M. Stefańczyk Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa na przykładzie firmy z sektora: leśnictwo i pozyskiwanie drewna Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa, finansowanie aktywów bieżących, inwestowanie w aktywa bieżące Streszczenie: W poniższym raporcie przedstawiona zostanie strategia zarządzania ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z sektora: leśnictwo i pozyskiwanie drewna. Wykonane obliczenia dotyczące strategii finansowania aktywów bieżących, inwestowania w aktywa bieżące oraz zarządzania kapitałem obrotowym netto pozwalają dokonać wyboru najlepszych wariantów dla analizowanej firmy, przy maksymalizacji zysku.
1. Wprowadzenie Głównym celem działalności przedsiębiorstwa jest uzyskanie jak największej wartości dla właścicieli. Przedsiębiorstwo nie osiągnie jednak tego celu bez podejmowania ryzyka. Ryzyko jest potencjalnym, niepożądanym zdarzeniem, które może spowodować, że cele projektu inwestycyjnego nie zostaną osiągnięte. Odpowiednie zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie ma więc ogromny wpływ na jego wartość. Im większe ryzyko, tym większy koszt kapitału, a tym samym mniejsza wartość przedsiębiorstwa, która zależy od przyszłych przepływów pieniężnych oraz zaangażowanego kosztu kapitału. Najważniejsze jest więc dążenie do uzyskania poziomu ryzyka na akceptowalnym poziomie oraz do możliwości bieżącego rozpoznawania ów ryzyka. W pracy zostanie przedstawiony wybór najlepszej strategii finansowania, inwestowania w aktywa bieżące firmy oraz przykład zarządzania kapitałem pracującym dla przedsiębiorstwa z sektora: leśnictwo i pozyskiwanie drewna. 2. Strategia finansowania aktywów bieżących Strategia finansowania aktywów bieżących - określa sposób w jaki przedsiębiorstwo zaspokaja stałe i zmienne zapotrzebowanie na fundusze finansujące aktywa, których poziom ulega zmianie Rodzaje strategii finansowania aktywów obrotowych: konserwatywna, w której stałe, a także zmienne aktywa bieżące finansowane są kapitałem o terminie wymagalności dłuższym niż rok; agresywna, w której całość zmiennych oraz część stałych aktywów finansowana jest kapitałem krótkoterminowym, umiarkowana, umiarkowaną, polegającą na tym, że część aktywów stałych finansowana jest przez kapitał długoterminowy, a część zmiennych aktywów pokrywana jest przez kapitał krótkoterminowy. Konserwatywnej strategii zarządzania aktywami towarzyszy niskie ryzyko, ale również możliwość osiągania tylko niskich dochodów. Podjęcie strategii agresywnej wiąże się ze wzrostem ryzyka, jednakże szanse na osiągnięcie dużych zysków są znacznie większe. Strategia umiarkowana jest najlepszym rozwiązaniem dla firm cechujących ostrożność w działaniu. Godzi ona bowiem możliwość osiągania umiarkowanych zysków, przy jednoczesnym zachowaniu poziomu umiarkowanego ryzyka. 1 1 Czekaj J., Dresler Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006
2.1. Strategia finansowania aktywów bieżących w analizowanym przedsiębiorstwie Tabela nr 1. Analiza strategii finansowania aktywów bieżących (w zł). Agresywna Umiarkowana Konserwatywna Aktywa całkowite = Pasywa całkowite 7 214 000 7 214 000 7 214 000 Kapitał zaangażowany (E+D) 7 214 000 7 214 000 7 214 000 Kapitał własny (E) 5 605 300 5 605 300 5 605 300 Dług (D) 1 608 710 1 608 710 1 608 710 kapitał obcy długoterminowy (Dd) 482 613 965 226 1 608 710 kapitał obcy krótkoterminowy (Dk) 1 126 097 643 484 0 Udział długu długoterminowego w długu 30 % 60 % 100 % Udział długu krótkoterminowego w długu 70 % 40 % 0 % 6,69 % 13,38 % 22,30 % 15,61 % 8,92 % 0 % 77,70 % 77,70 % 77,70 % Zobowiązania wobec dostawców 363 460 363 460 363 460 EBIT 990 750 990 750 990 750 NOPAT 762 900 762 900 762 900 Wolne przepływy pieniężne w 0 (FCFo) 115 090 115 090 115 090 βl* 1,42 1,36 1,32 Koszt kapitału własnego (ke) 12,40 % 12,40 % 12,40 % Koszt kapitału obcego (kd) 4,89 % 4,86 % 4,82 % Koszt kapitału finansującego firmę (WACC) 10,51% 10,50 % 10,50 % Przyrost wartości przedsiębiorstwa ( V) 5591,52 9264,13 12287,51 Źródło: Michalski G.,Wpływ decyzji w zakresie strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na wartość przedsiębiorstwa (Net Working Capital Strategies Decisions Influence on Firm Value in Polish). Pozyskano z : http://michalskig.ue.wroc.pl/%5b18nwcapital%5d.pdf Z wyżej ukazanych obliczeń wynika, że przedsiębiorstwo powinno zastosować metodę konserwatywną. Umożliwi ona wzrost wartości przedsiębiorstwa o 12287,51 zł. Wymagany będzie ona stuprocentowy udział długu długoterminowego w długu ogółem ( utrzymywaniu zarówno trwałego jak i zmiennego poziomu aktywów bieżących w oparciu o finansowanie długoterminowe).
3. Strategia inwestowania w aktywa bieżące Rozważamy tutaj strategie takie jak: elastyczna, pośrednia i restrykcyjna. Każde podejście uwzględnia korektę wartości o premię za elastyczność popytu oraz premię za korektę premii za ryzyko. Premie za elastyczność popytu wynoszą kolejno dla strategii elastycznej, pośredniej i restrykcyjnej : 0,033, 0,047 oraz 0, natomiast premie za korektę premii za ryzyko: 0,01, 0,1 i 0,2. Aktywa trwałe jak i bieżące ulegną zmianie zostaną powiększone o współczynnik premii za elastyczność popytu. 3.1. Strategie inwestowania w aktywa bieżące w analizowanym przedsiębiorstwie Tabela 2. Analiza strategii inwestowania w aktywa bieżące [w zł.] Restrykcyjna Pośrednia Elastyczna Premia za elastyczność popytu 0 0,047 0,033 Przychody ze sprzedaży 4 221 640 4 420 057,08 4 565 918,96 Aktywa trwałe 2 589 730 2 711 447,31 2 800 925,07 Aktywa obrotowe 4 624 270 4 841 610,69 5 001 383,84 Aktywa razem 7 214 000 7 553 058 7 802 308,91 Zobowiązania wobec dostawców 363 460 380 542,62 393 100,53 Kapitał zaangażowany 7 214 000 7 553 058 7 802 308,91 Kapitał własny 5 605 300 5 868 749,1 6 062 417,82 Kapitał obcy długoterminowy 482 613 505 295,81 521 970,57 Kapitał obcy krótkoterminowy 1 126 097 1 179 023,56 1 217 931,34 Udział EBIT w przychodach ze sprzedaży 0,056 0,051 0,046 EBIT 236 411,84 225 422,91 210 032,27 NOPAT 191 493,59 182 592,55 170 126,14 FCF 115 090 120 269,05 124 117,66 Korekta premii za ryzyko 0,2 0,1 0,01 βl* 1,42 1,36 1,32 Koszt kapitału własnego (ke) 12,40 % 12,40 % 12,40 % Koszt kapitału obcego (kd) 4,89 % 4,86 % 4,82 % Koszt kapitału finansującego firmę (WACC) 10,78% 10,69 % 10,61 % Przyrost wartości przedsiębiorstwa ( V) 1 246 506,69 1 003 578,60 1 000 782,71 Źródło: Michalski G.,Wpływ decyzji w zakresie strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na wartość przedsiębiorstwa (Net Working Capital Strategies Decisions Influence on Firm Value in Polish). Pozyskano z : http://michalskig.ue.wroc.pl/%5b18nwcapital%5d.pdf Z powyższych obliczeń wynika, że najkorzystniejszą strategią dla przedsiębiorstwa będzie strategia restrykcyjna, pomimo, że pojawia się tu największe ryzyko operacyjne.
4. Strategia kapitału obrotowego netto Rodzaje: agresywna - zakłada wysoki poziom pasywów bieżących i niski poziom aktywów bieżących, a przez to krótki cykl konwersji aktywów środków pieniężnych, mniejsze koszty operacyjne, a więc możliwość osiągania lepszych wyników finansowych; umiarkowana - charakteryzuje się uśrednionymi kosztami i korzyściami; konserwatywna - wysoki poziom aktywów bieżących i niski pasywów bieżących, co prowadzi do dłuższego cyklu konwersji środków pieniężnych, a tym samym do wzrostu kosztów operacyjnych oraz gorszych wyników finansowych, ale mimo to skutkuje niższym ryzykiem. 4.1. Strategia kapitału obrotowego netto w analizowanym przedsiębiorstwie Tabela 3. Analiza strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto Agresywna Umiarkowana Konserwatywna Przychody ze sprzedaży 4 221 640 4 221 640 4 221 640 Aktywa trwałe 2 589 730 2 589 730 2 589 730 Udział aktywów bieżących w przychodach ze sprzedaży 40 % 50 % 65 % Aktywa bieżące 1 688 656 2 110 820 2 744 066 Aktywa całkowite 4 278 386 4 700 550 5 333 796 Kapitał własny 5 605 300 5 868 749,1 6 062 417,82 Dług 1 608 700 1 684 308,9 1 739 891,09 Udział długu długoterminowego 30 % 50 % 75 % Udział długu krótkoterminowego 70 % 50 % 25 % Dług długoterminowy 482 610 842 154,45 1 304 918,32 Dług krótkoterminowy 1 126 090 842 154,45 434 972,77 Rozliczenia międzyokresowe 0 0 0 Pasywa razem 7 214 000 7 553 058 7 802 308,91 EBIT 990 750 1 145 670 1 209 006 Procent odsetek obniżający EBIT 20 % 15 % 10 % EBT 792 600 973 819,5 1 088 105,4 NI = (1-19%)*EBT 642 006 788 793,79 881 365,37 ROE 11,45 % 13,44 % 14,54 % Źródło: G. Michalski, Studia i prace kolegium zarządzania i finansów, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, 2005.
Jeżeli przedsiębiorstwo skierowane jest na maksymalizację ROE, to z powyższej tabeli wynika, że najlepszą strategią dla przedsiębiorstwa będzie strategia konserwatywna. Jednak wiedząc, że z każdą strategią wiąże się ryzyko, należy sprawdzić jak spadek przychodów ze sprzedaży oraz wzrost stopy procentowej kredytu wpłynie na zmianę ROE. Tabela 4. Analiza strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto cd. Agresywna Umiarkowana Konserwatywna Przychody ze sprzedaży 3 500 000 3 500 000 3 500 000 EBIT 792 600 973 819,5 1 088 105,4 Procent odsetek obniżający EBIT 22 % 20 % 25 % EBT 618 228 779 055,6 816 079,05 NI = (1-19%)*EBT 500 764,68 631 035,04 661 024,03 ROE 8,93 % 11,26 % 11,79 % Współczynnik zmienności 0,22 0,16 0,19 Źródło: G. Michalski, Studia i prace kolegium zarządzania i finansów, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, 2005. Najmniejszy współczynnik zmienności występuje dla strategii umiarkowanej. Nie potwierdza to więc wcześniejszego wyboru strategii konserwatywnej. przedsiębiorstwo powinno zastosować strategię uśredniającą zarówno koszty, jak i korzyści. 5. Podsumowanie Zarządzanie majątkiem obrotowym ma na celu maksymalizację sprzedaży oraz utrzymanie płynności finansowej. Decyzje podejmowane przez przedsiębiorstwo powinny: być ukierunkowane na optymalizację wielkości i struktury majątku obrotowego przy minimalizacji kosztów, kształtować strukturę finansowania majątku obrotowego, przy minimalizacji kosztów finansowych i maksymalizacji zysku. 2 2 M. Sierpińska, J. Nesterak, Strategie finansowania majątku obrotowego przedsiębiorstw, [w:] Materiały Konferencji Naukowej: Przedsiębiorstwo na rynku kapitałowym, pod redakcją Jana Duraja, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1996
Bibliografia: 1. Czekaj J., Dresler Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006 2. Michalski G.,Wpływ decyzji w zakresie strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na wartość przedsiębiorstwa (Net Working Capital Strategies Decisions Influence on Firm Value in Polish). 3. G. Michalski, Studia i prace kolegium zarządzania i finansów, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, 2005 4. M. Sierpińska, J. Nesterak, Strategie finansowania majątku obrotowego przedsiębiorstw, [w:] Materiały Konferencji Naukowej: Przedsiębiorstwo na rynku kapitałowym, pod redakcją Jana Duraja, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1996 5. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. 6. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. 7. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 8. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 9. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 10. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 11. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 12. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Framework. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 13. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. 14. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 15. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160.Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 16. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214.
17. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 18. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 19. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 20. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358. 21. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 22. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 23. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 24. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 25. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 26. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 27. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 28. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 29. Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 30. Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352