Nazwa modułu: Ochrona przyrody i krajobrazu Rok akademicki: 2013/2014 Kod: DIS-2-317-ST-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria Środowiska Specjalność: Systemy i techniki ochrony środowiska Poziom studiów: Studia II stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Język wykładowy: Polski Profil kształcenia: Ogólnoakademicki (A) Semestr: 3 Strona www: Osoba odpowiedzialna: prof. nadzw. dr hab. inż. Panek Ewa (epanek@agh.edu.pl) Osoby prowadzące: prof. nadzw. dr hab. inż. Panek Ewa (epanek@agh.edu.pl) Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Powiązania z EKK Sposób weryfikacji efektów kształcenia (forma zaliczeń) Wiedza M_W001 ma podbudowaną teoretycznie wiedzę z zakresu makrokomponentów środowiska przyrodniczego, ich wzajemnych powiązań i zagrożeń Kolokwium M_W002 zna i rozumie podstawowe definicje i pojęcia związane z ochroną przyrody i ekologią, ma wiedzę z zakresu organizacji ochrony przyrody w Polsce i na świecie, wybranych konwencji międzynarodowych oraz aktów prawnych dotyczących ochrony przyrody w Polsce w ujęciu historycznym Kolokwium M_W003 posiada wiedzę z zakresu form ochrony przyrody umożliwiającą zrozumienie funkcjonowania ochrony przyrody w Polsce oraz zintegrowanego systemu ochrony przyrody w krajach Unii Europejskiej Kolokwium, Wykonanie ćwiczeń, Udział w dyskusji M_W004 posiada wiedzę w zakresie charakterystyki, roli w środowisku przyrodniczym i funkcjonowania korytarzy ekologicznych Kolokwium, Udział w dyskusji M_W005 zna przykładowe gatunki flory i fauny objęte ochroną ścisłą i częściową Kolokwium, Udział w dyskusji, Wykonanie ćwiczeń 1 / 5
Umiejętności M_U001 potrafi identyfikować zagrożenia wewnętrzne i zewnętrzne, naturalne i antropogeniczne dla wybranej formy ochrony przyrody IS2A_U01, IS2A_U04, IS2A_U14 Udział w dyskusji, Wykonanie ćwiczeń M_U002 potrafi samodzielnie przygotować i zaprezentować referaty z zakresu wybranej formy obszarowej ochrony przyrody oraz wybranego gatunku flory i fauny objętego ochroną gatunkową IS2A_U01, IS2A_U04 Udział w dyskusji, Wykonanie ćwiczeń Kompetencje społeczne M_K001 ma świadomość ważności ochrony przyrody i skutków działalności inżynierskiej odnoszących się do środowiska przyrodniczego, odpowiedzialności każdego człowieka za ochronę przyrodę i podejmowanych w tym zakresie decyzji, wykazując przy tym postawę proekologiczną IS1A_K02 Aktywność na zajęciach, Udział w dyskusji Matryca efektów kształcenia w odniesieniu do form zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Forma zajęć Wykład audytoryjne laboratoryjne projektowe Konwersatori um seminaryjne praktyczne Inne terenowe E-learning Wiedza M_W001 M_W002 M_W003 ma podbudowaną teoretycznie wiedzę z zakresu makrokomponentów środowiska przyrodniczego, ich wzajemnych powiązań i zagrożeń zna i rozumie podstawowe definicje i pojęcia związane z ochroną przyrody i ekologią, ma wiedzę z zakresu organizacji ochrony przyrody w Polsce i na świecie, wybranych konwencji międzynarodowych oraz aktów prawnych dotyczących ochrony przyrody w Polsce w ujęciu historycznym posiada wiedzę z zakresu form ochrony przyrody umożliwiającą zrozumienie funkcjonowania ochrony przyrody w Polsce oraz zintegrowanego systemu ochrony przyrody w krajach Unii Europejskiej 2 / 5
M_W004 M_W005 Umiejętności M_U001 M_U002 posiada wiedzę w zakresie charakterystyki, roli w środowisku przyrodniczym i funkcjonowania korytarzy ekologicznych zna przykładowe gatunki flory i fauny objęte ochroną ścisłą i częściową potrafi identyfikować zagrożenia wewnętrzne i zewnętrzne, naturalne i antropogeniczne dla wybranej formy ochrony przyrody potrafi samodzielnie przygotować i zaprezentować referaty z zakresu wybranej formy obszarowej ochrony przyrody oraz wybranego gatunku flory i fauny objętego ochroną gatunkową - - - - - + - - - - - Kompetencje społeczne M_K001 ma świadomość ważności ochrony przyrody i skutków działalności inżynierskiej odnoszących się do środowiska przyrodniczego, odpowiedzialności każdego człowieka za ochronę przyrodę i podejmowanych w tym zakresie decyzji, wykazując przy tym postawę proekologiczną Treść modułu zajęć (program wykładów i pozostałych zajęć) Wykład Makrokomponenty środowiska przyrodniczego Makrokomponenty (mikrosfery) środowiska przyrodniczego: litosfera, hydrosfera,atmosfera, biosfera, klimat, krajobraz charakterystyka i zagrożenia. Ochrona przyrody informacje podstawowe Definicje wybranych pojęć (ekologia, ochrona przyrody, ochrona środowiska, sozologia, inżynieria środowiska). Motywy i kierunki ochrony przyrody. Ochrona przyrody w Polsce. Ochrona przyrody na świecie. Organizacje międzynarodowe. Organizacje i organy ochrony przyrody w Polsce. Konwencje międzynarodowe (Konwencja Ramsarska, Konwencja Helsińska, Konwencja Bońska, Konwencja Berneńska, Konwencja z Rio) Akty prawne. Ustawa o Ochronie Przyrody. Różnorodność biologiczna (w obrębie gatunku, zróżnicowanie gatunków, zróżnicowanie ekosystemów). Rodzaje ochrony przyrody (rodzaje ochrony: in situ, ex situ, ścisła, czynna, częściowa). Obszarowe formy ochrony przyrody. Kategorie IUCN obszarów chronionych świata Obszarowe formy ochrony przyrody: park narodowy, rezerwat, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu definicje, cele, zasady powoływania, plany ochrony, 3 / 5
struktury organizacyjne, służby, obowiązujące zakazy i nakazy, przykłady form w Polsce i na świecie. Kategorie IUCN obszarów chronionych świata: kategoria I rezerwaty ścisłe i oszary dzikiej przyrody, kategoria II parki narodowe, kategoria III pomniki przyrody, kategoria IV -obszary czynnej ochrony gatunków i siedlisk, kategoria V obszary chronionego krajobrazu, kategoria VI obszary czynnej ochrony zasobów przyrodniczych. Inne formy ochrony przyrody Pomnik przyrody, użytek ekologiczny, zespół przyrodniczo-krajobrazowy, stanowisko dokumentacyjne definicje, cele, zasady powoływania, plany ochrony, struktury organizacyjne, służby, obowiązujące zakazy i nakazy, przykłady form w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem Małopolski. Ochrona gatunkowa flory i fauny Endemit, relikt, gatunek na granicy zasięgu: definicje, przykłady. Różnorodność biologiczna Polski: uwarunkowania geograficzne i historyczne. Charakterystyka flory i fauny Polski. Ochrona gatunkowa flory. Ochrona gatunkowa fauny. Czerwona księga ważniejsze informacje. Status gatunku kategorie zagrożenia: wymarłe (EX, EXW, EXP), zagrożone CR, EN, VU, niższego ryzyka (NT, LC). Rodzaje ochrony ochrony gatunkowej: in situ, ex situ, ścisła, czynna, częściowa (ochrona łowiecka, rybackawędkarska). Ogrody zoologiczne, ogrody botaniczne: funkcje. Rezerwaty Biosfery MaB. Inicjatywy ekologiczne. Rezerwaty Ramsar. Tereny zieleni. Zadrzewienia Charakterystyka rezerwatu MaB, strefy, funkcje, cele, przykłady w Polsce. Inicjatywy ekologiczne: Zielone Płuca Polski, Leśne Kompleksy Promocyjne. Rezerwaty Ramsar. Tereny zieleni: definicja, przykłady. Zadrzewienia: definicja, przykłady, funkcje. Natura 2000 Dyrektywa Ptasia. Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków OSO. Kryteria powoływania OSO. Załącznik I Dyrektywy Ptasiej. Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków OSO w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem Małopolski. Dyrektywa Siedliskowa. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk SOO. Załączniki Dyrektywy Siedliskowej. Kryteria powoływania SOO. Obszary SOO w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem Małopolski. Historia tworzenia sieci Natura 2000 w Polsce. Standardowy formularz Obszaru Natura 2000. Korytarze ekologiczne Definicje korytarza ekologicznego. Bariery ekologiczne. Funkcje korytarzy ekologicznych. Formy korytarzy ekologicznych. Parametry i charakterystyka korytarzy ekologicznych. Działania w odniesieniu do korytarzy ekologicznych. Europejska sieć ECONET. Elementy Sieci ECONET (biocentrum, obszar węzłowy, korytarz ekologiczny, obszar wymagający unaturalnienia). Zagrożenia sieci ECONET. Przykłady sieci ECONET PL ze szczególnym uwzględnieniem Małopolski. Przejścia dla zwierząt (dolne tunele, górne mosty, estakady). seminaryjne Wybrana forma obszarowej ochrony przyrody w Polsce Student referuje stan zagrożenia i potencjalne konflikty dotyczące wybranej formy obszarowej ochrony przyrody w Polsce (park narodowy lub rezerwat przyrody). Wybrany gatunek flory i fauny objęty ochroną gatunkową w Polsce 4 / 5
Student referuje dla wybranego gatunku flory i fauny objętego ochroną gatunkową w Polsce rodzaj ochrony, wielkość populacji, występowanie (stanowiska, ostoje), zagrożenia i trendy zmian. Sposób obliczania oceny końcowej Ocena końcowa = średnia arytmetyczna ocen: z referatu(ów) na seminarium i z kolokwium z zakresu wykładów z uwzględnieniem ewentualnej aktywności na seminariach. Wymagania wstępne i dodatkowe Nie podano wymagań wstępnych lub dodatkowych. Zalecana literatura i pomoce naukowe 1. Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku. Dz.U. 2004, nr 92, poz. 880 z późn. zm. 2. Zarzycki K. i Kaźmierczakowa P. (red.): Polska Czerwona Księga Roślin. PAN Kraków 2001. 3. Głowaciński Z.(red.): Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce. PWRiL, Warszawa 2001. 4. Korytarze ekologiczne w Małopolsce. Instytut Nauk o Środowisku UJ, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków 2005. 5. Liro A. (red.), Głowacka I., Jakubowski W., Kaftan J., Matuszkiewicz A., Szacki J.: Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET Polska. Fundacja IUCN Poland, Warszawa 1995. 6. Olaczek R., Głowaciński Z., Sokołowski A., Janecki J., Kapuściński R., Sikora A., Kurzec M.: Ochrona przyrody w Polsce. Liga Ochrony Przyrody, Warszawa 199. 7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną. Dz.U. 2004, Nr 220, poz. 2237. 8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną. Dz.U. 2004, Nr 92, poz. 880. 9. Ustawa o lasach z dnia 27 czerwca 2000 r. Dz.U. 2000, Nr 56, poz. 679. Publikacje naukowe osób prowadzących zajęcia związane z tematyką modułu Nie podano dodatkowych publikacji Informacje dodatkowe Brak Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS) Forma aktywności studenta Dodatkowe godziny kontaktowe z nauczycielem Przygotowanie do zajęć Przygotowanie sprawozdania, pracy pisemnej, prezentacji, itp. Samodzielne studiowanie tematyki zajęć Udział w zajęciach seminaryjnych Sumaryczne obciążenie pracą studenta Punkty ECTS za moduł Obciążenie studenta 1 godz 6 godz 24 godz 12 godz 45 godz 88 godz 3 ECTS 5 / 5