Integracja systemów informatycznych międzyorganizacyjna wymiana informacji

Marzena Pielecka * Integracja systemów informatycznych międzyorganizacyjna wymiana informacji Wstęp Bardzo gwałtowny rozwój systemów i technologii informatycznych, globalizacja działań oraz coraz bardziej wymagający klienci wymuszają szybką reakcję i dokonywanie zmian we wszystkich gałęziach gospodarki. Tradycyjne metody wymiany informacji pomiędzy partnerami handlowymi w formie dokumentów papierowych zastąpione powoli zostają nowoczesnymi rozwiązaniami informatycznymi, które w znaczny sposób ułatwiają pracę, przyspieszają i zmniejszają koszt obiegu różnych dokumentów handlowych. Bez stosowania nowoczesnych technologii informacyjnych niemożliwe staje się realizowanie współczesnych koncepcji logistycznych oraz wydajniejsze zarządzanie procesami w przedsiębiorstwie, bowiem technologie te dokonują rewolucyjnych zmian w dobie współczesnej logistyki, międzynarodowego handlu i transportu oraz usług. Rozwój technologii sieciowych, telekomunikacyjnych, a przede wszystkim Internetu umożliwił otwarcie przedsiębiorstwa na zewnątrz a mianowicie na partnerów, kooperantów oraz klientów. Konsekwencje zmian zachodzących w gospodarce pod wpływem technologii informatycznych są coraz bardziej zauważalne, a Internet stał się podstawowym narzędziem wdrażania koncepcji zarządzania. Według M.E. Portera powszechną platformę informacyjną, jaką jest Internet należy rozważać jako narzędzie, które może być skutecznie wykorzystywane przez przedsiębiorstwa jako element ich własnych strategii [Porter M.E., 2001]. Budowanie przewagi konkurencyjnej stało się równoznaczne z tworzeniem sprawnych łańcuchów logistycznych: od dostawców surowców i kooperantów, poprzez producentów i dystrybutorów, aż do sprzedawców i konsumentów. W takim łańcuchu można kontynuować realizację tradycyjnego celu redukcji kosztów, czy podnoszenia jakości, ale można także na nowo przydzielać role. Współczesne * Mgr inż., Wydział Zarządzania, Uniwersytet Gdański, pieleckam@wp.pl, 81-824 Sopot, ul. Armii Krajowej 101

424 Marzena Pielecka warunki konkurowania bezwzględnie wymuszają usprawnienia zasad funkcjonowania przedsiębiorstw. W wielu firmach korzysta się z faksu, telefonu oraz przekazywaniu informacji pisemnie. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technik transmisji danych, w tym Internetu, dostosowaniu programów komputerowych i utworzeniu centralnej bazy danych, firmy mogą osiągnąć takie cele, jak uproszczenie systemów łączności między partnerami i obniżenie kosztów tych systemów, integracja procesów zamawiania dostaw i sterowanie zapasami, podnoszenie poziomu obsługi klienta. Celem artykułu jest zaprezentowanie wybranych możliwości integracji systemów informatycznych i międzyorganizacyjnej wymiany informacji oraz próba analizy jej wykorzystania w przedsiębiorstwach na podstawie badań wtórnych. 1. Cele integracji systemów informatycznych Jeszcze dziesięć lat temu 5 lub 10 mln rekordów stanowiło ogromną ilość danych. Obecnie ilość danych przechowywanych przez przedsiębiorstwa osiąga często zakres terabajtów. Eksplozja danych nie ogranicza się tylko do struktur danych: W większości tak wielki wolumin danych powstaje w konsekwencji nieuporządkowanych źródeł danych takich jak e-maile, zdjęcia i dokumenty. Skutki złej jakości danych to nieudane procesy biznesowe, niska wydajność i utracone materiały. Utrata, niedokładne lub niepełne informacje mogą generować wysokie koszty i dodatkowe prace, takie jak polowanie na informacje lub uzgadnianie danych. Przepływ informacji w jak najkrótszym czasie służy zarówno celom decyzyjnym jak i wykonawczym. Nie ulega wątpliwości, iż podstawą optymalnego działania przedsiębiorstwa jest szybka i aktualna informacja. Należy ją traktować jako czynnik produkcji, równie istotny jak siła robocza, kapitał i środki pracy. Jak twierdzi J.Penc informacja to katalizator zarządzania; czynnik, który scala funkcje zarządzania i warunkuje jego skuteczność [Penc, 1996]. W działalności każdej firmy musi pojawiać się orientacja na obecny rynek, o zmniejszonej przewidywalności u podstaw, której leży filozofia marketingu, aktywnej promocji, polityki cen i doboru kanałów dystrybucyjnych. Dziś międzyorganizacyjna integracja jako model współpracy z organizacjami jest pod silnym wpływem nowych metod komunikacji elektronicznej. Integracja międzyorganizacyjna umożliwia wspólne procesy biznesowe Proces biznesowy określamy jako zbiór czynności wymagających na

Integracja systemów informatycznych międzyorganizacyjna wymiana 425 wejściu wkładu i dający na wyjściu rezultat, dający pewną wartość dla klienta [Hammer, 1999, s.10]. Zastosowanie wysokiego poziomu integracji między organizacjami umożliwia tworzenie innowacyjnych i kompleksowych procesów między wieloma współpracującymi firmami, partnerami i klientami. Zmiany w procesie dystrybucji zachodzą dzięki lepszemu wykorzystaniu informacji. Możliwe staje się usprawnienie łańcucha dostaw i dystrybucja just in time. Produkty dostarczane są wtedy w odpowiednim czasie, w takiej ilości, w jakiej są potrzebne. Planowanie dostaw JIT (just in time) i Kanban, czyli dostawy elementów i podzespołów do produkcji oraz dostawy produktów finalnych dokładnie na czas, praktycznie bez zapasów magazynowych części do produkcji i bez produkcji na magazyn, ale odbieranej od razu przez łańcuch dystrybucyjny. Wymaga to sprawnego zarządzania łańcuchem dostaw i współpracy z dostawcami i odbiorcami (SCM (Supply Chain Management) zarządzanie łańcuchem dostaw). 2. Technologia EDI Wstępne wysiłki B2B zmierzające do rozwiązania powyższych problemów doprowadziły do powstania elektronicznej wymiany danych (EDI). EDI to jasno zdefiniowany zestaw protokołów, które zarządzają rodzajem informacji wymaganych w transakcyjnych wymianach, takich jak zamówienie zakupów, dane spedycyjne, potwierdzenie odbioru oraz potwierdzenie dostawy, dokument faktury (zobacz rysunek 1). System ten obejmuje także elektroniczny transfer funduszy, wykorzystywany jest podczas przesyłania elektronicznej dokumentacji pacjenta lub pobierania opłat drogowych, a także w organach podatkowych. Uczestnikami EDI są klienci indywidualni, sklepy, małe i duże przedsiębiorstwa, administracja państwowa. Wyróżnikiem EDI jest przede wszystkim brak udziału człowieka w całym procesie. Mówiąc o EDI powinniśmy kojarzyć ten system głównie z automatycznym interpretowaniem i przetwarzaniem danych. 2.1. Standardy elektronicznej wymiany danych. Technologia EDI powstała ok. roku 1960. Pierwsze systemy EDI nie były ogólnodostępne ze względu na wysokie koszty. Początkowo użytkownikami EDI, dla których elektroniczny obieg dokumentów miał strategiczne znaczenie, były firmy z sektora transportu. Powstała więc potrzeba standaryzacji formatu wymiany danych. Zaowocowała ona na

426 Marzena Pielecka początku lat osiemdziesiątych dwoma głównymi standardami: ANSI X12 oraz UN/EDIFACT (Electronic Data Interchange For Administration, Commerce, and Transport), które są obecnie najczęściej używane, mając akceptację Rządu Federalnego USA i Organizacji Narodów Zjednoczonych. Początki EDI to również określone protokoły przesyłania takie jak Point to Point i VAN, które w znacznej mierze zawężały grono uczestników. Ta ograniczona skalowalność i brak elastyczności nie przyczyniały się do popularności stosowania EDI jako rozwiązania integracyjnego B2B. Tradycyjne usługi EDI są najczęściej realizowane przez dostawców sieci wartości dodanej (VAN - value-added network). Ponieważ jest to rozwiązanie kosztowne, tylko największe firmy mogą sobie pozwolić na ich wykorzystanie. 2.2 Ewolucja EDI Wraz z rozwojem technologii powstają kolejne standardy (TRA- DACOMS, ODETTE, HIPAA, RosettaNet, SWIFT, VDA, VICS i XML), które powstają na potrzeby różnych gałęzi przemysłu i instytucji oraz protokoły (AS2, FTP, OFTP, HTTP, SFTP, ebms) [http://www.edibasics.co.uk, dostęp dnia 20.12.2012]. Rysunek 1. Schemat uproszczonego EDI Zamówienie zakupów Dostawca Sieć wartości dodanej ERP Kupujący Faktura Źródło: [www.inovis.com, dostęp dnia 20.12.2012]. EDI można uruchomić na różnych systemach komunikacji elektronicznej, jednak obecnie wiele branż przechodzi na rozwiązanie EDI Internet ze względu na jego zdolność do redukcji kosztów. EDI Internet zapewnia niekwestionowane korzyści, w tym niemal natychmiastowe przekazywanie danych, a więc zmniejsza czas, który normalnie spożywany jest przez pocztowe opóźnienia. Jest obecnie stosowany przez przemysł, instytucje ochrony zdrowia, instytucje rządowe i sektora fi-

Integracja systemów informatycznych międzyorganizacyjna wymiana 427 nansowego. Organizacje te są w stanie jeszcze bardziej zmniejszyć koszty transmisji z wykorzystaniem EDI Internetu. Dzięki wykorzystaniu Internetu, przede wszystkim ze względu na łatwą dostępność i zmniejszenie kosztów, EDI zyskuje popularność w zwiększonej gamie firm, które mogą nie być w stanie pozwolić sobie na konfigurację innych medialnych przekazów. Ogólnie rzecz biorąc, korzyści kosztowe wynikające z internetowego rozwiązania są istotne dla wszystkich firm, które potrzebują usług EDI (zobacz tablica 1). Tablica 1. Adaptacja AS2 przykładowe obliczenia ROI (przedsiębiorstwa w USA) Opis Oszczędności Uważa, że przejście na AS2 przyniesie zwrot w ciągu jednego roku. Poprzednio musiał płacić za jednego z Producent o przychodach ponad 1 mld USD, największych partnerów opłaty VAN wynoszące ok. 400 USD miesięcznie. Przejście na AS2 oznacza wydatek 1000 współpracujący z ponad 200 partnerami USD za przeniesienie partnera na nową platformę. A dzięki eliminacji stałych opłat VAN udaje się zaoszczędzić 3800 USD rocznie tylko na jednym partnerze.. Wcześniej firma wydawała do 300 USD miesięcznie na Producent o przychodach rzędu wielu milio- konta VAN dla jednego klienta. Po przejściu na AS2 opłaty te zostały zredukowane do zaledwie 12 USD na jednego klienta. nów USD. Firma należąca do koncernu dystrybucyjnego o przychodach rzędu 4 mld USD Kompania CPG o przychodach rzędu miliarda USD Źródło: [AMR Research, 2012]. Ta firma osiągnęła zwrot z inwestycji zaledwie w ciągu miesiąca. Wydała ok. 2000 USD na połączenie z 10 partnerami poprzez AS2, a zyskała oszczędności rzędu 6000 USD miesięcznie.. Współczynnik ROI w przypadku tej firmy polegał na wyważeniu kosztów nie przechodzenia na AS2. Należało wprowadzić zmianę metod komunikacyjnych, aby przeciwdziałać utracie wsparcia poprzednich dostawców dla nośników takich jak duże komputery, komunikacja synchroniczna oraz starsze produkty VAN. Użytkownik nie chce ponosić kosztów ciągłej obsługi, nie chce tego również dostawca. Przejście na AS2 było więc najlepszym rozwiązaniem pod względem kosztów. Internet zmienił obraz EDI. Pojawiły się nowe standardy zapewniające bezpieczną i bezpośrednią komunikację pomiędzy dostawcą a klien-

428 Marzena Pielecka tem oparte na rozwiązaniach SOA (Service-Oriented Architecture architektura zorientowana na usługi). 3. Model SOA jako narzędzie integracji aplikacji Intensywny rozwój Internetu spowodował, że powstała potrzeba integracji zarówno między aplikacjami wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i między różnymi organizacjami przy wykorzystaniu protokołów komunikacji powszechnie w nich używanych. Biorąc pod uwagę heterogeniczność środowisk implementacji systemów informatycznych i dążenie do minimalizacji kosztów związanych z wdrożeniem rozwiązań integracja nie jest łatwym zadaniem. Rozwiązaniem może być koncepcja usług sieciowych (Web Services) rozumiana jako działające aplikacje udostępniające logikę biznesową poza zamknięty obszar sieci organizacji i komunikujące się z użyciem wykorzystywanych w Internecie interfejsów i protokołów komunikacyjnych. Definicje formułowane przez organizacje rozwijające technologie usług sieciowych lub ustalające standardy ich dotyczące, takie jak: W3C, IBM oraz Microsoft określają następujące cechy Web Services : są autonomicznymi aplikacjami dostępnymi w sieci przez swój adres internetowy URL, za pomocą struktur wyrażonych w języku XML (Extensible Markup Language) mają opisane interfejsy oraz sposób ich użycia, są odkrywane i uruchamiane przez inne aplikacje, realizują różne operacje, począwszy od prostych odpowiedzi na żądania użytkownika, a na złożonych procesach biznesowych skończywszy, stosują standardowe protokoły komunikacji wykorzystywane w Internecie. Web Services mają również istotną cechę, którą jest możliwość odkrycia, uruchomienia oraz łączenia z innymi usługami w celu dostarczenia użytkownikowi nowej funkcjonalności. Podstawowa architektura, według której konstruowane są Web Services, to SOA. Jest ona powszechnie przyjętym sposobem programowania i standardem publikowania, wyszukiwania oraz uruchamiania usług. Jej podstawowe komponenty to [Gandhi, 2012]: usługi (Service Provider), odpowiedzialny za zainstalowanie usługi na serwerze, opublikowanie jej opisu w rejestrze oraz kontrolę dostępu,

Integracja systemów informatycznych międzyorganizacyjna wymiana 429 odbiorca usługi (Service Requester), aplikacja wykorzystywana przez użytkownika, która odkrywa usługi w rejestrze oraz zleca żądania ich uruchomienia, rejestr usług (Service Registry/Service Broker), umożliwiający udostępnienie usługi przez dostawcę oraz jej odszukania i użycie przez odbiorcę. Rysunek 2. Model SOA Publikowanie Pośrednik Usługodawca Poszukiwanie Zgłoszenie/ powiązanie Odbiorca Źródło: Opracowanie własne na podstawie [www.ibm.com, dostęp dnia 30.03.2013]. Każdy element SOA (zobacz rysunek 2) może odgrywać jedną lub więcej z trzech ról: pośrednika, klienta/odbiorcy i usługodawcy [Tsalgatidou, Pilioura, 2002]. Dostawca jest podmiotem, który zapewnia aplikację lub funkcjonalność jako usługę. Pośrednik (service broker) rejestruje i klasyfikuje usługi, czyniąc je możliwymi do odnalezienia. Usługodawca publikuje swoje usługi razem z pośrednikiem. Wnioskodawcą jest system (lub firma), która wymaga funkcjonalności oprogramowania. Wnioskodawca poszukuje usługi u pośrednika (w rejestrze). Gdy usługa zostaje znaleziona, dostawca dokonuje powiązania żądanej usługi do wnioskodawcy i niezbędne funkcjonalności zostają przekazane wnioskodawcy. Interakcje pomiędzy tymi trzema rolami są tworzone przez trzy główne działania, a mianowicie opis usługi, odkrycie/poszukiwanie usługi, dostarczenie usługi [Turner i inni, 2003]. Opis usługi jest najważniejszą funkcją w SOA, to jest to, co jest opublikowane, zgłaszane i kategoryzowane dla usługi [Burbeck, 2000]. Opis usługi umożliwia usługodawcy dokonać opisu składni i semantyki usługi tak, aby usługa mogła być mapowana dla potrzeb klienta. Usługa ta zawiera opisy funkcjonalności, interfejsy oraz niefunkcjonalne charakterystyki takie jak bezpieczeństwo, uwierzytelnianie i kwestie prywatności związane z wymianą informacji, określa także jakość usług i koszty. Ten opis jest opublikowany wraz z usługą pośrednika. Klient (tj. wnioskodawca usługi) może użyć usługi wykrywania do identyfikowania, która z usług sprosta wy-

430 Marzena Pielecka maganiom funkcjonalnym organizacji. Opis usługi jest wykorzystywany do przeprowadzenia tej oceny. Usługa odkrycie/poszukiwanie zawiera także usługę negocjacji, które służą do tworzenia umowy między usługodawcą a wnioskodawcą. Kiedy wnioskodawca zidentyfikuje właściwą usługę w fazie wykrywania usług, dostawca będzie dostarczać usługi do wnioskodawcy. Jest to faza świadczenia usług lub faza uruchomieniowa. Ten ciąg wydarzeń między trzema rolami stanowi funkcjonalność architektury zorientowanej na usługi (SOA). W kontekście integracji B2B implikuje to posiadanie centralnej sieci niezależnie istniejących usług, których interfejsy określają semantyki, składnie i funkcjonalności usługi. Kiedy proces między organizacjami musi być wykonany, predefiniowany przebieg dla tego procesu będzie komponować z wymaganą usługą z przestrzeni usług. Zatem niezależne usługi są komponowane i tworzone w kontekście udostępnianego przebiegu usługi, który jest określony przez proces biznesowy w trakcie realizacji procesu. SOA koncentruje się na dostarczaniu funkcjonalności w postaci zestawu rozproszonych usług, które mogą być konfigurowane i dostarczane w trakcie wykonywania procesu [Turner i inni, 2003]. To ultra-późne wiązanie usług sprawia, iż jest to rozwiązanie bardziej elastyczne i dostosowane do otoczenia. Zatem skalowalność takiego podejścia, to znacznie więcej niż w poprzednich technikach integracyjnych B2B. Usługi nie są powiązane ze sobą aż do momentu, kiedy są potrzebne do użycia. Różne systemy oparte na podobnej architekturze mają dostęp do istniejących usług lub mogą integrować własne usługi z usługami innego systemu poprzez proste przywołanie (przy założeniu, że polityka bezpieczeństwa pozwala na to). Współpraca tych usług jest niezależna od platformy. Niezależność ta oznacza, że znaczenie interoperacyjności rozwiązania SOA będzie rosła. SOA jest najbardziej powszechną z usług internetowych [Papazoglou, Georgakopoulos, 2003]. Pozwala na użycie standardowych protokołów, takich jak SOAP (Simple Object Access Protocol) i języka XML, które zostały przyjęte jako standardy usług internetowych przez większość wiodących platform internetowych (WebSphere IBM, Microsoft. NET i Sun J2EE). A to sprawia, że SOA jest niejednorodną i otwartą architekturą, pozwalającą wdrażać rozwiązania integracyjne różnych systemów informatycznych. SOA jest także elastyczna, pozwalając firmom uczestniczącym stosować własne formaty danych przy użyciu XML i nadal być w stanie angażować usługi internetowe w interakcji B2B. Dlatego SOA wspiera wszystkie trzy wymienione połączenia B2B -

Integracja systemów informatycznych międzyorganizacyjna wymiana 431 front-end to back-end, starsze systemy wystawione w Internecie, a także pomiędzy systemami partnerów handlowych. Podstawowym standardem, na którym opiera się technologia Web Services, jest język XML. Najbardziej rozpowszechniona technologia realizacji Web Services została opracowana przez IBM i Microsoft. Składa się z trzech warstw: komunikacyjnej, opisującej usługi i umożliwiającej ich publikację oraz wyszukiwanie [Ambroszkiewicz, Mikułowski, 2006, s. 35-49].Warstwę komunikacji stanowi protokół SOAP (Simple Object Access Protocol) umożliwiający wymianę komunikatów napisanych w języku XML. Warstwa opisu usługi jest realizowana za pomocą języka WSDL (Web Services Description Language) umożliwiającego opisanie usługi sieciowej w formie dokumentu XML. Warstwa publikacji i wyszukiwania usług realizowana jest za pomocą specyfikacji UDDI (Universal Description Discovery and Integration). Istotnym zagadnieniem w ocenie możliwości zastosowania usług sieciowych jako technologii integracji systemów informatycznych wspierających procesy biznesowe jest tworzenie kompozycji usług sieciowych realizujących złożone procesy oraz ich łatwe odkrywanie i uruchamianie. Z punktu widzenia tak postawionego problemu mówimy o dwóch aspektach rozwoju usług sieciowych [Ambroszkiewicz, Mikułowski, 2006, s. 265]. Pierwszy dotyczy integracji usług w celu wdrażania złożonych procesów. Drugi odnosi się do umożliwienia ich automatycznego uruchamiania. Powstanie specyfikacji języków umożliwiających opis procesów biznesowych tak, by realizujące je usługi działały zgodnie z mechanizmami transakcyjnymi jest istotnym elementem w procesie rozwiązywania problemu integracji usług sieciowych. Przykładowymi specyfikacjami są: BPEL, WS-Transaction i WS-Coordintion oraz Web Service Choreography. Rozwój usług sieciowych dotyczących automatyzacji ich uruchamiania możliwy jest dzięki powstaniu języków bazujących na XML. Przykładem takiego języka jest DAML-S język ontologii zorientowany na usługi [Ambroszkiewicz, Mikułowski 2006, s. 111]. Przyjęto w nim rozumienie ontologii jako abstrakcyjnych kategorii odniesień i zdarzeń, które są definiowane za pomocą klas i ich własności [Ambroszkiewicz, Mikułowski, 2006, s. 102]. Przygotowany z wykorzystaniem ontologii opis usługi jest publikowany, a następnie wykorzystany do odkrycia i uruchomienia usługi.

432 Marzena Pielecka SOA to paradygmat organizacji i wykorzystania rozproszonych zasobów kontrolowanych przez różne organizacje, który oferuje jednolite procedury rejestracji, wyszukiwania i współpracy w celu osiągnięcia oczekiwanych efektów. SOA sprawia, że granice pomiędzy systemami, przestają mieć znaczenie. Dane mogą być integrowane i prezentowane praktycznie w dowolnej formie, komunikacja z partnerami może odbywać się w czasie rzeczywistym, a przede wszystkim biznes określa sposób działania aplikacji a nie aplikacja determinuje, jak powinien działać biznes. 4. Analiza wykorzystania EDI wśród europejskich i polskich przedsiębiorstw. Z przeprowadzonej analizy, na podstawie danych GUS [GUS, 2012] wynika, iż wykorzystanie Internetu ma istotne znaczenie dla wymiany informacji między organizacjami. Rozwój usług sieciowych ma charakter bardzo dynamiczny i powoduje, że przedsiębiorstwa (także małe i średnie) coraz częściej wykorzystują technologie określane do tej pory mianem zbyt kosztownych. Do składania zamówień poprzez sieci komputerowe firmy wykorzystują dwa narzędzia: strony www oraz wiadomości typu EDI zarówno te standardowe, jaki i EDI Internetowe (także w modelu SOA). Mówiąc o EDI w tym opracowaniu bierze się pod uwagę te dwie formy usług sumarycznie. W 2011 r. te formy współpracy były najczęściej stosowane w podmiotach dużych (odpowiednio 47,8% i 16,2%). Składanie zamówień z wykorzystaniem EDI było znacznie rzadziej stosowane. W ciągu ostatnich czterech lat zainteresowanie elektronicznym sposobem składania zamówień najszybciej wzrastało w przedsiębiorstwach dużych w 2011 roku co druga firma tej klasy wielkości stosowała taką formę zakupów. Korzystanie ze sprzedaży elektronicznej było bardzo zróżnicowane wśród krajów europejskich. Najbardziej aktywne w tym zakresie w 2010 roku były przedsiębiorstwa z Norwegii (36%), a najmniej z Rumunii i Włoch (odpowiednio 4% i 5%). Polska plasowała się poniżej średniej dla Unii Europejskiej wynoszącej 15%. Współczesne witryny internetowe nie ograniczają się tylko do prezentacji produktów wraz z opcją składania zamówień, lecz stają się coraz bardziej rozbudowanymi serwisami, które umożliwiają klientom wykonanie płatności on-line lub uzyskanie natychmiastowej pomocy w trakcie dokonywania zakupów za pośrednictwem komunikatora. Tę

Integracja systemów informatycznych międzyorganizacyjna wymiana 433 formę sprzedaży elektronicznej preferują podmioty średnie i małe (odpowiednio 10,1% i 7,8%), firmy duże częściej wykorzystują EDI (23,2%). Przedsiębiorstwa duże w równym stopniu otrzymują zamówienia od odbiorców indywidualnych jak i innych przedsiębiorstw oraz organów administracji publicznej. Przedsiębiorstwa małe i średnie częściej prowadziły sprzedaż dla odbiorców indywidualnych. Rysunek 3. Przedsiębiorstwa wykorzystujące automatyczną wymianę danych wg klas wielkości i rodzajów działalności Ogółem Małe Średnie Duże Przetwórstwo przemysłowe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię Dostawa wody, rekultywacja Budownictwo Handel, naprawa pojazdów samochodowych Transport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna Administrowanie i działalność wspierająca Naprawa i konserwacja komputerów 0 25 50 75 100% 2011 2012 Źródło: [GUS, 2012]. Przedsiębiorstwa coraz częściej wymieniają informacje między sobą oraz innymi systemami za pomocą automatycznej wymiany danych.

434 Marzena Pielecka W 2012 r. udział przedsiębiorstw korzystających z takiego sposobu wymiany informacji wzrósł w skali roku o 8% do poziomu 74,1%. Najczęściej proces ten wykorzystują przedsiębiorstwa duże (94,4%), ich odsetek, podobnie jak w podmiotach małych, wzrósł o ponad 8%. W 2012 r. z automatycznej wymiany danych najchętniej korzystały firmy z sekcji działalność finansowa i ubezpieczeniowa (83,9%) oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (83,7%), zaś najrzadziej podmioty zajmujące się zakwaterowaniem i gastronomią (60,8%). W porównaniu z rokiem poprzednim największy wzrost udziału podmiotów stosujących ten sposób wymiany informacji wystąpił w firmach obsługujących rynek nieruchomości (zobacz rysunek 3). Przedsiębiorstwa wykorzystywały w 2012 r. automatyczną wymianę danych głównie w kontaktach z organami administracji publicznej (72,0%). Połowa badanych podmiotów korzystała z tego rozwiązania w celu wysyłania dyspozycji płatniczych do instytucji finansowych (54,5%). Udział firm stosujących ten sposób wykorzystania automatycznej wymiany danych w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrósł najwięcej o 17,2% (zobacz rysunek 4). Rysunek 4. Przedsiębiorstwa wykorzystujące automatyczną wymianę danych z podmiotami zewnętrznymi wg celów Wymiana danych z organami administracji publicznej Wysyłanie/otrzymywanie informacji o produktach Wysyłanie dyspozycji płatniczych do instytucji finansowych Wysyłanie/otrzymywanie dokumentów transportowych 0 10 20 30 40 50 60 70 80% Źródło: [GUS, 2012]. 2011 2012 Stopień wykorzystania technologii EDI w Polsce na tle innych krajów rozwiniętych przedstawiony został na rysunku 5. W 2011 r. Polska należała do czołówki krajów wykorzystujących automatyczną wymianę

Integracja systemów informatycznych międzyorganizacyjna wymiana 435 danych z podmiotami zewnętrznymi, plasując się powyżej średniej dla krajów Unii Europejskiej. Dwie trzecie polskich przedsiębiorstw stosowało ten sposób wymiany informacji. Wyższe wskaźniki notowano tylko w Wielkiej Brytanii, Niderlandach i Słowenii. Polskie przedsiębiorstwa nadrabiają informatyczne straty w stosunku do firm z innych krajów europejskich. Rynek elektronicznej wymiany danych w Polsce jest aktualnie w fazie dynamicznego rozwoju. Wskutek tego polskie przedsiębiorstwa mogą w pełni korzystać z operacyjnej integracji procesów. Rysunek 5. Przedsiębiorstwa korzystajace z automatycznej wymiany danych z podmiotami zewnętrznymi w wybranych krajach europejskich w 2011r. W. Brytania Niderlandy Słowenia Polska Niemcy Węgry Dania Norwegia Włochy Austria UE-27 Litwa Belgia Luksemburg Finlandia Łotwa Słowacja Francja Malta Portugalia Bułgaria Szwecja Hiszpania Chorwacja Irlandia Grecja Estonia Republika Czeska Rumunia Cypr Źródło: [GUS, 2012]. 0 20 40 60 80% Zakończenie Niniejsze rozważania poświęcono jedynie wybranym aspektom integracji systemów informatycznych i wymiany danych. Jednak wśród

436 Marzena Pielecka współczesnych przedsiębiorstw rośnie zainteresowanie wspomnianymi produktami, o czym świadczyć może przedstawiona w analizie rosnąca tendencja wykorzystania jednego z nich. W coraz większym stopniu technologie takie jak SOA i EDI stają się dostępne i powszechne poprzez wykorzystanie Internetu. Angażując się w EDI przez Internet, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą konkurować z dużymi organizacjami, poszerzać działalność na rynkach całego świata, a także poprawiać relacje z obecnymi partnerami handlowymi. Wykorzystanie Internetu eliminuje bariery tradycyjnego EDI, jak np. duże koszty i wymagania dotyczące oprogramowania własnościowego. Dzięki upowszechnianiu SOA małe i średnie firmy mogą również czerpać z niej korzyści. Zastosowanie architektury SOA w rozwiązaniach EDI przynosi dodatkowe korzyści, jakimi są: transmisja danych automatyczna i w czasie rzeczywistym, możliwość tworzenia własnych standardów komunikatów. Jest to bardzo istotne z punktu widzenia spopularyzowania tych rozwiązań. Literatura : 1. Ambroszkiewicz S., Mikułowski D. (2006), Web serwisy i Semantic Web. Idee i technologie, Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, Warszawa. 2. Burbeck S. (2000), The Tao of e-business services. The evolution of Web applications into service-oriented components with Web services, http:// www.ibm.com/software/developer/library/ws-tao/, dostęp dnia 20.12.2012. 3. Gandhi S. (2012), A Service-Oriented Approach to B2B Integration Using Web Services, Published for Dreamscape Media, http://www.dreamscape.co.in, dostęp dnia 20.12.2012. 4. GUS (2012), Społeczeństwo informacyjne w Polsce Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012, GUS, Warszawa. 5. Hammer M. (1999), Reinżynieria i jej następstwa, PWN, Warszawa. 6. http://www.edibasics.co.uk, dostęp dnia 20.12.2012. 7. Papazoglou M.P., Georgakopoulos D. (2003), Service-Oriented Computing Communications of the ACM, Volume 46, No. 10. 8. Penc J. (1996), Strategie zarządzania. Perspektywiczne myślenie. Systemowe działanie, Agencja Wydawnicza PLACE, Warszawa. 9. Porter M.E. (2001), Strategy and the Internet, Harvard Business Review.

Integracja systemów informatycznych międzyorganizacyjna wymiana 437 10. Tsalgatidou A., Pilioura T. (2002), An Overview of Standards and Related Technology in Web Services, Kluwer Academic Publishers, Manufactured in The Netherlands. 11. Turner M., Budgen D., Brereton P. (2003), Turning Software into a Service, IEEE Computer Society. Streszczenie Nowe, pojawiające się technologie sieciowe otwierają nowe sposoby łączności między firmami. Umożliwiają bardziej dynamiczne partnerstwo biznesowe. Prosta obsługa pozwala budować infrastrukturę, która pomaga przedsiębiorstwom dopasowywać wspólne działania, co ma szczególne znaczenie w dobie globalizacji. Daje szansę na rozwój szczególnie małym i średnim przedsiębiorstwom. Relacje między partnerami biznesowymi stają się łatwiejsze. Nowe metody elektronicznej wymiany informacji między partnerami oraz integracji aplikacji pozwalają na większą automatyzację procesów i zadań, a tym samym na optymalizację działalności i nowe możliwości rozwoju. Słowa kluczowe EDI, SOA, integracja systemów IT Integration of IT systems Inter-Organizational exchange of information (Summary) New emerging network technologies offer new ways to communications between companies. Enable more dynamic business partnerships. Simple operation allows building an infrastructure that helps companies adapt joint action, which is particularly important in the era of globalization. It gives an opportunity to develop particular small and medium-sized enterprises. The relationships between business partners are easier. New methods of electronic exchange of information between partners and application integration make it possible for greater automation of processes and tasks, and thus to optimize the activity and new opportunities. Keywords EDI, SOA, integration of IT systems