METODY I FORMY PRACY Z UCZNIEM ZE SPEKTRUM AUTYZMU mgr Ewa Łukowska
Każdy jest inny Zaburzenia ze spektrum autyzmu są bardzo różnorodne Nasilenie poszczególnych zachowań, deficytów czy trudności jest kwestią bardzo indywidualną Dwie osoby z tą samą diagnozą mogą sprawiać wrażenie zupełnie innych.
Triada objawów spektrum autyzmu Trudności w interakcjach społecznych Zaburzenia komunikacji Specyficzne zainteresowania oraz wzorce zachowań
Wsparcie ucznia z na terenie placówki oświatowej Wskazane jest zrozumienie i określenie poziomu funkcjonowania ucznia w zakresie Triady Autystycznej Należy zdefiniować podstawowe deficyty ucznia i dostosować metody i formy pracy IPET (na podstawie orzeczenia o KS oraz we współpracy z rodzicem i specjalistami pracującymi z uczniem poza szkołą)
Współpraca trójstronna Placówka edukacyjna dziecko przebywa tam codziennie przez wiele godzin. Pojawia się wiele trudnych zachowań. Można zaobserwować wiele sukcesów Terapeuci mogą podpowiedzieć jak pracować z konkretnym dzieckiem. Potrafią zaplanować dobry system motywacji oraz wspierać w jego przestrzeganiu. Mogą być mediatorami między placówką oświatową a rodzicami. Rodzice Doświadczają wielu trudności, mają wiele oczekiwań wobec szkoły i terapeutów. Są nieocenioną pomocą eksperci od własnego dziecka.
Trudności uczniów wynikające z diagnozy Nie wszystkie trudności muszą pojawić się u każdego z uczniów Deficyty są kwestią indywidualną: Poziom nasilenia zaburzenia Oddziaływania środowiskowe Oddziaływania terapeutyczne
Sprawiedliwie nie znaczy równo
Sukces w szkole Sukces edukacyjny zależy od zrozumienia problemów ucznia przez wszystkich(!) nauczycieli Należy zaakceptować fakt, że uczeń będzie wymagał wsparcia i zaangażowania ze strony nauczycieli Jedynie dobra współpraca trójstronna: szkoły, poradni/terapeutów i rodziców może zapewnić sukces
Deficyty Teorii Umysłu Zabawa w udawanie, przyjmowanie ról Współdzielenie zainteresowań (a wcześniej uwagi) Zrozumienie przenośni/metafor Zrozumienie intencji Zrozumienie kłamstwa Zrozumienie humoru
Specyficzne trudności uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu Skłonność powracania do sztywnych, stereotypowych zachowań Brak elastyczności poznawczej Trudności w myśleniu i planowaniu Trudności w rozumieniu i odpowiadaniu na społeczne/emocjonalne sygnały
Specyficzne trudności uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu Trudności w rozumieniu sensu czytanki, dłuższej wypowiedzi Problemy z uwagą Trudności w wykonywaniu zadań w sytuacjach stresujących Nieprawidłowe przetwarzanie bodźców sensorycznych
Specyficzne trudności uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu Problemy z samodzielnym dokończeniem zadania Trudności w generalizacji (przeniesieniem nabytych umiejętności na inne sytuacje) Trudności z formułowaniem dłuższych wypowiedzi ustnych i pisemnych Kłopoty z małą motoryką Kłopoty z wyobraźnią
Specyficzne trudności uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu Skupienie na informacjach nie na fikcji Koncentracja na szczegółach, faktach, detalach Jednostronny czarno-biały punkt widzenia rzeczywistości Brak elastyczności trudność w reagowaniu na nowe sytuacje Niechęć do zmian
Specyficzne trudności uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu Zaburzenia centralnej koherencji Trudność scalania części w całość i nadawania im znaczenia w szerszym kontekście Problemy w Teorii Umysłu Trudność wnioskowania o stanie umysłu drugiej osoby
Organizacja warunków nauczania dla ucznia z zaburzeniami ze spektrum autyzmu
Obowiązki placówki edukacyjnej Realizacja zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego Zapewnienie odpowiednich warunków do nauki, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych Zapewnienie zajęć specjalistycznych - rewalidacja Zapewnienie zajęć z uwagi na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne pomoc psychologicznopedagogiczna
Nauczyciel wspomagający Od 01.01.2016 na mocy ustawy (Dz.ustaw 2015 poz 1113) w oddziałach ogólnodostępnych jeśli jest dziecko z orzeczeniem o KS z uwagi na autyzm (w tym Zespół Aspergera) zatrudnia się (nie wymagana jest zgoda OP): 1. nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych lub specjalistów, lub 2. w przypadku klas I III szkoły podstawowej asystenta, o którym mowa w art. 7 ust. 1e ustawy, lub 3. pomoc nauczyciela z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
Nauczyciel wspomagający Ilość godzin pracy nauczyciela wspomagającego zależy od dyrekcji Nieobecność nauczyciela wspomagającego nie uprawnia do wykluczenia ucznia z zajęć Nie ma podstaw do wykluczenia dziecka z wycieczek mają być one zgodnie z ustawą dostosowane nie tylko do wieku i zainteresowań uczniów ale również do ich stanu zdrowia i możliwości fizycznych
Nauczyciel wspomagający Za zgodą organu prowadzącego może być zatrudniony w każdym oddziale na każdym etapie kształcenia(!) W oddziałach integracyjnych (1-3) zatrudniających już nauczyciela wspomagającego można dodatkowo wystąpić o asystenta nauczyciela
Asystent nauczyciela Do zadań asystenta należy wspieranie nauczyciela prowadzącego lub wychowawcy świetlicy, nie ucznia niepełnosprawnego (Dz.ust. 204 poz 642 (art. 1 p. 1g) Asystent może być zatrudniony zarówno w oddziałach ogólnodostępnych, integracyjnych jak i specjalnych
Wsparcie dodatkowe Zajęcia rewalidacyjne 2 godziny w szkole ogólnodostępnej lub integracyjnej (godzina 60 minut) W przypadku uczniów ze spektrum autyzmu zajęcia rewalidacyjne mają dotyczyć w szczególności kształtowania umiejętności społecznych w tym komunikacyjnych Pomoc psychologiczno-pedagogiczna (godzina - 45 minut)
Dostosowywanie form i metod pracy Nauczyciel jest zobowiązany dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom.
Dostosowywanie form i metod pracy Opinia poradni psychologiczno - pedagogicznej zobowiązuje nauczyciela do dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub/i specyficzne trudności w uczeniu się
Dostosowywanie form i metod pracy Ustalając wymagania edukacyjne nauczyciel winien kierować się zaleceniami zawartymi w opinii poradni oraz potrzebami edukacyjnymi ucznia rozpoznanymi przez nauczycieli uczących go, Wymagania edukacyjne należy ustalić na takim poziome, by uczeń mógł im sprostać i by skłaniały ucznia do odpowiedniego wysiłku edukacyjnego
Dostosowywanie form i metod pracy oraz zapewniały mu otrzymywanie ocen motywujących go do wytężonej pracy, wykorzystując w tym celu pełną skalę ocen. Wymagania te powinny zapewniać realizację celów edukacyjnych wynikających z podstawy programowej w takim stopniu, w jakim jest to możliwe z uwagi na występujące u ucznia trudności w uczeniu się
Dostosowywanie form i metod pracy O ustalonych przez siebie wymaganiach dla ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe, nauczyciel zobowiązany jest poinformować rodziców dziecka/prawnych opiekunów.
Dostosowanie wymagań Powinno dotyczyć głównie form i metod pracy z uczniem, zdecydowanie rzadziej treści nauczania Nie może polegać na takiej zmianie treści nauczania, która powoduje obniżenie wymagań wobec uczniów z normą intelektualną
Dostosowanie wymagań Nie oznacza pomijania haseł programowych, tylko ewentualnie realizowanie ich na poziomie wymagań koniecznych lub podstawowych Nie może prowadzić do zejścia poniżej podstawy programowej, a zakres wiedzy i umiejętności powinien dać szansę uczniowi na sprostanie wymaganiom kolejnego etapu edukacyjnego
Rola nauczyciela Formułując wymagania edukacyjne rolą nauczyciela jest ich urealnienie, tak aby były dostosowane do uczniów Obszary dostosowania: Warunki procesu edukacyjnego (metody, formy, środki dydaktyczne ect.) Organizacja nauczania (zmiana miejsca ucznia) Warunki sprawdzania poziomu wiedzy (metody i formy sprawdzania wiedzy i kryteria oceniania)
Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych Omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopniu trudności (pamiętając, że nie można zejść poniżej podstawy programowej) Systematyczne przywoływanie uwagi i kontaktu wzrokowego Stosowanie prostych, jasnych komunikatów bezpośrednio do ucznia
Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych Ustalenie systemu nagradzania za właściwe zachowanie i aktywność na lekcji i konsekwentnie jego wdrażanie i przestrzeganie Wydłużenie lub ustalenie określonego czasu pracy (odliczanie upływu czasu na wykonanie zadania) Przygotowanie ucznia do wszelkich zmian w otoczeniu i rozkładzie dnia,
Metody i formy pracy Metody problemowe rozwijające umiejętność krytycznego myślenia Metody polisensoryczne Metody praktycznego działania Metoda obserwacji Pokaz (okazów naturalnych, modeli ilustracji) Opis i pogadanka (związane z konkretem)
Warunki procesu edukacji ucznia niepełnosprawnego Właściwa organizacja miejsca pracy Odpowiednie oświetlenie Pomoce do komunikacji (tablice komunikacji, tablet, komputer) Środki dydaktyczne (tablice, kalkulator, mapy, schematy, rysunki)
Zewnętrzna organizacja nauczania Odpowiednia lokalizacja klasy (np. z dala od świetlicy, szatni czy stołówki) Odpowiedni wystrój sali Właściwe miejsce dla ucznia (z dala od rozpraszaczy ) Wcześniejsze informowanie o zmianach w sali, szkole. Stworzenie bezpiecznego miejsca wyciszenia
Pomoc uczniowi w relacjach społecznych Najtrudniejszym okresem w szkole jest czas przerwy Należy zachęcać ucznia do uczestnictwa we wspólnych aktywnościach W przypadku dużych nadwrażliwości, czy fobii społecznej dobrze jest umożliwić uczniowi pozostanie w klasie
Rola rówieśników Dobrze jest organizować spotkania i zajęcia pokazujące różnice między osobami Promowanie postawy koleżeńskiej u rówieśników ma wpływ na odbiór dziecka przez rówieśników W sytuacjach trudnych warto korzystać ze wsparcia osób prowadzących dziecko
Relacje rówieśnicze Nie wolno ignorować próśb o pomoc czy interwencję nawet w błahych sytuacjach Zespoły powinny być wybierane przez nauczyciela, losowane
Ocena z zachowania (Dz.U. 2015 poz. 843) 13. 3. Przy ustalaniu oceny klasyfikacyjnej zachowania ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia lub inne dysfunkcje rozwojowe, należy uwzględnić wpływ tych zaburzeń lub dysfunkcji na jego zachowanie, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania lub opinii poradni psychologicznopedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej.
Ocena zachowania uwzględniona w IPET Nie można oceniać zachowania bez uwzględnienia objawów zaburzenia (ADHD, spektrum) W IPET powinny być zawarte indywidualne ustalenia dotyczące oceny z zachowania Konsekwencje niewłaściwego zachowania ALE RÓWNIEŻ za co dziecko będzie dostawało pozytywne oceny
Ocena zachowania uwzględniona w IPET Dobrze jest umożliwić dziecku nadrobienie oceny np.: Wolontariat Działanie w świetlicy na rzecz młodszych dzieci Zaangażowanie w życie szkoły Zadośćuczynienie wyrządzonej krzywdy
Praktyczne wskazówki Materiał abstrakcyjny i nowe pojęcia powinny być wprowadzane w sposób najbardziej konkretny. Należy wykorzystywać zainteresowania ucznia, np. jeżeli interesują go pociągi należy uczyć liczenia na pociągach.
Praktyczne wskazówki O wszelkich zmianach (nawet pozytywnych należy uprzedzać dziecko) Z uwagi na trudności w odczytywaniu przez ucznia sygnałów pozawerbalnych, każdy wyraz twarzy i gest powinien być poparty informacją słowną.
Praktyczne wskazówki Wizualne pomoce pozwolą uniknąć ciągłych pytań o dalszą część dnia Przy prezentowaniu złożonych zadań należy upewniać się, czy poszczególne kroki są zrozumiałe
Dziękuję! elukowska@gmail.com