Koniec XX w. zwrot ku zainteresowaniom etycznym (turn toward ethics)

Podobne dokumenty
Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych

TEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW.

ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE. Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA

Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową.

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ. Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki

Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk

WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY

Teoria potencjalności (capabilities approach)

1. Dyscypliny filozoficzne. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016

Mitem jest przekonanie, że społeczeństwo nie czyta, bo BIEDNIEJE. Jest odwrotnie: biednieje, bo nie CZYTA. Łukasz Radwan i Wiesław Chełminiak

Dr hab. Maciej Witek Instytut Filozofii, Uniwersytet Szczeciński.

PROGRAM WYCHOWAWCZY PRYWATNEGO GIMNAZJUM NR 2 Szkoły Marzeń w Piasecznie

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)

Projekt edukacyjny pt. Książka moim przyjacielem.

IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA

Kluczem do wiedzy wciąż jest czytanie. Wiele osób, choć umie czytać, nie czyta. muszą powstać w dzieciństwie.

GENERATOR MYŚLI HUMANISTYCZNEJ

Mitem jest przekonanie, że społeczeństwo nie czyta, bo BIEDNIEJE. Jest odwrotnie: biednieje, bo nie CZYTA. Łukasz Radwan i Wiesław Chełminiak

Etyka zagadnienia wstępne

EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA

Temat: Moje zasoby moją szansą rozwoju kariery zawodowej i edukacyjnej.

Opis zakładanych efektów kształcenia

Referat: Krytyczne czytanie w polonistycznej edukacji wczesnoszkolnej

ETYKA Poziomy refleksji i metodologia argumentacji. ks. dr Artur Aleksiejuk

Cele i zadania stawiane przed uczniem w ramach zajęć etyki.

określone Uchwałą Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Nr 156/2012/2013

Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10

Przedmiotowy system oceniania z wiedzy o kulturze

1. Badania jakościowe 2. Etnografia 3. Istota badań etnograficznych 4. 3 zasady metodologiczne badań 5. 3 etapy doboru próby w badaniach 6.

Mali czytelnicy. Nikt nie rodzi się czytelnikiem, czytelnika trzeba wychować...

WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY

Etyka problem dobra i zła

Czy i jak możliwe jest rozstrzygnięcie sporu etycznego o IVF? Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN

Tolerancja (łac. tolerantia - "cierpliwa wytrwałość ) termin stosowany w socjologii, badaniach nad kulturą i religią. W sensie najbardziej ogólnym

Bibliotekarze - koordynatorzy projektu: Joanna Drabowicz Joanna Pietrzyńska Justyna Szymańska

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe)

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

Wpływ czytania na rozwój dzieci i młodzieży

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PRAWO JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL PRAKTYCZNY

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY. mgr Grażyna Wyszkowska Kętrzyn, styczeń 2016

Spis treści. O tej książce... 19

Artur Andrzejuk ISTOTA EDUKACJI KATOLICKIEJ

PROGRAM STUDIÓW WYŻSZYCH ROZPOCZYNAJĄCYCH SIĘ W ROKU AKADEMICKIM 2014/2015 FILOZOFIA. data zatwierdzenia przez Radę Wydziału. kod programu studiów

Odniesienie efektów kierunkowych kształcenia do efektów obszarowych

Danuta Sterna: Strategie dobrego nauczania

Filozofia, Germanistyka, Wykład I - Wprowadzenie.

INFORMATYKA a FILOZOFIA

STUDIA PODYPLOMOWE FILOZOFII I ETYKI

Ogólna orientacja w historii kultury europejskiej.

Rola i znaczenie czytania w ogólnym rozwoju dziecka. Maja Adamkiewicz

Pojęcie myśli politycznej

CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI

Nowe pytania egzaminacyjne

Szkoła gimnazjalna i ponadgimnazjalna GODZINA Z WYCHOWAWC Scenariusz zgodny z podstaw programow (Rozporz

Ku wolności jako odpowiedzialności

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOZOFIA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem:

Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia wraz z uzasadnieniem

Panorama etyki tomistycznej

Wartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości.

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

Koncepcja etyki E. Levinasa

oznaczenie stosownym symbolem z jakiego obszaru jest efekt kształcenia 1 Symbol efektów kształcenia dla programu kształcenia Efekty kształcenia

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUK O RODZINIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

Szkolenia rozmiękczające czyli o szarlatanerii i manipulacji w czasie szkoleń biznesowych. Krzysztof Filarski

EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2014/2015

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z ETYKI DLA KLAS IV- VIII. SZKOŁY PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI Nr 162 W KRAKOWIE W ROKU SZKOLNYM

PROJEKT EDUKACYJNY KSIĘGA, KSIĄŻKA, KSIĄŻECZKA

Opis kierunkowych efektów kształcenia

Historia doktryn etycznych - opis przedmiotu

Nowe liceum i technikum REFORMA 2019

KOMPETENCJE KLUCZOWE

Rozpoznawanie kłamstwa i manipulacji w biznesie. SZKOLENIE DEDYKOWANE DLA: managerowie negocjatorzy sprzedawcy handlowcy. 2 dni. KLUCZOWE zagadnienia

Podstawy pedagogiki leśnej od Edukacji Środowiskowej do Edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju. Bjørn Helge Bjørnstad

OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ

Problemy filozofii - opis przedmiotu

Załącznik nr 2a Uchwała UZdsZJKwUG nr 1/2012 (3)

EGZAMIN MATURALNY 2012 FILOZOFIA

Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa

Kierunkowe efekty kształcenia. dla kierunku KULTUROZNAWSTWO. Studia pierwszego stopnia

Zarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014/2016. Filozofia i bioetyka

Rozpoznawanie kłamstwa i manipulacji w biznesie. SZKOLENIE DEDYKOWANE DLA: managerowie negocjatorzy sprzedawcy handlowcy pracownicy działów HR

POLITOLOGIA Studia I stopnia. Profil ogólnoakademicki

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW EUROPEISTYKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

BAŚNIOWE PODRÓŻE PO ŚWIECIE

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia

ŚWIATOPOGLĄD NEW AGE

Badania naukowe. Tomasz Poskrobko. Metodyka badań naukowych

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUK O RODZINIE STUDIA DRUGIEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA I WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY V

PROGRAM ZAJĘĆ PROFILAKTYCZNYCH. Nie tak, jak u zbójców - dzieci Króla. program opracowany na podstawie książki Urszuli Marc pt. Nie tak, jak u zbójców

Transkrypt:

Koniec XX w. zwrot ku zainteresowaniom etycznym (turn toward ethics) M. Nussbaum, B. Williams, I. Murdoch, C. Diamond, Ch. Taylor, A. MacIntyre, R. Rorty filozofia powinna posiłkować się różnymi sposobami rozumienia człowieka i rzeczywistości, szczególnie zaś tymi, które można znaleźć w literaturze pięknej

Podobieństwa i różnice między filozofią i literaturą (na podstawie Iris Murdoch) Cel filozofii i literatury ten sam: prawda o rzeczywistości; choć dwie drogi dojścia do niej. Czy rzeczywiście? Przełęcki, Ingarden Różne narzędzia komunikacji Język Filozofia analiza przekonań, literatura opowiadanie historii

Postulat zbliżenia literatury i filozofii nie jest nowy Współczesne oddzielenie tych dyscyplin wydaje się Nussbaum nienaturalne i niejasne z uwagi na to, że dla Greków z V/IV w. p.n.e. zagadnienia literackie i moralnofilozoficzne odnosiły się do tego samego typu zagadnień: jak człowiek powinien żyć.

Powody budowania mostu między filozofią i literaturą Chęć dopełnienia etyki o te wymiary, które są jej niedostępne, a które odnaleźć można w literaturze rekomendowanej przez Nussbaum. Powieści dostarczają wyczerpujących opisów konkretności, złożoności, gęstości sytuacji moralnej człowieka, dlatego mogą spełniać rolę przewodnika moralnego po tych obszarach. Celem filozofii moralnej jest zrozumienie ludzkiego dobra poprzez zbadanie jego alternatywnych pojęć, a literatura w swym pluralizmie i polifoniczności może lepiej niż prace z zakresu etyki sprostać takiemu zadaniu. Literatura reprezentuje i ucieleśnia pewne formy życia, pytania, pragnienia, spostrzeżenia, które są nieredukowalne do języka operującego terminami ogólnymi. Teorie moralne rozstrzygają kłopotliwe przypadki moralne już przed zaistnieniem faktu moralnego poprzez ustalenie niepodważalnego systemu zasad, chcąc wyswobodzić nas od konsternacji, jakiej doznajemy w poznawaniu konkretów.

Czy edukacja moralna za pośrednictwem literatury jest w ogóle możliwa? W odniesieniu do problemu stosunku kategorii etycznych do estetycznych w teorii literatury wyróżnia się dwa stanowiska: moralizm i estetyzm, a wśród nich odmiany radykalne i umiarkowane. Etyczny krytycyzm umiarkowana postać moralizmu, uznaje za uzasadnioną etyczną ocenę sztuki: Wszelka literatura opowiada o moralności (Faulkner). Estetyzm, autonomizm niezależność od kategorii etycznych przy ocenie sztuki, sztuka dla sztuki : Nie ma dobrych czy złych książek, są tylko książki dobrze lub źle napisane (Wilde).

Dyskusja między etycznym krytycyzmem (Nussbaum, N. Carroll, W. Booth) a estetyzmem (R. Posner) Oprócz wiedzy, że istnieje wiedza przez bezpośrednie zaznajomienie się (by acquaintance). Zbyt wąski model wiedzy zakładany przez Posnera. Literatura podaje bogaty, złożony, szeroko skontekstualizowany opis sytuacji moralnej człowieka Uruchamiając wyobraźnię może dostarczyć wiedzy, czym coś jest, a nawet, czym coś mogłoby być Literatura nie jest ani jedynym, ani szczególnie dobrym źródłem poznania (argument z tzw. poznawczej trywialności)

Koncepcja pielęgnowania umiejętności moralnych (cultivation approach): czytanie literatury może pielęgnować i uszlachetniać umiejętności moralne (takie jak umiejętność odróżniania, formułowania sądów moralnych, wyobraźni, wyzwalania i kontroli emocji) oraz ćwiczyć i oczyszczać moralne rozumowania. Czytając powieść możemy zrozumieć tylko to, czym jest dana sytuacja bohatera z perspektywy czytelnika; nie jesteśmy w stanie w pełni pojąć położenia bohatera możemy jedynie wykształcić sobie pogląd na ten temat

To, czego literatura nas uczy, nie sprowadza się do nowych maksym czy pojęć, ale raczej do tego, jak odnieść je do konkretnych przypadków. Poza tym często zapoznaje nas z innowacyjnymi perspektywami moralnymi, które mogą zmienić nasze poglądy czy uczucia. Wiedzę uzyskaną przez literaturę można sprowadzić do pewnych maksym, wskazówek, które są powszechnie znane

Informacje na temat bohaterów są ograniczone (tak jak informacje na temat ludzi, których znamy), ale zawsze konkretne. Nawet jeśli wkład ten uznamy za uniwersalny, to trzeba powiedzieć, że jest to uogólnienie, ale w bardzo niewielkim stopniu. Etyka, która lekceważy specyficzny kontekst jednostki, jest niedoskonała. Czymże są powieści, jeśli nie uniwersalnymi wskazówkami?, żaden tekst fikcyjny nie posiada przedmiotu konkretnego i uniwersalnego (Richard Hare): wkład literatury w etykę jest o tyle cenny, o ile jest uniwersalny. Literatura więc jest ciekawa dla etyków z punktu widzenia prezentowanych w niej typów ludzi czy rzeczy, a nie indywiduów.

Literatura jako pole refleksji moralnej Pewne powieści są w sposób niezastąpiony pracami z filozofii moralnej. Próbuję wyartykułować i objaśnić twierdzenie, że powieść może być paradygmatem aktywności moralnej. Filozofia moralna powinna zostać wzbogacona o literaturę, aby w pełni odpowiadać na potrzeby współczesnego człowieka (Arystotelesowska etyka + powieści Henry ego Jamesa)

Koncepcja wiedzy moralnej zdobywanej dzięki literaturze Wiedza moralna jest percepcją (H. James), a decyzje, wybory moralne opierają się jak pisał Arystoteles na percepcji. Projektowana moralność moralna postawa człowieka polegająca na byciu świadomym drobiazgów danych w doświadczeniu i byciu odpowiedzialnym za ich bogactwo Dzięki percepcji możliwy jest rozwój moralny (przykład z Prymatu dobra I. Murdoch)

Rola aktywności emocji podczas czytania literatura rodzi nieufność wobec konwencjonalnych poglądów i często boleśnie konfrontuje nas z naszymi myślami i intencjami. zapraszając do identyfikacji i emocjonalnej reakcji, podcina nasze obronne strategie, wymagając od nas zrozumienia i odpowiedzi na wiele trudnych sytuacji. zaprasza czytelnika do postawienia siebie w miejsce ludzi o różnych doświadczeniach Może wprowadzać czytelnika w nowe doświadczenie, jak i w to, co jest blisko i wydaje się powszechne, choć często jest przedmiotem ignorancji czy emocjonalnego odrzucenia. Powieść może być użytecznym pośrednikiem moralnej wyobraźni, za pomocą którego odkrywamy złożoność, trudności i dobro życia w społeczeństwie, i który pomaga członkom społeczeństwa radzić sobie w ich różnorodności i sprzecznościach.

Rola wyobraźni podczas czytania Nawiązywanie do wyobraźni w argumentacji filozoficznej nie jest nowe eksperymenty myślowe w fil. analitycznej Arystotelesowskie rozumienie wyobraźni (phantasia) jako umiejętności koncentrowania się na konkretnych jednostkowych rzeczach, obecnych i nieobecnych, i wybierania ich charakterystycznych właściwości. Wyobraźnia jest umiejętnością selekcji, odróżniania i określania rzeczy. Jest skupiona raczej na rzeczywistości niż na tworzeniu iluzji. Charlesa Dickensa koncepcja wyobraźni jako umiejętności widzenia jednej rzeczy jako drugiej, i jednej rzeczy w drugiej. Rozsądzająca wyobraźnia (deliberative imagination) umiejętność leżąca w samym sercu życia etycznego

Dlaczego powieść? Literatura posiada zdolność angażowania czytelnika w stały, przedłużony proces wydawania sądów etycznych Powieść eksponuje złożoność, zawiłość i trudności w podejmowaniu wyborów moralnych, akcentuje różnorodność, polifoniczność stanowisk, myślenia, ich współgranie bądź ścieranie się. Ukazuje również niedojrzałość życia polegającego na ustalaniu wszystkiego z góry zgodnie z pewnym systemem nienaruszalnych reguł Powieść reprezentuje człowieka jako istotę społeczną, żyjącą we wspólnocie