SZTUKA STAROŻYTNEJ GRECJI OPRACOWANIE mgr Barbara E. Kowalczyk
Sztuka powstała i rozwijała się po upadku kultury mykeńskiej Za czas jej trwania przyjmuje się okres: od ok. 1200 p.n.e. (zniszczenie Myken przez Dorów) do I w. p.n.e. (podbój starożytnej Grecji przez Rzymian )
OKRES ARCHAICZNY XII p.n.e. najazd Dorów V p.n.e. zniszczenie Aten przez Persów rozwój rzeźby i dwóch stylów (doryckiego i jońskiego), oraz malarstwa wazowego czarnofigurowego i rzemiosła artystycznego
ARCHITEKTURA ARCHAICZNA
górna część belkowania - gzyms (7) często zakończony rynną środkowa część belk. - fryz (6) z tryglifami i metopami dolna, gładka część belk. - architraw (5) Głowica (kapitel) (4) składa się z poduszki (echinus) przykrytej kwadratową płytą - abakusem. Kolumny w porządku Doryckim jej trzon (3) (zwężający się ku górze) jest lekko wybrzuszony po środku (entazis) nie ma bazy (2) stoi bezpośrednio na stylobacie (1)
FRONTON TYMPANON Świątynia Zgody w starożytnym, greckim Akragas na Sycylii
gzyms (7) rzeźbiony fryz (6) biegnący wokół całego budynku (bez podziału na tryglify i metopy) kilkustopniowy architraw (5) Kolumna w porządku Jońskim Głowica (4) posiada charakterystyczne woluty w kształcie zwiniętych liści. trzon (3) stoi na profilowanej bazie (2) stylobat (1)
Świątynia Artemidy w Efezie wg wyobrażeń z początków XX wieku JEDEN Z SIEDMIU CUDÓW STAROŻYTNEGO ŚWIATA
RZEŹBA ARCHAICZNA
K U R O S I Kuros z Anawysos 530 p.n.e. Kuros z Tenei 560-550 p.n.e. Kuros z Luwru M Ł O D Z I E Ń C Y
K O R Y D Z I E W C Z Ę T A Kora z Samos, ok. 570-560 p.n.e. (Luwr, Paryż) Kory z Akropolu, ok. 525 p.n.e.
Gigantomachia (walki gigantów z bogami Olimpu) Skarbiec Syfnijczyków, Delfy
Dama z Auxerre
MALARSTWO i RZEMIOSŁO ARCHAICZNE
Wazy dipylońskie typ naczyń, jaki pojawił się po 775 r. p.n.e (do 2 m)
Waza w stylu orientalizującym Waza dipylońska -krater ok. 800r. p.n.e. 720-620r. p.n.e.
Styl geometryczny przed VII wiekiem p.n.e.. Naczynia z Aten (Luwr) ok. 750 725 p.n.e. ok. 800 p.n.e.
Amfora z Aten, ok. 554-540 p.n.e. malarstwo czarnofigurowe (Luwr, Paryż)
Andokides, naczynie czerwonofigurowe (ok. 520 p.n.e.) Waza
Ceramika, ok. 500-475 p.n.e., malarstwo czarnofigurowe (Luwr, Paryż)
Sosias, frgm. Naczynia, Achilles opatrujący rannego Patroklesa ok. 500 p.n.e. ORNAMENT
OKRES KLASYCZNY ATEŃSKI V w. p.n.e. bitwa pod Salaminą w 480 p.n.e. -- IV w. p.n.e. śmierć Aleksandra Macedońskiego w 323 p.n.e. Rzeźba oddająca ruch (Myron Dyskobol). Rzeźba monumentalna, majestatyczna (posągi Zeusa i Ateny Fidiasza). Rzeźba figuralna w brązie (Woźnica delficki, Tyranobójcy),
Monumentalne malarstwo ścienne - niezachowane (Polignot, Mikon). Rozwój wazowego malarstwa czerwonofigurowego (styl swobodny). Ateny pod rządami Peryklesa stają się głównym ośrodkiem sztuki greckiej (Fidiasz, Iktinos, Mnesikles, Apollodoros z Aten). Dokonała się synteza porządków doryckiego i jońskiego, pojawiła się głowica koryncka (koryncki porządek), powstały nowe typy budowli (buleuterion, teatr, odeon, gimnazjon).
Poliklet opracował kanon postaci ludzkiej (Doryforos) i zastosował kontrapost. Urbanistyka stworzyła nową wizję miasta (Hippodamos z Miletu). Pod koniec V w. p.n.e. wyróżnić można tzw. styl mokrych szat (Nike zawiązująca sandał, Nike Pajonios). Pojawia się akt kobiecy, miękki modelunek postaci, inne proporcje ciała. (Praksyteles, Skopas, Leochares, Lizyp)
ARCHITEKTURA KLASYCZNA
Delficka świątynia Ateny w kształcie tolosu (budowli na planie koła), nazywana też Marmara
Olimpia świątynia Filipa II Macedońskiego
Świątynia Posejdona na Rodos Świątynia Hery w Olimpii Megaron królowej w połacu w Knossos, rekonstrukcja Piet de Jong
Dorycka świątynia Hefajstosa w Atenach u stóp Akropolu
Świątynia Hefajstosa
Świątynia Hefajstosa
kilkuwarstwowe belkowanie (5,6,7) pozbawione jest niekiedy rzeźbienia Kolumna w porządku Korynckim głowica (4) ma kształt kosza okolonego rzędami liści akantu (barszcz zwyczajny), z małymi wolutami przypominającymi jońskie
Świątynia Zeusa Olimpijskiego w Atenach - widok współczesny
Świątynia Zeusa Olimpijskiego w Atenach
Świątynia Zeusa Olimpijskiego
Akropol Rekonstrukcja Akropolu na ilustracji z początków XX w
Rekonstrukcja Akropolu
Grecja, Ateny Wzgórze Akropol
Propyleje - budowla wejściowa
PARTENON świątynia Ateny na Akropolu w Atenach
PARTENON
Partenon
Rekonstrukcja fasady świątyni Ateny
Rekonstrukcja British Museum
Rekonstrukcja Partenonu w Nashville
PARTENON - REKONSTRUKCJA
PARTENON PLAN BUDOWLI
Erechtejon na Akropolu - miejsce kultu bóstw związanych z tradycją Aten, świątynia Ateny Polias (Opiekunki Miasta) i jednocześnie Posejdona. Wzniesiono ją na cześć Erechteusza, jednego z pierwszych królów ateńskich.
Erechtejon
Erechtejon - portyk kolumnami są posągi kobiet - kariatydy
Erechtejon - kariatydy
Świątynia Nike na Akropolu
Rekonstrukcja ateńskiej świątyni Nike
Mauzoleum w Halikarnasie ok. 350 p.n.e.
Pomnik Lizykratesa 335 r. p.n.e.. - tolos
Teatr Dionizosa na Akropolu
teatr i świątynia Apollina w Delfach
Epidauros, teatr, miejsce kultu Asklepiosa, około 330 p.n.e., projekt Poliklet Młodszy
teatr w Delfach
ruiny teatru w Efezie
RZEŹBA KLASYCZNA Przetrwały jedynie zniszczone fragmenty i rzymskie kopie
Brązowy posąg woźnicy, ok. 475 p.n.e. (Muzeum, Delfy) Kritias i Nesiotes Tyranobójcy brąz V w. p.n.e.
Apollo, ok. IV w. p.n.e. rzymska kopia Apollo, ok. 450 p.n.e. rzymska kopia
P O L I K L E T V w. p. n. e. R A N N E A m a z o n k i
Diadumenos P O L I K L E T Opracował teorię matematycznego KANONU proporcji ciała ludzkiego Doryforos Wprowadził KONTRAPOST - poza w rzeźbie figuralnej: ciężar ciała spoczywa na jednej nodze
Olimpia, pracownia Fidiasza
FIDIASZ, Posąg Zeusa w Olimpii (rycina z pocz. XX w.)
FIDIASZ, Zeus tronujący w Olimpii (rekonstrukcja)
Atena Partenos Warwakeion 438 p.n.e F I D I A S Z V w. p.n.e. Atena Lemnia ok. 451-444 p.n.e. (rekonstrukcja w Muzeum Narodowym w Warszawie)
Atena Giustiniani Atena Promachos 460-450 p.n.e. F I D I A S Z
Atena Promachos Atena Lemnia -rekonstrukcja współczesna Warszawa, -Muzeum Narodowe FIDIASZ Atena Lemnia Drezno
Atena Partenos (dziewica) Zamyślona lub Odpoczywająca F I D I A S Z
FIDIASZ "Nike zawiązująca sandał Płaskorzeźba ze świątyni Nike - Ateny Zwycięskiej - z ateńskiego Akropolu; V wiek p.n.e.
FIDIASZ Apollo Parnopios
F I D I A S Z R A N N E A m a z o n k i
KONTRAPOST Hermes Herakles Farnezyjski (Herkules) Apoksjomenos L I Z Y P IV w. p.n.e.
Herakles L I Z Y P Arystoteles
LIZYP Aleksander Wielki (kopia) Apoksyomenos (kopia) Lizyp wprowadził wysmuklony kanon ludzkiego ciała
Dyskobol M Y R O N IV w. p.n.e.
M Y R O N Atena i Marsjasz
Hermes z Dionizosem P R A K S Y T E L E S IV w. p.n.e. Hermes
Afrodyta (Wenus) z Knidos P R A K S Y T E L E S Szkoła Praksytelesa Efeb z Maratonu
Apollo Sauroktonos (z jaszczurką) Odpoczywający Satyr P R A K S Y T E L E S
Leochares IV w.p.n.e. Apollo Belwederski Dafne - Artemida L E O C H A R E S IV w. p. n. e.
Posąg Zeusa lub Posejdona miotającego piorun, znaleziona w morzu koło przylądka Artemizjon, (Eueba), 470-460 p.n.e
Pajonios z Mende Nike z Olimpii Zfruwająca ok. 420 p.n.e. Satyr I-II w. p.n.e.
Akroterion ze świątyni Asklepiosa w Epidauros, ok. 370 p.n.e. AKROTERION- nazywany także naszczytnikiem. Jest to ozdoba umieszczana najczęściej na wierzchołku dachu lub w jego narożnikach. W najprostszej formie była to z reguły palmeta (z liśćmi rozłożonymi na podobieństwo wachlarza), woluta (ślimacznica, spirala, zwój) lub liście akantu. Czasami spotykamy także akroteriony w kształcie figur lub nawet grup figur. Akroterionami wieńczono również stele
stela grobowa z Keramejkos, V w. p.n.e.
MALARSTWO i RZEMIOSŁO KLASYCZNE
Onesimos, fragment naczynia z młodzieńcem trzymającym skórę ok. 490 p.n.e., (Muzeum w Monachium) ORNAMENT
Malarz Berliński, fragment naczynia z Ganimedesem ok. 500-490 p.n.e., (Luwr)
Lekyt, ok 500 p.n.e. Lekyt, ok 490 p.n.e. Lekyt, ok 440 p.n.e. ORNAMENT
groteska ornament w formie wici roślinnej z elementami fantastycznymi
OKRES HELLENIZMU 330 p.n.e. śmierć Aleksandra Macedońskiego w 323 p.n.e. - 30 p.n.e. podbój Egiptu Ptolemeuszy, ostatniego, niezależnego państwa hellenistycznego Budowa nowych miast. Rzeźba o wysokim poziomie, łącząca umiejętności techniczne z kontrapostem, ruchem i naturalizmem.
ARCHITEKTURA HELLENISTYCZNA
Latarnia na Faros ok. 280-279 p.n.e. wg wyobrażeń z początków XX w.
Ołtarz Pergamoński Muzeum w Berlinie wolno stojący ołtarz (nie związany ze świątynią) poświęcony Zeusowi i Atenie Zwycięskiej (gr. Nikeforos) Zbudowany został, według projektów Menekratesa z Rodos, w latach (180 160 p.n.e.) w Pergamonie przez Eumenesa II dla upamiętnienia zwycięstwa nad Galatami
Zrekonstruowany portyk Stoa (wolno stojąca, wydłużona hala kolumnowa, którą zamykała z tyłu ściana, często zdobiona malowidłami) Attalosa w Atenach -(ok. 140 p.n.e.)
Wieża wiatrów w Atenach około 50 p.n.e
Świątynia Apollina w Didim, II w. p.n.e.
Świątynia Apollina w Didim, sławny fryz z głowami Meduz
Meduza z Didymy
RZEŹBA HELLENISTYCZNA
RODOS
Agesandros, Polydoros i Atenodoros, Grupa Laookona, rzymska kopia rzeźby (Muzea Watykańskie, Rzym)
Apollonios i Tauriskos z Tralles, Byk Farnezyjski, grupa rzeźbiarska III wiek n.e.
Doidalsas, 250-240 p.n.e Przykucnięta Afrodyta Boetos z Chalkedonu, Chłopiec duszący gęś
Nike z Samotraki ok. 180 p.n.e. (Luwr, Paryż)
PERGAMON
Umierający Gal
Gal zabijający żonę
ALEKSANDRIA
Śpiący hermafrodyta, II w. p.n.e., fragment rzymskiej kopii (Luwr, Paryż)
Persefona
Faun Barberini Satyr I-II w. p.n.e.
ATENY
Demeter, IV w. p.n.e.
Chares z Lindos, Kolos Rodyjski 292-280 p.n.e.
Wenus z Milo (Luwr, Paryż) (Afrodyta z Melos) Afrodyta, (Luwr, Paryż) fragment rzymskiej kopii
GRECKIE ORNAMENTY GEOMETRYCZNE
Astragal MEANDER Kimation Palmeta Bukranion pośrodku: ROZETA
DETALE ARCHITEKTONICZNE
BELKOWANIE W architekturze antycznej: górna część porządku architektonicznego obejmująca architraw, fryz i gzyms. Współcześnie: zespół belek ułożonych w jednej płaszczyźnie, zwykle równolegle do siebie (stropy, mosty).
STROP poziomy element konstrukcyjny oddzielający poszczególne kondygnacje piętra budynku. Strop przenosi obciążenia na pionowe elementy (ściany i słupy). Na górnej powierzchni stropu układana jest podłoga. Dolna powierzchnia pokryta tynkiem tworzy sufit.
STROP BELKOWANY BEZ TYNKOWANEGO SUFITU
SKLEPIENIE konstrukcja budowlana o zakrzywionej powierzchni stosowana do przykrycia od góry określonej przestrzeni.
SKLEPIENIA BUDOWA 1) podniebienie, 2) grzbiet, 3) czoło, 4) pacha, 5) rozpiętość, 6) strzałka, 7) luneta, RODZAJE A) kolebkowe, B) klasztorne, C) kolebkowe z lunetami, D) beczułkowe, E) krzyżowe, F) krzyżowo - żebrowe