Mirosław Gronicki Wpływ globalnego kryzysu finansowego na polską gospodarkę Warszawa 31 maja 2011 r.
Spis treści 1. Geneza światowego kryzysu finansowego. 2. Światowy kryzys finansowy skutki. 3. Polska gospodarka w latach 2007-10. 4. Przezwyciężanie kryzysu? 2
Geneza światowego kryzysu finansowego otoczenie makroekonomiczne 1. Od zakooczenia zimnej wojny długi okres luźnej polityki pieniężnej. 2. Niskie stopy procentowe zachęcały do wprowadzania innowacji finansowych; banki centralne nie reagowały jednoczesnym wdrażaniem odpowiednich regulacji. 3. Powstanie bąbli spekulacyjnych (IT, rynek nieruchomości, rynki surowcowe). 4. Powiększanie nierównowag w światowym handlu zagranicznym i przepływach kapitałowych. 5. Duża dynamika światowego wzrostu gospodarczego (szczególnie na rynkach wschodzących). 3
Geneza światowego kryzysu finansowego otoczenie makroekonomiczne Rozwój globalnych rynków finansowych 1980-2009 (biliony USD) 800 600 400 Wartość nominalna instrumentów finansowych na światowym rynku 200 0 1980 1993 2000 2006 2009 Wartość światowego PKB Źródło: BIS, IMF 4
Geneza światowego kryzysu finansowego otoczenie makroekonomiczne 1 200 Rozwój globalnych rynków finansowych 1980-2005 (aktywa finansowe jako % światowego PKB) 1 000 800 600 400 200 0 1980 1993 2000 2005 Instrumenty pochodne* Akcje Obligacje Depozyty bankowe * Dane dostępne od roku 1998 Źródło: BIS, IMF 5
Geneza światowego kryzysu finansowego otoczenie makroekonomiczne bn US$ 800 600 400 200 0-200 -400-600 -800-1 000 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 Nadwyżka C/A Wschodniej Azji Deficyt C/A USA 6
Geneza światowego kryzysu finansowego kanały transmisji do Polski I. Dwa podstawowe kanały transmisji globalnego kryzysu do Polski: finansowy i handlowy. II. Finansowy: zamieszanie na rynkach finansowych: brak płynności, wzrost NPL, credit crunch. Kryzys bankowy. III. Handlowy: załamanie handlu światowego: w 2009 wolumen obrotów zmniejszył się o ponad 11%. 7
Geneza światowego kryzysu finansowego podsumowanie kryzys bankowy załamanie w h.z. recesja problemy fiskalne 8
Światowy kryzys finansowy skutki Handel zagraniczny 250 200 150 100 50 Świat OECD Pozostałe Polska 0 9
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Światowy kryzys finansowy skutki Składowe cykliczne realnego PKB w strefie euro, Niemczech, Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% -5% Strefa euro Niemcy Stany Zjednoczone Wielka Brytania 10
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 r/r Światowy kryzys finansowy skutki Inflacja HICP w strefie euro 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% HICP HICP core 11
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 r/r Światowy kryzys finansowy skutki Inflacja PPI w strefie euro 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0% -6,0% -8,0% -10,0% PPI PPI core PPI interm. 12
Światowy kryzys finansowy skutki Wykorzystanie mocy produkcyjnych 13
Światowy kryzys finansowy sytuacja fiskalna Deficyt sektora finansów publicznych 2007 2008 2009 2010 EU27-0,9-2,4-6,8-6,4 Euro area (17)) -0,7-2,0-6,3-6,0 Polska -1,9-3,7-7,3-7,9 Źródło: Eurostat 14
Światowy kryzys finansowy sytuacja fiskalna Dług sektora finansów publicznych 2007 2008 2009 2010 EU27 59,0 62,3 74,4 80,0 Euro area (17) 66,2 69,9 79,3 85,1 Polska 45,0 47,1 50,9 54,9 Źródło: Eurostat 15
Polska gospodarka w latach 2007-10 1. Polska była jedynym krajem w UE, w którym w 2009 r. wzrósł PKB. 2. Osiągnięty dzięki znacznej ekspansji fiskalnej. 3. Dodatkowo zmniejszono restrykcyjnośd polityki pieniężnej: zmniejszono podstawowe stopy procentowe, a kurs złotego względem euro mocno się osłabił. 4. Źródła impulsu fiskalnego: zamierzony (obniżki podatków) i niezamierzony (wynikający z osłabienia gospodarczego) spadek wpływów oraz znaczny wzrost wydatków. 5. Niewielki wpływ światowego kryzysu na polski system finansowy. 6. Osłabienie aktywności gospodarczej skutkowało wzrostem bezrobocia. 16
Polska gospodarka w latach 2007-10 1. W 2010 r. rząd nadal stymulował gospodarkę zamiast rozpocząd (tak jak zamierzał ) stopniowe zacieśnienie fiskalne. 2. Nieznacznie zwiększyły się wpływy do budżetu (z 37.2 do 37.8% PKB); a udział wydatków wzrósł z 44.5 to 45.7% PKB. 3. W rezultacie, zamiast zacieśnienia fiskalnego i zmniejszenia deficytu doprowadzono do jego zwiększenia (wg wstępnych szacunków do 7,9%). 4. Polityka pieniężna była neutralna dla wzrostu gospodarczego. 5. Policy-mix doprowadził do stopniowego zwiększania nierównowag. 17
Polska gospodarka w latach 2007-10 PKB i składowe 2007 2008 2009 2010 % rok/rok PKB 6,8 5,1 1,6 3,8 Popyt krajowy 8,7 5,6-1,0 4,3 Spożycie indywidualne 4,9 5,7 2,1 3,2 Spożycie publiczne 3,7 7,4 2,0 4,0 Nakłady na środki trwałe 17,6 9,6-1,1-1,2 % PKB (wkład we wzrost PKB) Zmiana zapasów 1,7-1,1-2,5 1,8 Saldo handlu zagranicznego -2,1-0,6 2,7-0,2 Źródło: Eurostat, MG 18
Polska gospodarka w latach 2007-10 Nierównowagi makroekonomiczne 2007 2008 2009 2010 % PKB Saldo na r-ku bieżącym -4,7-5,0-1,6-3,3 Deficyt sektora finansów publicznych -1,9-3,7-7,3-7,9 % BAEL IVkw Stopa bezrobocia 8,5 6,7 8,5 9,3 % rok/rok CPI 2,5 4,2 3,5 2,6 PPI 2,0 2,2 3,4 2,1 Deflator PKB 4,0 3,1 3,6 1,5 Źródło: Eurostat, GUS 19
Polska gospodarka w latach 2007-10 Nierównowagi makroekonomiczne 2007 2008 2009 2010 % PKB Deficyt sektora finansów publicznych -1,9-3,7-7,3-7,9 podsektor centralny -3,0-3,9-5,3-5,9 podsektor budżetów lokalnych 0,0-0,2-1,0-1,1 podsektor ubezpieczeo społecznych 1,1 0,4-1,0-0,8 Dług publiczny 45,0 47,1 50,9 54,9 Zadłużenie zagraniczne 48,4 57,0 59,6 65,4 sektora finansów publicznych 16,4 15,7 18,6 22,8 PLN obligacje posiadane przez nierezydentów 6,3 4,4 6,1 9,1 20 Źródło: MinFin, NBP
Polska gospodarka w latach 2007-10 Wielkości nominalne 2007 2008 2009 2010 % rok/rok Przeciętne wynagrodzenie 7,9 10,1 5,4 4,0 Przeciętna emerytura 3,0 9,2 8,7 6,5 PLN średniorocznie EUR/PLN 3,78 3,52 4,33 3,99 USD/PLN 2,77 2,41 3,12 3,02 % na koniec roku Stopa referencyjna NBP 5,0 5,0 3,5 3,5 Źródło: GUS, NBP 21
Prognoza 1. W 2011 r. podstawowe agregaty makroekonomiczne mogą byd na podobnym poziomie jak w 2010 r. W II poł. Dynamika gospodarcza zacznie słabnąd (skutek wprowadzanego zacieśnienia fiskalnego). 2. Podstawowy dylemat: czy słabnący popyt krajowy zostanie skompensowany ekspansją eksportową? 3. PKB może powiększyd się o 3,5-4%. 4. Inflacja może byd wyzsza, a kursy walut na podobnych poziomach jak w koocówce 2010 r. 22
I co dalej? 1. Do następnego spowolnienia mamy prawdopodobnie 4 lata. 2. W okresie 2012-14 należy trwale zmniejszyd deficyt FP do 1-2% PKB i wprowadzid takie reformy by w następnym spowolnieniu nie przekroczył 4%. 3. Brak rozwiązao systemowych może w najlepszym razie doprowadzid do zwiększenia relacji długu FP do około 70% PKB w 2018 r. 4. Prawdopodobieostwo przyspieszenia wzrostu gospodarczego powyżej 6% niskie, w latach 2012-14 średni wzrost gospodarczy 3-3,5%. 23
Dziękuję za uwagę