Sprawa Inspire Art Ltd. (C-167/01) Spółka prawa angielskiego Inspire Art Ltd., której jedyny wspólnik mieszka w Holandii Orzeczenie w sprawie Inspire Art. zapadło w trybie pytania prejudycjalnego zadanego przez holenderski sąd, przed którym toczył się spór między spółką Inspire Art a Amsterdamską Izbą Przemysłowo-Handlową. Przedmiotem sporu było niedopełnienie przez spółkę Inspire Art szczególnych wymogów, jakie przewidywała Ustawa o spółkach formalnie zagranicznych. ETS: Przepisy holenderskiej ustawy są niezgodne z TWE. Na mocy holenderskiej ustawy o spółkach formalnie zagranicznych Spółka Inspire Art Ltd. powinna była m.in. -zawrzeć w firmie spółki dodatkowe oznaczenie formalnie zagraniczna i posługiwać się nim w obrocie; - wykazać i utrzymywać kapitał zakładowy w wysokości odpowiadającej kapitałowi holenderskich spółek z o.o. (tj. 18 tys. euro); W przypadku niedopełnienia obowiązków - surowa odpowiedzialność członków zarządu. Sąd: Czy taka regulacja jest zgodna z TWE (obecnie TFUE)?
Sprawa Inspire Art Ltd. (C-167/01) 1. Kwestia dopuszczalności ustanawiania ograniczeń natury imigracyjnej (ocena dodatkowych obowiązków nakładanych na spółki według kryteriów testu proporcjonalności); 2. Kwestia nadużycia swobody przedsiębiorczości: cała działalność spółki skoncentrowana w oddziale; 3. Kwestia rozczepialności statutu personalnego spółek;
Formuła Gebharda (test proporcjonalności) C-55/94 1). Czy ograniczenie jest stosowane w sposób niedyskryminacyjny? 2). Czy jest uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym? 3). Czy dane ograniczenie jest odpowiednie do osiągnięcia danego celu? A może istnieje inny sposób osiągnięcia tego celu? 4). Czy dana regulacja nie wykracza ponad to, co konieczne do osiągnięcia celu? pkt 133 Uzasadnienia do wyroku Inspire Art)
Sprawa Inspire Art Ltd. (C-167/01) 1. Sprzeczna z art. 2 Jedenastej Dyrektywy Rady, dotyczącej obowiązków informacyjnych w odniesieniu do oddziałów utworzonych w kraju członkowskim przez określonego typu spółki podległe prawu innego państwa członkowskiego UE, jest regulacja krajowa taka jak ustawa o spółkach formalnie zagranicznych z 17.12.1997 r., nakładająca na oddział spółki utworzonej zgodnie z prawem innego państwa członkowskiego obowiązki informacyjne nieprzewidziane przez wspomnianą dyrektywę. 2. Sprzeczna z art. 43 TWE jest holenderska ustawa, uzależniająca możliwość wykonywania prawa do wtórnego zakładania przedsiębiorstw w tym państwie przez spółkę utworzoną zgodnie z prawem innego państwa członkowskiego od spełnienia określonych wymogów przewidzianych w prawie krajowym, a odnoszących się do kapitału minimalnego i odpowiedzialności członków zarządu.
Sprawa Inspire Art Ltd. (C-167/01) Wnioski: 1. Państwa Członkowskie mogą ustanawiać ograniczenia natury imigracyjnej, ale muszą one być zgodne z testem proporcjonalności. 2. Erozja znaczenia teorii siedziby rzeczywistej (nie stanowi nadużycia swobody osiedlania się działanie w postaci rejestracji spółki w jednym Państwie Czł., a prowadzenie jej całej działalności w ramach oddziału w drugim Państwie Czł.). 3. Zielone światło dla zjawiska konkurencji prawa spółek (company law shopping; forum shopping). 4. Sceptycyzm co do koncepcji rozczepialności statutu personalnego spółek.
Sprawa Sevic (C-411/03) Odmowa wpisu do niemieckiego krajowego rejestru handlowego połączenia transgranicznego i z tego względu wniosek o dokonanie wpisu został oddalany. Spółka odwołała się od postanowienia. Sąd rozpatrujący odwołanie zwrócił się do ETS z pytaniem: Czy art. 43 TWE i 48 TWE stoją na przeszkodzie, aby w Państwie Czł. odmawiano co do zasady wpisu do krajowego rejestru handlowego połączenia poprzez rozwiązanie spółki bez przeprowadzenia likwidacji i przeniesienie całego jej majątku na inną spółkę, gdy jedna z tych spółek ma siedzibę w innym Państwie Czł., podczas gdy po spełnieniu pewnych warunków wpis taki jest możliwy, jeżeli obydwie spółki uczestniczące w połączeniu mają siedziby w jednym Państwie Czł.? Luksemburska spółka Security Visio Concept SA spółka - podmiot przejmowany Niemiecka spółka Sevic Systems AG spółka przejmująca Transgraniczne łączenie się spółek
Sprawa Sevic (C-411/03) TEZY 1). Transgraniczne łączenie się spółek jako sposób korzystania ze swobody przedsiębiorczości. 2). Generalna odmowa rejestracji transgranicznego łączenia się spółek, w sytuacji, gdy analogiczne łączenie podmiotów krajowych mogło być przeprowadzone zgodnie z przepisami niemieckiej ustawy w sprawie przekształceń spółek. Ocena legalności ograniczeń natury imigracyjnej.
Orzeczenie w sprawie Sevic a Dyrektywa 2005/56/WE w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych 1. Zbieg w czasie (wyrok 13 grudnia 2005 r. dyrektywa 26 października 2005 r.); w dużej mierze ten sam zakres przedmiotowy ; 2. Odesłanie w preambule Dyrektywy do orzecznictwa Trybunału; 3. Aktualność i doniosłość rozważań Trybunału co do transgranicznego łączenia się spółek osobowych (zakres podmiotowy Dyrektywy: tylko spółki kapitałowe*); 4. Przydatność zasad wypracowanych w wyroku Sevic do oceny uprawnień spółek przenoszących transgranicznie siedzibę statutową, co prowadzi do ich transgranicznego przekształcenia (dookreślenie reguł z Cartesio). * W Polsce obejmuje także spółkę osobową spółkę komandytowo-akcyjną
Sprawa Sevic (C-411/03) 1. Transgraniczne łączenie się spółek jako sposób korzystania ze swobody przedsiębiorczości: Opinia Rzecznika Generalnego, pkt 30: zakres stosowania swobody przedsiębiorczości obejmuje wszelkie środki, które umożliwiają lub choćby ułatwiają dostęp do państwa członkowskiego innego niż państwo siedziby i prowadzenie działalności gospodarczej w tym państwie, czyniąc możliwym faktyczny udział zainteresowanych przedsiębiorców w życiu gospodarczym tego państwa na takich samych warunkach jak przewidziane dla podmiotów krajowych.
Sprawa Sevic (C-411/03) Wnioski 1) Katalog form korzystania z wtórnej swobody przedsiębiorczości ma charakter otwarty; 2) Generalna odmowa rejestracji transgranicznego łączenia się spółek, w sytuacji, gdy analogiczne łączenie podmiotów krajowych mogło być przeprowadzone zgodnie z przepisami niemieckiej ustawy w sprawie przekształceń spółek takie ograniczeń natury imigracyjnej nie jest zgodne z TFUE (nie zdaje testu proporcjonalności)
Sprawa CARTESIO (C-210/06) Węgierski sąd II instancji zwrócił się do ETS z pytaniem, czy taki zakaz jest zgodny z TWE? Wniosek spółki Cartesio został oddalony przez węgierski sąd rejestrowy ze wskazaniem, iż prawo węgierskie nie zezwala na transgraniczną zmianę siedziby przy zachowaniu statusu spółki jako podmiotu węgierskiego. Przepisy TWE nie stoją na przeszkodzie takim regulacjom, nawet jeśli ograniczają emigrację spółki poprzez zmianę siedziby rzeczywistej. Węgierska (tj. utworzona zgodnie z prawem węgierskim) spółka komandytowa Cartesio podjęła próbę przeniesienia faktycznej siedziby zarządu (siedziby rzeczywistej) z Węgier do Włoch.
Sprawa CARTESIO (C-210/06) Tezy 1. Relacja przepisów TWE o swobodzie przedsiębiorczości do krajowych regulacji, zwłaszcza na płaszczyźnie ograniczeń emigracyjnych; odstąpienie od Daily Mail; 2. Spółka utworzona na mocy porządku prawnego danego państwa istnieje wyłącznie za pośrednictwem prawa krajowego, regulującego jej powstanie i działanie (jednak ta zależność nie ma charakteru absolutnego = złagodzenie doktryny Daily Mail) 3. Transgraniczne przekształcenie spółki jako sposób korzystania ze swobody przedsiębiorczości (Państwa Czł. nie mogą definitywnie uwięzić spółki, o ile transgraniczne przekształcenie przewiduje prawo państwa przyjmującego)
Sprawa CARTESIO (C-210/06) Daily Mail (1988) przepisy o swobodzie osiedlania się spółek (tj. art. 43 i 48 TWE) nie mogą ingerować w regulacje krajowe dotyczące emigracji spółek, a zatem nie mają zastosowania do przypadków emigracji Cartesio (2008) w obecnym stanie prawa wspólnotowego należy interpretować art. 43 i 48 TWE w ten sposób, iż nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniom państwa członkowskiego uniemożliwiającym spółce utworzonej na mocy prawa krajowego przeniesienia siedziby (pkt 124);
Sprawa CARTESIO (C-210/06) Zgodnie z pkt 19 wyroku w sprawie Daily Mail: spółka utworzona na mocy porządku prawnego danego państwa istnieje wyłącznie za pośrednictwem prawa krajowego, regulującego jej powstanie i działanie. Państwo członkowskie posiada więc prawo określenia zarówno kryterium powiązania, wymaganego od spółki po to, by mogła ona zostać uznana za spółkę utworzoną zgodnie z jego prawem krajowym i w związku z tym mogącą cieszyć się swobodą przedsiębiorczości, jak również kryterium wymaganego do utrzymania tego statusu w przyszłości. (pkt 110 wyroku Cartesio) W ramach tego uprawnienia mieści się możliwość, by to państwo członkowskie nie zgodziło się na zachowanie tego statusu przez spółkę podlegającą jego prawu krajowemu, jeżeli zamierza ona zreorganizować się w innym państwie członkowskim w taki sposób, by przenieść swoją siedzibę na jego terytorium, zrywając w ten sposób powiązanie przewidziane w prawie krajowym państwa członkowskiego, na podstawie prawa którego została utworzona. ALE: ww. uprawnienie nie dopuszcza zwolnienia krajowego prawa dotyczącego zakładania i rozwiązywania spółek od reguł traktatu WE dotyczących swobody przedsiębiorczości, a w szczególności nie stanowi uzasadnienia dla tego, by państwo członkowskie, w którym spółka powstała, poprzez wymóg rozwiązania i likwidacji tej spółki, uniemożliwiało jej przekształcenie się w spółkę prawa krajowego tego drugiego państwa członkowskiego, o ile jego prawo na to pozwala. odstąpienie od doktryny Daily Mail
Sprawa CARTESIO (C-210/06) Transgraniczne przekształcenie spółki jako sposób korzystania ze swobody przedsiębiorczości: pkt 112 wyroku Cartesio: nie dopuszcza bowiem zwolnienia krajowego prawa dotyczącego zakładania i rozwiązywania spółek od reguł traktatu WE dotyczących swobody przedsiębiorczości, a w szczególności nie stanowi uzasadnienia dla tego, by państwo członkowskie, w którym spółka powstała, poprzez wymóg rozwiązania i likwidacji tej spółki, uniemożliwiało jej przekształcenie się w spółkę prawa krajowego tego drugiego państwa członkowskiego, o ile jego prawo na to pozwala. Taka przeszkoda w skutecznym przekształceniu bez uprzedniego rozwiązania i likwidacji tego rodzaju spółki w spółkę prawa krajowego państwa członkowskiego, do którego zamierza się ona przenieść, stanowiłaby ograniczenie swobody przedsiębiorczości danej spółki, które, pod warunkiem że nie byłoby uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, jest zakazane na mocy art. 43 WE (pkt 112, 113 wyroku) Państwa Członkowskie mogą wprowadzać ograniczenia emigracyjne, ale nie mogą definitywnie uwięzić spółki;
Zasadność utrzymywania przez państwa członkowskie ograniczeń emigracyjnych Państwo Członkowskie przy poszanowaniu egzystencji spółki, może ograniczać lub zakazywać przeniesienia siedziby rzeczywistej do innego państwa z równoczesnym zachowaniem właściwości macierzystego państwa W jakim celu? utrudnienia w kontroli spełniania wymogów prawa państwa macierzystego spółki przebywającej za granicą; zagrożony interes wierzycieli, wspólników mniejszościowych; trudności z egzekwowaniem obowiązków korporacyjnych; brak instrumentów ochrony wspólników mniejszościowych, wierzycieli w razie prostej emigracji spółki tzn. przeniesienie siedziby może odbyć się bez zmiany aktu założycielskiego, bez uchwały ani wpisu do odpowiedniego rejestru, etc.;
Wnioski 1) Art. 49 i 54 TFUE nie mają charakteru norm kolizyjnych, lecz stanowią instrument ochrony w przypadku, gdy po zastosowaniu krajowych norm kolizyjnych, prawo stosowane wobec danej osoby prawnej jest niezgodne z TFUE (a więc stosujemy art. 9 2 p.p.m.) To owoc zastosowania krajowych norm podlega ocenie. 2) Prawem właściwym dla spółek jest prawo państwa siedziby statutowej = zgodność z prawem unijnym i czyni zadość mobilności spółek (postulaty de lege ferenda: aby siedziba statutowa została zawarta w ustawie PPM) 3). Europeizacja prawa spółek na drodze precedensowych wyroków ETS; doniosła rola Trybunału UE; 4). Zjawisko forum shopping konkurencja krajowych porządków prawnych w zakresie prawa korporacyjnego;
Źródła: - A. Opalski Europejskie prawo spółek, Warszawa, 2010 r.; - Swoboda osiedlania się spółek w świetle wyroku w sprawie Cartesio A. Opalski, Państwo i Prawa, nr 8/2009 - Aktualne tendencje w europejskim prawie spółek orzecznictwo ETS K. Oplustil, Przegląd Prawa Handlowego, nr 5/2004 - Inspire Art polskie prawo spółek a spółki pozornie zagraniczne, T. Targosz, Prawo Spółek, nr 1/2005; - Miejsce siedziby lub rejestracji firmy a obowiązki podatkowe w świetle orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości J.Sozański, Doradca Podatnika nr 6/2004 Transgraniczne przeniesienie siedziby spółki w orzecznictwie Europejskiego Trybunału, E. Wieczorek
Dziękujemy za uwagę