Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej

Transkrypt

1 Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej

2 Prawno-konstytucyjne aspekty wprowadzenia euro w Polsce dr Tomasz SŁOMKA Decyzję o wprowadzeniu wspólnej europejsk i e j wa l u t y p o d j ą ł s a m su w e r e n (n a r ó d ) w drodze referendum. Aby ten cel zrealizować, potrzebne są nie tylko odpowiednie parametry makroekonomiczne, ale również zmiany przepisów Konstytucji RP dotyczących funkcji Narodowego Banku Polskiego. Wspólna waluta: zagrożenie dla niepodległości i suwerenności państwa? Problem wspólnej waluty euro często ujmowany jest w kategoriach niepodległości i suwerenności państwa. Zwolennicy wiązania tych kwestii uważają, że państwo, rezygnując z własnej, narodowej waluty, oddaje Unii Europejskiej fundamentalną część swojego władztwa i kompetencji. Nie są to argumenty znajdujące odzwierciedlenie w Konstytucji RP. Jej art. 9 stanowi bowiem, iż Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego (dotyczy to z ate m r ów n i e ż t r a k t at u a kce s y j n e g o z 2003 r., na mocy którego nasz kraj zobowiązał się przyjąć wspólną walutę), ponadto w świetle art. 90 Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać instytucji międzynarodowej kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach (czyli ograniczyć suwerenność państwa polskiego). Może się to dokonać w ramach specjalnie utrudnionej procedury. Umowę międzynarodową, na mocy której przekazuje się wspomniane kompetencje organów władzy państwowej, ratyfikuje (zatwierdza) prezydent RP za zgodą parlamentu (zgoda ta w formie ustawy uchwalana jest większością dwóch trzecich głosów w obydwu izbach parlamentu) lub za zgodą suwerena (narodu) w drodze referendum. Decyzja taka musi zatem być należycie legitymizowana przez kwalifikowaną większość przedstawicieli suwerena zasiadających w parlamencie lub bezpośrednio przez naród. Jest to procedura trudniejsza niż zmiana Konstytucji RP, przewidziana w art. 235 ustawy zasadniczej. Przypomnieć należy, że traktat akcesyjny przesądzający o wprowadzeniu w Polsce euro został ratyfikowany po referendum przeprowadzonym 7 i 8 czerwca 2003 r. W dniu 11 maja 2005 r. Trybunał Konstytucyjny wydał orzeczenie stwierdzające, że traktat akcesyjny jest zgodny z Konstytucją RP. Trybunał przypomniał jednocześnie, że umowy międzynarodowe, o których mowa w art. 90, nie mogą posłużyć do 1

3 Prawno-konstytucyjne aspekty wprowadzenia euro w Polsce przekazania kompetencji w zakresie, który powodowałby, iż Rzeczpospolita Polska nie może funkcjonować jako państwo suwerenne i demokratyczne. Reasumując, można stwierdzić, że: zapowiedź wprowadzenia wspólnej waluty euro nie narusza zasady, że państwo polskie jest podmiotem suwerennym. Potwierdza to orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; ograniczenie suwerenności państwa polskiego (w tym wprowadzenie euro) dokonuje się za pomocą trudnej procedury (przewidzianej przez Konstytucję RP, czyli najwyższe prawo Rzeczypospolitej Polskiej), która nie może być przeprowadzona bez udziału samego suwerena l u b j e g o p r z e d s t a w i c i e l i z a s i a d a j ą c y c h w Sejmie i Senacie. Czy referendum jest właściwą drogą wprowadzenia euro? W dyskusji politycznej odbywającej się w Polsce pojawiła się propozycja przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego, na mocy którego obywatele mieliby rozstrzygnąć, czy zgadzają się na odejście od polskiego złotego i wprowadzenie euro. W świetle obowiązującego po 1 maja 2004 r. porządku prawnego nie jest to możliwe. Decyzja o wprowadzeniu euro już zapadła, i to wskutek przywołanego wcześniej referendum z 2003 r. Obywatele, akceptując przystąpienie Polski do Unii Europejskiej na podstawie traktatu akcesyjnego z 2003 r., przesądzili jednocześnie o wprowadzeniu wspólnej waluty (czyli przystąpieniu RP do sieci państw UE tworzących i realizujących wspólną politykę monetarną). Nie przesądzono natomiast o terminie wprowadzenia euro. Zależy to od spełnienia kryteriów konwergencji, wśród których można wymienić przykładowo: odpowiedni poziom deficytu budżetowego (udział deficytu w PKB nie może przekraczać 3 procent) oraz długu publicznego (jego udział w PKB nie powinien być wyższy niż 60 procent, o czym zresztą i obecnie stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji RP), a także określoną stopę inflacji (nie może przekraczać o więcej niż 1,5 punktu procentowego inflacji trzech państw członkowskich o najbardziej stabilnych cenach). Należy również przejść okres stabilizowania kursu waluty w ramach mechanizmu ERM II. Z tego punktu widzenia wątpliwy wydaje się pomysł przeprowadzenia referendum na temat terminu wprowadzenia euro. Suweren nie jest bowiem w stanie odpowiedzialnie rozstrzygnąć, w którym momencie zaistnieją sprzyjające zmianie pieniądza warunki natury gospodarczej. Należy zatem stwierdzić, że decyzja o przyjęciu wspólnej waluty została już podjęta. Stanowi o tym traktat akcesyjny będący częścią porządku prawnego Polski. Niezbędna jest natomiast zmiana Konstytucji RP oraz innych aktów prawnych, np. ustawy o Narodowym Banku Polskim. Zakres zmian konstytucyjnych Nowelizacja Konstytucji RP winna dotyczyć przede wszystkim art. 227, wedle którego centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski, któremu przysługuje 2

4 Prawno-konstytucyjne aspekty wprowadzenia euro w Polsce wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Ponadto NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza (konstytucja nie używa nazwy polski złoty!). Po wprowadzeniu euro NBP nie zostanie zlikwidowany wejdzie on do Eurosystemu, który tworzą narodowe banki centralne wraz z Europejskim Bankiem Centralnym. Eurosystem prowadzi jednolitą politykę pieniężną państw posiadających wspólną walutę. Zatem zmiana w przypadku przywołanego artykułu konstytucji polegać będzie przede wszystkim na wykreśleniu przepisu o wyłącznym prawie emisji pieniądza, ustalaniu polityki pieniężnej oraz o wyłącznej odpowiedzialności za wartość polskiego pieniądza. Zmiany obejmą też ust. 6 rzeczonego artykułu konstytucji stanowiący, że jeden z organów NBP Rada Polityki Pieniężnej ustala coroczne założenia polityki pieniężnej oraz składa Sejmowi sprawozdania z wykonania tychże założeń. Ustawodawca będzie musiał rozstrzygnąć o celowości utrzymania Rady Polityki Pieniężnej lub o znaczącej zmianie jej kompetencji. Zmiana Konstytucji RP wydaje się konieczna w ostatnim etapie przygotowań do wprowadzenia euro. W okresie przejś c i o w y m ( t j. o k r e s i e f u n k c j o n o w a n i a ERM II) mogą obowiązywać dotychczasowe rozwiązania. 3

5 Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej informator przygotowany w ramach kampanii informacyjnej Euro w Polsce w roku 20...?. Kampania dofinansowana ze środków Narodowego Banku Polskiego. organizatorzy kampanii: Fundacja Universitatis Varsoviensis Fundacja Fundusz Pomocy Studentom Parlament Studentów RP Niezależne Zrzeszenie Studentów patron honorowy kampanii: Przewodnicząca Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich opracowanie informatora: projekt okładki Anna Paź grafika Anna Paź layout i skład Marcin Frontczak adiustacja Anna Książkowska wydawca: Fundacja Universitatis Varsoviensis Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część ani całość tej publikacji nie może być bez zgody wydawcy reprodukowana, użyta w innej publikacji ani przechowywana w jakiejkolwiek bazie danych.