Biuletyn Informacyjny Wydanie specjalne fot. VnGrijl, Licencja Creative Commons, flickr.com Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Szczecinie Al. Wojska Polskiego 67, Szczecin Tel. 91 455 35 69 Email: rodm@rodm-szczecin.pl
fot. aranjuez1404, flicker.com Czy euro się opłaca? Polska w perspektywie przyjęcia wspólnej waluty. Czy opłaca się Polsce przyjęcie wspólnej europejskiej waluty? Trudno powiedzieć, ponieważ opinie w tej kwestii są skrajnie podzielone. Można wyróżnić dwie frakcje: euro-sceptyków, którzy opowiadają się za polskim złotym oraz tzw. euro-entuzjastów, którzy podkreślają korzyści niosące ze sobą wejście Polski do strefy euro. Z formalnego punktu widzenia zastąpienie złotego przez euro nie jest pytaniem czy?, lecz kiedy?. Pełne uczestnictwo w UGW stanowi zobowiązanie Rzeczypospolitej jasno wyrażone w traktacie akcesyjnym podpisanym w Atenach 16 kwietnia i ratyfikowanym w ogólnonarodowym referendum 7 i 8 czerwca 2003 roku. Na mocy Artykułu 4 tegoż traktatu nałożony na Polskę obowiązek udziału w unii gospodarczej i walutowej Jakie kryteria należy spełnić żeby przyjąć euro? podlega jednak tymczasowemu odroczeniu. Długość trwania derogacji uzależniona jest od wypełnienia przez Polskę kryteriów konwergencji uzgodnionych w Maastricht, a obecnie zawartych w TFUE (art. 140 oraz protokół nr 13). Kryteria te, określane mianem nominalnych, to: 1. Zgodność ustawodawstwa krajowego, w tym statutu banku centralnego, z zapisami traktatowymi oraz statutami EBC i ESBC, które gwarantują bankom centralnym niezależność od instytucji Unii Europejskiej oraz rządów państw członkowskich; 2. Stabilność cen, czyli stopa inflacji nie przekraczająca średniej dla trzech państw Unii o najniższym współczynniku wzrostu cen o więcej niż półtora punktu procentowego; 3. Stabilna sytuacja finansów publicznych, czyli brak deficytu publicznego lub deficyt planowany i rzeczywisty nie większy niż 3 procent produktu krajowego brutto wyrażonego w cenach rynkowych oraz brak zadłużenia publicznego lub zadłużenie nie przekraczające 60 procent produktu krajowego brutto wyrażonego w cenach rynkowych;
4. Udział w Europejskim Systemie Walutowym i utrzymywanie kursu waluty narodowej w normalnym paśmie wahań wobec euro (±15 procent wobec uzgodnionego kursu centralnego); 5. Konwergencja stóp procentowych, przejawiająca się tym, że średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa nie przekracza średniej wartości stóp procentowych trzech państw członkowskich UE o najbardziej stabilnych cenach o więcej niż o 2 punkty procentowe. 1 Pomimo faktu, że wśród pięciu kryteriów kwalifikujących do członkostwa w unii gospodarczej i walutowej (UGW) znalazły się cztery wskaźniki ekonomiczne i tylko jedno kryterium prawne, jest Euro to projekt polityczny czy ekonomiczny? ona projektem politycznym. Ujmowana w szerokiej perspektywie, stanowi uwieńczenie pierwszego etapu integracji Europy, rozpoczętego w latach 50. XX wieku by ocalić wolnorynkową liberalną demokrację i zaprowadzić na kontynencie trwały pokój. Oznacza to, że unia walutowa jest nie tyle czynnikiem mogącym wpłynąć na tempo wzrostu gospodarczego, lecz warunkiem koniecznym by mógł on w ogóle mieć miejsce. W konsekwencji, jej ekonomiczna opłacalność zarówno w skali globalnej, jak i relatywnej schodzi na plan dalszy. Zastąpienie złotego przez euro stanowi przedmiot analizy ekonomicznej głównych instytucji publicznych zajmujących się finansami w Polsce (jak np. ekspertyza z 2012 roku rekomendująca wprowadzenie euro przygotowana dla Fundacji Schumana i Fundacji Konrada Adenauera). Do tego rodzaju opracowań obejmujących zagadnienia związane z tym tematem należą publikacje sporządzone przez Ministerstwo Finansów w 2005 roku oraz Bank Narodowy Polski w 2004 i 2009 roku. W raportach tych odniesiono się zarówno do przewidywanych szans i korzyści, jak i do potencjalnych zagrożeń, a także spodziewanych kosztów. fot. A. Bęben, www.nettg.pl.. 1 A. Rogut, Przygotowania Polski do przyjęcia euro, www.nbpportal.pl, data dostępu: 18.10.2013 r.
NBP podsumowało, że w związku z wejściem do strefy euro Polska w ciągu dziesięciu lat zyska dodatkowe 2,1%- 7,5% PKB. Do pozytywnych następstw związanych z przyjęciem euro zaliczono: wpływ na rynki finansowe poprawa poziomu integracji rynków oraz stworzenie szansy poprawy stabilności instytucji finansowych; bezpieczeństwo finansowe w przypadku popadnięcia polskich banków albo Polski w trudności finansowe, inne kraje strefy euro mają obowiązek udzielić im pomocy; bezpośrednie korzyści związane z redukcją kosztów transakcyjnych i ryzyka kursowego. 2 Z ekonomicznego punktu widzenia wejście do strefy euro niesie ze sobą korzyści. Na przykład usuwa koszty transakcyjne i ryzyko kursowe czyli wymiany euro na złotówkę i złotego na euro. Takie transakcje kosztują, według wyliczeń Jakie korzyści przyniesie euro? ekonomistów polskich obywateli i naszych przedsiębiorców ok. 6-8 mld zł rocznie. Kolejną korzyścią byłyby niższe stopy procentowe, a zatem niższe kredyty. Korzyści z tego tytułu mogłoby wynieść 12-14 mld zł rocznie. Kolejnym plusem przystąpienia Polski do strefy euro byłby niższe koszty obsługi długu publicznego. W ocenie ekonomistów dołączenie do strefy euro jest dobrym pomysłem. Pozostaje pytanie kiedy. Musi być kurs, który daje szansę na utrzymanie konkurencyjności średniego państwa, jakim jest Polska. Do pozostałych korzyści można zaliczyć te związane z oceną sytuacji makroekonomicznej: zwiększenie stabilności makroekonomicznej; ograniczenie spekulacji walutowych; ograniczenie ryzyka wystąpienia kryzysu walutowego; wzrost wiarygodności prowadzonej polityki pieniężnej; wzrost wiarygodności polityki fiskalnej związany z zobowiązaniami wynikającymi z Pakietu Stabilności i Wzrostu; poprawa ocen ratingowych. Wyżej wymienione publikacje zwracają jednocześnie uwagę, że część spośród wymienionych następstw ma charakter potencjalny i może być uwarunkowana przeprowadzeniem określonych zmian, takich jak reforma finansów publicznych, czy też redukcja długu publicznego. Zauważa się również, że wiele pozytywnych następstw przyjęcia euro materializuje się w dłuższym okresie. Skala wielu spośród spodziewanych korzyści trudna jest do ścisłego określenia, jednak ekonomiści próbują oszacować część z nich. Np. koszty transakcyjne w prowadzonym przez Polskę handlu zagranicznym wynosiły w 2008 roku ok. 1,0-1,5% 2 Ile naprawdę kosztowałoby nas euro?, www.wp.pl, data dostępu: 18.10.2013 r.
PKB, przy czym 70% eksportu i 60% importu rozliczano w euro. Poza wymienionymi korzyściami Polska uzyska też większy wpływ na podejmowanie decyzji w ramach całej UE. 3 strefy euro: A Jakie negatywny skutki może przynieść wprowadzenie euro? Z kolei po stronie kosztów i zagrożeń wymienia się następujące negatywne konsekwencje wejścia do długookresowe, średniookresowe, krótkookresowe. Koszty długookresowe to przeniesienie polityki pieniężnej na szczebel wspólnotowy zwraca się jednocześnie uwagę na konieczność uwzględnienia aspektów globalizacji, które zdecydowanie ograniczają realną możliwość prowadzenia autonomicznej polityki monetarnej (w tym utrata możliwości korzystania z kursu walutowego jako narzędzia polityki dostosowawczej). Koszty rezygnacji z autonomii w tym zakresie oceniono na 0,055% długookresowej konsumpcji; możliwy obowiązek pomocy potencjalnym unijnym bankrutom sumę wartą 1/3 funduszy strukturalnych, jakie Polska otrzyma z Unii Europejskiej w latach 2014-2020 oraz solidarne ratowanie zagrożonych banków, tak jak w przypadku Hiszpanii. Do średniookresowych można zaliczyć zagrożenia dotyczące przyjęcia niekorzystnego kursu konwersji; ryzyko pogorszenia się konkurencyjności gospodarki związane z możliwością wzrostu kosztów pracy; zagrożenia dotyczące różnic inflacyjnych w obrębie unii walutowej; przeznaczenie na walkę z kryzysem zadłużenia ok. 3,5 procent tzw. Mechanizmu Stabilności, (~2,8 miliarda euro) oraz gwarantowanie do 24,3 miliarda euro pożyczek, jakie maksymalnie może udzielić fundusz tzw. Mechanizmu Stabilności. Wśród krótkookresowych można wymienić m.in. zagrożenia związane z uczestnictwem w ERM II np. ryzyko wystąpienia tzw. zjawiska trójkąta niemożności, efekty cenowe dotyczące wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego oraz związane z tym negatywne konsekwencje iluzji euro, a także zjawiska związane z dążeniem do stosowania ceny atrakcyjnej całkowity możliwy wpływ tych zjawisk na wzrost wskaźnika CPI oceniono na 3,29% przy założeniu, że dostosowania będą mieć charakter asymetryczny, czy też inne koszty związane z wprowadzeniem euro do obiegu gotówkowego i bezgotówkowego emisja monet, wymiana automatów, wymiana cenników, zmiany w systemach komputerowych etc. jak również koszty przeprowadzenia kampanii informacyjnej. 4 W porównaniu do krajów strefy euro Polakom daleko jeszcze do ich poziomu zamożności, ale najwyraźniej uczą się na błędach innych przede wszystkim trzymają wzrost wydatków publicznych pod kontrolą. Według literatury przedmiotu Polska stale ulepsza swoje środowisko gospodarcze i w 2010 r. znalazła się wśród 15 krajów, które najbardziej poprawiły swój wynik. Mimo, że Polska w ciągu minionych pięciu lat 3 Raport na temat pełnego uczestnictwa RP w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2009, s. 12-18. 4 Koszty mogą się pojawić jeszcze przed przyjęciem wspólnej waluty, www.rp.pl, data dostępu: 18.10.2013 r.
zdecydowanie poprawiła swoje prawodawstwo i odniosła znaczące sukcesy na polu walki z korupcją, pozostało jeszcze bardzo wiele do zrobienia. W przeciwieństwie do Grecji Polska wciąż musi się zmagać z dziedzictwem czterdziestu lat komunizmu. Polska musi przede wszystkim obniżyć koszty i uciążliwości związane z założeniem firmy, zmniejszyć górne stawki podatkowe, ograniczyć wydatki publiczne w stosunku do PKB, lepiej chronić własność prywatną i zliberalizować rynek pracy. Warto dodać, iż Polska jest w innej sytuacji niż np. Słowacja. Jest to znacznie większy kraj, choć w ujęciu globalnym to także mała i otwarta gospodarka. Niestety, w związku z kryzysem pogorszyły się warunki. Uważam, że Polska zyskałaby na przystąpieniu do strefy euro. Najlepsza strategia to dalsze rozwijanie konkurencyjności, spełnienie wymogów przystąpienia i zyskanie możliwości wyboru członkostwa w euro strefie. Istota jest też przyszła sytuacja w krajach eurolandu. Konieczne będzie wprowadzenie zmian. Unii monetarnej będzie musiała towarzyszyć unia fiskalna. Jest to dziś źródło wielu problemów. Ważna będzie też forma tej unii. Niekorzystny scenariusz dla Polski to taki, w którym jest ona bardzo silna i scentralizowana na poziomie UE, przewiduje redystrybucję oraz transfery. Do wspólnej refleksji na temat euro oraz perspektywy jego wprowadzenia zapraszamy już 24.10.2013r. w Auli Uniwersytetu Szczecińskiego o godzinie 13.00. W debacie udział wezmą: prof. zw. dr hab. Małgorzata Zaleska - członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego, prof. zw. Zapraszamy do debaty! dr hab. Stanisław Flejterski - Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług, Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Uniwersytetu Szczecińskiego, prof. dr hab. Zbigniew Galor - Instytut Socjologii, Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Szczecińskiego, dr Marek Zwolankowski - Katedra Finansów, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego, Katedra Finansów, Paweł Szynkaruk - dyrektor naczelny PŻM, Prezes Związku Armatorów Polskich, Dariusz Więcaszek Prezes Północnej Izby Gospodarczej w Szczecinie.
Skontaktuj się z nami: al. Wojska Polskiego 67, Szczecin tel.: 91 455 35 69 email: rodm@rodm-szczecin.pl Znajdź nas w internecie www.rodm-szczecin.pl www.facebook.com/rodmszczecin twitter: RODM_Szczecin