BADANIA Badania przeprowadziłam, wykorzystując metodę sondażu diagnostycznego oraz technikę ankiety. W badaniu udział wzięło 46 nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej. Celem badania było zapoznanie się z metodami, formami, działaniami, jakie podejmują nauczyciele i szkoła, aby zapobiegać i rozwiązywać niepowodzenia szkolne. Kobiety stanowiły w tej grupie badawczej zdecydowaną większość, czyli 98%, zaś mężczyźni tylko %. % Płeć kobieta 98% mężczyzna W analizowanej grupie dominowały osoby poniżej 0. roku życia 48%. Najmniejszą grupę wiekową stanowiły osoby w wieku 4-45 lat (4%) oraz 46-50 lat (4%).
Jak długo Pan/Pani pracuje jako nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej? 8% 8% 54% miesiące - lata 4 lata - 0 lat lat - 5 lat 4% 4% 9% Wiek <0 48% 7% 8% 0-5 6-40 4-45 46-50 5-55 Najszerszą grupę ankietowanych stanowią osoby, które przepracowały w szkole od miesięcy do lat. Najmniejszą zaś od do 5 lat.
Respondenci byli także pytani o przyczyny niepowodzeń szkolnych z jakimi spotkali się w trakcie swojej pracy. Najczęstszym rodzajem niepowodzeń są niepowodzenia wychowawcze 54%, następnie niepowodzenia dydaktyczne 45% oraz inne, czyli % (odpowiedź brzmiała:,,niepowodzenia w kontaktach rówieśniczych ) Z jakim rodzajem niepowodzeń spotkał/a się Pan/Pani w trakcie swojej pracy? 45% % 54% niepowodzenia wychowawcze niepowodzenia dydaktyczne inne
Osoby badane miały także wskazać przyczyny niepowodzeń szkolnych, z jakimi zetknęły się w trakcie swojej pracy. Największą ilość stanowiły przyczyny biopsychiczne 9%, następnie przyczyny społeczno-ekonomiczne 8%, przyczyny dydaktyczne % oraz inne % (odpowiedź to,,problemy z koncetracją ) Jakie są przyczyny niepowodzeń szkolnych z jakimi Pan/Pani spotkał/a się w trakcie swojej pracy? % 9% % 8% przyczyny społecznoekonomiczne przyczyny biopsychiczne przyczyny dydaktyczne Kolejne pytanie brzmiało jakie działania/metody podejmują nauczyciele, aby rozwiązać niepowodzenia. Najczęstszą odpowiedzią była współpraca z rodzicami (9 wskazań), następnie zajęcia dodaktkowe i wyrównawcze (7 wskazań) oraz indywidualizacja procesu nauczania (4 wskazań). 4
Jakie działania/metody podejmuje Pan/Pani w celu rozwiązania niepowodzeń szkolnych? pomoc/rozmowa/pogadanka doskonalenie swojego warsztatu wyjazdy edukacyjno-ruchowe metody aktywizujące metoda dramy metody behawioralne zabawy integracyjne zajęcia terapeutyczne działania diagnostyczne i profilaktyczne stosowanie różnych metod nauczania współpraca ze specjalistami współpraca z gronem pedagogicznym współpraca z psychologiem współpraca z pedagogiem pomoc poradni psychologiczno-pedagogicznej motywowanie uczniów indywidualizacja procesu nauczania kontakt z rodzicami zajęcia korekcyjno-kompensacyjne/rewalidacyjne zajęcia dodatkowe/wyrównawcze 4 6 5 5 6 8 4 7 9 5
Osoby badane pytane natomiast o efekty jakie można zauważyć w wyniku podjętych działań/metod odpowiadali następująco: poprawa w różnym stopniu, zależy od rodziców i uczniów (7 wskazań), poprawa dydaktyczna ( wskazań) oraz dzieci podejmują wyzwania (0 wskazań). Jakie efekty można zawuważyć w wyniku podjętych działań/metod? nauczyciele i rodzice dostają wskazówki jak pracować z dzieckiem zapobieganie niepowodzeniom poczucie własnej wartości koncentracja samodzielność lepsze kontakty z rówieśnikami/nauczycielami dzieci poddawane są badaniom, mają wydawane opinie poprawa w zachowaniu poprawa dydaktyczna poprawa w różnym stopniu, zależy od rodziców i uczniów dzieci podejmują wyzwania kontakt nauczyciela z rodziami-rodzice dostrzegają potrzeby dzieci 4 5 5 0 7 0 5 0 5 0 6
Respondenci odpowiadali także na pytanie jak przeciwdziałają niepowodzeniom szkolnym. Najczęstsze odpowiedzi to stosowanie odpowiednich/zróżnicowanych metod oraz współpraca z rodzicami i indywidualizacja nauczania ( wskazań). Jak przeciwdziała Pan/Pani niepowodzeniom szkolnym? odpowiednie przygotowanie do lekcji dokształcanie prowadzenie zajęć terapeutycznych profilaktyka współpraca z pedagogiem, poradnią psych.-ped. i innymi specjalistami dyscypilna dbanie o integrację grupy motywacja do pracy ucznia/rodziców kierowanie do poradni, przestrzeganie zaleceń pedagoga lekcje powtórkowe prowadzenie zajęć wyrównawczych/dodatkowych/indywidualnych stosowanie odpowiednich/zróżnicowanych metod prowadzenia zajęć indywidualizacja procesu nauczania czas i cierpliwość dla ucznia wczesna diagnoza współpraca z rodzicami rozmowa z dziećmi 4 7 0 9 0 4 6 8 0 7
Ankietowani pytani zaś o współpracę z rodzicami potwierdzają, iż taka współpraca ma miejsce. Takiej odpowiedzi udzieliły 44 osoby. Jeden z respondentów udzielił odpowiedzi, że nie współpracuje z rodzicami (była to osoba w wieku 0-5 lat, z 0- letnim doświadczeniem zawodowym, posiadająca wykształcenie wyższe magisterskie). Zatem zastanowić się należy, dlaczego nauczycielka z tak dość długim stażem udzieliła takiej odpowiedzi, jak w ogóle to możliwe, aby nie współpracować z rodzicami przez taki okres czasu. Jeden z respondentów również zanegował ową współpracę, odpowiedź brzmiała:,,nieczęsto tylko w razie konieczności. W tym przypadku nauczycielka ta pracuje w szkolnictwie dopiero rok, ma mniej niż 0 lat i posiada wykształcenie wyższe licencjackie. Ta osoba jest dopiero na początku drogi zawodowej, aczkolwiek nigdy nie powinno się zapominać, że rodzice odgrywają istotną rolę w procesie edukacyjno-wychowaczym. Druga część pytania dotyczyła ewentualnych sposobów, w jaki nauczyciele współpracują z rodzicami. W tym przypadku największą ilość wskazań otrzymała pedagogizacja rodziców 6 oraz spotkania z rodzicami, rozmowy, telefoniczne, kontakt mailowy, korespondencja w dzienniczku dziecka, stały kontakt. Czy współpracuje Pan/Pani z rodzicami, aby zapobiegać i eliminować niepowodzenia szkolne? Jeśli tak, to w jaki sposób? tak nie nieczęsto, tylko w razie konieczności współpraca z pedagogiem/psychologiem warsztaty dla rodziców udział rodziców w roli obserwatora zajęć udział dziecka w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych pedagogizacja rodziców spotkania z rodzicami/rozmowa(telefoniczna, mailowa)/dzienniczek/stały kontakt 6 44 0 5 0 5 0 5 0 5 40 45 50 8
Ostatnie pytanie dotyczyło tego, czy w szkole powszechne jest stosowanie środków zapobiegania i zwalczania niepowodzeń szkolnych, a jeśli istnieją, to jak one wyglądają. 6 respondentów potwierdziło, iż istnieją takie środki. Natomiast 7 badanych odpowiedziało, że nie istnieją, zaś raczej nie, trudno powiedzieć. Tutaj najwięcej osób, czyli 4, udzieliło odpowiedzi, że tymi środkami są: zajęcia indywidualne, korekcyjno-kompensacyjne, dodatkowe, wyrównawcze, ze specjalistami. Natomiast 7 osób wskazało współpracę z pedagogiem. Czy w szkole w której Pan/Pani pracuje, powszechne jest stosowanie środków zapobiegania i zwalczania środków niepowodzeń szkolnych? Jeśli tak, to w jaki sposób? raczej nie/trudno powiedzieć nie 7 programy specjalne/arkusze wielospecjalistyczne pomocy dziecku z SPE programy innowacyjne dot. terapii w zachowaniu, czy trudności w nauce podejmowanie projektów wychowawczych/lekcje tematyczne/teatrzyk profilaktyczny/pogadanki/ na własną rękę nauczyciela 4 IPETY ćwiczenia integrujące odruchy pierwotne metody Sally Goddard każdy nauczyciel stosuje własne metody wsparcie nieustanna diagnoza indywidualizacja procesu nauczania chwalenie nawet za małe sukcesy/nieustanna motywacja kierowanie uczniów do poradni psychologiczno-pedagogicznej pomoc w zrozumieniu treści zadań wspieranie uczniów narażonych na niepowodzenia szkoła stosuje się do zaleceń specjalistów współpraca z pedagogiem zajęcia indywidualne/korekcyjno-kompensacyjne/dodatkowe/wyrównawcze/ze specjalistami terapia pedagogicza pomoc psychologiczna 6 4 współpraca nauczycieli 0 4 6 8 0 4 6 9
Na podstawie tej grupy badawczej można stwierdzić, iż niepowodzenia szkolne są niemalże elementem codziennym w pracy polskich nauczycieli. Aczkolwiek co należy podkreślić, stosują różnorakie metody, podejmuje działania mające na celu ich zapobieganie bądź całkowite ich wyeliminowanie, co jest niezwykle cieszącym faktem. Uważam, iż badania o takiej tematyce powinny być nieustannie kontynuowane, w celu monitorowania, kontrolowania, a także ewaluowania pracy nauczycieli i szkoły. Prowadzone badania mogą spowodować, wzrost jakości nauczania i pracy placówki. BIBLIOGRAFIA Adamek I., Zbróg Z., Dziecko-uczeń a wczesna edukacja, Kraków 0. Dunaj B. (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 996. Konopnicki J., Powodzenia i niepowodzenia szkolne, Warszawa 966. Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 996. Łuczak B., Niepowodzenia w nauce przyczyny, skutki, zapobieganie, Poznań 000. Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 00. Pyżalski J. (red.), Nauczyciel w ponowoczesnym świecie od założeń teoretycznych do rozwoju kompetencji, Łódź 05. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 czerwca 06 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, Warszawa 06. Skałabania B., Diagnostyka pedagogiczna. Wybrane obszary badawcze i rozwiązania praktyczne. Kraków 0. Stankowski A.(red.), Chowanna t. (). Terapia pedagogiczna, Katowice 009. Śliwa S., Profilaktyka pedagogiczna, Opole 05. 0