Lasy Państwowe partnerem dla Aglomeracji Opolskiej Opole 28.03.2014 r.
Cele prezentacji 1. Znaczenie lasów dla prawidłowego gospodarowania wodami 2. Możliwości minimalizowania zagrożeń od powodzi oraz suszy w działaniach nadleśnictw 3. Współpraca Gmin, Straży Pożarnych, LP w ograniczaniu zagrożeń, w tym koordynacja działań 4. Turystyka i edukacja we wspólnych działaniach Gmin oraz Nadleśnictw 5. Zrealizowane przedsięwzięcia w zakresie retencji wodnej na przykładzie Nadleśnictw Zawadzkie oraz Turawa 2
Woda to życiodajna substancja bezbarwna, bezwonna, pozbawiona smaku i kalorii jest niezbędna do życia wszystkim organizmom na ziemi. Bez niej nie przetrwałby żaden człowiek, zwierzę czy roślina. Nie można jej niczym zastąpić. Gdyby jej nie było, nie istniałoby życie. 3
Wbrew temu, co sądzi wielu ludzi, Polska jest krajem ubogim w wodę. W Europie średnio na 1 człowieka przypada rocznie ok. 5100 m3 wody. W Polsce tylko 1700 m3. Jesteśmy pod tym względem na jednym z ostatnich miejsc w Europie. 4
Rozważne i racjonalne gospodarowanie wodami jest wyzwaniem obecnie, a w przyszłości będzie priorytetem na wszystkich szczeblach zarządzania, również w Lasach Państwowych i Gminach. Celem prawidłowo prowadzonych działań jest: - zapobieganie zagrożeniom powodziowym i minimalizowanie ich ryzyka - minimalizowanie skutków w przypadku wystąpienia powodzi - minimalizowanie skutków suszy poprzez zatrzymanie odpływu wód i ich retencjonowanie - zwiększenie bioróżnorodności /gdzie woda tam życie/ - zwiększenie możliwości turystyczno-wypoczynkowych /ścieżki rowerowe, miejsca postojowe/ - zwiększanie wiedzy o środowisku poprzez działania edukacyjne /ścieżki edukacyjne, tablice informacyjne/. 5
Obecnie można wyróżnić trzy zasadnicze grupy metod ochrony przeciwpowodziowej: 1 zwiększenie retencji czyli zatrzymanie wody 2 przyśpieszenie odpływu wody 3 przestrzenna izolacja obiektów od rzeki Metody z grupy pierwszej mają na celu spowalnianie dopływu wody do zagrożonego terenu poprzez jej zatrzymywanie. Polegają najczęściej na budowie zaporowych zbiorników retencyjnych. Buduje się pojedyncze, duże zbiorniki zaporowe bądź sieć zbiorników małej retencji. Innym rozwiązaniem jest wydzielanie tak zwanych polderów czyli obszarów poza wałami, przeznaczonych do zalania w wypadku nadmiernego wzrostu poziomu wody w rzece. 6
Średnie miesięczne wartości sumy opadów atmosferycznych [mm] za okres od 1 kwietnia do 30 września w latach 1998-2013 dane ze stacji meteorologicznej Nadleśnictwa Zawadzkie. Stacja meteo N. Zawadzkie IV V VI VII VIII IX Razem 1998 35,90 38,60 73,20 150,10 65,40 64,30 427,50 1999 50,80 41,80 118,90 72,80 20,50 39,20 344,00 2000 18,00 78,50 19,50 213,70 52,90 35,50 418,10 2001 57,00 63,00 119,80 177,30 52,20 112,40 581,70 2002 26,40 58,80 94,80 57,80 42,10 45,20 325,10 2003 37,30 105,30 42,30 92,80 78,90 22,70 379,30 2004 41,60 61,10 98,30 41,40 30,90 26,90 300,20 2005 27,90 96,90 67,60 67,50 74,60 34,50 369,00 2006 55,30 45,90 63,70 5,60 120,50 45,10 336,10 2007 7,20 61,70 79,20 95,90 73,60 81,90 399,50 2008 49,80 65,60 49,40 111,60 89,70 59,70 425,80 2009 0,00 78,30 307,50 158,40 51,20 36,20 631,60 2010 91,70 300,80 112,60 214,80 123,10 233,30 1076,30 2011 100,20 96,00 46,30 220,50 120,10 20,40 603,50 2012 84,40 77,60 105,30 111,60 99,02 87,20 565,12 2013 61,70 193,80 242,50 156,90 66,00 720,90 7
Retencja wodna jest to zdolność dorzecza do zatrzymania wody. Zależy ona od ukształtowania powierzchni i pokrycia szatą roślinną, istotny wpływ ma również działalność człowieka. Pomimo dobrych warunków naturalnych, bardzo ograniczona jest retencja wód i jej magazynowanie. Całkowita pojemność zbiorników retencyjnych wynosząca ok. 4 mld m 3 to tylko 6,5% objętości średniego rocznego odpływu, przy potencjalnych możliwościach zmagazynowania 15%. Niska retencja nie zapewnia skutecznych możliwości reagowania na występujące lokalnie deficyty wody oraz ograniczania skutków nadmiaru wód w okresach wezbrań. 8
Działania w zakresie retencji wodnej są działaniami kompleksowymi i wymagają współpracy specjalistów, m.in. hydrotechników, ichtiologów, leśników, botaników i zoologów, jak również wszystkich organów administracyjnych i gospodarczych. Jedynie ich wspólne działania mogą dać szansę na właściwe gospodarowanie terenami zlewni oraz zwiększanie różnorodności biologicznej. Zdecydowanie należy promować zwiększenie retencji, poprzez renaturyzację koryt małych cieków wodnych (np. umożliwianie naturalnych wylewów), utrzymanie tarasów zalewowych oraz ich naturalne formowanie i odtwarzanie, co ma duże znaczenie również z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej. 9
Kto i dlaczego!!! 1. Gminy /zadania własne, tereny gminne i prywatne, minimalizowanie konfliktów z mieszkańcami w tym rolnikami/ 2. Uczelnie i placówki naukowe /wskazanie optymalnych rozwiązań w zakresie lokalizacji obiektów/. 3. PSP- doświadczenie i sprawność w sytuacjach kryzysowych 4. LP- doświadczenie, jeden podmiot, koordynacja, duża powierzchnia 10
Retencja w lasach Zadania prowadzone przez Lasy Państwowe w zakresie małej retencji są realizowane od wielu lat. Na bazie potrzeb zgłaszanych przez nadleśnictwa całego kraju zdefiniowano dwa projekty które następnie wpisano do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013, w ramach III osi priorytetowej Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska 11
12 Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie suszy i powodzi w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych
Cel projektu Likwidacja w lasach nizinnych przyczyn i skutków pogorszenia naturalnych stosunków wodnych poprzez spowalnianie odpływu wody w ekosystemach leśnych całego kraju Minimalizacja skutków suszy Przeciwdziałanie powodzi Odtworzenie obszarów wodnobłotnych 13
Główne założenia projektu Wspieranie prośrodowiskowych metod retencjonowania wody w lasach w tym: Budowa zbiorników retencyjnych Renaturyzacja siedlisk podmokłych Spowolnienie obiegu wody w zlewniach za pomocą urządzeń piętrzących na ciekach Integracja działań poszczególnych nadleśnictw pozwalająca na uzyskanie ekologicznego efektu skali. 14
15 Zrealizowane zadania
16 Zastawka na cieku leśnym leśnictwo Świerkle oddz.381
17 Zastawka na cieku leśnym w leśnictwie Świerkle oddz. 351
18 Zastawka na cieku leśnym w leśnictwie Zarzecze w oddz. 101
19 Zastawka na cieku leśnym leśnictwa Piotrowina oddz. 751
20 Zbiornik retencyjny w leśnictwie Rytwiny oddz. 80 Zadanie nr 09 pow. 0,38ha
21 Zbiornik retencyjny w leśnictwie Kolejka oddz. 611 Zadanie nr 13, pow. 0,23ha
22 Zbiornik retencyjny w leśnictwie Świerkle oddz. 409 Zadanie nr 15, pow. 0,30ha
23 Zbiornik retencyjny w leśnictwie Dębie oddz. 87 Zadanie nr 16, pow. 0,19ha
Na terenie Nadleśnictwa Zawadzkie położonych jest kilka zbiorników wodnych pełniących funkcje retencyjne, które zostały zmodernizowane w latach 1990 2012 na koszt własny Nadleśnictwa. Należy do nich między innymi: zespół pięciu kaskadowych Stawów Pluderskich o powierzchni 45,15 ha na terenie leśnictwa Piotrowina 14 zbiorników retencyjno przeciwpożarowych o powierzchni 4,89 ha. Ponadto występują 4 użytki ekologiczne o powierzchni 42,31 ha Ogółem powierzchnia zbiorników retencyjnych sztucznych i naturalnych wynosi 92,35 ha. 24
25 Staw Pluderski nr 1, pow. 6,05 ha
26 Staw Pluderski nr 5, pow. 13,38ha
Zbiornik wodny Koło w leśnictwie Mosty oddz. 228 c, pow. 15,85 ha użytek ekologiczny Koloteich 27
Zbiornik Kasztal w leśnictwie Jaźwin oddz. 136 c i 135 c, pow. 17,33 ha użytek ekologiczny Wierzecznik 28
Łącznie środki pozyskane przez Nadleśnictwo Zawadzkie z programu Infrastruktura i Środowisko w ramach Małej Retencji Nizinnej ha kosztorys inwestorski: po przetargach: dotacja (85%) Zastawki: - 593.857,07zł 342.887,46zł 290.945,45zł Małe zbiorniki: 1,57 2.322.570,73zł 1.630.517,08zł 1.385.939,52zł Duże zbiorniki: 6,97 5.551.846,80zł 3.601.692,43zł 3.061.438,63zł OGÓŁEM: 8,54 8.468.274,60zł 5.555.096,97zł 4.738.323,60zł 29
Zadanie nr 17 : Zbiornik Liszczok w leśnictwie Piotrowina powierzchnia lustra wody. 3,45 ha, objętość retencyjna 25900 m3, wysokość piętrzenia 2,9 m, wartość prac 1867238 zł, objętość powodziowa 42160 m3 30
Zadanie nr 18 : Zbiornik Regolowiec w leśnictwie Haraszowskie, powierzchnia lustra wody 3,52 ha, objętość retencyjna 43 923,00 m3, wysokość piętrzenia 3,18 m, wartość prac 1410454 zł, objętość powodziowa 380 852 m3 31
Liczne miejsca dostępu do wody w lesie stwarzają warunki do rozwoju i naturalnego miejsca stałego bytowania zwierząt. Zwiększają biologiczną różnorodność ekosystemu leśnego poprzez odtworzenie części szuwarowej i enklaw dla naturalnej fauny i flory wodno-błotnej. 32
33
34
Nadleśnictwo Turawa - Stawy Marszałki Komleks stawów rybnych o pow. 55,29 ha, na których gospodarkę rybacką prowadzi PGL LP Gospodarstwo Rybackie w Krogulnej. 35
Zbiornik retencyjny w leśnictwie Bierdzany Zbiornik wyremontowany w roku 2011 ze środków własnych Nadleśnictwa 36
Odbudowa rowów Odbudowa rowów na siedliskach wilgotnych, Leśnictwo Bierdzany. 37
38 Przepust drogowy, Leśnictwo Bierdzany
39 Tama bobrowa w leśnictwie Laskowice
Zbiornik retencyjny na Szkółce Podkraje Zbiornik służy również potrzebom nawadniania szkółki leśnej 40
41 Kanał Suez w trakcie prac, konieczne było usunięcie porastających brzegi olch
42 Kanał Suez po zakończeniu prac.
Infrastruktura turystyczna na terenie Nadleśnictwa Turawa Leśnictwo Dąbrówka 43
44 Leśnictwo Laskowice
45 Leśnictwo Marszałki
46 Leśnictwo Morcinek
Dziękuję za uwagę