PROGRAM TERAPIA PRZEZ PLASTYKĘ Opracowała: Julita Jabłońska-Nowicka Opiniowała: Katarzyna Szapiel - 0 -
SPIS TREŚCI: 1. Wstęp..2. 2. Adresaci programu 2. 3. Miejsce i czas realizacji programu..2. 4. Cele edukacyjne zajęć Terapia przez plastykę..3. 4a. Cele kształcenia..3. 4b. Cele wychowania....3. 5. Treści nauczania...3. 5a. Działalność plastyczna....3. 5b. Techniki plastyczne i przykładowa tematyka....5. 6. Metody pracy....7. 7. Formy pracy...7. 8. Założone osiągnięcia uczniów. 7. 9. Ocenianie osiągnięć uczniów 8. 10. Uwagi do realizacji programu. 8. 11. Realizacja programu...9. - 1 -
1. WSTĘP Zajęcia plastyczne mają ogromną wartość rewalidacyjnoterapeutyczną w edukacji dzieci niepełnosprawnych intelektualnie, umożliwiają rozwijanie aktywności twórczej. Czynność: rysowania, malowania, lepienia jest dla dziecka radosną zabawą, sprawia przyjemność, uczy wytrwałości, odpowiedzialności, współpracy w zespole, a jednocześnie wykonywane działanie zmusza dziecko do zastanawiania się, dzięki czemu wzbogaca jego wyobrażenia. Działania plastyczne podejmowane z dziećmi mają ułatwić nawiązanie kontaktu emocjonalnego, sprzyjać budowaniu właściwych relacji nauczyciel-dziecko. Pozalekcyjne zajęcia plastyczne przez swoją różnorodność i większą swobodę działania, mogą w znacznym stopniu uwzględnić indywidualne zainteresowania uczniów. Do wykonania zadań dobrane są metody aktywizujące uczniów, jak i różnorodne techniki plastyczne. 2. ADRESACI PROGRAMU Adresatami programu są uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, z różnych grup wiekowych, zarówno ze szkoły podstawowej, gimnazjum i SPdP Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Pucku. 3. MIEJSCE I CZAS REALIZACJI PROGRAMU Program będzie realizowany na zajęciach pozalekcyjnych w budynku szkolnym SOSW w Pucku oraz w czasie: wyjść do muzeum, na wystawy, wernisaże, pracy w plenerze, uczestniczenia w koncertach, przedstawieniach teatralnych, konkursach plastycznych, integracyjnych warsztatach plastycznych. Czas realizacji programu jest przewidziany na pięć lat szkolnych od września 2009 r. do czerwca 2014 r.. - 2 -
4. CELE EDUKACYJNE programu Terapia przez plastykę. 4a. CELE KSZTAŁCENIA: - rozwijanie uzdolnień plastycznych uczniów, - ćwiczenie koordynacji wzrokowo-motorycznej uczniów, - ćwiczenie koncentracji uwagi oraz spostrzegawczości, - usprawnienie motoryki manualnej ( ćwiczenia rozluźniające napięcie mięśniowe, usprawniające staw nadgarstkowy, palce u rąk), - kształcenie procesu twórczego myślenia, - rozwijanie sprawności manualnych, orientacji przestrzennej i wyobraźni plastycznej, - rozwijanie zdolności wnikliwej obserwacji natury i zjawisk otaczającego świata. 4b. CELE WYCHOWANIA: - wdrażanie do współdziałania w grupie i pomagania sobie nawzajem, - kształcenie umiejętności korzystania z prostych narzędzi technicznych, - wdrażanie do przestrzegania zasad bezpieczeństwa, - poszanowanie pracy własnej i innych, - rozwijanie cech charakteru silnej woli, systematyczności, a przede wszystkim wiary we własne siły, - zapewnienie uczniom atmosfery ciepła i życzliwości, 5. TREŚCI NAUCZANIA 5a. DZIAŁALNOŚĆ PLASTYCZNA 1. Ćwiczenia ilustracyjne: - rozmieszczenie rysunku na płaszczyźnie, - kolor własny przedmiotów, - pojęcie przestrzeni (góra-dół, prawo-lewo, centrum - tło), - doświadczanie różnych kształtów, długości, grubości, linii (proste krzywe, łamane, koliste). - 3 -
2. Działania plastyczne w różnych technikach i materiałach: a) - rysowanie, - malowanie, - modelowanie, - konstruowanie, - wycinanie i wydzieranie, b) poznanie nowych technik: - dmuchany obrazek - collage, - wydrapanki, - papieroplastyka, c) własne niekonwencjonalne działanie plastyczne: - malowanie dłonią, - rozdmuchiwanie farb, - wymyślanie własnych technik. 3. Spotkanie z artystami - malarzem, rzeźbiarzem (pogadanka, prezentacja prac malarskich, ulubionych technik). 4. Kształtowanie otoczenia i form użytkowych: - oprawa plastyczna uroczystości szkolnych, - wykonywanie dekoracji na korytarzach szkolnych, - organizowanie wystawy prac dziecięcych w instytucjach pozaszkolnych(urzędy, biblioteki, przychodnie zdrowia, Sanepid, MOKSiR), 5. Udział w konkursach plastycznych. 6. Warsztaty integracyjne. 7. Wycieczka do muzeum. 8. Spacery - obserwacja otoczenia i zjawisk przyrody. - 4 -
5b. TECHNIKI PLASTYCZNE I PRZYKŁADOWA TEMATYKA TECHNIKI PLASTYCZNE 1.Techniki rysunkowe. Rysowanie: - kredą, - ołówkiem, - węglem rysunkowym, - kredką świecową, - kredką ołówkową, - mazakiem. - patykiem na mokrej klejówce, 2.Techniki malarskie. Malowanie: - akwarelą, - pastelami, - farbami kryjącymi, (tempera, plakatówka, farby klejowe) - tuszem, - pastą do zębów, 3.Techniki dekoracyjne na płaszczyźnie: - wydzieranka z gazet, papieru kolorowego, - wycinanka z papieru kolorowego, materiałów tekstylnych, - wydrapanka, (Arkusz brystolu zamalowujemy farbami akwarelowymi, np. w trzech kolorach w nieregularne plamy lub pasy. Gdy pomalowany brystol jest suchy, pocieramy całą jego powierzchnię świecą. Następnie wydrapujemy różne linie gwoździkiem lub nożem). - witraże papierowe, 4.Formowanie przestrzenne z różnych materiałów; papieroplastyka. PRZYKŁADOWA TEMATYKA Obrysowywanie dłoni i stóp ołówkiem. Uzupełnianie rysunku Twarz. Obrysowywanie przedmiotów. Ilustrowanie ulubionych postaci z bajek. Wystawa prac pod hasłem Kraina baśni. Rysowanie kredkami, mazakami znaki drogowe, droga do szkoły. Rysowanie węglem W kopalni. Malowanie barwnymi plamkami na temat Pory roku. Malowanie palcami. Malowanie farbami na dużych płaszczyznach przy użyciu różnej grubości pędzlu. Malowanie pastą do zębów na ciemnym tle. Malowanie pęczkiem waty Kropelki deszczu na szybie. Wydzieranka Warzywa, Grzybek. Wycinanie kolorowych liści z wycinanek, naklejanie wyciętych elementów na brystol. Wydrapanka Rybka. Witraż Okienko. Wycinanka kartki świąteczne. Wycinanie znaków drogowych, figur geometrycznych. Formowanie talerzyka. - 5 -
5.Modelowanie (lepienie i rzeźbienie) w: - plastelinie, - modelinie, - masie papierowej, - masie solnej, 6.Stemplowanie na papierze, płótnie, drukowanie korkiem. 7.Batik rysowanie świecą na papierze i malowanie tła akwarelą. 8.Technika dmuchanego obrazka (rozrabiamy farby plakatowe dużą ilością wody, tak jednak, aby kolory były intensywne. Za pomocą pędzla robimy na białym błyszczącym papierze kolorowe kleksy z farby i natychmiast rozdmuchujemy je przez słomkę w różnych kierunkach, tworząc różne kompozycje). 9.Technika natryskiwania: (sprasowaną, zasuszoną roślinę układamy na białym papierze, zwilżamy szczoteczkę do zębów i zanurzamy ją w farbie akwarelowej; następnie przez sito natryskujemy farbą powierzchnię papieru, gdy papier jest już lekko spryskany zdejmujemy roślinę i układamy ostrożnie obok uzyskanego kształtu ; ponownie przystępujemy do spryskiwania i w ten sposób otrzymujemy ten sam motyw jednak o innej intensywności barwy ). 10.Techniki różne. Kompozycja z plasteliny na tekturze. Ugniatanie kolorowych kuleczek z bibuły, naklejanie na kartę brystolu. Modelowanie w plastelinie, modelinie - Deszczowe okienko. Stemplowanie odtwarzanie kompozycji wg wzoru i przy użyciu stempla z ziemniaka, tuszu i farby. Drukowanie korkiem Motylek. Batik Co maluje mróz na szybie?. Tematyka pracy dowolna. Dmuchany obrazek. Natryskiwanie - Kwiatek. Praca grupowa Cztery pory roku, Wystawa prac plastycznych pod hasłem Idzie drogą pani jesień, Kolory jesieni, Jesienne obrazki. - zbieranie i gromadzenie darów jesieni ( liście, szyszki, kasztany, żołędzie, jarzębina), - kompozycje jesienne(np. bukiet z suszonych kwiatów i liści). - 6 -
6. METODY PRACY: -praktycznego działania, - aktywność twórcza, -poszukująca, -eksponująca, -podająca. 7. FORMY PRACY: - praca indywidualna i grupowa, - wycieczki i spacery, - uczestnictwo w koncertach, przedstawieniach teatralnych, konkursach plastycznych, wernisażach, - integracyjne warsztaty plastyczne. Metody, techniki oraz formy aktywności indywidualnej czy zbiorowej, stosowane przy realizacji programu, mają w jak największym stopniu zaspokoić potrzeby dzieci, rozwijać ich indywidualne zdolności i zainteresowania. Toteż pomocne w realizacji programu będą metody wspierania aktywności twórczej i edukacyjnej uczniów. 8. ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW. W wyniku realizacji programu Terapia przez plastykę każdy uczeń powinien: - stosować różne techniki plastyczne, - wyrażać swoje uczucia i emocje za pomocą podstawowych środków wyrazu plastycznego, - dobierać materiały i narzędzia odpowiednio do stosowanej techniki, - przygotować własny warsztat pracy zgodnie z podejmowanym działaniem, - umieć posługiwać się podstawowymi narzędziami i materiałami plastycznymi, - stosować różne techniki plastyczne w swoich pracach plastycznych poszukując nowych rozwiązań, - realizować własne pomysły i umieć je zaprezentować, - chętnie podejmować działania plastyczne dla wyrażania własnych obserwacji i przeżyć, - cenić i chronić wytwory artystyczne cudze i własne, - umieć współpracować w grupie. - 7 -
9. OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW Praca poszczególnych członków zespołu oceniana jest na bieżąco, w formie słownej podczas i po jej zakończeniu. Zawsze będzie to ocena pozytywna, ze szczególnym wskazaniem tych elementów, nad którymi uczeń powinien jeszcze popracować. Istotna jest pochwała oraz wskazywanie dobrych stron i rozwiązań zastosowanych przez ucznia np. aktywność, oryginalność, ciekawa kolorystyka, dobra kompozycja itp. Oceną w formie pisemnej będą dyplomy, wyróżnienia, listy gratulacyjne za udział w konkursach plastycznych, nagrody rzeczowe za udział w konkursach oraz dyplom i nagroda za uczestnictwo w zajęciach plastycznych na zakończenie każdego roku szkolnego. Powyższe formy oceny są atrakcyjne i motywujące uczniów do pracy, zapewniają bezstresowe uczestnictwo w zajęciach plastycznych. Do przeprowadzenia ewaluacji będzie służyła: - obserwacja pracy uczniów na zajęciach, - prowadzenie zeszytu obserwacji, - opinia uczestników zajęć na temat zajęć, w postaci ankiety badającej stopień zadowolenia uczestników i ich rodziców z przeprowadzonych zajęć, - analiza osiągnięć grupy i osiągnięć indywidualnych, - analiza wytworów uczniów, - pogadanka z grupą w zajęciach podsumowujących: co się udało, a czego nie udało się zrealizować i dlaczego. 10. UWAGI DO REALIZACJI PROGRAMU. Uczestnikami zajęć plastycznych będą uczniowie niepełnosprawni intelektualnie w stopniu umiarkowanym lub znacznym, dlatego stawiane zadania będą dostosowane do poziomu i możliwości wykonawców. Respektowana będzie zasada dobrowolności, stopniowania trudności i indywidualizacji. Zajęcia koła będą odbywały się raz w tygodniu. - 8 -
11. REALIZACJA PROGRAMU Program zajęć plastyczno terapeutycznych Terapia przez plastykę napisałam opierając się na moich wieloletnich doświadczeniach w pracy z dziećmi oraz pilotażowym Programie Koła Plastycznego, który został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Pedagogiczną i zatwierdzony do realizacji 30 sierpnia 2004 r. Program powstał z myślą o dzieciach o przeciętnych uzdolnieniach plastycznych, które wykazywały zainteresowanie twórczością artystyczną oraz o nauczycielach i rodzicach, którzy chcieli rozwijać zainteresowania dzieci, dać im autentyczną radość tworzenia. Twórczość plastyczna była niezmiernie bogatym źródłem satysfakcji, uczyła wytrwałości, odpowiedzialności, współpracy w zespole. Starałam się w sposób atrakcyjny, twórczy i pożyteczny zorganizować sposób spędzania wolnego czasu dla uczniów. We wstępie programu wyjaśniłam istotę zajęć oraz przedstawiłam ich krótką charakterystykę. Następnie określiłam cel ogólny, jakim jest wszechstronny rozwój osobowości dziecka i przygotowanie go do uczestnictwa w życiu kulturalnym, szczegółowe cele edukacyjne: kształcenia i wychowania oraz działania jakie dzieci będą podejmowały na zajęciach. Kolejno opisałam w programie treści nauczania na podstawie których ułożyłam tematykę zajęć plastyczno terapeutycznych. Do wykonania zadań dobrałam metody aktywizujące uczniów, jak i różnorodne techniki plastyczne. Prowadziłam społecznie pozalekcyjnie zajęcia plastyczne od września 2004 roku do chwili obecnej, w oparciu o opracowany program. Początkowo realizowanie programu traktowałam pilotażowo, aby się przekonać jakie są jego mocne i słabe strony. Po roku przeprowadziłam rozmowę z uczestnikami zajęć i ich rodzicami na temat realizacji programu zajęć plastycznych. Okazało się, że dzieci bardzo chętnie brały udział w zajęciach, konkursach plastycznych, organizowały wystawy swoich prac, poznawały nowe techniki, zdobywały nowe umiejętności plastyczne. Wyraziły również chęć udziału w zajęciach w przyszłym roku. W ramach zajęć plastyczno - terapeutycznych zostały zorganizowane warsztaty plastyczne, wystawy prac dziecięcych w szkole i poza szkołą, min. w Ratuszu Miejskim, Urzędzie Miasta i Gminy Pucka, Bibliotece Publicznej im. Zaślubin Polski z Morzem w Pucku, Powiatowej Bibliotece Publicznej im. A. Budzisza, Gimnazjum Publicznym im. MDL w Pucku, Szkole Podstawowej im. M. Zaruskiego, Puckich Przychodniach Zdrowia, Sanepidzie i MOKSiR w Pucku. Uczestnicy zajęć biorą systematyczny udział w przygotowaniu dekoracji w Ośrodku, scenografii imprez szkolnych. Zajęcie to, choć pracochłonne, stało się ważnym elementem ogólnego obrazu estetycznego placówki. - 9 -
- 10 -