Warszawa, 29 sierpnia 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-O.431.10.2016.MBT Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Makowie Mazowieckim ul. Duńskiego Czerwonego Krzyża 3 06-200 Maków Mazowiecki Na podstawie art. 197b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575) zespół inspektorów Wydziału Polityki Społecznej Oddział w Delegaturze Placówce Zamiejscowej w Ostrołęce Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie: Małgorzata Brzozowa-Tyszka starszy inspektor wojewódzki i Mirosław Czaplicki inspektor wojewódzki, przeprowadzili w dniach 22, 24, 27-30 czerwca 2016 r. kontrolę problemową w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Makowie Mazowieckim. Zakres kontroli obejmował wykonywanie przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej zadań wynikających z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w okresie od 1 stycznia 2015 r. do dnia kontroli. Wyniki kontroli zostały przedstawione w arkuszach ustaleń kontroli, podpisanych przez Panią Izabelę Kotarbę dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Makowie Maz. w dniu 28 lipca 2016 r. Na podstawie art. 197d wyżej wymienionej ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. z 2015 r. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Zgodnie z postanowieniami 7 ust. 1 i 3 Statutu, nadanego uchwałą Nr XXV/157/13 Rady Powiatu w Makowie Mazowieckim z dnia 23 marca 2013 r., Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Makowie Mazowieckim kieruje i reprezentuje je na zewnątrz dyrektor. Od 1 kwietnia
2012 r. na stanowisku dyrektora PCPR zatrudniona jest Pani Izabela Kotarba. Posiada ona stosowne upoważnienie Starosty Makowskiego z dnia 19 września 2014 r. do wykonywania zadań organizatora rodzinnej pieczy zastępczej wynikających z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Stosownie do art. 180 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej Rada Powiatu w Makowie Mazowieckim uchwałą Nr XXVIII/167/13 z dnia 18 czerwca 2013 r. przyjęła Program rozwoju pieczy zastępczej w powiecie makowskim na lata 2013-2016. Wykonanie uchwały powierzono Zarządowi Powiatu. Uchwałą Nr XIV/83/16 Rady Powiatu w Makowie Mazowieckim z dnia 9 lutego 2016 r. wprowadzone zostały zmiany w Programie. Program obejmuje charakterystykę i analizę rodzin zastępczych w powiecie makowskim w latach 2009-2011, określa adresatów i realizatorów programu, limit rodzin zastępczych zawodowych na lata 2013-2016, cele i kierunki działania, źródła finansowania, monitoring i ewaluację. Dla osiągnięcia celu głównego, tj. tworzenia właściwych warunków do skutecznego rozwoju systemu pieczy zastępczej w powiecie makowskim z ukierunkowaniem na formy rodzinnej opieki nad dzieckiem ustalono następujące cele szczegółowe: 1. Rozwój rodzinnych form pieczy zastępczej. 2. Poprawa funkcjonowania rodzinnej pieczy zastępczej i przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym w rodzinach zastępczych. 3. Podniesienie kompetencji wychowawczych rodzin zastępczych. 4. Integracja środowisk rodzinnej pieczy zastępczej. 5. Zwiększenie szans dzieci na powrót do środowiska rodzinnego. 6. Profilaktyka przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu wychowanków opuszczających pieczę zastępczą. 7. Zwiększenie kompetencji osób zaangażowanych w prace na rzecz rodzin zastępczych. Każdemu celowi szczegółowemu przypisano zadania do realizacji oraz określono realizatorów i oczekiwane rezultaty. Zgodnie z art. 182 ust. 5 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie składa zarządowi powiatu coroczne sprawozdanie z działalności powiatowego centrum pomocy rodzinie oraz przedstawia zestawienie potrzeb w zakresie systemu pieczy zastępczej. Podczas kontroli dyrektor PCPR przedstawiła dokument pod nazwą Sprawozdanie z działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Makowie Mazowieckim w 2015 roku, zawierający w dziale 2.7 potrzeby w zakresie pomocy społecznej i systemu pieczy zastępczej. Niemniej jednak przedstawione potrzeby nie były dookreślone, choćby w zakresie liczby kandydatów na rodziny zastępcze, rodzaju nowych ofert 2
wsparcia dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą, a także usamodzielnianych wychowanków pieczy zastępczej czy wysokości środków finansowych na działania promujące rodzinny system opieki zastępczej czy szkolenia dla rodzin zastępczych lub pracowników PCPR. Dyrektor poinformowała, że Sprawozdanie było przekazane Staroście Makowskiemu, Zarządowi Powiatu i Radzie Powiatu. Zostało także przedstawione podczas Sesji Rady Powiatu w Makowie Mazowieckim w dniu 9 czerwca 2016 r. W okresie objętym kontrolą Zarząd Powiatu Makowskiego nie przeprowadzał kontroli organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. Nie było też kontroli innych instytucji. Wojewoda Mazowiecki ocenił pozytywnie z uchybieniami wykonywanie przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej zadań wynikających z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. I. Podstawa prawna pełnienia funkcji organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, struktura organizacyjna. Starosta Makowski, zgodnie z art. 241 ust. 2 ww. ustawy, zarządzeniem Nr 40/11 z dnia 27 grudnia 2011 r. wyznaczył Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Makowie Mazowieckim na organizatora rodzinnej pieczy zastępczej w powiecie makowskim. W aktach prawnych, będących podstawą działania tej jednostki organizacyjnej powiatu, znalazły się stosowne zapisy. 4 pkt 24 Statutu PCPR określa, że przedmiotem działalności Centrum jest wykonywanie zadań organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, o których mowa w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. W 7 ust. 2 pkt 4 Regulaminu Organizacyjnego, przyjętego uchwałą Nr 273/13 Zarządu Powiatu w Makowie Mazowieckim z dnia 30 kwietnia 2013 r., ze zmianami wprowadzonymi uchwałą Nr 13/15 Zarządu Powiatu z dnia 20 stycznia 2015 r., zapisano, że do zakresu działania Centrum należy wykonywanie zadań z zakresu pieczy zastępczej niezastrzeżonych na rzecz innych podmiotów. Stosownie do wymogów art. 76 ust. 2 ww. ustawy w Centrum został utworzony Zespół ds. Rodzinnej Pieczy Zastępczej. Z ustaleń kontroli oraz zapisów 18 i 20 Regulaminu Organizacyjnego PCPR w Makowie Maz. wynika, że Zespół ds. Rodzinnej Pieczy Zastępczej realizował zadania organizatora rodzinnej pieczy zastępczej we współpracy z inną komórką organizacyjną - Sekcją Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej. W dniu kontroli w Zespole ds. Rodzinnej Pieczy Zastępczej zadania wykonywało 2 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej i 1 specjalista pracy z rodziną. Koordynatorzy byli zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony na podstawie umowy o pracę w systemie zadaniowego czasu pracy. Pracowali 5 dni w tygodniu od poniedziałku do piątku 3
i poświadczali swoją obecność w pracy podpisem na liście obecności. Jeden z koordynatorów wykonywał swoją pracę codziennie w godzinach od 8 00 do 16 00, a drugi w poniedziałek, środę i piątek w godzinach od 8 00 do 16 00, we wtorek od 8 00 do 17 00, a w czwartek od 8 00 do 15 00. Natomiast, gdy zachodziła potrzeba koordynatorzy wykonywali swoje zadania poza wymienionymi wyżej godzinami pracy. Zadania realizowane przez koordynatorów były ustalone w zakresach czynności przez dyrektora PCPR. Koordynatorzy prowadzili Miesięczne karty pracy, zawierające informacje o godzinach pracy i rodzaju podejmowanych każdego dnia działaniach. Ponadto prowadzili także Karty pracy z rodziną zastępczą i dzieckiem, w których odnotowywali podjęte w danym czasie działania w stosunku do konkretnej rodziny. Osoby zatrudnione na stanowisku koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej posiadały wykształcenie wyższe magisterskie, na kierunku pedagogika lub nauki o rodzinie, co odpowiada wymaganiom określonym w art. 78 pkt 1 lit.a ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Pracownicy, zgodnie z art. 77 ust. 5 wymienionej ustawy, podnosili swoje kwalifikacje poprzez samokształcenie oraz udział w szkoleniach i spotkaniach tematycznie związanych z pracą koordynatora. W okresie objętym kontrolą obydwaj koordynatorzy uczestniczyli w jednodniowym szkoleniu Zadania powiatu w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej problemy realizacyjne. Ponadto jeden z koordynatorów uczestniczył w szkoleniu zawodowym dla trenerów rodzinnej pieczy zastępczej, a drugi w szkoleniu Narzędzia pracy koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej oraz w Kongresie Rodzicielstwa Zastępczego Dziecko jest najważniejsze. Stosownie do art. 78 pkt 2 i 4 ustawy osoby te nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe oraz nie były pozbawione władzy rodzicielskiej ani władza ta nie była im zawieszona lub ograniczona. Nie stwierdzono, aby praca koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej była łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego oraz prowadzeniem postępowań z zakresu świadczeń realizowanych przez powiat, co zgodne było z postanowieniami art. 79 ust. 3 i 4 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Specjalista pracy z rodziną był zatrudniony na czas określony, obejmujący czas nieobecności w pracy pracownika, zatrudnionego na tym stanowisku na czas nieokreślony. Osoba posiadała wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku pedagogika, co odpowiada wymaganiom kwalifikacyjnym określonym w załączniku nr 3 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1786). Pracę Zespołu ds. Rodzinnej Pieczy Zastępczej wspierali pracownicy Sekcji Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej, tj. psycholog i prawnik. Jeden z koordynatorów oraz psycholog posiadali zaświadczenia o ukończeniu szkolenia zawodowego dla trenerów rodzinnej pieczy zastępczej wg programów: Szansa w rodzinie i Rodzina Plus. 4
II. Dokumentowanie działań i prowadzenie spraw w związku z wykonywaniem zadań określonych w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. W 2015 r. na terenie powiatu makowskiego funkcjonowało łącznie 38 rodzin zastępczych, w tym 15 rodzin spokrewnionych, 14 niezawodowych oraz 9 zawodowych, w tym 2 pełniące funkcję pogotowia rodzinnego. W ciągu całego 2015 roku w rodzinach tych przebywało 84 dzieci, z czego 19 w rodzinach spokrewnionych, 21 w niezawodowych i 44 w zawodowych. Z ogólnej liczby 84 dzieci przebywających w rodzinach zastępczych 31 pochodziło z innych powiatów. W rodzinach zawodowych umieszczonych było 11 tych dzieci, 12 w rodzinach niezawodowych oraz 8 w rodzinach spokrewnionych. Ponadto poza terenem powiatu makowskiego umieszczonych było 9 dzieci w rodzinnej pieczy zastępczej i 6 w instytucjonalnej pieczy zastępczej. W dniu kontroli na terenie powiatu makowskiego funkcjonowały 34 rodziny zastępcze, w tym 11 rodzin spokrewnionych, 15 niezawodowych oraz 8 zawodowych, w tym 2 pełniące funkcję pogotowia rodzinnego. W rodzinach tych przebywało 68 dzieci, z czego 16 w rodzinach spokrewnionych, 20 w niezawodowych i 32 w zawodowych. Spośród nich 29 dzieci pochodziło z innych powiatów: 10 było umieszczonych w rodzinach zawodowych, 11 w rodzinach niezawodowych oraz 8 w rodzinach spokrewnionych. Ponadto poza terenem powiatu makowskiego umieszczonych było 6 dzieci w rodzinnej pieczy zastępczej i 1 w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Stosownie do wymogów art. 76 ust. 4 pkt 15 ustawy w Sprawozdaniu z działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Makowie Mazowieckim w 2015 roku, w dziale 1.3 przedstawione zostały efekty pracy organizatora rodzinnej pieczy zastępczej w powiecie makowskim. PCPR w Makowie Mazowieckim na bieżąco promował rodzicielstwo zastępcze oraz prowadził nabór kandydatów na rodziny zastępcze wykorzystując do tego własne ulotki, ogłoszenia w prasie oraz publiczne wystąpienia. Zarządzeniem Nr 5/2015 Dyrektora PCPR w Makowie Mazowieckim z dnia 30 czerwca 2015 r. określona została procedura kwalifikowania osób kandydujących do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, tryb wydawania zaświadczeń kwalifikacyjnych oraz skład komisji kwalifikującej kandydatów. Procedura kwalifikowania kandydatów składała się z III etapów: wstępnej kwalifikacji kandydata kończącej się sporządzeniem pisemnej oceny, szkoleniem kandydata i wydaniem zaświadczenia kwalifikacyjnego. W ramach wstępnej kwalifikacji dane podane przez kandydata w złożonym przez niego wniosku i dokumentach były weryfikowane przez pracownika PCPR podczas wizytacji w miejscu zamieszkania kandydata. Ponadto psycholog zatrudniony w PCPR przeprowadzał 5
badanie psychologiczne kandydata. Wstępna ocena kandydatów dokonywana była na posiedzeniu komisji kwalifikacyjnej działającej w co najmniej 3-osobowym składzie, wybranym spośród pracowników zatrudnionych na stanowisku: specjalisty pracy z rodziną, koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, psychologa, dyrektora PCPR. Po uzyskaniu wstępnej akceptacji komisji kwalifikacyjnej kandydaci zostali zobowiązani do odbycia szkolenia. Po ukończeniu szkolenia i otrzymaniu świadectwa kandydaci składali wniosek o wydanie zaświadczenia kwalifikacyjnego. Komisja kwalifikacyjna na posiedzeniu dokonywała ostatecznej oceny i akceptacji kandydata. Po otrzymaniu pozytywnej oceny końcowej kandydat odbierał zaświadczenie kwalifikacyjne. W 2015 r. przeprowadzono wstępną kwalifikację 2 kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej niezawodowej (małżeństwa), zgodnie z ww. procedurą Natomiast szkolenie przeprowadzono dla 4 kandydatów (2 małżeństw), w tym małżeństwa, którego wstępna kwalifikacja odbyła się w 2014 r. i które było już ustanowione przez sąd rodziną zastępczą. Szkolenie zostało przeprowadzone przez uprawnionych pracowników PCPR na podstawie programu szkoleniowego Szansa w rodzinie w okresie od 26 września do 7 grudnia 2015 r. w wymiarze 60 godzin, w tym 50 godzin edukacyjnych i 10 godzin praktyk w zawodowej rodzinie zastępczej. Zgodnie z art. 45 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej PCPR, na wniosek kandydatów, po uzyskaniu ostatecznej pozytywnej oceny komisji kwalifikacyjnej wydało uczestnikom zaświadczenia kwalifikacyjne wystawione według wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie wzoru zaświadczenia kwalifikacyjnego (Dz. U. Nr 272, poz. 1609). W aktach dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej znajdowała się następująca dokumentacja: wniosek kandydatów o wszczęcie procedury kwalifikacyjnej, oświadczenia kandydatów o posiadaniu pełnej zdolności do czynności prawnych, oświadczenia, że nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej, ani nie była im ona ograniczona lub zawieszona, o niekaralności za umyślne przestępstwo, że nie było wobec nich prowadzone postępowanie sądowe, że nie byli leczeni psychiatrycznie i w poradni uzależnień, że nie ciąży na nich obowiązek alimentacyjny, zgoda na przetwarzanie danych osobowych, zaświadczenia lekarskie o stanie zdrowia potwierdzające zdolność do sprawowania opieki nad dzieckiem, zaświadczenia o zarobkach, potwierdzenie o zameldowaniu, analiza sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej dokonana przez pracownika PCPR po wizycie w miejscu zamieszkania kandydata, opinie psychologa, opinia wstępna komisji kwalifikacyjnej, zaświadczenia o odbytym szkoleniu, opinia ostateczna komisji kwalifikacyjnej, zaświadczenia kwalifikacyjne. W 2016 r. do dnia kontroli w PCPR nie była przeprowadzana procedura kwalifikacji i szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej ze względu na brak kandydatów. 6
W okresie objętym kontrolą dla funkcjonujących rodzin zastępczych zorganizowano dwa szkolenia. W dniach 13-14 listopada 2015 r. odbyły się jednodniowe warsztaty umiejętności wychowawczych pod nazwą Wychowuję nie krzywdzę. Warsztaty zostały przeprowadzone w dwóch grupach przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie profilaktyki uzależnień i przemocy. W pierwszym dniu w warsztatach uczestniczyło 11 osób, w tym reprezentanci 3 rodzin zastępczych zawodowych (4 osoby), 5 niezawodowych (6 osób) i 1 spokrewnionej (1 osoba). W drugim dniu uczestniczyło 25 osób, w tym przedstawiciele 5 rodzin zastępczych zawodowych (9 osób), 7 niezawodowych (10 osób) oraz 5 spokrewnionych ( 6 osób). W dniu 30 maja 2016 r. psycholog zatrudniony w Oddziale Zamiejscowym w Ciechanowie Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego przeprowadził szkolenie p.n. Współpraca z rodzicami biologicznymi dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej. W szkoleniu wzięły udział 22 osoby: 12 przedstawicieli 7 rodzin zawodowych, 7 przedstawicieli 4 rodzin niezawodowych, 1 członek rodziny spokrewnionej oraz osoba spoza powiatu makowskiego. Pisemne zaproszenia do uczestnictwa w szkoleniach otrzymały wszystkie rodziny zastępcze. Jednak nie wszystkie wzięły w nich udział i usprawiedliwiły swoją nieobecność. Stosownie do obowiązków organizatora, wynikających art. 76 ust. 4 pkt 6 ustawy, od listopada 2013 r. przy PCPR w Makowie Mazowieckim działa grupa wsparcia dla rodzin zastępczych. W 2015 r. odbyły się 4 spotkania grupy i 1 w 2016 r. Tematyka spotkań była dostosowana do potrzeb zgłaszanych przez rodziny. W okresie objętym kontrolą nie zaszły okoliczności wymagające powierzenia opieki nad dziećmi z rodzin zastępczych rodzinie pomocowej. Osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą pracownicy Sekcji Poradnictwa i Interwencji Kryzysowej zapewniali poradnictwo psychologiczne, prawne i rodzinne. W 2015 r. po pomoc i poradę psychologiczną zgłosiło się 10 rodzin zastępczych, a konsultacjami objęto 12 dzieci przebywających w rodzinach zastępczych. Ze względu na konieczność pomocy w rozwiązywaniu problemów wychowawczych terapią rodzinną objęto 6 dzieci wraz z rodzinami zastępczymi, w których były umieszczone. Ponadto stosownie do art. 76 ust. 4 pkt 3a ustawy psycholog przeprowadził badania i wydał 34 opinie psychologiczne dla rodzin zastępczych o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. W 2016 r. do dnia kontroli po pomoc i poradę psychologiczną zgłosiło się 10 rodzin zastępczych, a konsultacjami objęto 21 dzieci przebywających w rodzinach zastępczych. Ze względu na konieczność pomocy w rozwiązywaniu problemów wychowawczych terapią rodzinną objęto 7 dzieci wraz z rodzinami zastępczymi, w których były umieszczone. Ponadto psycholog przeprowadził badania i wydał 3 opinie psychologiczne rodzin zastępczych o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji 7
rodziny zastępczej. Zgodnie z zadaniem określonym w art. 76 ust. 4 pkt 10 ustawy rodziny zastępcze miały zapewnioną możliwość uzyskania bezpłatnej porady prawnej. W 2015 r. z porad prawnika skorzystała 1 rodzina zastępcza i 1 pełnoletni wychowanek. W 2016 r. prawnik udzielił łącznie 7 porad, w tym 5 rodzinom zastępczym (w tym dwóm rodzinom udzielił po 2 porady) i 2 pełnoletnim wychowankom. Stosownie do art. 132 ustawy PCPR, jako organizator rodzinnej pieczy zastępczej, dokonywał oceny rodzin zastępczych pod względem predyspozycji do pełnienia powierzonej im funkcji oraz jakości wykonywanej pracy. W trakcie kontroli analizie poddano dokumentację dotyczącą 11 rodzin zastępczych, w tym 2 zawodowych pełniących funkcje pogotowia rodzinnego (nr sprawy PCPR.PZ.4630.14.2012 i PCPR.PZ.4630.8.2012), 2 zawodowych (PCPR.PZ.4630.24.2012 i PCPR.PZ.4630.16.2012), 4 niezawodowych (PCPR.PS.461.47.2015, PCPR.PS.461.11.2012, PCPR.PS.461.19.2012 i PCPR.PS.461.50.2015) oraz 3 spokrewnionych (PCPR.PZ.461.15.2012, PCPR.PS.461.45.2014 i PCPR.PS.461.22.2012). W rodzinach tych w okresie objętym kontrolą przebywało łącznie 31 dzieci. Zarządzeniem Nr 2/2014 Dyrektora PCPR z dnia 27 stycznia 2014 r., zmienionym zarządzeniem Nr 8/2014 z dnia 21 lipca 2014 r. wprowadzona została procedura dokonywania oceny rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka pod względem predyspozycji do pełnienia powierzonej im funkcji oraz jakości wykonywanej pracy, a także został określony skład komisji ds. oceny rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka. W okresie objętym kontrolą dokonano 32 ocen, w tym 23 w 2015 r. i 9 w 2016 r. Wyżej wymienionym zarządzeniem ustalono trzystopniową skalę ocen: pozytywną, pozytywną warunkową oraz negatywną. W 31 przypadkach oceniono rodziny pozytywnie, a w 1 przypadku wydano ocenę negatywną. Oceniono negatywnie sprawowanie pieczy zastępczej w formie rodziny zastępczej spokrewnionej (sprawa o numerze PCPR.PS.461.22.2012) przez brata wobec chłopca w wieku 14 lat, którego rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. Rodzina zastępcza w październiku 2014 r. otrzymała ocenę pozytywną warunkową. Zobowiązano rodzinę do podjęcia działań naprawczych na podstawie wydanych zaleceń. Rodzina została objęta pomocą asystenta rodziny. W związku z zaniedbywaniem przez rodzinę zastępczą obowiązków opiekuńczych oraz na podstawie wydanej przez psychologa opinii o rodzinie o jej ograniczonym zakresie predyspozycji, zredukowanym poziomie kompetencji wychowawczych oraz przeciętnym poziomie motywacji do sprawowania opieki nad dziećmi komisja ds. oceny rodzin zastępczych w marcu 2016 r. oceniła negatywnie predyspozycje oraz jakość wykonywanej pracy przez rodzinę zastępczą. Chłopiec na podstawie postanowienia sądu z 9 marca 2016 r. został umieszczony w rodzinie zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego. Postanowieniem z 11 maja 2016 r. sąd rozwiązał spokrewnioną rodzinę zastępczą. 8
W dokumentacji dotyczącej oceny rodzin zastępczych znajdowały się arkusze samooceny rodziny zastępczej, arkusze oceny sporządzone przez koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, informacje o funkcjonowaniu rodziny przekazane przez asystenta rodziny lub ośrodek pomocy społecznej, opinia psychologiczna sporządzona przed terminem dokonania oceny, protokół z posiedzenia komisji ds. oceny rodzin oraz sporządzony dokument oceny rodziny. Po dokonaniu oceny przez komisję rodzina była zapraszana na spotkanie, na którym dyrektor PCPR omawiała ocenę z rodziną zastępczą oraz przekazywała rodzinie jeden egzemplarz sporządzonego dokumentu. Zgodnie z art. 129 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej organizator rodzinnej pieczy zastępczej dokonywał także oceny sytuacji dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych. Powyższe zadanie realizowane było przez PCPR w oparciu o wewnętrzne procedury określone zarządzeniem Nr 2/2015 dyrektora PCPR z dnia 12 stycznia 2015 r. Oceny sytuacji dziecka dokonywano na posiedzeniu Zespołu ds. okresowej oceny sytuacji dziecka. W 2015 r. odbyło się 16 posiedzeń Zespołu, podczas których dokonano 182 oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej. W 2016 r. do dnia kontroli odbyły się 4 posiedzenia, podczas których dokonano 61 ocen sytuacji dzieci. Oceny sytuacji dziecka dokonywano zgodnie z art. 131 ust. 1 ustawy nie rzadziej niż co 6 miesięcy, a w przypadku dzieci do lat 3, nie rzadziej niż co 3 miesiące. Z posiedzeń Zespołu sporządzane były protokoły. O terminie posiedzenia Zespołu wszyscy członkowie, za wyjątkiem pracowników PCPR, byli powiadamiani pisemnie. Członkowie Zespołu składali oświadczenia o wyrażeniu zgody na przetwarzanie ich danych osobowych oraz o zachowaniu tajemnicy wszelkich danych i informacji o dziecku i jego sytuacji powziętych podczas posiedzenia Zespołu. Przed posiedzeniem Zespołu rodzina zastępcza sporządzała pisemną informację za okres ostatnich 6 miesięcy o aktualnej sytuacji dziecka, którego dotyczyła ocena. Ponadto PCPR pozyskiwał od właściwych ośrodków pomocy społecznej informacje o rodzinie biologicznej dziecka. Natomiast koordynator rodzinnej pieczy zastępczej lub specjalista pracy z rodziną przeprowadzali wizytacje w miejscu zamieszkania rodziny zastępczej i sporządzali informację na temat funkcjonowania dziecka oraz formułowali własną opinię o sytuacji dziecka i zasadność dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej. Podczas wizytacji pracownicy rozmawiali z dziećmi, których sytuacja miała być poddana ocenie, stosownie do wymogów art. 4a ustawy. Na podstawie ustaleń Zespołu ds. okresowej oceny sytuacji dziecka sporządzany był dokument Ocena sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinnej pieczy zastępczej na terenie powiatu makowskiego, który zawierał dane osobowe dziecka, opis sytuacji dziecka, w tym informacje o rodzicach dziecka, sytuacji prawnej dziecka, kontaktach dziecka z rodzicami lub innymi członkami rodziny, o rodzeństwie dziecka, jego sytuacji zdrowotnej, posiadaniu przez dziecko orzeczenia o niepełnosprawności, przebiegu nauki, dochodzie, stosunku dziecka do pobytu 9
w pieczy zastępczej oraz ocenę sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dziecka. Natomiast ocena sytuacji dziecka nie zawierała analizy stosowanych metod pracy z dzieckiem, mimo obowiązku wynikającego z art. 129 pkt 2 ustawy. Stosownie do art. 131 ust. 2 ustawy organizator formułował Opinię dotyczącą zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej, którą następnie przekazywał do właściwego sądu. W okresie objętym kontrolą, zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 164 ust. 1 ustawy, PCPR w Makowie Mazowieckim przekazał do ośrodka adopcyjnego informacje o 6 dzieci z uregulowaną sytuacja prawną oraz sporządził 7 opinii dotyczących zasadności przysposobienia dzieci, o których mowa w art. 139a ust. 1 pkt 1 ustawy. III. Wykonywanie zadań przez koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej W okresie objętym kontrolą koordynator rodzinnej pieczy zastępczej został wyznaczony przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej dla 30 rodzin zastępczych, które złożyły pisemne wnioski o objęcie ich opieką koordynatora. Każdy z dwóch zatrudnionych koordynatorów miał pod opieką 15 rodzin. W stosunku do pozostałych rodzin zadania koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej wykonywał specjalista pracy z rodziną. Zgodnie z art. 77 ust. 3 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej udzielali pomocy rodzinom zastępczym w realizacji zadań wynikających z pieczy zastępczej. Informacje o podjętych i wykonanych działaniach zamieszczali w Karcie pracy z rodziną zastępczą i dzieckiem. Plany pomocy dziecku były opracowane dla 25 spośród 31 dzieci, których dokumentacja była poddana kontroli, w tym dla 24 dzieci były przygotowane przez koordynatorów, a dla 1 dziecka przez specjalistę pracy z rodziną. Plany pomocy dziecku zawierały opis sytuacji dziecka, diagnozę zawierającą przyczyny trudnej sytuacji życiowej dziecka i jej źródła, zasoby własne i środowiska oraz szanse pozwalające przezwyciężyć trudną sytuację, ograniczenia własne dziecka, bariery w środowisku i zagrożenia utrudniające przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej, ponadto cele, wykaz planowanych działań w ramach wyznaczonych celów oraz okres realizacji działań. Po sporządzeniu planu nanoszone były w nim adnotacje dotyczące stanu realizacji zaplanowanych zadań. W planach nie zostały jednak ustalone podstawowe cele pracy z dzieckiem, jakimi są, powrót dziecka do rodziny lub umieszczenie go w rodzinie przysposabiającej, albo gdy nie jest to możliwe, opieka i wychowanie w środowisku zastępczym do czasu usamodzielnienia i które wynikają z art. 33 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Celom tym powinny 10
być podporządkowane odpowiednie do sytuacji dziecka, szczegółowe cele i działania krótkoi długoterminowe dla ich osiągnięcia. Stosownie do wymogów art. 77 ust. 1 pkt 2 ustawy, koordynatorzy współpracowali z rodzinami zastępczymi i asystentami rodzin w opracowywaniu planów pomocy dziecku, a w przypadku nieprzydzielenia rodzinie asystenta z podmiotami organizującymi pracę z rodzinami dzieci. Plany były modyfikowane w miarę zachodzących potrzeb lub upływu terminu realizacji zadań. Jednakże ich realizacja nie była przedmiotem oceny sytuacji dziecka przez organizatora podczas zwołanych posiedzeń Zespołu w celu m.in. modyfikowania planu pomocy dziecku. Natomiast nieopracowanie planów pomocy dziecku w dwóch przypadkach (sprawy o numerach PCPR.PZ.4630.14.8.2012 i PCPR.PZ.4630.14.9.2012) wynikało z krótkiego pobytu rodzeństwa w rodzinie zastępczej, tj. od maja 2016 r. W innym przypadku (sprawa nr PCPR.PZ.4630.8.4.2012) nie przygotowano planu pomocy dziecku, gdyż dziecko przybyło do rodziny zastępczej 1 października 2015 r., a już 23 grudnia 2015 r. na podstawie postanowienia sądu zostało umieszczone w rodzinie preadopcyjnej. Jedno z dzieci, dla których nie przygotowano planu pomocy już osiągnęło pełnoletność (sprawa nr PCPR.PZ.4630.16.1.2012), a inne zostało już umieszczone w rodzinie preadopcyjnej (sprawa nr PCPR.PZ.4630.14.3.2012). Planu nadal nie opracowano dla dziecka, które od 20 października 2015 r. przebywa w rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego (sprawa nr PCPR.PZ.4630.14.6.2012). Koordynatorzy realizując zadanie określone w art. 77 ust. 3 pkt 3 ustawy motywowali rodziny zastępcze do wspólnego udziału w grupie wsparcia, obchodach Dnia Rodzicielstwa Zastępczego, rajdzie rowerowym, pikniku integracyjnym czy spotkaniu bożonarodzeniowym. W celu zapewnienia rodzinom zastępczym dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci koordynatorzy ściśle współpracowali z pracownikami Sekcji Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej, Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Makowie Mazowieckim, z pedagogami szkolnymi i wychowawcami klas, do których uczęszczały dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych. W okresie objętym kontrolą koordynatorzy przygotowali i przekazali do Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego Oddziału Zamiejscowego w Ciechanowie informacje o 6 dzieci z uregulowaną sytuacja prawną, zgodnie z obowiązkiem wynikającym art. 77 ust. 3 pkt 5 ustawy. Ponadto koordynatorzy wspierali pełnoletnich wychowanków rodzin zastępczych i nadzorowali realizację planów usamodzielnienia. Udzielali informacji i wskazówek pełnoletnim wychowankom przygotowującym się do opuszczenia rodziny zastępczej i samodzielnego życia. 11
Zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 77 ust. 3 pkt 7 koordynatorzy w dniu 15 marca 2016 r. przedłożyli organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej sprawozdanie z efektów swojej pracy za 2015 r. Na podstawie art. 197d ust.1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzenia kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli i wobec stwierdzonych uchybień zobowiązuję dyrektora PCPR do realizacji następujących zaleceń przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Makowie Mazowieckim : 1. Podczas okresowej oceny sytuacji dziecka dokonywać analizy stosowanych metod pracy z dzieckiem i rodziną oraz oceny ustalonych w planie pomocy dziecku zadań w celu ich ewentualnej zmiany, jeśli nie przynoszą oczekiwanych efektów lub nie odpowiadają zmieniającym się potrzebom dziecka, zgodnie z wymogiem art. 129 pkt 2 i 3 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. 2. Niezwłocznie przygotowywać plany pomocy dla dzieci umieszczanych w rodzinnej pieczy zastępczej i sporządzić plan dla dziecka, którego akta sprawy mają znak: PCPR.PZ.4630.14.6.2012). 3. W planach pomocy dziecku wyznaczyć, w zależności od jego sytuacji, cel uwzględniający powrót dziecka do rodziny lub umieszczenie dziecka w rodzinie przysposabiającej, albo opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej do czasu usamodzielnienia, stosownie do art. 33 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Pouczenie: Stosownie do postanowień art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli kontrolowana jednostka może, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zgłosić do wojewody mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia i do zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, Plac Bankowy 3/5, 00-950 Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia zgłoszonych zastrzeżeń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od dnia otrzymania stanowiska wojewody w tej sprawie powiadomić 12
o sposobie realizacji zaleceń pokontrolnych Wydział Polityki Społecznej Oddział w Delegaturze Placówce Zamiejscowej w Ostrołęce Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, a w przypadku ich uwzględnienia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. Do wiadomości: Pan Zbigniew Roman Deptuła Starosta Makowski ul. Rynek 1 06-200 Maków Mazowiecki. z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Krzysztof Ławniczak Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Małgorzata Brzozowa-Tyszka INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Mirosław Czaplicki 13