ANALIZA SYSTEMOWA ANALIZA SYSTEMOWA: zbiór metod i technik analitycznych, ocenowych i decyzyjnych, służących racjonalnemu rozwiązywaniu systemowych sytuacji decyzyjnych, badanie wspomagające działania osób odpowiedzialnych za lub linie (strategie) postępowania w warunkach niepewności i ryzyka. ANALIZA SYSTEMOWA MA NA CELU określenie pożądanego działania lub linii (strategii) postępowania przez rozpoznanie i rozważenie dostępnych wariantów oraz porównanie przewidywanych ich bliższych i dalszych następstw i skutków. TYPOWE ZADANIA ANALIZY SYSTEMOWEJ: A. SYSTEM ISTNIEJE, znana jest jego struktura i zachowania (reguły działania). Poszukuje się takich parametrów na wejściu, dla których działanie systemu jest najkorzystniejsze w sensie przyjętego kryterium (OPTYMALIZACJA). B. SYSTEM ISTNIEJE, znana jest jego struktura. Na podstawie struktury należy określić jego prawdopodobne (pożądane) zachowania. C. SYSTEM ISTNIEJE, ale nie znana jest jego struktura i zachowania (reguły działania). Należy określić prawdopodobne zachowanie i na tej podstawie wnioskować o strukturze systemu, a następnie określić warunki istnienia struktury pożądanej (OPTYMALNEJ). D. SYSTEM DOTYCHCZAS NIE ISTNIEJE, jednak ma być zbudowany i należy tak zaprojektować jego strukturę, aby system z określonym prawdopodobieństwem wykazywał pożądane zachowania (OPTYMALNE FUNKCJONOWANIE). INŻYNIERIA SYSTEMÓW 09. Analiza systemowa 45
POLITYKA Analiza systemowa społecznopolitycznych instytucji, organizacji decyzyjnych kierowania i zarządzania informacyjnych gospodarczych obronnych dowodzenia, łączności, rozpoznania technicznych wytwarzania, obsługi, transportu, zaopatrzenia (logistyki) techniki wojskowej TECHNIKA Zakres zastosowań analizy systemowej 09. Analiza systemowa 46
Metodologia badań systemowych Matematyka stosowana Szczegółowe teorie Ogólna teoria Teoria decyzji Analiza systemowa Inżynieria Heurystyka Badania operacyjne Symulacja komputerowa ZASTOSOWANIA Główne powiązania analizy systemowej 09. Analiza systemowa 47
Analiza systemowa polityczne planowanie obrony rozwojowe budżetowe kierownicze techniczne Przedmiot zastosowań analizy systemowej PROBLEM DECYZYJNY sytuacja, w której możliwe są co najmniej dwa warianty rozwiązania (postępowania), prowadzące do różnych, nieznanych wyników. 09. Analiza systemowa 48
KLASYCZNY SCHEMAT POSTĘPOWANIA W ANALIZIE SYSTEMOWEJ (wg RAND Corporation, www.rand.org) 1. ANALIZA PROBLEMU: jaki problem ma być rozwiązany i co jest celem jego rozwiązania, jak działa obecny system i jakie niedostatki (braki) występują w jego działaniu, jakie wymagania i ograniczenia są istotne dla systemu. 2. ANALIZA FUNKCJI: jaka jest operacyjna koncepcja systemu, jakie funkcje powinien spełniać system, określenie istotnych czynników od których zależy pełnienie poszczególnych funkcji, określenie zależności (relacji) między istotnymi czynnikami. 3. Opracowanie wariantów alternatywnych rozwiązań systemu. 4. Identyfikacja konkurencyjnych dla danego (analizowanego) systemu. 5. Opracowanie modelu pozwalającego na ocenę systemu (system wartości kryteria oceny, zależności, charakterystyki wpływu otoczenia). 6. Oszacowanie wartości danych ilościowych dla modelu. 7. Testowanie modelu. 8. Oszacowanie wielkości nakładów (kosztów). 9. Analiza ryzyka i niepewności. 10. Opracowanie dodatkowych rozwiązań alternatywnych dla badanego systemu. 11. Wybór systemu najkorzystniejszego (wariantu najefektywniejszego, rozwiązania optymalnego). For nearly 60 years, the RAND Corporation has pursued its nonprofit mission by conducting research on important and complicated problems. Initially, RAND (the name of which was derived from a contraction of the term research and development) focused on issues of national security. Eventually, RAND expanded its intellectual reserves to offer insight into other areas, such as business, education health, law, and science. RAND's innovative approach to problem solving has become the benchmark for all other think tanks that followed. RAND in the 21st century continues to address difficult challenges throughout the globe. In many ways, RAND's future reflects its past: anticipating emerging issues; establishing new angles of inquiry; and mapping the territory for responses by government, business, and society. Commitment to these high standards will continue to define RAND's work in the years to come. http://www.rand.org/index.html 09. Analiza systemowa 49
WYTYCZNE POSTĘPOWANIA PRZY ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW ZA POMOCĄ ANALIZY SYSTEMOWEJ E. S. Quade ( Handbook of System Analysis, 1985) 1. Należy prawidłowo sformułować problem. 2. Badania muszą być wyraźnie ukierunkowane. 3. Nie należy wykluczać a priori żadnego z wariantów rozwiązań. 4. Należy z góry wysuwać hipotezy. 5. Model ma stanowić odwzorowanie całego problemu, a nie pojedynczego zjawiska. 6. W poszukiwaniu rozwiązania należy skupić uwagę na problemie, a nie na modelu. 7. Nie należy przeceniać znaczenia modelu matematycznego i otrzymanych wyników obliczeń. 8. Należy starannie analizować strategię i taktykę wroga. 9. W sposób bezpośredni należy uwzględniać, że działa się w warunkach niepewności. 10. Należy uwzględniać elementy istotne i pomijać szczegóły. 11. Należy ostrożnie szukać rozwiązań suboptymalnych (bliskich rozwiązaniom optymalnym). 12. Należy robić to, co rzeczywiście jest możliwe do zrobienia. WSKAZÓWKI METODOLOGICZNE E. S. QUADE A: 1. Jedną z najważniejszych metod analizy systemowej jest korzystanie z opinii ekspertów. 2. Należy we właściwy sposób określić cel działań. 3. Stale trzeba sprawdzać wrażliwość stosowanych metod. 4. Dobrze jest opracowywać warianty rozwiązań i przeprowadzać ich analizę porównawczą. 5. Należy pracować w zespole interdyscyplinarnym. 6. W dużych problemach nie można opierać się na analogii do pojedynczych zadań. 7. Częściowe odpowiedzi w ważnych kwestiach mają większe znaczenie niż pełne wyjaśnienie nieistotnych problemów. 8. Przy wyborze wariantu istotnym czynnikiem jest przewidzenie kosztów. 9. Należy uwzględnić to, że podejmujący decyzję (decydent) może sam skompensować do pewnego stopnia niepełność analizy. 10. Należy przyjąć, że nowa koncepcja ma znacznie większą wartość niż tysiące przeprowadzonych ocen. 09. Analiza systemowa 50