzięki temu zarówno odbiorcy działań partnerów, jak i sami partnerzy odnoszą korzyści, niejednokrotnie niemożliwe do osiągnięcia przy braku współpracy. Najważniejsze korzyści dla beneficjentów usługi świadczonej w ramach Modelu to: lepsze rozpoznanie potrzeb beneficjenta w wyniku wspólnie prowadzonej przez partnerów wszechstronnej diagnozy potrzeb, w konsekwencji lepsze dopasowanie oferty wsparcia do potrzeb beneficjenta, poszerzenie i zintegrowanie form wsparcia, komplementarność wsparcia i koordynacja działań skierowanych do beneficjentów, oszczędność czasu i wysiłków ze strony beneficjenta w wyniku wspólnego okienka do kontaktów z trzema podmiotami oferującymi wsparcie, możliwość włączenia się beneficjenta w kształtowanie oferty aktywizacji. Dla partnerów podstawowe korzyści ze współpracy to: optymalizacja wykorzystania zasobów, przede wszystkim ludzkich, dzięki wspólnej realizacji działań, optymalizacja i bardziej efektywne wykorzystanie instrumentów wsparcia, którym dysponują partnerzy, poprawa skuteczności działań, poznanie się partnerów w wymiarze instytucjonalnym, wzmocnienie potencjału instytucjonalnego partnerów. Wdrażanie Modelu przynosi również korzyści dla całej społeczności lokalnej: lepsze rozpoznanie problemów społecznych. skuteczniejsze ich rozwiązywanie, 4
wzrost zaufania do instytucji i organizacji pracujących w partnerstwie, upowszechnianie idei współpracy lokalnej i partnerskiego rozwiązywania problemów, co może motywować mieszkańców do nawiązywania współpracy w innych dziedzinach. 3.5. Biorąc pod uwagę brak powszechnej wiedzy i doświadczeń we współpracy trójstronnej (PUP OPS - NGO), a także istniejące ograniczenia prawnoinstytucjonalne, Model zakłada współpracę w zakresie jednej usługi w sferze integracji społeczno-zawodowej skierowanej do wybranej, niewielkiej grupy beneficjentów. Takie rozwiązanie jest bardziej realne do wdrożenia, zwłaszcza przy braku wcześniejszej współpracy, ale jednocześnie daje możliwość poszerzania rozwiązań wypracowanych w ramach Modelu na inne usługi w sferze integracji społeczno-zawodowej. 3.6. Model jest możliwy do wdrożenia w ramach obowiązujących przepisów prawnych (2013 rok), a według oceny ekspertów będzie mógł być także bez przeszkód realizowany w ramach nowych regulacji prawnych, które zamierza w 2014 roku wprowadzić Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy. Zdaniem ekspertów niektóre z planowanych zmian mogą nawet ułatwić praktyczne wdrażanie Modelu. 3.7. Tworzenie Modelu oraz jego testowanie dostarczyły również praktycznej wiedzy w zakresie tego, co w zakresie obowiązujących rozwiązań prawnych, instytucjonalnych i finansowych ogranicza rozwój współpracy. Na jej podstawie zostały sformułowane wnioski i rekomendacje, które zostały opisane w oddzielnym dokumencie stanowiącym. 4. Warunki wdrażania Modelu 4.1. Model z założenia ma charakter otwarty, umożliwiający, w wyznaczonych ramach, aplikowanie go w różnych warunkach i przez różne podmioty. Jednak dla skutecznego osiągania celów Modelu niezbędne jest spełnienie kilku podstawowych warunków. 4.2. Podstawowym warunkiem wdrażania Modelu jest chęć współpracy ze strony: Ośrodka Pomocy Społecznej, Powiatowego Urzędu Pracy i organizacji pozarządowej działającej w społeczności lokalnej. Przy czym pojęcie organizacja pozarządowa oznacza stowarzyszenia, fundacje i inne podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego na podobnych zasadach, np. spółdzielnie socjalne czy też organizacje kościelne. 5
4.3. Współpraca może obejmować także inne podmioty, na przykład władze samorządowe, inne ośrodki pomocy społecznej czy organizacje pozarządowe lub lokalnych przedsiębiorców. Jednak z uwagi na to, że celem współpracy jest świadczenie usług w sferze integracji społecznej niezbędnym i najbardziej naturalnymi partnerami są Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Urzędy Pracy i organizacje pozarządowe. 4.4. Z uwagi na charakter partnerów, w szczególności Ośrodka Pomocy Społecznej optymalnym obszarem współpracy w ramach Modelu jest gmina. Przy poszerzeniu składu partnerów, na przykład o kilka Ośrodków Pomocy Społecznej, obszar ten może być szerszy, adekwatny do zakresu terytorialnego działania wszystkich partnerów. Model może być także zaadaptowany do współpracy pomiędzy instytucjami powiatowymi, a także regionalnymi. 4.5. Model można realizować w każdej gminie, bez względu na jej wielkość, położenie czy stopień zurbanizowania. Jedynym ograniczeniem stosowania Modelu jest warunek działania w społeczności lokalnej organizacji pozarządowej realizującej zadania w sferze integracji społecznej i zawodowej. Organizacja niekoniecznie musi mieć siedzibę w społeczności, ale musi prowadzić działania na jej terenie. Dzięki temu ma, z jednej strony, rozpoznanie społeczności lokalnej, z drugiej, jest już znana przez mieszkańców i instytucje lokalne. Organizacja powinna być także skuteczna w realizacji działań i mieć doświadczenie w pracy z osobami potrzebującymi wsparcia. 4.6. Szczególną rolę w Modelu mają samorząd gminy i powiatu jako podmioty nadzorujące działalność PUP i OPS. Powinny one być informowane o współpracy, a także wspierać ją w zakresie swoich funkcji nadzorczych. 4.7. Rola podmiotów regionalnych: Wojewódzkich Urzędów Pracy, Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej oraz socjalnych organizacji pozarządowych działających na poziomie województwa polega przede wszystkim na promowaniu i upowszechnianiu Modelu oraz włączaniu go w regionalne strategie i programy działań. 4.8. Model współpracy jest modelem procesu, a nie produktu. Oznacza to, że w Modelu najważniejsze jest zainicjowanie i rozwijanie procesów współdziałania, a nie konkretny kształt Partnerstwa, który musi być dostosowany do warunków konkretnego środowiska lokalnego. Ten uniwersalizm Modelu zwiększa możliwość zaadaptowania go w różnych gminach i dostosowania do lokalnej sytuacji zarówno kształtu Partnerstwa, jak i profilu świadczonych wspólnie usług. Współpraca w ramach Partnerstwa nie musi przybierać formy zinstytucjonalizowanej, ale musi być sformalizowana w postaci umowy o współpracy. 6
4.9. Model ma charakter funkcjonalny, związany bezpośrednio ze świadczoną usługą w sferze integracji społecznej, która jest wspólnie realizowana przez partnerów. Model dotyczy sposobu świadczenia usługi, a nie jej metodologii. Model nie narzuca metod i technik pracy z klientami, wychodząc z założenia, że partnerzy mają wiedzę i doświadczenia pozwalające wspólnie dobrać optymalny sposób świadczenia usług. Pozwala zastosować bardzo różne, czasami niestandardowe metody pracy i dostosować je do specyfiki klientów, a dzięki temu zwiększyć skuteczność prowadzonych wspólnie działań. Wartość dodana współpracy wynika przede wszystkim z łączenia potencjału i możliwości działania trzech podmiotów, a także koordynacji wsparcia dla beneficjentów. Jedynym warunkiem stosowania metod i narzędzi pracy z beneficjentami niezbędnym do skutecznego stosowania Modelu jest indywidualne podejście do każdego beneficjenta. 4.10. Do realizacji Modelu nie są wymagane dodatkowe nakłady finansowe ze strony partnerów, bowiem wspólne działania wpisują się w działalność prowadzoną przez każdego z nich. Aczkolwiek współpraca stwarza także nowe możliwości pozyskiwania dodatkowych środków, które mogą być wykorzystane na poszerzenie zakresu i form wsparcia. 4.11. Model można zaadaptować do różnych grup beneficnetów, którzy wymagają wsparcia. Decyzje o tym, do kogo skierowane są wspólne działania podejmują sami partnerzy. Jedyny warunek, to wybór takiej grupy, której wsparcia będą mogli udzielić wszyscy partnerzy. W szczególności należy uwzględnić zakres i możliwości działania organizacji pozarządowej, bo z reguły organizacje koncentrują się na wsparciu dość wąskich grup odbiorców. Jeżeli tak jest, to możliwością poszerzenia spektrum grup docelowych działań Partnerstwa jest włączenie do niego różnych organizacji pozarządowych, działających na rzecz różnych beneficjentów, np. osób niepełnosprawnych, kobiet czy samotnych matek. Biorąc pod uwagę zakresy działania PUP, OPS i organizacji pozarządowych oferta Partnerstwa powinna być skierowana do osób bezrobotnych wykluczonych społecznie lub zagrożonych społeczną marginalizacją. 4.12. Model można zastosować do dużych liczebnie grup klientów, ale doświadczenie testowania wykazało, że bez dodatkowych nakładów finansowych i zmian instytucjonalnych można go stosować do pracy z małymi grupami (kilkanaście osób). Zwiększenie liczby klientów wymagałoby dodatkowych nakładów finansowych ze strony partnerów, a także zmian instytucjonalnych, umożliwiających wydzielenie zasobów partnerów i przeznaczenie ich wyłącznie do świadczenia wspólnej usługi. 4.13. Model powinien być, przede wszystkim, stosowany do jednorodnej grupy klientów (np. samotnych matek czy niepełnosprawnych), ale oparcie go o indywidualne podejście do każdego klienta powoduje, że klienci mogą być dobierani indywidualnie z różnych grup społecznych. 7
4.14. Model ma charakter partycypacyjny, oznacza to stworzenie możliwości włączenia w jego działania jego odbiorców czyli osób bezrobotnych zagrożonych społecznym wykluczeniem. Umożliwia to nie tylko lepsze dostosowanie świadczonych usług do potrzeb i możliwości ich odbiorców, ale przede wszystkim ich upodmiotowienie i stworzenie poczucia współodpowiedzialności za swój los zgodnie z zasadą empowerment. 4.15. Model współpracy opiera się na istniejącym porządku prawnym i instytucjonalnym w zakresie wsparcia osób wykluczonych społecznie i zagrożonych wykluczeniem, przy czym zakłada się, że proces wdrażania i testowania Modelu pozwoli sformułować precyzyjne rekomendacje dotyczące ewentualnych zmian w tym zakresie, ułatwiających w przyszłości partnerską współpracę na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. 5. Partnerzy i ich role/funkcje 5.1. Kluczowi partnerzy: Powiatowy Urząd Pracy (PUP), którego rola polega przede wszystkim na kwalifikowaniu osób do korzystania z usług oferowanych przez Partnerstwo oraz oferowaniu usług wspierających aktywizację społeczno-zawodową mieszczących się w sferze kompetencji PUP i realizowanych m.in. za pośrednictwem organizacji pozarządowych. Ośrodek Pomocy Społecznej (OPS), którego rola polega przede wszystkim na kwalifikowaniu osób do korzystania z usług oferowanych przez Partnerstwo oraz oferowaniu usług wspierających aktywizację społeczno-zawodową mieszczących się w sferze kompetencji OPS i realizowanych m.in. za pośrednictwem organizacji pozarządowych. Organizacja pozarządowa, której rola w Partnerstwie obejmuje przede wszystkim organizowanie zindywidualizowanej (dopasowanej do potrzeb konkretnego odbiorcę) i zintegrowanej (wykorzystującej zasoby i instrumenty instytucji rynku pracy, instytucji pomocy społecznej oraz samej organizacji pozarządowej) usługi dla kwalifikowanych odbiorców. Organizacja pełni rolę swoistego łącznika dla działań PUP, OPS. Osoby bezrobotne zagrożone społecznym wykluczeniem, które są w Modelu nie tylko odbiorcą wsparcia, ale również uczestniczą w jego kształtowaniu poprzez: artykułowanie potrzeb własnych i ocenę oferowanego przez Partnerstwo wsparcia oraz formułowanie wniosków i propozycji na podstawie własnego doświadczenia z korzystania ze wsparcia. 8
Samorządy gminne i powiatowe: władze i administracja gminna i powiatowa. Ich rolą jest udział w identyfikowaniu potrzeb społecznych (związanych z bezrobociem i wykluczeniem społecznym) w gminie i powiecie, wspieranie podległych im instytucji rynku pracy i pomocy społecznej w rozwijaniu współpracy, informowanie i promowanie, koordynowanie współpracy instytucji samorządowych (edukacyjnych, ochrony zdrowia, kulturalnych, itd.) w zakresie potrzebnym dla skutecznego wsparcia odbiorców usług partnerskich oraz koordynacja wsparcia samorządów dla organizacji pozarządowych z działaniami Partnerstwa. 5.2. Niezależnie od roli poszczególnych partnerów wynikającej z ich potrzeb i możliwości oraz wkładu we wspólne działania Partnerstwa, każdy z partnerów musi: równo traktować pozostałych partnerów, z uwzględnieniem ich zróżnicowanych uprawnień i funkcji, które wypełniają w życiu społecznym, prowadzić dialog z pozostałymi partnerami, brać odpowiedzialność za wynik wspólnych działań, działać przejrzyście. 5.3. Partnerstwo będzie platformą współpracy w/w partnerów mającą na celu dostarczenie kompleksowej i wysokiej jakości usługi na rzecz osób zagrożonych społecznym wykluczeniem. Współpraca polegać będzie przede wszystkim na wymianie informacji od każdego z partnerów przydatnych do tworzenia tej usługi dla jej odbiorców oraz na podejmowaniu wspólnych działań w ramach świadczenia usługi: diagnozy społeczno-zawodowej, pracy socjalnej, poradnictwa zawodowego, psychologicznego, prawnego, szkoleń, pomocy instytucjonalnej, rzeczowej i finansowej. 5.4. Kluczową rolę w Modelu odgrywa lider Partnerstwa. Jest on odpowiedzialny za zainicjowanie, a następnie kierowanie/koordynowanie procesem wdrażania Modelu czyli tworzenia Partnerstwa. Możliwa jest też sytuacja, gdy pomysłodawca inicjuje tworzenie Partnerstwa, a następnie inna instytucja, np. z większym potencjałem kontaktów i możliwości wpływu wśród instytucji lokalnych przejmuje wdrażanie idei. Model współpracy zakłada elastyczność w zakresie identyfikacji i sposobu wyłonienia lidera Partnerstwa. Liderem może być każdy z partnerów, na których opiera się Model. Do pełnienia roli lidera muszą pojawić się/być powołani przedstawiciele instytucji czy organizacji. Możliwa jest inicjująca rola władz samorządowych (burmistrza, wójta czy starosty. Także środowisko osób wykluczonych społecznie może stać się inicjatorem utworzenia Partnerstwa, szczególnie jeżeli istnieje lokalne stowarzyszenie reprezentujące to środowisko. Rola lidera jest szczególnie istotna w fazie tworzenia Partnerstwa. Później, w fazie instytucjonalizacji Partnerstwa, tzn. 9
po zawarciu odpowiednich porozumień i umów między partnerami, funkcjonowanie Partnerstwa opiera się w większym stopniu na podstawach formalnych. 5.5. Istotną rolę we wdrażaniu Modelu odgrywają mechanizmy podejmowania decyzji i komunikowania się partnerów. Powinny one zostać wypracowane wspólnie i określone w umowie partnerskiej lub w planie działania Partnerstwa. Mechanizmy komunikacji powinny być elastyczne i dostosowane do realizowanych zadań oraz umożliwiać szybkie reagowanie na sytuacje niezaplanowane. Powinny także dotyczyć trzech poziomów: decyzji podejmowanych przez kierownictwo instytucji i organizacji partnerskich, koordynacji wspólnych działaniach i ich monitorowaniu (zespół koordynacyjny/zarządzający) oraz bieżącej współpracy specjalistów realizujących określone zadania. 5.6. Dla skutecznej i efektywnej współpracy niezbędne jest także wspólne wypracowanie planu działań, który będzie uwzględniał także podział odpowiedzialności za ich realizację pomiędzy partnerów. 6. Schemat tworzenia i działania Modelu 6.1. Tworzenie i działanie Modelu w ujęciu syntetycznym przedstawia poniższy schemat: Wyłonienie się inicjatora/lidera współpracy Pozyskanie partnerów Wspólne określenie celów, zasad, ról i form współpracy Zawarcie umowy o współpracy Wybór grupy docelowej i ocena jej potrzeb Określenie zakresu usługi i instrumentów wsparcia Opracowanie planu działania, w tym standardów świadczenia usługi Zabezpieczenie zasobów niezbędnych do realizacji planu oraz podział zadań w partnerstwie Realizacja wspólnych działań i ich monitoring Ocena realizacji wspólnych działań Kontynuacja i ewentualne poszerzenie współpracy 10
6.2. Mechanizm współpracy w ramach Partnerstwa obrazuje poniższy schemat: Samorządy lokalne OPS PUP NGO Informacje, zasoby ludzkie, instytucjonalne, finansowe Inni partnerzy Wspatrcie instytucjonalne Partnerstwo Informacje, aktywność, zaangażowanie Beneficjenci Usługa 6. Forma Partnerstwa 6.1. Partnerstwo tworzone jest w oparciu o istniejące podstawy prawne. W szczególności chodzi o następujące przepisy: w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest wskazana konieczności współpracy OPS PUP (przepis art. 50 ust.3 ), w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest wskazanie możliwości zlecenia usług rynku pracy organizacjom pozarządowym ( przepis art. 24 ust.1 pkt 1 i pkt 2), w ustawie o pomocy społecznej wskazane jest zlecanie organizacjom pozarządowym z zakresu pomocy społecznej (przepis art.25 ust. 4 i ust. 5), w ustawie o pożytku publicznym i o wolontariacie zapisany jest obowiązek współpracy podmiotów publicznych z organizacjami pozarządowymi w zakresie realizacji zadań pożytku publicznego (art. 5). 6.2. Formułą najbardziej elastyczną i pojemną jest umowa o współpracy, mająca formę umowy cywilnoprawnej zawieranej na podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego wspólnie lub wielostronnie pomiędzy partnerami. 11
Porozumienie/porozumienia dotyczą zarówno ogólnych zasad współpracy między podmiotami tworzącymi Partnerstwo, jak i tam gdzie istnieje odpowiednia podstawa prawna szczegółowych uregulowań dotyczących przekazywania informacji (np. o odbiorcach usługi), udostępniania posiadanych zasobów majątkowych (np. lokalu, środków IT), udostępniania usług (np. pracowników socjalnych, doradców zawodowych, wolontariuszy). Obok porozumienia (porozumień) o współpracy mogą być również zawierane inne rodzaje umów związane z realizacją zadań w ramach Partnerstwa (np. umów dotacyjnych czy umów zlecania usług). 6.3. Sugerowana struktura zarządzania i organizacji Partnerstwa: Partner 1 Partner 2 Partner 3 Wspólne ciało zarządzające Realizator Koordynator/operator Realizator Partner koordynat or/operato r Przy czym bycie koordynatorem nie wyklucza pełnienia również roli realizatora zadań Partnerstwa. Najważniejsze decyzje w Partnerstwie podejmuje ciało zarządzające złożone z przedstawicieli wszystkich partnerów, zaś koordynator/operator koordynuje działania Partnerstwa, w szczególności związane ze świadczeniem wybranej usługi. 7. Wybór usługi, która będzie podstawą współpracy Model współpracy zakłada, że osią współdziałania będzie określona usługa w sferze integracji społeczno-zawodowej. Wybór tej usługi oraz jej odbiorców powinien należeć do partnerów i być dostosowany do sytuacji lokalnej, potrzeb i możliwości grup 12
docelowych odbiorców usługi oraz możliwości członków Partnerstwa. Istotne jest, aby odbiorcy usługi oraz sama usługa zostały zdefiniowanie konkretnie i w miarę precyzyjnie, tak, aby dla wszystkich interesariuszy było klarowne jaki jest przedmiot współpracy i jego spodziewane efekty. Dla ich oceny niezbędne jest także przeprowadzenie Oceny potrzeb i sytuacji wybranych odbiorców i świadczonej na ich rzecz usługi. Wspólne realizowanie zadań umożliwia również wypracowanie standardów ich świadczenia. Każde Partnerstwo wypracować własne standardy dostosowane do specyfiki lokalnej i charakteru świadczonej usługi. Niezależnie od różnic wynikających z tej specyfiki standardy powinny opierać się na kilku podstawowych zasadach: wspólne określenie celów i spodziewanych rezultatów pracy z beneficjentami, chęć współdziałania i wzajemne zaufanie partnerów, oddanie własnych zasobów każdego z partnerów na użytek Partnerstwa z jednoczesnym zachowaniem i poszanowaniem autonomiczności i niezależności partnerów, jawność i przejrzystość wspólnych działań, zaplanowanie zadań realizowanych przez Partnerstwo i czytelny ich podział pomiędzy partnerów, wspólny wybór metod i narzędzi świadczenia usług adekwatnych do specyfiki klientów oraz możliwości partnerów, indywidualne podejście do pracy z klientem, pełna koncentracja wszystkich partnerów na realizacji założonych celów, otwartość na nowe wyzwania i problemy - elastyczność w ich rozwiązywaniu, określenie podstawowych zasad działania Partnerstwa i odpowiedzialności partnerów w formie umowy o współpracy. Użyteczne w tworzeniu standardów Partnerstwa mogą być także standardy świadczenia usług w sferze integracji społecznej i zawodowej oraz standardy instytucji działających w tej sferze wypracowane w ramach projektu systemowego PO KL 1.18 Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy społecznej i integracji społecznej 13
8. Ścieżka dostępu odbiorcy do usługi świadczonej przez Partnerstwo Odbiorcy będą docierali do usługi oferowanej przez Partnerstwo dwoma kanałami poprzez PUP oraz OPS. Bezrobotni zgłaszający się do którejkolwiek z tych instytucji wejścia zostaną poddani diagnozie potrzeb (wykorzystującej informacje wymieniane pomiędzy instytucjami należącymi do Partnerstwa), będzie przygotowany dla nich indywidualny plan wsparcia, a następnie zostaną skierowani do organizacji pozarządowej operatora usług dostarczanych przez Partnerstwo, gdzie otrzymają pakiet zaleconych działań wspierających. Ze względu na ograniczenia nałożone przez prawo o ochronie danych osobowych, wszelkie informacje o odbiorcy i indywidualnym planie wsparcia, potrzebne do zrealizowania usługi będą dostarczane do NGO bezpośrednio przez samego odbiorcę, który otrzyma je w formie pisemnej w instytucji wejścia. Każdy bezrobotny chcący skorzystać ze wsparcia Partnerstwa musi przejść ścieżkę dostępu rozpoczynającą się w jednej z instytucji wejścia. Jeżeli zdarzy się tak, że klient korzystał dotychczas tylko ze wsparcia organizacji pozarządowej, to, aby skorzystać z oferty Partnerstwa musi zgłosić się do PUP lub OPS. 9. Sposób finansowania usługi i działań Partnerstwa 9.1. Ze względu na ograniczenia wynikające z systemów finansowania instytucji rynku pracy oraz instytucji pomocy społecznej nie jest możliwe stworzenie wspólnego, pochodzącego z tych systemów, budżetu Partnerstwa przeznaczonego na finansowanie usług. Takie rozwiązanie nie jest również możliwe w ramach porozumień o współpracy czyli umów cywilnoprawnych. W proponowanym Modelu współpracy zintegrowane (zawierające elementy pochodzące z instrumentarium wszystkich partnerów) usługi będą opłacane z kilku równolegle wykorzystywanych strumieni finansowania. Każdy z partnerów będzie finansował te usługi, które należą do jego ustawowych zadań. Na przykład, samotna bezrobotna kobieta wychowująca dzieci otrzyma pakiet usług, który częściowo finansowany będzie ze środków PUP, częściowo ze środków OPS, a częściowo ze środków NGO (np. projektowych lub z przychodów własnych). Te strumienie środków będą w dużej mierze zbiegać się u wykonawcy usługi czyli organizacji pozarządowej, co dodatkowo daje możliwości uzupełnienia ich dodatkowymi środkami, np. pochodzącymi z samorządów lokalnych czy środków z budżety państwa czy też UE. Organizacje pełnić będzie rolę organizatora i koordynatora pakietu pomocy. 9.2. Jednym ze źródeł finansowania organizowania/koordynowania pakietu pomocy mogą być projekty systemowe PUP i/lub OPS realizowane w ramach PO KL. Obie te instytucje drogą konkursu mogą zapraszać do swoich projektów systemowych partnerów, także organizacje pozarządowe. Projekty takie mogłyby uwzględniać pulę środków na działania związane z koordynowaniem dostarczanych w ramach projektów usług czy wręcz mogłyby dotyczyć integrowania usług na lokalnym rynku. 14
9.3. Wspólne finansowanie działań wymagać będzie dobrego ich zaplanowania w ramach Partnerstwa oraz dość precyzyjnego zaplanowania budżetu wraz z określeniem źródeł jego finansowania. W budżecie będą również uwzględnione koszty związane z funkcjonowaniem samego Partnerstwa, w tym także koszty szkoleń i koszty zarządzania oraz koordynacji. 10. Ocena efektów realizacji Modelu 10.1. Ocena efektów wdrażania Modelu będzie prowadzona w dwóch formach: poprzez monitoring i ewaluację. Monitoring jest ciągłym procesem śledzenia realizowanych usług i ich bezpośrednich efektów, w celu właściwego zarządzania procesem świadczenia usług (m.in. wprowadzania niezbędnych korekt). Monitoring prowadzony jest przez Partnerstwo, na podstawie dokumentacji i baz danych tworzonych w trakcie realizacji usług. Sposób monitorowania realizacji wspólnych działań powinien zostać określony w planie działań Partnerstwa. Istotne jest także, aby określić kto i w jaki sposób będzie podejmował decyzje, których konieczność będzie wynikać z prowadzonego monitoringu (np. konieczność dokonania zmian w harmonogramie działań czy zastosowania dodatkowych instrumentów wsparcia). 10.2. Ewaluacja ma na celu ocenę, czy zaplanowane cele i rezultaty wspólnych działań zostały osiągnięte i w jakim stopniu. Ewaluację przeprowadza Partnerstwo, uwzględniając nie tylko samą usługę, ale także współpracę partnerów przy jej realizacji. Podstawą ewaluacji są dane zebrane w trakcie monitoringu. Niezależnie od specyfiki Partnerstwa ewaluacja powinna odpowiadana trzy pytania: czy udało się zrealizować zakładane cele? (skuteczność), czy cele zostały osiągnięte w sposób efektywny? (efektywność), czy projekt przyniósł pożytek beneficjentom? (użyteczność). Jeżeli odpowiedzi na powyższe pytania są negatywne, to Partnerstwo zawsze powinno zadać pytanie dlaczego tak się stało i poszukiwać przyczyn tego, że nie udało się czegoś osiągnąć lub nie udało się tego osiągnąć w wystarczającym stopniu. Wnioski z ewaluacji powinny być podstawą do wspólnych decyzji partnerów o kontynuacji współpracy czy też ewentualnym jej usprawnieniu lub poszerzeniu. 15