Absolutne i względne wskaźnik ników w wartości dodanej leśnictwa w latach 1997-2009 dr Lubow Andruszko Politechnika Świętokrzyska w Kielcach Katedra Strategii Gospodarczych
Zagadnienia omawiane Pojecie wartości dodanej; Mierniki wartości dodanej (absolutne i względne) Struktura wartości dodanej w cenie produktu Wyniki obliczeń efektywności wykorzystania zasobów gospdarczych Podsumowanie, rekomendacje 2
Rys. 1. Podstawowe funkcje pełnione przez lasy Gospodarka leśna 3
Ekosystem obejmujący architekturę zieleni, dwutlenek węgla, w bioróŝnorono noroność,, zasoby wodne Source: OECD, 2010. 4
W rozwiniętych państwach Europy i świata (Finlandia, Kanada) produkty i usługi gospodarki leśnej i przerobu drewna stanowią duŝy udział w PKB (ponad 10%). W postsocjalistycznych państwach UE (Czechy, Słowacja, Polska) ten wskaźnik mieści się w granicach od 0.3 do 3.8% (Finnish Forest Association, www.forestacademy.fi)
Rys. 2. Lesistość powierzchni kraju w latach 1997-2008, (norma UE 32-35%) 35%) 6
Rys. 3. Powierzchnia zalesiona w latach 1997-2008, tys.. ha 7
Rys. 4. Pielęgnowanie lasu, odnowienia i zalesienia w latach 1997-2008 8
Rys. 5. Pozyskanie drewna w latach 1997-2008, w tym grubizna w m 3 9
Rys. 6. Przeciętne zatrudnienie w latach 1997-2008, tys. osób 10
Charakterystyka form ochrony przyrody Parki Narodowe Rezerwaty przyrody Parki Krajobrazowe Obszary Chronionego Krajobrazu Obszary Natura 2000 Pomniki przyrody UŜytki ekologiczne Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów 11
Koncepcja wartości dodanej Najogólniej koncepcja wartości dodanej opiera się na załoŝeniu, Ŝe sprzedaŝ osiągnięta przez przedsiębiorstwo jest rezultatem zakupu surowców, materiałów i usług, pracy wykonanej w celu ich przekształcenia w produkt finalny oraz zaangaŝowania kapitału (własnego i obcego). Jeśli chce się obliczyć, ile wartości dodano do wartości pochodzącej z zewnątrz, naleŝy od wartości sprzedaŝy odjąć koszty zewnętrzne potwierdzone dokumentami.
Wartość wytworzonych przez przedsiębiorstwo bogactw, która jest utoŝsamiana z wartością dodaną, dzielona jest między pracowników najemnych, właścicieli kapitału i państwo. Pierwsi otrzymują płace, drudzy zysk, a państwo pobiera podatek.
Rys.7. Wartość dodana i dodatkowa w strukturze ceny produktu
Absolutny wskaźnik Wartość dodana brutto 15
Absolutny wskaźnik Wartość dodana netto 16
Absolutne wskaźniki wartości dodanej (Sierpińska, 2005) WARTOŚĆ DODANA = PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAśY - -KOSZTY MATERIALNE = KOSZTY NIEMATERIALNE +ZYSK [1.] WARTOŚĆ DODANA = AMORTYZACJA + +KOSZTY NIEMATERIALNE (KOSZTY OSOBOWE, NARZUTY NA WYNAGRODZENIA, IN. KOSZTY PRACY, CZYNSZE, OPŁATY, ODSETKI ITP.) + +ZYSK [2.] 17
Rys. 8. Produkcja globalna leśnictwa oraz wartość dodana brutto w latach 1997 2008, mln złz 18
Rys. 9. Dynamika produkcji globalnej leśnictwa w latach 2004 2009 z uwzględnieniem elementów w kosztów w oraz nadwyŝki operacyjnej brutto według kryterium własnow asność,, tys. złz 19
Względne wskaźniki wartości dodanej WYDAJNOŚĆ PRACY = WARTOŚĆ DODANA / PRZECIĘTNA LICZBA ZATRUDNIONYCH W PRZELICZENIU NA PEŁNE ETATY [3.] PRODUKTYWNOŚĆŚRODKÓW TRWAŁYCH = WARTOŚĆ DODANA / PRZECIĘTNY STAN ŚRODKÓW TRWAŁYCH BRUTTO [4.] PRODUKTYWNOŚĆ PRACY (PP)=WARTOŚĆ / KOSZTY PRACY PRODUKTYWNOŚĆ PRACY (PP)= WARTOŚĆ DODANA / KOSZTY PRACY [5.] 20
Rys. 10. Wydajność pracy pracowników w w gospodarce leśnej w latach 1997 2008, tys. zł/osobz /osobę (wartość dodana brutto/ przeciętna liczba zatrudnionych w przeliczeniu na pełne etaty) 21
Rys. 11. Wartość dodana brutto w przeliczeniu na hektar powierzchni zalesionej w latach 1997-2008, zł/haz 22
Rys. 12. Przeciętne wynagrodzenie miesięczne brutto pracowników w Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, w latach 1997-2008, złz 23
Rys.13. Efektywność pracy w latach 2004-2009, 2009, (obliczona na podstawie: wartość dodana brutto/koszty pracy, zł/zł) z 24
Rys. 14. Produktywność środków w trwałych w latach 1997-2008, (obliczone jako wartość dodana brutto podzielona na wartość środków w trwałych, zł/zł) z 25
Kryteria i wskaźniki SFM 1. Podtrzymywanie odpowiedniego poziomu stanu zapasów leśnych w celu kształtowania klimatu globalnego, stabilizacja składu atmosfery i jej oczyszczania 1.1. Powierzchnia zalesiona i zadrzewiona 1.2. Przyrost biomasy w drzewostanach 1.3. Struktura wiekowa drzewostanu 1.4. Zapas dwutlenku węgla II. Ochrona ekosystemów leśnych 2.1. Zanieczyszczenie powietrza w lasach 2.1. Warunki gleby 2.3. Defoliacja 2.4. Szkody leśne Zachowanie odnawialnego i trwałego uŝytkowania drewna oraz niedrzewnych uŝytków pozyskiwanych z lasu 3.1. Przyrost i zrywka 3.2. Wartość i ilość drzewnej produkcji 3.3. Wartość i ilość niedrzewnej produkcji 3.4. Wartość usług leśnych 3.5. Lasy objęty planami zagospodarowania 26
Kryteria i wskaźniki SFM IV. Ochrona i wzbogacenie biologicznej róŝnorodności oraz złoŝoności krajobrazu ekosystemów leśnych 4.1. Skład gatunkowy powierzchni zalesionej 4.2. Odnowienia drzewostanów 4.3. Plantacyjne typów lasów 4.4. Powierzchnie zalesione z dominującym gatunkiem drzew 4.5. Objętości martwych drzewostanów 4.6. Leśne zasoby genetyczne 4.7. Powierzchnie lasów zagospodarowania przestrzennego 4.8. Liczba leśnych gatunków drzew zaniesionych do IUCN Red List 4.9. Lasy podlegające ochronie V. Wsparcie ochronnych funkcji lasów (gleby i stabilizacja warunków wodnych) 5.1. Lasy ochronne gleby, wody i inne funkcje ekosystemu 5.2. Lasy ochronne infrastruktura i zasoby przyrody VI. Wsparcie innych społecznych i ekonomicznych funkcji lasów 6.1. Liczba właścicieli gospodarstw leśnych, klasyfikacja według kategorii i rozmiarów zajmowanych obszarów 6.2. Udział produkcji leśnej, przerobu drewna i produkcji papieru w PKB 6.3. Dochody przedsiębiorstw leśnych 6.4. Ogólne wydatki leśne 6.5. Klasyfikacja personelu sektora leśnego 6.6. Bezpieczeństwo i zdrowie 6.7. Konsumpcja produktów drewnopochodnych 6.8. Handel produkcji (eksport i import produkcji drewnopochodnych) 6.9. Udział odnawialnych źródeł energii jakim jest las w ogólnej konsumpcji energii 6.10. Dostępność do rekreacji 27
Podsumowanie wskaźniki obliczone absolutne i względne wartości dodanej mogą słuŝyć dodatkową informacją przy podejmowaniu róŝnego rodzaju decyzji gospodarczych w przedsiębiorstwach publicznych oraz prywatnych w posiadaniu których znajdują się zasoby leśne. w celach naukowych, w relacjach wskaźników ekonomicznofinansowych w działach gospodarki wykorzystujących zasoby leśne jako czynniki wytwórcze; w udoskonaleniu kryteriów i wskaźników zrównowaŝonego zarządzanie zasobami leśnymi; ze względu na to, Ŝe produktywność jest równieŝ miernikiem stopnia koncentracji (Zająć 1999), wskaźnik wartość dodana przypadająca na 1 ha powierzchni zalesionej, moŝe oceniać poziom wytworzonego produktu na 1 ha powierzchni podmiotu gospodarczego; w opracowaniu strategii gospodarczych, ale przy warunku uwzględnienia kompleksowości wszystkich kryteriów i wskaźników z systemu SFM; 28
Dziękuj kuję za uwagę 29
Rys. 15. Problemowe zagadnienie dotyczące ce obliczanie wartości dodanej dla poszczególnych rodzajów w produkcji począwszy od hodowli do produktu finalnego MONOPOL Gospodarka wolnorynkowa S E K T O R L E Ś N Y 30
Podsumowanie A. Wartość dodana jako instrument rynkowy moŝe słuŝyć dla pomiaru efektywności wykorzystania surowca drzewnego w skali makroekonomicznej dla poszczególnych rodzajów produkcji. B. Dla monitoringu w systemu SFM (wskaźniki szóstego kryterium) jako wskaźnik dochodów otrzymanych przez właścicieli w sektorze leśnym C. Wskaźniki wartości dodanej słuŝyć będą dodatkową informacja dla: Inspekcji Ochrony Środowiska; tworzenia programów strategicznych; w negocjacjach przy ustalaniu cen na drewno
Ogólne wnioski Wartości dodana słuŝy jako nośnik informacji złoŝonego systemu zarządzania środowiskiem. Miejsce wartości dodanej w systemu Sustainable Forest Management pokazuje poziom dochodów otrzymanych przez jednostki gospodarcze oraz podmioty gospodarcze w sektorze leśnym. Wskaźniki względne obliczane na podstawie wartości dodanej słuŝą miarą efektywności wykorzystania zasobów gospodarczych.
Rys. Struktura kosztów w w układzie rodzajowym działalno alności gospodarczej Nadleśnictwa Kielce GDLP Radom w latach 2000-2010 2010 r. 33