PROGRAM ADAPTACYJNY DLA DZIECI 3-LETNICH REALIZOWANY W NIEPUBLICZNYM PRZEDSZKOLU Wyspa Skarbów opracowała: Patrycja Bąk Joanna Potoniec Rzeszów 2014r
WSTĘP Adaptacja polega na przystosowaniu się jednostki lub grupy do funkcjonowania w zmienionym środowisku społecznym. Dla małego dziecka takim środowiskiem jest przedszkole. Moment pójścia do przedszkola jest bardzo ważnym wydarzeniem, wręcz przełomowym w jego życiu społecznym. Dla wielu dzieci oznacza on pierwsze kontakty z dużą grupą, których jakość jest znacząca dla rozwoju i późniejszego funkcjonowania w różnych środowiskach, w myśl poglądów o utrwalaniu się zachowań i roli doświadczeń wyniesionych z wczesnego dzieciństwa. Proces przystosowania się dzieci 3-letnich do przedszkola może sprawić korzystne zmiany w rozwoju pod warunkiem, że będzie on przebiegał na miarę możliwości dziecka. Nie każdy 3-latek jest na tyle dojrzały i gotowy, aby temu procesowi samodzielnie nadać właściwy kierunek. Istnieje potrzeba wsparcia dziecka w tym działaniu przez intencjonalnie stworzone środowisko wychowawcze. Aby stworzyć dzieciom lepszy start należy poznać trudności, jakie napotyka dziecko w początkowym okresie pobytu w przedszkolu, za najtrudniejsze należy uznać: zmianę dotychczasowych sposobów zaspokajania potrzeb emocjonalnych i biologicznych nawiązywanie kontaktów interpersonalnych z nieznajomymi ludźmi zdobywanie szybkiej orientacji w środowisku materialnym przedszkola nabywanie poczucia przynależności do grupy społecznej zmiana rytmu i trybu życia dziecka inna pozycja dziecka w grupie przedszkolnej niż w rodzinie zmiany w sytuacji rodzinnej wywołane faktem podjęcia przez matkę pracy zawodowej. TERMIN REALIZACJI : rok szkolny 2014/2016
CHARAKTERYSTYKA prawidłowego rozwoju dziecka 3 letniego. w zakresie fizycznym i motorycznym: Dziecko powinno swobodnie poruszać się w przestrzeni: chodzić, biegać, wspinać się i umie wchodzić po schodach. Powinno również wykonywać proste czynności konstrukcyjne takie jak budowanie wieży z kilku klocków, innych prostych budowli czy stawianie babek z piasku. Dzieci w tym wieku nie mają problemów z pozostawieniem śladu na kartce papieru, za pomocą dowolnie wybranego narzędzia do pisania. Umieją posługiwać się prostymi narzędziami codziennego użytku takimi jak łyżka, szczoteczka do zębów czy grzebień lub szczotka do włosów. Dzieci w tym wieku charakteryzuje też duża męczliwość, ale też szybka regeneracja sił i dlatego wszelka aktywność ruchowa musi być krótkotrwała i cechować się przemiennością ruchu. w zakresie rozwoju emocjonalnego: U dzieci w tym wieku następuje coraz większa umiejętność, różnicowania i wyrażania swoich emocji, oraz początki panowania nad emocjami. Jako, że jeszcze trzylatek nie umie maskować i tłumić swoich przeżyć, potrafi bardzo wyraziście uzewnętrzniać takie uczucia jak: radość, niechęć, wstyd, gniew, strach czy zazdrość. U dzieci w tym wieku występuje duża chwiejność w reakcja ch emocjonalnych w zakresie rozwoju poznawczego: Dziecko wchodzi w etap myślenia konkretno wyobrażeniowego, a zarazem magicznego, występuje u dzieci naśladownictwo
odroczone, pojawiają się zabawy tematyczne, oraz pierwsze rysunki odzwierciedlające wiedzę dziecka. Dziecko osiągając kolejne etapy rozwoju mowy, posiada praktyczną znajomość języka. Jako, że następuje wzrost poprawności wypowiedzi zarówno pod względem artykulacyjnym i gramatycznym. Jednak jego mowa ma głównie charakter sytuacyjny i syn praktyczny tj. Wypowiedzi związane są z czynnościami bezpośrednia wykonywanymi lub osobami, z którymi pozostaje wdanej chwili w bezpośrednim kontakcie. Rozwija się poczucie odrębności, dzięki czemu dziecko osiąga elementarny poziom autonomii. w zakresie rozwoju społecznego: Rozwój społeczny jest ściśle związany z moralnym, dochodzi do wielu istotnych zmian. Ponieważ dziecko nie ma wrodzonego poczucia dobra i zła, stopniowo przyswaja narzucone mu przez dorosłych różnorodne reguły i formy postępowania stosunkach międzyludzkich. Przestrzega ich tylko dlatego, że chce sprostać wymaganiom dorosłych, którzy w tym okresie są dla dziecka bezwzględnym autorytetem i wzorem właściwego postępowania. Dzieci trzyletnie powinny wykazać się znajomością funkcji społecznej większości przedmiotów codziennego użytku, oraz umiejętnością posługiwania się nimi zgodnie z przeznaczeniem. Powinny również osiągnąć podstawowy, elementarny poziom samodzielności w zaspokajaniu swoich potrzeb oraz wykazywać chęć nawiązania pierwszych kontaktów z rówieśnikami. Dziecko trzyletnie dążąc do zaspokojenia swoich naturalnych potrzeb, będzie coraz bardziej doskonaliło, wszelkie zdobyte do tej pory umiejętności, również te z zakresu samoobsługi jeśli tylko pozwolimy mu na to.
PRAWIDŁOWO ROZWIJAJĄCY SIĘ TRZYLATEK POTRAFI: sygnalizować potrzeby fizjologiczne i korzystać samodzielnie z toalety, tj. zdjąć bieliznę, załatwić się, wytrze pupę lub poprosić o pomoc, podciągnąć majtki, a następnie umyć i wytrzeć ręce; samodzielnie jeść łyżką i pić z kubka, a następnie wytrzeć buzie serwetką; posługiwać się prostymi narzędziami codziennego użytku takimi jak np. szczoteczka do zębów, szczotka, grzebień do włosów, kubek do picia; zdejmować i zakładać pantofle czy buty, bez konieczności zawiązywania, oraz zdejmować i zakładać większość garderoby pod warunkiem, że nie będzie zbyt ciasna i nie trzeba zapinać lub rozpinać guzików dokonywać prostych wyborów z kategorii tu i teraz; myć buzię i ręce bez zalewania się, a następnie wytrzeć ręcznikiem; rozpoznawać swoje rzeczy wśród innych; prawidłowo wydmuchać i wycierać nos; przenosić z miejsca na miejsce różne przednioty; znać swoje imię i nazwisko
ZAŁOŻENIA PROGRAMU : Wieloletnie obserwacje momentu przekroczenia progu przedszkola przez nowo przyjęte dzieci wskazują na trudności, z jakimi znoszą one rozłąkę ze swoimi rodzicami. Trudności dotyczą nie tylko samych dzieci, dotyczą również rodziców oraz personelu przedszkola. Program adaptacyjny jest działaniem pedagogicznym, które sprzyja rozładowaniu negatywnych doznań dziecka wywołanych gwałtownym rozstaniem z rodzicami i brakiem wiedzy o nowym środowisku. Włączenie najbliższych w poznawanie przez dziecko nowego środowiska wychowawczego ułatwi mu nawiązanie kontaktu z nauczycielką i rówieśnikami w warunkach komfortu psychicznego. ZADANIA PROGRAMU : ograniczenie lęku i zachęcenie dzieci do przebywania w grupie przedszkolnej złagodzenie trudności w przystosowaniu się dzieci do przedszkola przystosowanie dzieci do warunków nowego otoczenia w sposób łagodny i bezstresowy przyzwyczajenie dzieci do przebywania w licznej grupie rówieśników włączenie rodziców do udzielania dziecku wsparcia psychicznego i pomocy w zakresie przystosowania dziecka do warunków życia przedszkolnego wzbogacenie pozytywnych doświadczeń dzieci w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami.
CELE PROGRAMU : pomoc dzieciom w adaptacji do nowych warunków w środowisku przedszkolnym włączenie rodziców w działania adaptacyjne integracja środowiska rodzinnego i przedszkolnego. FORMY REALIZACJI Lp. Forma działania Rozmowy indywidualne z rodzicami i dziećmi podczas 1. zapisywania dziecka do przedszkola. Zachęcanie do oglądania przedszkola i zabaw z dziećmi. 2. Zebranie informacyjne z rodzicami. 3. Ankieta dla rodziców. 4. 5. Praca w pierwszych dniach września dwu nauczycielek jednocześnie. Poznawanie pomieszczeń przedszkola pod opieką nauczycielek Cel - nawiązanie kontaktu - obserwowanie zabaw dzieci - włączenie się do zabawy - poznanie programu adaptacji wstępnej - poznanie oferty edukacyjnej przedszkola oraz rozkładu dnia w przedszkolu - zbieranie informacji o dziecku, jego upodobaniach, przyzwyczajeniach, jak również oczekiwaniach rodziców wobec przedszkola - stworzenie sytuacji maksymalnego złagodzenia stresu w początkowym okresie - oswajanie się z nowymi pomieszczeniami
6. Tablica grupowa pod hasłem To my 7. 8. Wspólne ustalenia dotyczące świętowania urodzin dziecka w przedszkolu. Metody pedagogiki zabawy, metoda ruchu rozwijającego W. Sherborne jako dominujące formy pracy z dziećmi. 9. Kontakty indywidualne rodziców z nauczycielkami. 10. Spotkania integracyjne, warsztaty z rodzicami. 11. Proponowanie rodzicom książek bądź ciekawych artykułów. 12. Prowadzenie kącika dla rodziców. 13. Badanie opinii rodziców nt. dotychczas podjętych działań. - zamieszczenie na niej zdjęcia każdego dziecka z datą urodzin - poczucie więzi z grupą - wprowadzenie radosnego nastroju - integracja dzieci - rozładowanie napięcia - wzajemne poznanie się - integracja grupy - wymiana informacji dotyczących dziecka - wspólne ustalanie sposobów postępowania - wzajemne poznanie się - integracja grupy - dostarczanie rodzicom wiedzy nt. adaptacji i rozwoju emocjonalno-społecznego dzieci w wieku przedszkolnym - udostępnienie rodzicom tekstów wierszy, piosenek - zamieszczanie aktualności z życia grupy, zdjęć z imprez - możliwość dokonywania ewaluacji LITERATURA : Gruszczyk Kolczyńska E. Płaczę i rozpaczam, gdy muszę iść do przedszkola Wychowanie w przedszkolu 2/1998 Lubowiecka J. Trudności dziecka w przystosowaniu się do przedszkola Wychowanie w przedszkolu 6/2001 Przetacznikowa M. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży
ADAPTACJĘ UŁATWIA : racjonalne podjęcie decyzji pozytywne nastawienie do przedszkola zaufanie do personelu wcześniejsze stworzenie okazji przebywania z innymi dorosłymi umożliwienie kontaktów z innymi dziećmi usamodzielnienie dziecka akceptacja dziecka, zrozumienie jego stresu, wspieranie go okazywanie spokoju, poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania wspólne spędzanie czasu po odebraniu go z przedszkola ujednolicenie rytmu dnia w przedszkolu i w domu. ADAPTACJĘ UTRUDNIA : niepewność decyzji brak zaufania do przedszkola podejrzliwość wobec personelu wyrzuty sumienia, niepokój, lęk brak doświadczeń społecznych w kontaktach z innymi dorosłymi i dziećmi nadopiekuńczość, wyręczanie dziecka w czynnościach związanych z samoobsługą straszenie dzieci brak czasu dla dziecka brak zrozumienia dla trudnych zachowań dziecka, odrzucenie.