Test sprawdzający 1 Człowiek w społeczeństwie. Życie społeczne

Test sprawdzający 1 Człowiek w społeczeństwie. Życie społeczne Grupa I Imię i nazwisko... Klasa... Data... 1. (1 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj właściwe pojęcie. A. Opis Kierunek w psychologii, który uznaje, że zachowanie człowieka wynika z nieświadomych instynktów i popędów. Pojęcie B. Jedna z dziedzin filozofii, w której przedmiotem dociekań są wartości. C. Kierunek w psychologii uznający, że przedmiotem badań mogą być tylko widoczne zachowania człowieka. Pojęcia: 1. behawioryzm, 2. psychoanaliza, 3. socjologia, 4. aksjologia. 2. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź. System zasad oparty na założeniach normatywnych, którymi jednostka kieruje się w życiu społecznym, to a) mentalność, b) temperament, c) zdolność, d) inteligencja. 3. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych koncepcji zachowania się człowieka. Opis koncepcji Nazwa koncepcji A. Ludzie mogą podejmować niezależne decyzje. Czynnikiem determinującym zachowanie człowieka jest doświadczenie. Celem życia człowieka jest samorealizacja. B. Ludzie są sterowani popędami zakorzenionymi w podświadomości. Od początku życia popędy te dążą do osiągnięcia jakiejkolwiek formy zaspokojenia jednak na skutek oddziaływań środowiska zostają zepchnięte do podświadomości. C. Człowiek widziany jest jako istota aktywna, która informacje przetwarza, porządkuje i kształtuje, to znaczy nadaje im sens, przypisuje im znaczenie. 4. (1 pkt) Wyjaśnij, czy człowiek jest istotą społeczną. Odpowiedź uzasadnij. 43

5. (1 pkt) Uzupełnij piramidę potrzeb Abrahama Maslowa. 1.. wiedzy i rozumienia. 2. przynależności i miłości 3.. fizjologiczne 6. (4 pkt) Wymienione etapy powstawania więzi społecznej przyporządkuj do przedstawionego w tabeli przykładowego opisu sytuacji. Wpisz odpowiednią cyfrę do tabeli. Etapy kształtowania więzi społecznej: 1. styczność społeczna, 2. styczność przestrzenna, 3. wzajemne oddziaływanie, 4. działanie społeczne, 5. stosunki społeczne. Przykładowy opis sytuacji A. Podczas podróży pomiędzy dwiema osobami następuje wymiana informacji o celu podróży. B. Pasażerowie postanawiają zasięgnąć informacji dotyczących przyczyn opóźnienia pociągu. C. Grupa pasażerów podróżująca pociągiem do Warszawy zgromadzona w jednym przedziale. D. Jeden z pasażerów zwrócił uwagę na naganne zachowanie siedzącego obok młodzieńca, zmuszając go do zmiany zachowania. 7. (3 pkt) Do podanego typu więzi społecznej przyporządkuj właściwy opis. Typ więzi społecznej Opis A. Więzi naturalne 1) Związek zawodowy, do którego należą nauczyciele. B. Więzi zrzeszeniowe 2) Grupa osób zamieszkująca w jednym domu i będąca rodziną. C. Więzi stanowione 3) Ludzie zgromadzeni na przystanku autobusowym. 4) Studenci mieszkający w akademiku. A.... B.... C.... Etapy 44

8. (3 pkt) Uzupełnij poniższe zdania, wpisując właściwe informacje w wykropkowane miejsca. Najprostszą formą zbiorowości społecznej jest.... Zbiorowość powstająca w wyniku styczności społecznej lub wspólnych zainteresowań to..., który może przekształcić się w silniej zintegrowaną zbiorowość, czyli.... 9. (4 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli prawda (zdanie prawdziwe) lub fałsz (zdanie fałszywe). Socjalizacja to Dokończenie zdania Prawda lub fałsz A. uczenie się norm i zasad obowiązujących w danej zbiorowości. B. przekazywanie wzorców zachowań przez grupę społeczną. C. proces rozwoju społecznego człowieka wpływający na jego osobowość. D. proces rozwoju fizycznego i psychicznego człowieka. 10. (3 pkt) Na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów zidentyfikuj normę społeczną. Opis A. Zasady zachowania się grup oparte na ocenach i wartościach. Często są to normy uznawane, ale nie przestrzegane. B. Zasady zachowania zawarte w przepisach, ustanowione i uznane za obowiązujące przez państwo. C. Umowne zachowania w konkretnych sytuacjach życiowych, np. nawyki, rytuały uznawane w danej zbiorowości. Norma społeczna 11. (3 pkt) Na podstawie danych z wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia. Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze w życiu? Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi. szczęście rodzinne zachowanie dobrego zdrowia uczciwe życie spokój praca zawodowa wiara religijna szacunek innych ludzi wykształcenie grono przyjaciół pomyślność ojczyzny dobrobyt, bogactwo wolność głoszenia własnych poglądów życie pełne przygód i wrażeń kontakt z kulturą 23% 23% 20% 20% 23% 18% 19% 17% 11% 13% 13% 10% 7% 10% 8% 7% 11% 5% 3% 4% 3% 2% 1% 1% 84% 84% 69% 74% 2005 2010 CBOS 2010 45

a) Wskaż wartość, której znaczenie w przedstawionym okresie najbardziej wzrosło. b) Wyjaśnij dwie przyczyny tego zjawiska. 12. (1 pkt) Zachowanie sprzeczne z obowiązującymi normami to: a) interakcja, b) patologia, c) anomia, d) dewiacja. 13. (2 pkt) Do podanych funkcji przyporządkuj właściwe instytucje społeczne. Do tabeli wpisz cyfry, którymi oznaczono instytucje. Funkcja regulacyjna Funkcja integracyjna 1. policja, 2. przedszkola, 3. prokuratura, 4. szkoły, 5. izby skarbowe, 6. samorząd. 14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki wpływające na skuteczność funkcjonowania instytucji społecznych. 15. (2 pkt) Na podstawie danych z wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia. Poziom zaufania do instytucji publicznych w Polsce w latach 2002 2008 I 2002 I 2004 I 2006 I 2008 Policja 62% 56% 59% 75% Unia Europejska 49% 46% 62% 73% Władze lokalne Pana(i) miasta/gminy 43% 53% 56% 68% Sądy 40% 31% 39% 59% Rząd 42% 21% 47% 56% a) Wskaż instytucję, która w 2006 roku miała największe zaufanie społeczne. CBOS 2008. 46

b) Wyjaśnij przyczynę tego zjawiska. 16. (3 pkt) Określ rodzaj instytucji społecznej na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów. Opis Rodzaj instytucji społecznej A. Podstawowym celem jest zaspokajanie potrzeb zbiorowości, np. placówki oświatowe. B. Zajmują się produkcją i dystrybucją dóbr i usług oraz obrotem pieniężnym. C. Podstawowym celem jest zdobywanie, utrzymanie i sprawowanie władzy. 17. (1 pkt) Podkreśl zdanie, wyjaśniające na czym polega metoda arbitrażu stosowana podczas rozwiązywania konfliktów społecznych. a) Dobrowolne rozmowy podjęte przez strony konfliktu, by go rozwiązać. b) Pośredniczenie osoby trzeciej w rozmowach między stronami konfliktu. c) Zwrócenie się do osoby trzeciej, która ma ustalić rozwiązanie sporu. 18. (3 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj rodzaj grupy. Właściwą cyfrę wpisz obok litery. Opis Rodzaj grupy A. Grupy te charakteryzuje ograniczona ilość członków wobec kandydatów stosuje się ściśle określone kryteria doboru. 1. formalne B. Grupy te posiadają prawnie określoną strukturę, cel oraz normy. 2. ekskluzywne C. Przynależność do tych grup nie jest warunkowana pozycją społeczną czy też posiadanym majątkiem, lecz są one otwarte dla wszystkich. 3. pierwotne 4. inkluzywne A.... B.... C.... 19. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie. Większość grup, z którymi się stykamy, jest dla nas emocjonalnie neutralna. Ale są takie, którymi się brzydzimy, którymi gardzimy, które wyśmiewamy, do których za nic nie chcielibyśmy zostać włączeni. Dla kibiców Wisły taką grupą mogą być kibice Legii czy Polonii. Dla katolików sataniści. Dla wielu mieszkańców miast młodzieńcy o wygolonych, pustych głowach i byczych karkach. Dla starszego pokolenia rozchełstani i wrzeszczący idole zespołów rockowych. Repulsja i wrogość są tym większe, im bardziej grupy takie narzucają nam się, wchodzą w orbitę naszego życia codziennego. [ ] Ale zdarza się i sytuacja odwrotna. Jakieś grupy jawią się nam jako niezwykle atrakcyjne, godne uznania, podziwu, mimo że sami do nich nie należymy. [ ] Mały chłopiec, który chce zostać przyjęty do gangu podwórkowego. Licealista, który podrabia kartę do klubu studenckiego. Opisywani szeroko przez Balzaka czy Prusa nuworysze pragnący akceptacji w środowisku arystokratycznym. Emigrant, który chce w pełni upodobnić się i rozpłynąć wśród członków swojej nowej ojczyzny. P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2007, s. 157 158. Podkreśl poprawną odpowiedź. W tekście opisano grupy: a) sformalizowane, b) ograniczone, c) odniesienia, d) długotrwałe. 47

20. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli prawda lub fałsz. Zdania A. Przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych to funkcja socjalizacyjna rodziny. B. Funkcja stratyfikacyjna polega na zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu i rozrywki. C. Zaspokajanie potrzeb materialnych jest podstawowym zadaniem rodziny wynikającym z pełnionej funkcji ekonomicznej. D. Funkcja prokreacyjna dotyczy pozycji społecznej członków danej rodziny. Prawda lub fałsz 21. (1 pkt) Wskaż różnice pomiędzy pokrewieństwem a powinowactwem. 22. (1 pkt) Spośród podanych poniżej teorii wybierz i podkreśl tę, której zwolennikiem był Max Weber. a) Społeczeństwo dzieli się na dwie klasy, które wzajemnie się zwalczają: posiadającą środki produkcji i nieposiadającą. b) Klasy społeczne są wytworem określonych stosunków gospodarczych. Wyróżniał on dwie klasy: produkcyjną (przedsiębiorców, robotników i rolników) oraz nieprodukcyjną (żyjącą z cudzej pracy). c) Stworzył trzystopniową teorię stratyfikacji, w której oprócz czynnika ekonomicznego wskazał układ polityczny i społeczny. d) Podział społeczny konieczny jest do funkcjonowania społeczeństwa, natomiast różnice pomiędzy klasami wynikają z korzyści materialnych i niematerialnych czerpanych przez zajmujących najwyższą pozycję społeczną. 23. (1 pkt) Porównaj system gospodarczy funkcjonujący w Polsce przed 1989 rokiem i po 1989 roku. 24. (1 pkt) Wymień trzy grupy zagrożone wykluczeniem. 25. (2 pkt) Zapoznaj się z ilustracją i wykonaj polecenia. Podkreśl poprawną odpowiedź. Na fotografii przedstawiono społeczeństwo a) pierwotne, b) feudalne, c) industrialne, d) postindustrialne. Uzasadnij swój wybór...................... 48

26. (1 pkt) Oceń prawdziwość twierdzenia: solidarność międzyludzka w XXI wieku umarła, została zabita przez egocentryczne patrzenia człowieka na świat i jego problemy. Uzasadnij odpowiedź. 27. (3 pkt) Zapoznaj się z fotografią i wykonaj polecenia. a) Zidentyfikuj postać przedstawioną na zdjęciu. Podaj imię i nazwisko. b) Przedstaw zasadę stosowaną w walce politycznej przez człowieka przedstawionego na zdjęciu. c) Oceń skuteczność zastosowanych metod działania. Uzasadnij odpowiedź. 49

Test sprawdzający 1 Człowiek w społeczeństwie. Życie społeczne Grupa II Imię i nazwisko... Klasa... Data... 1. (1 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj właściwe pojęcie. Opis Pojęcie A. Jedna z dziedzin filozofii, w której przedmiotem dociekań są wartości. B. C. Kierunek w psychologii uznający, że przedmiotem badań mogą być tylko widoczne zachowania się człowieka. Kierunek w psychologii, który uznaje, że zachowanie człowieka wynika z nieświadomych instynktów i popędów. Pojęcia: 1. behawioryzm, 2. psychoanaliza, 3. socjologia, 4. aksjologia. 2. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź. Wizja własnej osoby jako jednostki odrębnej i niepowtarzalnej to a) zdolność, b) tożsamość, c) mentalność, d) inteligencja. 3. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych koncepcji zachowania człowieka. Opis koncepcji Nazwa koncepcji Człowiek widziany jest jako istota aktywna, która informacje przetwarza, A. porządkuje i kształtuje, to znaczy nadaje im sens, przypisuje im znaczenie. Ludzie mogą podejmować niezależne decyzje. Czynnikiem determinującym zachowanie człowieka jest doświadczenie. Celem życia człowieka B. jest samorealizacja. Ludzie są sterowani popędami zakorzenionymi w podświadomości. Od początku życia popędy te dążą do osiągnięcia jakiejkolwiek formy zaspokojenia jednak na skutek oddziaływań środowiska zostają zepchnięte do C. podświadomości. 4. (1 pkt) Wymień potrzeby podstawowe, na które zwrócił uwagę Abraham Maslow. 5. (1 pkt) Wyjaśnij, czy człowiek jest istotą społeczną. Odpowiedź uzasadnij. 6. (4 pkt) Wymienione etapy powstawania więzi społecznej przyporządkuj do przedstawionego w tabeli przykładowego opisu sytuacji. Wpisz odpowiednią cyfrę do tabeli. Etapy kształtowania więzi społecznej: 1. styczność społeczna, 2. styczność przestrzenna, 3. wzajemne oddziaływanie, 4. działanie społeczne, 5. stosunki społeczne. 50

Przykładowy opis sytuacji A. Jeden z pasażerów zwrócił uwagę na naganne zachowanie siedzącego obok młodzieńca, zmuszając go do zmiany zachowania. B. Pasażerowie postanawiają zasięgnąć informacji dotyczących przyczyn opóźnienia pociągu. C. Grupa pasażerów podróżująca pociągiem do Warszawy zgromadzona w jednym przedziale. D. Podczas podróży pomiędzy dwiema osobami następuje wymiana informacji o celu podróży. Etapy 7. (3 pkt) Do podanego typu więzi społecznej przyporządkuj właściwy opis. Typ więzi społecznej Opis A. Więzi zrzeszeniowe 1) Związek zawodowy, do którego należą nauczyciele. B. Więzi stanowione 2) Grupa osób zamieszkująca w jednym domu i będąca rodziną. C. Więzi naturalne 3) Ludzie zgromadzeni na przystanku autobusowym. 4) Studenci mieszkający w akademiku. A.... B.... C.... 8. (3 pkt) Uzupełnij poniższe zdania, wpisując właściwe informacje w wykropkowane miejsca. Zbiorowość ludzi zamieszkująca osiedle tworzy społeczność..., która powiązana jest ze sobą wspólnym interesem i problemami. Społecznością... nazywamy ogół ludzi zamieszkujący np. województwo. Natomiast ludzi zamieszkujących świat określamy mianem społeczności..., są oni powiązani ze sobą wspólnymi interesami gospodarczymi. 9. (4 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli prawda (zdanie prawdziwe) lub fałsz (zdanie fałszywe). Socjalizacja wtórna polega na Dokończenie zdania Prawda lub fałsz A. samodzielnym kształtowaniu swojej osobowości. B. naśladowaniu różnych zachowań. C. przekazywaniu przez dorosłych norm i wartości. D. świadomym uczeniu się norm i zasad zachowania. 10. (3 pkt) Na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów zidentyfikuj normę społeczną. Opis Norma społeczna A. Umowne zachowania w konkretnych sytuacjach życiowych, np. nawyki, rytuały uznawane w danej zbiorowości. B. Zasady zachowania zawarte w przepisach, ustanowione i uznane za obowiązujące przez państwo. C. Zasady zachowania się grup oparte na ocenach i wartościach. Często są to normy uznawane, ale nieprzestrzegane. 11. (2 pkt) Do podanych funkcji przyporządkuj właściwe instytucje społeczne. Do tabeli wpisz cyfry, którymi oznaczono instytucje. Funkcja integracyjna Funkcja regulacyjna 1. przedszkola, 2. policja, 3. szkoły, 4. prokuratura, 5. samorząd, 6. izby skarbowe. 51

12. (3 pkt) Na podstawie danych z wykresu i własnej wiedzy wykonaj polecenia. Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze w życiu? Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi. szczęście rodzinne zachowanie dobrego zdrowia uczciwe życie spokój praca zawodowa wiara religijna szacunek innych ludzi wykształcenie grono przyjaciół pomyślność ojczyzny dobrobyt, bogactwo wolność głoszenia własnych poglądów życie pełne przygód i wrażeń kontakt z kulturą 11% 13% 13% 10% 7% 10% 8% 7% 11% 5% 3% 4% 3% 2% 1% 1% 23% 23% 20% 20% 23% 18% 19% 17% 84% 84% 69% 74% 2005 2010 CBOS 2010 a) Wskaż wartość, której znaczenie w przedstawionym okresie najbardziej zmalało. b) Wyjaśnij dwie przyczyny tego zjawiska. 13. (1 pkt) Zachowanie sprzeczne z obowiązującymi normami to: a) patologia, b) anomia, c) dewiacja, d) interakcja. 14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki ograniczające sprawne funkcjonowanie instytucji społecznych. 15. (1 pkt) Podkreśl zdanie, wyjaśniające na czym polega metoda mediacji stosowana podczas rozwiązywania konfliktów społecznych. a) Dobrowolne rozmowy podjęte przez strony konfliktu, by go rozwiązać. b) Pośredniczenie osoby trzeciej w rozmowach między stronami konfliktu. c) Zwrócenie się do osoby trzeciej, która ma ustalić rozwiązanie sporu. 52

16. (2 pkt) Na podstawie danych z wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia. Poziom zaufania do instytucji publicznych w Polsce w latach 2002 2008 Policja I 2002 I 2004 I 2006 I 2008 75% 62% 56% 59% a) Wskaż instytucję, która w 2006 roku miała najmniejsze zaufanie społeczne.... b) Wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.... Unia Europejska 49% 46% 62% 73%......... Władze lokalne Pana(i) miasta/gminy 43% 53% 56% 68% Sądy 40% 31% 39% 59% Rząd 42% 21% 47% 56% CBOS 2008. 17. (3 pkt) Określ rodzaj instytucji społecznej na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów. Opis Rodzaj instytucji społecznej Podstawowym celem są działania o charakterze prospołecznym prowadzone np. przez A. fundację. B. Podstawowym celem jest zdobywanie, utrzymanie i sprawowanie władzy. C. Zajmują się produkcją i dystrybucją dóbr i usług oraz obrotem pieniężnym. 18. (3 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj rodzaj grupy. Właściwą cyfrę wpisz obok litery. Opis Rodzaj grupy A. Grupy te charakteryzuje ograniczona ilość członków, wobec kandydatów stosuje się ściśle określone kryteria doboru. 1. pierwotne B. Grupy te posiadają prawnie określoną strukturę, cel oraz normy. 2. inkluzywne C. Przynależność do tych grup nie jest warunkowana pozycją społeczną czy też posiadanym majątkiem, lecz są one otwarte dla wszystkich. 3. ekskluzywne 4. formalne A.... B.... C.... 53

19. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie. Większość grup, z którymi się stykamy, jest dla nas emocjonalnie neutralna. Ale są takie, którymi się brzydzimy, którymi gardzimy, które wyśmiewamy, do których za nic nie chcielibyśmy zostać włączeni. Dla kibiców Wisły taką grupą mogą być kibice Legii czy Polonii. Dla katolików sataniści. Dla wielu mieszkańców miast młodzieńcy o wygolonych, pustych głowach i byczych karkach. Dla starszego pokolenia rozchełstani i wrzeszczący idole zespołów rockowych. Repulsja i wrogość są tym większe, im bardziej grupy takie narzucają nam się, wchodzą w orbitę naszego życia codziennego. [ ] Ale zdarza się i sytuacja odwrotna. Jakieś grupy jawią się nam jako niezwykle atrakcyjne, godne uznania, podziwu, mimo że sami do nich nie należymy. [ ] Mały chłopiec, który chce zostać przyjęty do gangu podwórkowego. Licealista, który podrabia kartę do klubu studenckiego. Opisywani szeroko przez Balzaka czy Prusa nuworysze pragnący akceptacji w środowisku arystokratycznym. Emigrant, który chce w pełni upodobnić się i rozpłynąć wśród członków swojej nowej ojczyzny. P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2007, s. 157 158. Podkreśl poprawną odpowiedź. W tekście opisano grupy: a) odniesienia, b) długotrwałe, c) sformalizowane, d) ograniczone. 20. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli prawda lub fałsz. Zdania Prawda lub fałsz A. Funkcja stratyfikacyjna polega na zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu i rozrywki. B. Przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych to funkcja socjalizacyjna rodziny. C. Funkcja prokreacyjna dotyczy pozycji społecznej członków danej rodziny. D. Zaspokajanie potrzeb materialnych jest podstawowym zadaniem rodziny wynikającym z pełnionej funkcji ekonomicznej. 21. (1 pkt) Wskaż różnice pomiędzy pokrewieństwem a powinowactwem. 22. (1 pkt) Spośród podanych poniżej teorii wybierz i podkreśl tę, której zwolennikiem był Max Weber. a) Podział społeczny konieczny jest do funkcjonowania społeczeństwa, natomiast różnice pomiędzy klasami wynikają z korzyści materialnych i niematerialnych czerpanych przez zajmujących najwyższą pozycję społeczną. b) Stworzył trzystopniową teorię stratyfikacji, w której oprócz czynnika ekonomicznego wskazał układ polityczny i społeczny. c) Klasy społeczne są wytworem określonych stosunków gospodarczych. Wyróżniał on dwie klasy: produkcyjną (przedsiębiorców, robotników i rolników) oraz nieprodukcyjną (żyjącą z cudzej pracy). d) Społeczeństwo dzieli się na dwie klasy, które wzajemnie się zwalczają: posiadającą środki produkcji i nieposiadającą środków produkcji. 23. (1 pkt) Porównaj model własności funkcjonujący w Polsce przed rokiem 1989 i po 1989 roku. 24. (1 pkt) Wymień trzy skutki społecznego i psychicznego wykluczenia. 54

25. (2 pkt) Przeanalizuj wykres kołowy i wykonaj polecenia. Podkreśl poprawną odpowiedź. Wykres charakteryzuje strukturę zatrudnienia w społeczeństwie: rolnictwo 12,9% przemysł 30,8% usługi 56,3% a) pierwotnym, b) feudalnym, c) industrialnym, d) postindustrialnym. GUS, 2010r. Uzasadnij swój wybór. 26. (1 pkt) Oceń prawdziwość twierdzenia: solidarność międzyludzka w XXI wieku umarła, została zabita przez egocentryczne patrzenia człowieka na świat i jego problemy. Uzasadnij odpowiedź. 27. (3 pkt) Zapoznaj się z fotografią i wykonaj polecenia. a) Zidentyfikuj postać przedstawioną na zdjęciu. Podaj imię i nazwisko..... b) Przedstaw zasadę stosowaną w walce politycznej przez człowieka przedstawionego na zdjęciu..... c) Oceń skuteczność zastosowanych metod działania. Uzasadnij odpowiedź........... 55

Test sprawdzający 2 Naród Grupa I Imię i nazwisko... Klasa... Data... 1. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź. Naród to: a) grupa ludzi zamieszkująca określone terytorium, b) zbiorowość terytorialna połączona silnymi więziami społecznymi, c) grupa ludzi tworząca krąg społeczny o wspólnych zainteresowaniach, d) Zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, wytworzona w procesie dziejów jako wspólna. 2. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli nazwy opisanych koncepcji narodu. Opis A. Zgodnie z tą koncepcją do wyodrębnienia się wspólnoty etnicznej przyczyniły się następujące czynniki: wspólny język, kultura, świadomość narodowa oraz terytorium. B. Według tej koncepcji naród powstaje w wyniku wspólnego gospodarowania na określonym terytorium, na którym mają miejsce produkcja i dystrybucja dóbr. C. Koncepcja zakłada, ze z narodem mamy do czynienia, jeśli ma on określoną państwowość lub dąży do jej utworzenia. Nazwa 3. (1 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz nazwę postawy. Charakterystyka Nazwa postawy A. Poszanowanie i umiłowanie swojej ojczyzny. B. Niechęć i wrogość wobec ludzi obcych rasowo, religijnie lub etnicznie. C. Ojczyzną człowieka jest cały świat, więzi narodowe i historyczne nie mają znaczenia. D. Wartością nadrzędną jest naród dążący do utworzenia i posiadania własnego państwa. 4. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się szowinizm od rasizmu. 5. (2 pkt) Na podstawie wykresów oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia. Struktura narodowościowa w okresie międzywojennym Struktura narodowościowa w Polsce po 1989 r. Niemcy 2,3% Białorusini 3,1% pozostali 3,2% narodowość nieustalona 4,8% mniejszości narodowe 1,7% Rusini 3,8% Żydzi 8,6% Polacy 93,5% Ukraińcy 10,1% Polacy 68,9% Spis powszechny z 1931 r., [w:] H. Zieliński, Historia Polski 1914 1939, Wrocław, s. 124 126. Narodowy Spis Powszechny 2011r. 56

a) Sformułuj wniosek wynikający z porównania struktury narodowościowej Polski okresu międzywojennego ze strukturą narodowościową Polski po 1989 roku. b) Podaj trzy przyczyny tego procesu. 6. (2 pkt) Na podstawie mapy wykonaj polecenia. U U U N U U N N Borowiacy U UU U Ł Ł Ł Kaszubi Krajniacy Poznaniacy N Kociewiacy N N U UU U UU U U U N Warmiacy Warmiacy U U U U U N N N Mazurzy Mazurzy Kurpie L L L B B B B B B T B B B B B B B B B B B B B B Łowiczanie (Księżacy) Poleszucy Poleszucy U U U U U Kaliszacy N U N T Ukraińcy Niemcy Tatarzy N S L Ł N N N N N N N N N N N N N N N Lasowiacy N N N N Krakowiacy Lachy Rzeszowiacy U U Śląscy Górale Pogórzanie Żywieccy S S Ł Ł Ł Ł U Podhalańscy U Słowacy Litwini Łemkowie Ślązacy B Sądeccy Białorusini 0 100 km a) Wymień mniejszości narodowe zamieszkujące Ziemie Odzyskane. b) Podaj nazwy mniejszości etnicznych zamieszkujących obszar tzw. ściany wschodniej. 7. (4 pkt) Zapoznaj się z tekstem Konstytucji RP i wykonaj polecenie. Konstytucja RP Art. 35. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej. 57

Art. 53. 1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii. 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób. 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Konstytucja RP, 1997 r. Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli prawda (zdanie prawdziwe) lub fałsz (zdanie fałszywe). Zdania A. Mniejszości narodowe maja prawo do zakładania własnych szkół. Prawda lub fałsz B. C. D. Tylko niektóre mniejszości narodowe (Ukraińcy czy Białorusini) mają prawo wyznawać prawosławie. Mniejszości narodowe mogą rozwijać własną kulturę, jednak pod warunkiem podporządkowania się kulturze polskiej. Mniejszości narodowe mają zagwarantowane prawo do posługiwania się własnym językiem. 8. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia. Art. 2.1. Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki: 1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej; 2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją; 3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji; 4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę; 5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat; 6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki: 1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej; 2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją; 3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji; 4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę; 5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat; 6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. z dnia 31 stycznia 2005 r.). a) Napisz, czy Słowacy zamieszkujący na terenie Polski posiadają status mniejszości narodowej, czy etnicznej. b) Wyjaśnij prawną podstawę zakwalifikowania Słowaków do tej mniejszości. 9. (1 pkt) Osoba prześladowana z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub ze względu na przekonania polityczne to: a) repatriant, b) emigrant, c) uchodźca, d) konformista. 58

10. (1 pkt) Spośród podanych organizacji międzynarodowych wybierz i podkreśl tę, która podjęła zagadnienie praw i wolności mniejszości narodowych. a) CEFTA, b) EUROATOM, c) SEATO, d) OBWE. 11. (3 pkt) Podaj nazwy trzech dokumentów chroniących prawa mniejszości narodowych. 12. (1 pkt) Zapoznaj się fragmentem tekstu i wykonaj polecenie. W Ameryce imigranci nie palą samochodów na ulicach jak arabscy przybysze z Maghrebu na paryskich przedmieściach i nie mieszkają od pokoleń w etnicznych gettach jak Turcy w Berlinie. Islamscy ekstremiści, inaczej niż w Anglii, są rzadkością wśród muzułmanów w Nowym Jorku albo Detroit. W USA nie ma poczucia, że imigranci to bomba zegarowa, jak w Europie, gdzie rządy nie radzą sobie z ich napływem i gdzie czują się oni obywatelami drugiej kategorii. Lokalni politycy walczący z nielegałami w Arizonie i Georgii to jednak nie to samo co antyimigracyjne partie rosnące w siłę we Francji, Holandii i Finlandii. Imigranci w Ameryce integrują się lepiej i tak samo jak sto lat temu odmładzają ją i nadają jej dynamikę. [...] Ich integracja dokonuje się w sposób, który zdaje się połączeniem modelu multi-kulti (uznanie odmiennej tożsamości, pielęgnacja tradycji etc.) i melting pot (dzieci imigrantów upodabniają się do rodowitych Amerykanów). Jak to się dzieje? W dużej mierze niejako samo przez się. W odróżnieniu od Europejczyków, amerykański rząd federalny i rządy stanowe nie robią wiele na rzecz integracji, gdyż nie muszą. Amerykanie, naród złączony nie wspólnotą krwi, tylko idei wolności i demokracji są otwarci na imigrantów, oceniając ich jako jednostki, a nie jako członków grup etnicznych. [...] Drugi czynnik spontanicznej asymilacji to specyfika amerykańskiej gospodarki. [...] Dziś elastyczny rynek pracy łatwość zatrudniania i zwalniania pracowników, ogromne możliwości edukacji, dokształcania i przekwalifikowania zawodowego w lokalnych college ach sprzyja także cudzoziemskim pracownikom. T. Zalewski, Inne Stany. Czym różnią się od nas Amerykanie, Warszawa 2011, s. 175 178. Porównaj sytuację imigrantów w Stanach Zjednoczonych i Europie, a następnie wyciągnij wniosek dotyczący przyczyn tego zjawiska. 13. (1 pkt) Przeczytaj tekst źródłowy i zaznacz właściwe dokończenie zdania. Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych [fragment artykułu 5] 2. Bez uszczerbku dla środków podejmowanych stosownie do ich generalnej polityki integracyjnej, Strony powstrzymają się od działań lub praktyk mających na celu asymilację osób należących do mniejszości narodowych wbrew ich woli i będą chronić te osoby przed jakimkolwiek działaniem mającym na celu taką asymilację. Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, 1995 r. Z treści dokumentu wynika, że mniejszości narodowe: a) mają prawo do asymilacji, b) nie mogą podlegać asymilacji, c) obligatoryjnie podlegają częściowej asymilacji, d) mogą się asymilować tylko za zgodą władz państwowych. 14. (2 pkt) Podaj przykład państwa europejskiego prowadzącego restrykcyjną politykę wobec imigrantów i wyjaśnij przyczynę tego zjawiska. 59

15. (3 pkt) Na podstawie podanych w tabeli opisów zidentyfikuj rodzaj konfliktu. Nazwę wpisz we właściwe miejsce tabeli. Opis A. Konflikty cywilizacyjne i kulturowe dotyczące rynków zbytu czy ochrony środowiska. Rodzaj konfliktu B. Konflikt o przywództwo w grupie lub o swoje interesy. C. Walka z sobą samym polegająca na dokonaniu wyboru pomiędzy dwiema wartościami sprzecznymi ze sobą i równie atrakcyjnymi. D. Zbrojna walka pomiędzy różnymi państwami. E. F. Zazwyczaj w obronie interesów swojej grupy lub w celu walki o prawa i przywileje dla własnej grupy. Konflikt między dwiema osobami lub większą liczbą osób przyczyną sporu bywa różnica zdań i poglądów. 16. (1 pkt) Do podanych w tabeli charakterystyk przyporządkuj sposób rozwiązania konfliktu. Charakterystyka Sposób rozwiązania konfliktu A. Dojście do porozumienia na drodze obustronnych ustępstw. B. C. Gra na zwłokę, w której jedna ze stron rezygnuje z realizacji własnych celów, zaś konflikt pozostaje nierozstrzygnięty. Polega na osiąganiu swoich celów kosztem innych, przy zastosowaniu różnych metod nacisku. Pojęcia do przyporządkowania: uleganie, walka, unikanie, kompromis 17. (2 pkt) Na podstawie map i własnej wiedzy wykonaj polecenia. 0 500 km LIBIA EGIPT Sudan przed 1955 r. chrześcijaństwo Port Sudan ARABIA SAUDYJSKA islam animizm pozostałe stolica Chartum ERYTREA JEMEN NIGERIA CZAD SUDAN DŻIBUTI KAMERUN REPUBLIKA ŚRODKOWEJ AFRYKI ETIOPIA DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA Dżuba UGANDA KENIA SOMALIA Na podstawie: World Bank, CIA, [z:] www.columbia.edu. 60

0 500 km NIGERIA KAMERUN Sudan i Sudan Pd. p0 2011 r. chrześcijaństwo islam animizm pozostałe pola naftowe stolice ropociągi ropociągi planowane miejsca wydobycia rafinerie LIBIA CZAD REPUBLIKA ŚRODKOWEJ AFRYKI SUDAN DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA EGIPT Chartum SUDAN POŁUDNIOWY Dżuba Port Sudan ERYTREA ETIOPIA ARABIA SAUDYJSKA DŻIBUTI JEMEN SOMALIA UGANDA KENIA Na podstawie: World Bank, Na podstawie: CIA, [z:] www.columbia.edu. World Bank, CIA, [z:] www.columbia.edu a) Podaj przyczyny konfliktu w Sudanie. b) Określ, jakie były konsekwencje tego konfliktu. 18. (3 pkt) Podaj trzy przykłady zastosowania muru jako metody rozwiązywania konfliktów społecznych. 19. (1 pkt) Wyjaśnij pojęcie intifada. 61

Test sprawdzający 2 Naród Grupa II Imię i nazwisko... Klasa... Data... 1. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź. Naród to: a) grupa ludzi zamieszkująca określone terytorium, b) zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, wytworzona w procesie dziejów jako wspólna, c) zbiorowość terytorialna połączona silnymi więziami społecznymi, d) grupa ludzi tworząca krąg społeczny o wspólnych zainteresowaniach politycznych i poglądach ekonomicznych. 2. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli nazwy opisanych koncepcji narodu. Opis Nazwa A. Koncepcja zakłada, że z narodem mamy do czynienia, jeśli ma on określoną państwowość lub dąży do jej utworzenia. B. C. Według tej koncepcji naród powstaje w wyniku wspólnego gospodarowania na określonym terytorium, na którym ma miejsce produkcja i dystrybucja dóbr. Zgodnie z tą koncepcją do wyodrębnienia się wspólnoty etnicznej przyczyniły się następujące czynniki: wspólny język, kultura, świadomość narodowa oraz terytorium. 3. (1 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz nazwę postawy. Charakterystyka Nazwa postawy A. Niechęć i wrogość wobec ludzi obcych rasowo, religijnie lub etnicznie. B. Poszanowanie i umiłowanie swojej ojczyzny. C. D. Wartością nadrzędną jest naród dążący do utworzenia i posiadania własnego państwa. Ojczyzną człowieka jest cały świat, więzi narodowe i historyczne nie mają znaczenia. 4. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się szowinizm od rasizmu. 62

5. (2 pkt) Na podstawie wykresów oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia. Niemcy 2,3% Białorusini 3,1% Rusini 3,8% Żydzi 8,6% Struktura narodowościowa w okresie międzywojennym pozostali 3,2% Struktura narodowościowa w Polsce po 1989 r. narodowość nieustalona 4,8% mniejszości narodowe 1,7% Polacy 93,5% Ukraińcy 10,1% Polacy 68,9% Spis powszechny z 1931 r., Narodowy Spis Powszechny 2011r. Spis powszechny z 1931r., [w:] H.Zieliński, Narodowy Spis Powszechny 2011 r. [w:] H. Zieliński, Historia Polski 1914 1939, Wrocław, s. 124 126. Historia Polski 1914 1939, Wrocław, s.124 126. Wyjaśnij, dlaczego odsetek Polaków w strukturze narodowościowej Polski był mniejszy w okresie międzywojennym niż po 1989 roku. Podaj dwa argumenty. 6. (2 pkt) Na podstawie mapy wykonaj polecenia. U U U N U U N N Borowiacy U UU U Ł Ł Ł Kaszubi Krajniacy Poznaniacy N Kociewiacy N N U UU U UU U U U N Warmiacy Warmiacy U U U U U N N N Mazurzy Mazurzy Kurpie L L L B B B B B B T B B B B B B B B B B B B B B Łowiczanie (Księżacy) Poleszucy Poleszucy U U U U U Kaliszacy N U N T Ukraińcy Niemcy Tatarzy N S L Ł N N N N N N N N N N N N N N N N N N Słowacy Litwini Łemkowie Ślązacy Lasowiacy N Krakowiacy Lachy Rzeszowiacy U U Śląscy Górale Pogórzanie Żywieccy S S Ł Ł Ł Ł U Podhalańscy U B Sądeccy Białorusini 0 100 km 63

a) Wymień mniejszości etniczne zamieszkujące Ziemie Odzyskane. b) Podaj nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących obszar tzw. ściany wschodniej. 7. (4 pkt) Zapoznaj się z tekstem Konstytucji RP i wykonaj polecenie. Konstytucja RP [fragment] Art. 35. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej. Art. 53. 1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii. 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób. 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Konstytucja RP, 1997 r. Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli prawda (zdanie prawdziwe) lub fałsz (zdanie fałszywe). A. Zdania Tylko niektóre mniejszości narodowe (Ukraińcy czy Białorusini) mają prawo wyznawać prawosławie. B. Mniejszości narodowe maja prawo do zakładania własnych szkół. Prawda lub fałsz C. D. Mniejszości narodowe mają zagwarantowane prawo do posługiwania się własnym językiem. Mniejszości narodowe mogą rozwijać własną kulturę, jednak pod warunkiem podporządkowania się kulturze polskiej. 8. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia. Art. 2. 1. Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki: 1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej; 2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją; 3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji; 4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę; 5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat; 6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki: 1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej; 2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją; 3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji; 4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę; 64

5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat; 6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. z dnia 31 stycznia 2005 r.) a) Napisz, czy Romowie zamieszkujący na terenie Polski posiadają status mniejszości narodowej, czy etnicznej. b) Wyjaśnij prawną podstawę zakwalifikowania Romów do tej mniejszości. 9. (1 pkt) Osoba prześladowana z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub ze względu na przekonania polityczne to: a) emigrant, b) konformista, c) repatriant, d) uchodźca. 10. (1 pkt) Spośród podanych organizacji międzynarodowych wybierz i podkreśl tę, która podjęła zagadnienie praw i wolności mniejszości narodowych. a) CEFTA, b) OBWE, c) EUROATOM, d) SEATO. 11. (3 pkt) Podaj nazwy trzech państw, których obywatele najczęściej imigrują do Polski. 12. (1 pkt) Zapoznaj się fragmentem tekstu i wykonaj polecenie. W Ameryce imigranci nie palą samochodów na ulicach jak arabscy przybysze z Maghrebu na paryskich przedmieściach i nie mieszkają od pokoleń w etnicznych gettach jak Turcy w Berlinie. Islamscy ekstremiści, inaczej niż w Anglii, są rzadkością wśród muzułmanów w Nowym Jorku albo Detroit. W USA nie ma poczucia, że imigranci to bomba zegarowa, jak w Europie, gdzie rządy nie radzą sobie z ich napływem i gdzie czują się oni obywatelami drugiej kategorii. Lokalni politycy walczący z nielegałami w Arizonie i Georgii to jednak nie to samo co antyimigracyjne partie rosnące w siłę we Francji, Holandii i Finlandii. Imigranci w Ameryce integrują się lepiej i tak samo jak sto lat temu odmładzają ją i nadają jej dynamikę. [...] Ich integracja dokonuje się w sposób, który zdaje się połączeniem modelu multi-kulti (uznanie odmiennej tożsamości, pielęgnacja tradycji etc.) i melting pot (dzieci imigrantów upodabniają się do rodowitych Amerykanów). Jak to się dzieje? W dużej mierze niejako samo przez się. W odróżnieniu od Europejczyków, amerykański rząd federalny i rządy stanowe nie robią wiele na rzecz integracji, gdyż nie muszą. Amerykanie, naród złączony nie wspólnotą krwi, tylko idei wolności i demokracji są otwarci na imigrantów, oceniając ich jako jednostki, a nie jako członków grup etnicznych. [...] Drugi czynnik spontanicznej asymilacji to specyfika amerykańskiej gospodarki. [...] Dziś elastyczny rynek pracy łatwość zatrudniania i zwalniania pracowników, ogromne możliwości edukacji, dokształcania i przekwalifikowania zawodowego w lokalnych college ach sprzyja także cudzoziemskim pracownikom. T. Zalewski, Inne Stany. Czym różnią się od nas Amerykanie, Warszawa 2011, s. 175 178. 65

Wyjaśnij, czym różni się sytuacja imigranta w Stanach Zjednoczonych od sytuacji imigranta w Europie. 13. (1 pkt) Przeczytaj tekst źródłowy i zaznacz właściwe dokończenie zdania. Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych [fragment artykułu 5] Bez uszczerbku dla środków podejmowanych stosownie do ich generalnej polityki integracyjnej, Strony powstrzymają się od działań lub praktyk mających na celu asymilację osób należących do mniejszości narodowych wbrew ich woli i będą chronić te osoby przed jakimkolwiek działaniem mającym na celu taką asymilację. Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, 1995 r. Z treści dokumentu wynika, że mniejszości narodowe: a) nie mogą podlegać asymilacji, b) mają prawo do asymilacji, c) mogą się asymilować tylko za zgodą władz państwowych, d) obligatoryjnie podlegają częściowej asymilacji. 14. (2 pkt) Podaj przykład państwa europejskiego prowadzącego liberalną politykę wobec imigrantów i wyjaśnij przyczynę tego zjawiska. 15. (3 pkt) Na podstawie podanych w tabeli opisów zidentyfikuj rodzaj konfliktu. Nazwę wpisz we właściwe miejsce tabeli. Opis A. Konflikt między dwiema osobami lub większą liczbą osób przyczyną sporu bywa różnica zdań i poglądów. B. Walka z sobą samym polegająca na dokonaniu wyboru pomiędzy dwiema wartościami, sprzecznymi ze sobą i równie atrakcyjnymi. C. Konflikty cywilizacyjne i kulturowe dotyczące rynków zbytu czy ochrony środowiska. D. Zazwyczaj w obronie interesów swojej grupy lub w celu walki o prawa i przywileje dla własnej grupy. E. Zbrojna walka pomiędzy różnymi państwami. F. Konflikt o przywództwo w grupie lub o swoje interesy. Rodzaj konfliktu 16. (1 pkt) Do podanych w tabeli charakterystyk przyporządkuj sposób rozwiązania konfliktu. A. B. C. Charakterystyka Gra na zwłokę, w której jedna ze stron rezygnuje z realizacji własnych celów, zaś konflikt pozostaje nierozstrzygnięty. Polega na osiąganiu swoich celów kosztem innych, przy zastosowaniu różnych metod nacisku. Wymaga od obu stron zaangażowania emocjonalnego, umiejętności słuchania, wyrozumiałości i kreatywnego myślenia. Sposób rozwiązania konfliktu Pojęcia do przyporządkowania: walka, współpraca, uleganie, unikanie 66

W I test sprawdzający 17. (3 pkt) Na podstawie map i własnej wiedzy wykonaj polecenia. AUSTRIA J U G WĘGRY O S BELGRAD RUMUNIA 0 250 km Jugosławia ARABIA w 1989 r. SAUDYJSKA katolicy protestanci prawosławni Ł A wyznawcy islamu A BUŁGARIA WŁOCHY ALBANIA GRECJA SOMALIA WŁOCHY AUSTRIA Lublana Zagrzeb SŁOWENIA 1991 CHORWACJA 1991 WĘGRY Republika Serbska 1992 FEDERACJA BOŚNI I HERCEGOWINY 1998 Sarajewo Wojwodina Nowy Sad BELGRAD SERBIA 1992 CZARNOGÓRA KOSOWO 2006 2008 Podgorica Prisztina 0 250 km Jugosławia ARABIA w 2011 r. SAUDYJSKA katolicy RUMUNIA protestanci prawosławni wyznawcy islamu BUŁGARIA Skopie MACEDONIA 1991 ALBANIA GRECJA SOMALIA a) Podaj przyczyny konfliktu w byłej Jugosławii. b) Określ, jakie były konsekwencje tego konfliktu. 18. (3 pkt) Podaj trzy przykłady zastosowania muru jako metody rozwiązywania konfliktów społecznych. 19. (1 pkt) Wyjaśnij pojęcie animizm. 67

Test sprawdzający 3 Kultura Grupa I Imię i nazwisko... Klasa... Data... 1. (1 pkt) Podaj definicję opisową kultury. 2. (3 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz rodzaj kultury. Charakterystyka Wytwory człowieka niemające zastosowania praktycznego, np. muzyka, literatura czy A. filozofia. Rodzaj kultury B. Przedmioty będące wytworem człowieka oraz sposoby ich wytwarzania. C. Reguły i sposoby działania człowieka w społeczeństwie. 3. (2 pkt) Zapoznaj się z przykładami kultury symbolicznej i wykonaj polecenia. a) b) Zidentyfikuj typy kultury symbolicznej przedstawione na fotografiach. a).... b).... 4. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź. Kultura masowa to: a) zbiór wartości i symboli, z którym jednostkę łączą silne więzy uczuciowe przekazywane następnym pokoleniom. b) kultura adresowana do wielkiej grupy odbiorców za pośrednictwem technicznych środków przekazu. c) suma kultur osobistych jednostek wchodzących w skład zbiorowości. d) kultura wyróżniająca się własną tradycją wyrażaną strojem, rzemiosłem artystycznym, muzyką, obyczajami, obrzędami, wierzeniami oraz językiem. 5. (4 pkt) Określ, jaki był wpływ religii chrześcijańskiej na rozwój kultury polskiej. Odpowiedź uzasadnij, podając trzy przykłady z okresu przedrozbiorowego. 68

6. (2 pkt) Uzupełnij zdania. Postawa charakteryzująca się uznaniem wyższości własnej kultur to (A).... Natomiast (B)... to umiejętność dostrzegania różnorodności kultur w kontekście ich własnych wartości i zasad. 7. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się kultura alternatywna od kontrkultury. 8. (3 pkt) Zidentyfikuj subkultury młodzieżowe, wpisując ich nazwy pod fotografiami. A.... B.... C.... 9. (2 pkt) Zapoznaj się z fragmentem tekstu i wykonaj polecenia. Dokument utworzony przez Światowe Stowarzyszenie Lekarzy w 1964 roku, a w 1975 r. połączony z Kodeksem Norymberskim. Aktualnie obowiązująca wersja dokumentu została przyjęta w 2008 r. w Seulu. Zawiera międzynarodowe zasady określające sposób prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi. Zasady oparte na humanitarnym podejściu do człowieka respektują dobro człowieka, poszanowanie jego praw i godności oraz oszczędzanie mu cierpień. a) Podaj nazwę dokumentu, o którym mowa w tekście. b) Zidentyfikuj sferę życia społecznego, do której odniesiono się w dokumencie. 69

10. (2 pkt) Podaj dwa argumenty zwolenników aborcji. Określ swoje stanowisko w tej kwestii i uzasadnij je własnymi argumentami. 11. (2 pkt) Wyjaśnij, czy polskie prawo dopuszcza eutanazję. W uzasadnieniu przedstaw argumenty prawne i moralne. 12. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych technologii medycznych. Opis Technika manipulowania genomem bezpośrednio w embrionie lub dorosłym organizmie A. poprzez bezpośrednią modyfikację genów. B. Przeniesienie DNA komórki dawcy do pozbawionej jądra komórki jajowej matki-inkubatorki. Pozyskiwane z krwi pępowinowej lub szpiku kostnego, wykorzystywane do przedłużenia lub C. polepszenia życia. Nazwa 13. (1 pkt) Wyjaśnij, która forma edukacji jest skuteczniejsza: formalna czy nieformalna. 14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki determinujące rozwój gospodarki opartej na wiedzy. 15. (1 pkt) Zapoznaj się z wykresem i wykonaj polecenie. Czy obecnie był(a)by Pan(i) gotowy(a) podwyższyć poziom swojego wykształcenia lub uzupełnić swoje kwalifikacje, gdyby miał(a) Pan(i) taką możliwość? trudno powiedzieć 3% raczej tak 21% zdecydowanie nie 27% raczej nie 22% zdecydowanie tak 27% CBOS 2009 Wyjaśnij, czy przedstawiony na wykresie wynik pozwala na wyciągnięcie wniosku, że społeczeństwo polskie nie jest zainteresowane procesem kształcenia ustawicznego. Uzasadnij odpowiedź. 70

Test sprawdzający 3 Kultura Grupa II Imię i nazwisko... Klasa... Data... 1. (1 pkt) Podaj definicję normatywną kultury. 2. (3 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz rodzaj kultury. Charakterystyka Rodzaj kultury A. Reguły i sposoby działania człowieka w społeczeństwie. B. Wytwory człowieka niemające zastosowania praktycznego np. muzyka, literatura czy filozofia. C. Przedmioty będące wytworem człowieka oraz sposoby ich wytwarzania. 3. (2 pkt) Zapoznaj się z przykładami kultury symbolicznej i wykonaj polecenia. a) b) Zidentyfikuj typy kultury symbolicznej przedstawione na fotografiach. a).... b).... 4. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź. Kultura ludowa to: a) kultura wyróżniająca się własną tradycją wyrażaną strojem, rzemiosłem artystycznym, muzyką, obyczajami, obrzędami, wierzeniami oraz językiem. b) kultura adresowana do wielkiej grupy odbiorców za pośrednictwem technicznych środków przekazu. c) suma kultur osobistych jednostek wchodzących w skład zbiorowości. d) zbiór wartości i symboli, z którym jednostkę łączą silne więzy uczuciowe przekazywane następnym pokoleniom. 5. (4 pkt) Wyjaśnij, dlaczego okres porozbiorowy był trudnym czasem dla rozwoju polskiej kultury. Podaj trzy przykłady patriotycznej działalności księży. 71

6. (2 pkt) Uzupełnij zdania. Postawa społeczna polegająca na uznaniu prawa mniejszości do zachowania kulturowych różnic oraz własnej tożsamości to (A).... Natomiast (B)... to ujednolicenie i nadanie kulturze jednakowego charakteru. 7. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się akceptacja od tolerancji kulturowej. 8. (3 pkt) Zidentyfikuj subkultury młodzieżowe, wpisując ich nazwy pod fotografiami. A.... B.... C.... 9. (2 pkt) Zapoznaj się z fragmentem tekstu i wykonaj polecenia. Dokument utworzony przez Światowe Stowarzyszenie Lekarzy w 1964 roku, a w 1975 r. połączony z Kodeksem Norymberskim. Aktualnie obowiązująca wersja dokumentu została przyjęta w 2008 r. w Seulu. Zawiera międzynarodowe zasady określające sposób prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi. Zasady oparte na humanitarnym podejściu do człowieka respektują dobro człowieka, poszanowanie jego praw i godności oraz oszczędzanie mu cierpień. a) Zidentyfikuj dokument, którego powstanie opisano w tekście. b) Podaj nazwę nauki, do której nawiązano w dokumencie. 72

10. (2 pkt) Podaj dwa argumenty przeciwników aborcji. Określ swoje stanowisko w tej kwestii i uzasadnij je własnymi argumentami. 11. (2 pkt) Wyjaśnij, czy w Polsce dopuszcza się eutanazję. W uzasadnieniu przedstaw argumenty religijne i empiryczne. 12. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych technologii medycznych. Opis Pozyskiwane z krwi pępowinowej lub szpiku kostnego, wykorzystywane do przedłużenia A. lub polepszenia życia. B. Przeniesienie DNA komórki dawcy do pozbawionej jądra komórki jajowej matki-inkubatorki. Technika manipulowania genomem bezpośrednio w embrionie lub dorosłym organizmie C. poprzez bezpośrednią modyfikację genów. Nazwa 13. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się edukacja formalna od nieformalnej. 14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki determinujące rozwój gospodarki opartej na wiedzy. 15. (1 pkt) Zapoznaj się z wykresem i wykonaj polecenie. Czy ogólnie rzecz biorąc, wykorzystuje/wykorzystywał(a) Pan(i) swoje wykształcenie, swoje kwalifikacje w obecnej/ostatniej pracy zawodowej? nie dotyczy, respondent nigdy trudno powiedzieć 4% nie pracował 7% w pełni 32% w ogóle 28% częściowo 29% CBOS 2009. Wyjaśnij, czy przedstawiony na wykresie wynik pozwala na wyciągnięcie wniosku, że wykształcenie i posiadane kwalifikacje są kompatybilne z wykonywaną pracą zawodową. Uzasadnij odpowiedź. 73