Cele i zadania gospodarki leśnej na tle struktury Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Dr inŝ. Marian Pigan Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych
Spis treści 1. Pojęcie ryzyka 2. Źródła i kategorie ryzyka 3. Przeciwdziałanie skutkom ryzyka 4. Analiza ryzyka 5. Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka 5.1. Model deterministyczny lasu normalnego 5.2. Model stochastyczny lasu celowego 5.3. Model probabilistyczny lasu mieszanego 5.4. Model strategiczny gry z naturą
1. Pojęcie ryzyka Definicja neutralna: ryzyko występuje w sytuacji, gdy nieznane przyszłe zdarzenia mogą spowodować zarówno straty, jak i zyski, Definicja negatywna: ryzyko jest interpretowane jako zagroŝenie, a jego efektem jest szkoda lub strata.
2. Źródła i kategorie ryzyka Ryzyko przyrodnicze (huragany, śniegi, owady, grzyby itp. zjawiska), Ryzyko techniczne (stopień zawodności systemów informatycznych), Ryzyko ekonomiczne (zmiany cen i warunków kredytowych), Ryzyko społeczne (zmiany popytu na funkcje lasu), Ryzyko badawcze (przyjęcie niewłaściwej hipotezy), Ryzyko polityczne (rezygnacja z interwencjonizmu państwa w gospodarkę leśną, wygranie wyborów przez partię X, Y, Z?).
3. Przeciwdziałanie skutkom ryzyka Unikanie ryzyka (rezygnacja z zakładania uprawy drzewostanów świerkowych na terenach występowania częstych huraganów), Ograniczanie ryzyka (zwiększenie elastyczności gospodarki leśnej względem czynnika losowego przez wprowadzenie gatunków o duŝej tolerancji na zmiany klimatu), Dywersyfikacja ryzyka (zróŝnicowanie celów, metod i środków przez lokowanie środków pienięŝnych w róŝnych bankach), Kompensacja ryzyka (podjęcie działań niwelujących skutki ryzyka przez obniŝanie cen drewna w przypadku zmniejszenia jego popytu), Przeniesienie ryzyka na inne podmioty (pokrycie strat przez budŝet lub ubezpieczyciela), Podjęcie ryzyka (wzięcie ryzyka na siebie przez przygotowanie własnych rezerw finansowych umoŝliwiających przetrwanie ryzyka).
4. Analiza ryzyka Ocena ryzyka obejmuje określenie prawdopodobieństwa pojawienia się czynnika losowego oraz wartości i wraŝliwości poszczególnych składników majątku gospodarstwa leśnego na ten czynnik.
5.Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka Podstawowym problemem zarządzania gospodarstwem leśnym w warunkach ryzyka jest podejmowanie decyzji minimalizujących jego negatywne skutki. Wymaga to sformułowania odpowiedniego dla danego problemu gospodarczego modelu decyzyjnego.
5. Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka cd. 5.1. Model deterministyczny lasu normalnego ZałoŜenia: w gospodarstwie leśnym występują drzewostany wszystkich, np. 10 letnich stopni wieku, drzewostany wszystkich stopni wieku mają jednakową powierzchnię, rozkład frakcji powierzchni 10 letnich stopni wieku jest jednostajny (prostokątny).
5. Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka cd. 5.1. Model deterministyczny lasu normalnego Schemat przejścia (przeŝywalności - p ij i śmiertelności -q tu1 ) powierzchni drzewostanów (h) w lesie normalnym (tu wiek rębności) h(1) p = 12 1 h(2) p = 23 1 h(tu-1) p tu-2, tu-1= 1 p tu-1, tu = 1 Skutek: h(1) = h(2) =... h(tu) q = p tu1 tu1 = 1 h(tu)
5. Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka cd. 5.2. Model stochastyczny lasu celowego Schemat przejścia (przeŝywalności - p ij oraz śmiertelności q i1 ) powierzchni drzewostanów w lesie celowym (tu wiek rębności) q 11 h(1) h(2) p 12 q 21 p 23 p tu-2,tu-1 h(tu-1) q tu-1,1 p tu-1,tu Skutek: h(1)>h(2)>...>h(tu) p tu1 q tu1
5. Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka cd. 5.2. Model stochastyczny lasu celowego A(tu) h(t) A(tu) las normalny (h(t)) las celowy (h(t)) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 t u
5. Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka cd. 5.3. Model probabilistyczny lasu mieszanego Wybór optymalnej alokacji kapitału sprowadza się do: - maksymalizacji dochodu przy danym poziomie ryzyka lub - minimalizacji ryzyka przy danym poziomie dochodu, Drzewostany poszczególnych gatunków charakteryzują się róŝną dochodowością oraz róŝnym ryzykiem, Wybór optymalnego składu gatunkowego drzewostanu polega na określeniu takiej struktury gatunkowej, przy której stosunek (iloraz) dochodu do ryzyka jest maksymalny. Zaczerpnięty z literatury przykład optymalizacji składu gatunkowego Udział gatunkowy Św/Bk [%] drzewostanu Ryzyko (odchylenie standardowe) [ /ha] Dochód [ /ha] Wskaźnik Sharpe'a (S) 100/0 1800 3000 1,66 30/70 900 2300 2,55 0/100 1200 1900 1,58
5. Podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka cd. 5.4. Model strategiczny gry z naturą Sytuacja: znamy tylko zbiór moŝliwych decyzji (strategii), które moŝemy podjąć oraz zbiór moŝliwych skutków tych decyzji, nic ponadto, Scenariusze zmian klimatu i ich wpływ na dochód (w ij ) z produkcji drewna (tys. /ha) dla trzech róŝnych drzewostanów (w nawiasie udział % gatunku drzewa). Wybór najlepszej strategii (składu gatunkowego) drzewostanu: max (min (w ij )) i j