Opis przykładu dobrej praktyki

Informacje ogólne o działaniu: Opis przykładu dobrej praktyki Nazwa placówki: Nazwa i rodzaj działania: Obszar pracy placówki, którego dotyczy: Uzasadnienie; Przykład dobrej praktyki uzyskał: Poradnia Psychologiczna Pedagogiczna w Krośnie Odrzańskim Badania przesiewowe skuteczną profilaktyką niepowodzeń szkolnych uczniów na poziomie edukacji wczesnoszkolnej Profilaktyka W dniu 21.04.2010r. Rada Pedagogiczna podjęła Uchwałę Nr 4/2009/2010 w sprawie uznania działania Badania przesiewowe skuteczną profilaktyką niepowodzeń szkolnych za przykład dobrej praktyki IV Krajowe Forum Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych, które odbyło się w Warszawie w dniach 27-28 IX 2008 r. Dobre praktyki w drodze ku lepszej jakości wyłoniło nasz program do prezentacji jako propozycję dobrych praktyk. Wieloletnie, planowe, systematyczne działania w zakresie wczesnego diagnozowania dzieci z grupy ryzyka edukacyjnego i udzielania im specjalistycznej pomocy stworzyło możliwość wyrównywania szans edukacyjnych oraz zapobiegania niepowodzeniom szkolnym. Dodatkowo pozwoliło na wypracowanie modelu współpracy w zakresie diagnozy i terapii z placówkami oświatowymi w rejonie działania poradni. Program spowodował monitorowanie rozwoju wszystkich dzieci od momentu rozpoczęcia edukacji, co spowodowało wczesne wyłonienie wszystkich dzieci potrzebujących specjalistycznej pomocy. Program pozwolił na wczesne objęcie dzieci pomocą psychologiczno-pedagogiczną na terenie placówek i poradni, co dało im większą szansę uniknięcia poważniejszych zaburzeń rozwojowych. Wyniki uzyskane podczas realizacji programu ułatwiły na kolejnych etapach nauki diagnozę i podejmowanie decyzji w sprawach uczniów wymagających dostosowania wymagań edukacyjnych. Imię i nazwisko autorów i zajmowane stanowisko, funkcja: Inni realizatorzy/ ich liczba: Jadwiga Biekisz pedagog; Alicja Sztandera pedagog, logopeda Pracownicy Poradni ( 2 pedagogów, psycholog), nauczyciele edukacji przedszkolnej (20) i wczesnoszkolnej (34), 1

rodzice dzieci 6-, 7-letnich z 16-tu szkół podstawowych, 10-ciu przedszkoli, 10-ciu oddziałów przedszkolnych (placówki z rejonu działania Poradni). Osoby/szkoły/przedszkola/współpracujące: Dyrektorzy w/w placówek, nauczyciele edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Adresaci przedsięwzięcia: Dzieci 6-, 7-letnie z 10-ciu przedszkoli, 10-ciu oddziałów przedszkolnych oraz 16-tu szkół podstawowych (placówki z rejonu działania Poradni), rodzice i nauczyciele. Liczba osób biorących udział: Nauczyciele, rodzice dzieci 6-, 7-letnich z 16-tu szkół podstawowych,10-ciu przedszkoli i 10-ciu oddziałów przedszkolnych (placówki z rejonu działania Poradni). 2118 badanych dzieci 6-letnich w latach 2003-2009 1797 badanych dzieci 7-letnich w latach 2003-2009 2257 badanych dzieci 7-letnich w latach 2003-2010 (SRD) Termin i miejsce realizacji: Rok szkolny 2003/04; 2004/05; 2005/06; 2006/07; 2007/08; 2008/09; 2009/10. Przedszkola, oddziały przedszkolne i szkoły podstawowe z rejonu działania Poradni. Cele i założenia: wczesne rozpoznawanie grup ryzyka edukacyjnego, a więc dzieci (uczniów) szczególnie podatnych na niepowodzenia szkolne; wczesna interwencja w postaci organizowania i udzielania dzieciom specjalistycznej pomocy psychologiczno-pedagogicznej i wsparcia w rozwoju. Opis działań: Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Krośnie Odrzańskim przeprowadza: przesiewowe badania logopedyczno-pedagogiczne zmierzające do wczesnego wykrywania zaburzeń rozwojowych i ich korygowania; przesiewowe badania słuchu wg programu Słyszę przesiewowe badania Skalą Ryzyka Dysleksji mające na celu wyłonienie dzieci z grupy ryzyka dysleksji rozwojowej i udzielenia im specjalistycznej pomocy; 2

przesiewowe badania systemem Prolexia wybranej populacji uczniów, monitorujące postępy w zakresie nabywania umiejętności czytania. Przesiewowe badania logopedyczno-pedagogiczne poprzedzone są konsultacjami z dyrektorami i nauczycielami przedszkoli oraz oddziałów przedszkolnych, a także z rodzicami dzieci. Pracownicy logopeda i pedagog z działu przedszkolnego, na podstawie zebranych informacji oraz obserwacji własnych, dokonują wstępnej oceny rozwoju mowy, sprawności dużej i małej motoryki, lateralizacji oraz rozwoju społeczno emocjonalnego dzieci 6-letnich. Wstępny materiał diagnostyczny pozwala wytypować do pogłębionych badań psychologiczno- pedagogiczno - logopedycznych dzieci z grupy ryzyka edukacyjnego. Szczegółowa diagnoza ma na celu zakwalifikowanie ich do odpowiedniej formy terapii w placówce macierzystej lub w Poradni. Aby monitorować postępy w rozwoju mowy dzieci objętych terapią logopedyczną, na początku roku szkolnego logopeda przeprowadza kontrolne, przesiewowe badania logopedyczne we wszystkich klasach I szkół podstawowych. Pozwala to ocenić postępy terapii, motywuje do dalszego wysiłku w przezwyciężaniu zaburzeń w rozwoju mowy oraz kontynuowania ćwiczeń logopedycznych. Wyniki badań przedstawiane są na piśmie rodzicom i nauczycielom. Ułatwiają one również nauczycielom wypełnianie arkuszy badań Skalą Ryzyka Dysleksji (badania prowadzone w klasach I). Tab.1 Logopedyczne badania przesiewowe dzieci 6-letnich Rok szkolny Ogółem badanych Dzieci z wadą wymowy Ilość % 2003/04 383 264 69 2004/05 527 405 76 2005/06 350 260 74 2006/07 303 198 65 2007/08 300 221 73 2009/10 Badania w trakcie realizacji podsumowanie lipiec2010 Tab. 2 Kontrolne logopedyczne badania przesiewowe uczniów klas I Rok szkolny Ogółem badanych Dzieci z wadą wymowy Ilość % 2003/04 337 294 87 2004/05 308 202 65 2005/06 387 230 59 2006/07 384 189 49 2007/08 290 161 55 3

2009/10 Badania w trakcie realizacji podsumowanie lipiec2010 Na zlecenie Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie, w naszej Placówce prowadzone są również przesiewowe badania słuchu przy pomocy Multimedialnego Programu Słyszę. Dotyczą one wszystkich dzieci klas O oraz pierwszego etapu edukacyjnego, które zgłaszane są na badania logopedyczne, psychologiczne, pedagogiczne. Dzieci z zaburzeniami słuchu kierowane są do lekarzy specjalistów, w celu diagnozy i podjęcia leczenia. Pozwala to zminimalizować ich problemy w adaptacji do środowiska przedszkolnego i szkolnego, uniknąć poważniejszych ograniczeń w komunikowaniu się, złagodzić trudności w nauce czytania i pisania.. Badania przesiewowe Skalą Ryzyka Dysleksji (Skala Ryzyka Dysleksji narzędzie diagnostyczne opracowane przez prof. dr hab. Martę Bogdanowicz) przeprowadzana jest wśród wszystkich uczniów klas I szkół podstawowych z rejonu działania Poradni, przy ścisłej współpracy z nauczycielami i rodzicami. Na przełomie września/października każdego roku organizowana jest konferencja szkoleniowa (lub indywidualne spotkania) dla pedagogów szkolnych i nauczycieli uczących w klasach I, na której przekazywane są instrukcje dotyczące diagnozowania ryzyka dysleksji rozwojowej u dzieci w młodszym wieku szkolnym. Rolą nauczycieli jest wypełnienie arkuszy badań dla wszystkich diagnozowanych dzieci, w oparciu o 4 stopniową skalę, przy współudziale rodziców (ważna jest rozmowa z rodzicami, zwłaszcza w przypadku trudności z oceną niektórych stwierdzeń zawartych w kwestionariuszu SRD). Zadaniem pedagoga i psychologa Poradni jest obliczenie wyników ogólnych i szczegółowych, następnie ich ocena i interpretacja w oparciu o wykreślone profile. Wyniki badań przekazywane są nauczycielom i rodzicom na spotkaniach organizowanych w szkołach. Pozwalają one na wstępne wyłonienie dzieci zagrożonych niepowodzeniami w nauce czytania i pisania. Są też podstawą do podjęcia decyzji o zastosowaniu właściwych form pomocy (skierowanie dziecka na pogłębione badania diagnostyczne w przypadku wysokiego ryzyka dysleksji, a następnie na specjalistyczne zajęcia logopedyczne czy korekcyjno kompensacyjne). Tab.3 Przesiewowe badania Skalą Ryzyka Dysleksji uczniów klas I Rok szkolny Klasy I (liczba uczniów) Brak ryzyka Pogranicze ryzyka dysleksji (liczba dysleksji (liczba uczniów) uczniów) Umiarkowane ryzyko dysleksji (liczba uczniów) Wysokie ryzyko dysleksji (liczba uczniów) 4

2003/04 386 326 27 25 8 (85%) (7%) (6%) (2%) 2004/05 349 281 37 29 2 (80%) (11%) (8,5%) (0,5%) 2005/06 362 268 40 40 14 (74%) (11%) (11%) (4%) 2006/07 350 273 25 40 12 (78%) (7%) (12%) (3%) 2007/08 290 178 41 50 21 (63%) (14%) (17%) (7%) 2008/09 281 182 34 42 23 (65%) (12%) (15%) (8%) 2009/10 239 194 18 16 11 (80%) (8%) (7%) (5%) Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Krośnie Odrzańskim czwarty rok monitoruje postępy w zakresie nabywania umiejętności czytania wybranej populacji uczniów (klasa III), przeprowadzając badania przesiewowe testem Prolexia (słów i zdań łańcuchowych) autorstwa docenta doktora habilitowanego Jana Obera. Uczniowie wybranej klasy objęci byli tymi badaniami przez kolejne lata (rok szkolny 2006/07; 2007/08; 2008/09; 2009/10). Łącznie badano 25 uczniów Szkoły Podstawowej nr 2 w Krośnie Odrzańskim. Testem Prolexia służy do sprawdzania umiejętności czytania w dwóch wymiarach: o o dekodowania fonologicznego, czyli sprawności odczytywania pojedynczych wyrazów; rozumienia czytanych zdań, czyli umiejętności integracji poszczególnych znaczeń wyrazów w informację zawartą w zdaniu (czytanie ze zrozumieniem). Testy łańcuchowe umożliwiają orientacyjne wyłonienie dzieci, które mają rzeczywiście duże trudności z czytaniem oraz określenie rodzaju występujących trudności. Dzieci, które źle dekodują wyrazy, a jednocześnie dobrze rozumieją czytany tekst, mogą mieć trudności o charakterze dyslektycznym. Natomiast dzieci, które 5

zaskakująco sprawnie dekodują wyrazy, przy niskim poziomie rozumienia czytanego tekstu, wykazują trudności w czytaniu typu hiperleksji. Diagnozowane są także trudności w czytaniu o charakterze niespecyficznym, a wynikające z opóźnionego rozwoju psychofizycznego. Kolejne, kontrolne badanie przesiewowe umiejętności czytania systemem Prolexia tej wybranej populacji uczniów przewidziane jest pod koniec drugiego semestru nauki, w obecnej klasie IV. Wyniki/uzyskane efekty: Przesiewowe badania logopedyczno-pedagogiczne, słuchu oraz badania Skalą Ryzyka Dysleksji pozwoliły na wczesne rozpoznanie zaburzeń rozwoju psychomotorycznego dzieci oraz interwencję, w postaci skierowania na pogłębione badania diagnostyczne w Poradni, a następnie zorganizowanie specjalistycznej pomocy i wsparcia rozwojowego w postaci zajęć logopedycznych i korekcyjno-kompensacyjnych na terenie przedszkoli, szkół i Poradni. W ciągu 6 lat (od 2003 r. do 2009 r.) poddano przesiewowym badaniom logopedycznym 2118 dzieci 6-letnich oraz 1797 uczniów klas I szkół podstawowych. W ciągu 7 lat (od 2003 r. do 2010 r.) ogólna liczba uczniów klas I szkół podstawowych badanych Skalą Ryzyka Dysleksji wyniosła 2257. Wyniki badań przesiewowych SRD umożliwiły wytypowanie uczniów z wysokim ryzykiem dysleksji rozwojowej na pogłębione badanie diagnostyczne do Poradni, a także skierowanie na specjalistyczne zajęcia korekcyjno-kompensacyjne. Kontrolne badanie przesiewowe SRD uczniów z umiarkowanym ryzykiem dysleksji, przeprowadzane z końcem roku szkolnego w klasach I, wskazały na zdecydowanie mniejszą liczbę uczniów z trudnościami w nauce czytania i pisania, a tym samym na skuteczność udzielonej dzieciom pomocy. Widoczne efekty prowadzonej terapii pedagogicznej uczniów w szkołach i na terenie Poradni, ujawniają się podczas kontrolnych badań diagnostycznych w/w uczniów na koniec I etapu edukacyjnego w klasach III oraz podczas badań przesiewowych SRD w klasach IV. Wyniki badań wykorzystywane są przy diagnozowaniu uczniów klas programowo wyższych: pozwalają na ustalanie przyczyn trudności dydaktycznych, czy przyznanie ewentualnych preferencji na sprawdzianie lub egzaminie gimnazjalnym. Wczesne rozpoznanie zaburzeń rozwojowych oraz udzielona pomoc specjalistyczna stworzyły szansę na zapobieżenie niepowodzeniom szkolnym i wtórnym zaburzeniom zachowania emocjonalnym (nerwice szkolne) i motywacyjnym. Konferencje szkoleniowe, konsultacje i spotkania indywidualne z nauczycielami i rodzicami badanych dzieci pogłębiły wśród nich znajomość problematyki trudności w uczeniu. Uczestnicy poznali patomechanizm występujących trudności, skuteczne sposoby ich usprawniania i korygowania zaburzeń. Systematyczna współpraca z nauczycielami przedszkoli i szkół spowodowała wzrost zaufania do pracowników Poradni i zachęciła do częstszego korzystania z ich profesjonalnej pomocy. Przeprowadzane po raz czwarty badania przesiewowe testem Prolexia wśród tej samej grupy uczniów wskazały na wyraźny postęp w zakresie nabywania umiejętności 6

czytania, zarówno w aspekcie sprawności dekodowania fonologicznego wyrazów, jak i rozumienia czytanego tekstu. Po dokonaniu diagnozy różnicowej, a tym samym porównaniu dwóch aspektów umiejętności czytania (dekodowania fonologicznego wyrazów oraz rozumienia czytanych zdań) na karcie monitorowania postępów - stwierdzono, że 85% uczniów osiągnęło wynik pozytywny. Trudności o charakterze niespecyficznym ujawniono wśród 5% uczniów. Osłabioną umiejętność czytania ze zrozumieniem przejawiało 10% uczniów. Nie stwierdzono trudności o charakterze dyslektycznym, czy tzw. hiperleksji. Zaobserwowano wzrost świadomości rodziców w zakresie aktywnego uczestnictwa w procesie edukacji dzieci, w szczególności przy nasilających się trudnościach szkolnych. Wczesne zdiagnozowanie dzieci z grupy ryzyka edukacyjnego i udzielenie im specjalistycznej pomocy, służy wyrównaniu szans edukacyjnych zapobiegając niepowodzeniom szkolnym, które na poziomie edukacji wczesnoszkolnej ujawniają się głównie w postaci trudności w opanowaniu czytania i pisania. Pedagog J. Biekisz i pedagog-logopeda A. Sztandera wzięły udział w IV Krajowym Forum Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych, które odbyło się w Warszawie w dniach 27-28 IX 2008 r.. Tematem Forum było: Dobre praktyki w drodze ku lepszej jakości. Referat zgłoszony przez Poradnię PP w Krośnie Odrzańskim został przyjęty przez komisję IV Forum i zaprezentowany jako praktyczne rozwiązanie dotyczące systemowej współpracy z placówkami oświatowymi w obszarze tematycznym: Badania przesiewowe skuteczną profilaktyką niepowodzeń szkolnych uczniów na poziomie edukacji wczesnoszkolnej. Zaprezentowane działania wzbudziły duże zainteresowanie uczestników. Materiały z prezentacji zostały zamieszczone na stronie internetowej CMPPP w Warszawie, w Tygodniku Powiatowym w dniu 29.01.2009 r. oraz na stronie internetowej Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Krośnie Odrzańskim. Uwagi o problemach i trudnościach: Poradnia, planując w/w działanie, wyszła naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu na skuteczną profilaktykę zmierzające do zapobiegania niepowodzeniom szkolnym uczniów. W trakcie realizacji pracownicy natrafili na opór ze strony grupy rodziców, którzy byli przeciwni diagnozowaniu dzieci na etapie edukacji wczesnoszkolnej. Obawiali się, że ewentualne rozpoznanie zaburzeń rozwojowych u ich dzieci może dyskredytować je w środowisku szkolnym. Przed rozpoczęciem badań przesiewowych należało więc przekonać rodziców i niektórych nauczycieli o wadze problemu i korzyściach płynących z wczesnej diagnozy. Aktualnie przedsięwzięcie to realizowane jest sprawnie, zgodnie z planem i przynosi wymierne korzyści nie tylko Poradni, ale i środowisku szkolnemu. Co dalej: 7

Poszerzamy już nasze działania o przesiewowe badania logopedyczne dzieci w wieku 4-5 lat, co związane jest z obniżeniem wieku szkolnego. Ponadto kontrolne badania logopedyczne oraz słuchu wprowadzane są na kolejnym etapie edukacyjnym kl. IV VI. Planujemy kontynuowanie wszystkich przesiewowych badań logopedycznopedagogicznych, słuchu, Skalą Ryzyka Dysleksji oraz systemem Prolexia. Kontakt do Poradni: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Krośnie Odrzańskim ul. Piastów 10 B Tel. 68 383 0260; e-mail: poradniakrosno@poczta.onet.pl Kontakt do autora/autorów: Jadwiga Biekisz e-mail: jagalena@wp.pl Alicja Sztandera e-mail: alicjasztan@poczta.onet.pl 8