Kod europejskich procesów integracyjnych 1

Podobne dokumenty
Integracja europejska w okresie przemian. Aspekty ekonomiczne

Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG

Wydział: Politologia. Politologia

2. Zadania Tryb podejmowania decyzji i organizacja pracy... 57

Unia Europejska - charakterystyka (zarys treści na potrzeby ćwiczeń z zakresu KPP UE)

Wymagania edukacyjne przedmiotu Edukacja Europejska

Spis treści. Wstęp...: 9

UNIA EUROPEJSKA. organizacja funkcjonowanie korzyści. Praca zbiorowa pod redakcją naukową Małgorzaty Duczkowskiej-Piaseckiej

Unit 3-03/ Kompetencje Unii. Zasady strukturalne

Wykaz skrótów... 8 Przedmowa CZĘŚĆ I Wzajemne relacje między konstytucją państwa członkowskiego a prawem UE wybrane problemy

Dobre rządy i kryzys Unii Europejskiej

Spis treści: Od autorów Wykaz skrótów CZĘŚĆ I PRAWO INSTYTUCJONALNE

PYTANIA EGZAMINACYJNE DLA KIERUNKU STUDIÓW EUROPEISTYKA I STOPIEŃ OGÓLNE

WIELOPOZIOMOWEZARZĄDZANIEWUNIEUROPEJSKIEJ-ROLASAMORZĄDÓW

Spis treści. Poszczególne rozdziały napisali 13 Od autorów 17 Wykaz skrótów 21

Rola ETS w ochronie praw i wolności jednostki

Flaga Unii Europejskiej

Spis treści: Wykaz skrótów Przedmowa (Artur Kuś)

Cezary Kosikowski, Finanse i prawo finansowe Unii Europejskiej

Prawo pierwotne i prawo wtórne

Przesłanki i geneza procesu integracji europejskiej

System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ

STUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

Droga Polski do Unii Europejskiej

KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: POLITYKI SZCZEGÓŁOWE UNII EUROPEJSKIEJ 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA

A KRYSTYNA WIADERNY-BIDZIŃSKA

KOMUNIKAT KOMISJI. Zwiększone zaangażowanie na rzecz równości między kobietami i mężczyznami Karta Kobiet

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA kierunek: politologia NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

SPIS TREŚCI. III.2.2. Definicja i cele... 92

STUDIA PODYPLOMOWE PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

11294/09 TRANS 257 AVIATION 96 MAR 96 ENV 457 ENER 234 IND 76

Arkadiusz Domagała. ntegracia. olski. z Unią Europejską

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Integracja europejska. Wydział Socjologiczno-Historyczny. Instytut Nauk o Polityce

2020 dokąd zmierzamy, czyli o największych wyzwaniach rozwoju

Jerzy Jendrośka Polityka energetyczna i ochrona środowiska w Unii Europejskiej:

STUDIA PODYPLOMOWE PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0048/160

KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ

Sylabus przedmiotu / modułu kształcenia - (studia podyplomowe)

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 14 listopada 2014 r. (OR. en)

Jacek Szlachta Korzyści ze współpracy makroregionalnej perspektywa europejska i krajowa. Kraków, 20 kwiecień 2012

Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro finansowane przez Narodowy Bank Polski

HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

KONFERENCJE MIĘDZYRZĄDOWE

PYTANIA EGZAMINACYJNE DLA KIERUNKU STUDIÓW EUROPEISTYKA I STOPIEŃ

INTEGRACJA EUROPEJSKA IMPLIKACJE DLA POLSKI. Praca zbiorowa pod redakcją Jacka Czaputowicza

Obszar strategiczny Metropolia Poznań

Warunki działalności i rozwoju

1.Pojęcie i charakter prawa podatkowego UE

Zasada demokratycznego państwa prawnego. Olga Hałub Katedra Prawa Konstytucyjnego

1. Proces integracji europejskiej

WSPÓLNE DEKLARACJE UMAWIAJĄCYCH SIĘ STRON DO POROZUMIENIA

Spis treści. Wstęp Dariusz Rosati Część I. Funkcjonowanie strefy euro

Wyznaczanie granic miejskich obszarów funkcjonalnych a zasięg działania rzeczywistych partnerstw między-samorządowych

KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW. w ramach UNII EUROPEJSKIEJ. Implikacje dla Polski B

KONKURENCJA PODATKOWA UNII EUROPEJSKIEJ

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0249/13. Poprawka. Liadh Ní Riada, Xabier Benito Ziluaga w imieniu grupy GUE/NGL

Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej z perspektywy politologicznej

INSTYTUCJE GOSPODRKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek-Andrzejewska

PL Zjednoczona w różnorodności PL B8-0441/3. Poprawka. Igor Šoltes w imieniu grupy Verts/ALE

Spis treści. Wstęp... Wykaz skrótów... DZIAŁ PIERWSZY. PODSTAWY PRAWA... 1

I.Zawody I stopnia. Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG"

Część pierwsza TEORIA INTEGRACJI, CHARAKTER PRAWNY, STRUKTURA, ZAKRES PRZEDMIOTOWY I ZASADY DZIAŁANIA UNII EUROPEJSKIEJ

European Council conclusions on completing EMU 1

Spis treści WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP

BIULETYN 8/2017. Punkt Informacji Europejskiej EUROPE DIRECT - POZNAŃ. Demokracja w Unii Europejskiej

Spis treści Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty 1. Uwagi wstępne 2. Europeizacja prawa administracyjnego

UCHWAŁA NR XIV/289/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 23 listopada 2015 r.

Prawo Unii Europejskiej zagadnienia egzaminacyjne (2014/2015)

problemy polityczne współczesnego świata

Problemy polityczne współczesnego świata

Polska polityka imigracyjna a rynek pracy

Reforma polityki spójności po 2013 r.

Warszawa, październik 2009 BS/140/2009 ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA O DEMOKRACJI

STUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

ROZWÓJ ORAZ POLITYKA GOSPODARCZA POLSKI

Egzamin licencjacki na kierunku socjologia zagadnienia. Zagadnienia ogólne

Witam serdecznie na cyklu wykładów z podstaw prawa ustrojowego UE.

Julia Jarnicka. aplikant radcowski PIERÓG & Partnerzy

Program współpracy gminy Dzierżoniów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w roku Wstęp

Przedmowa. Część 1 TEORIE POLITYCZNE. 1. Co to jest polityka? 2. Rządy, systemy i ustroje. 3. Ideologie polityczne XIII

Pierwsza polska prezydencja w Unii Europejskiej

Rozwój turystyki - rola ROT i współpraca z LGD

Wniosek DECYZJA RADY

POLITYKA SPÓJNOŚCI NA LATA

Współczesne systemy polityczne. Wykład 1

Polityka liberalizacji rynku przewozów kolejowych w Unii Europejskiej a pozycja i rola organów regulacyjnych w poszczególnych państwach członkowskich

UCHWAŁA NR 99/XII/15 RADY GMINY NOWA RUDA. z dnia 24 listopada 2015 r.

TEORIE STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Finansowanie UE Budżet UE. Dr Agnieszka Nitszke PE, wykład 2016/17

Polskie referendum akcesyjne

Księgarnia PWN: Jacek Czaputowicz - Teorie stosunków międzynarodowych. Wprowadzenie 11

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0392/28. Poprawka. Jörg Meuthen w imieniu grupy EFDD

Anonimowy i okazjonalny charakter

EUROPEISTYKA UKSW Program kształcenia na studiach stacjonarnych I i II stopnia, rok akademicki 2012/13

Spis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia

KLASA II GIMNAZJUM. Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej. Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca

Transkrypt:

Prof. nadzw. UW, dr hab. Robert Grzeszczak Katedra Prawa Europejskiego Kod europejskich procesów integracyjnych 1 Wspólnoty Europejskie to projekt elit, który powstał w wyniku pragmatycznych aspiracji i kompromisów, których treść określili tzw. ojcowie założyciele (de Gaulle, Schuman, Adenauer czy de Gasperi). Pierwsze dwie dekady istnienia Wspólnot, lata 1945-1975, są znane jako czas gospodarczej chwały. Zbiegły się one bowiem z okresem koniunktury gospodarki światowej. W efekcie udawało się znakomicie połączyć projekt elit politycznych z korzyściami dla społeczeństw, a w imię efektywności ucięto dyskusję o (nie)demokratyczności projektu integracyjnego (Majone). Od początku istnienia procesu integracji europejskiej, jej wymiar gospodarczy był motorem rozwoju. Miał on być realizowany poprzez ustanowienie wspólnego rynku, a także w dalszej perspektywie, unii walutowej. Towarzyszyć temu miało osiągniecie niezakłóconej konkurencji oraz realizacja wspólnych polityk (wspólnej polityki handlowej, rolnej, transportowej, rybołówstwa) oraz innych polityk (np. polityki w sferze społecznej, polityki w dziedzinie środowiska naturalnego, polityki w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju). Procesy integracyjne kształtowały się w określonych powojennych realiach politycznych i w szczególnym, kryzysowym, otoczeniu gospodarczym, przybierając konkretne funkcjonalne cele, m.in. zapobieżenie wojnie na kontynencie między państwami uczestniczącymi w integracji gospodarczej. Wskazywane dotąd cele (i osiągnięcia) Unii Europejskiej takie jak zapewnienie pokoju w Europie czy rozwój gospodarczy albo przestały ludzi przekonywać, albo wcale nie są lepiej dzięki członkostwu w UE osiągane. Projekt europejski i tzw. metoda wspólnotowa koncentrowały się na celu integracji. 1 Szerzej na ten temat zob. m.in.: R. Grzeszczak, Kod europejskich procesów integracyjnych (w:) Prawo Europejskie w Praktyce, nr 10 (100) 2012 r., s. 43-48, zob także G. Majone, Europe as the Would-be World Power, Cambridge 2009. str. 1

Stąd pojawiają się głosy, że posiada ona swoistą, funkcjonalną i odmienną od systemów państwowych, formę legitymizacji, nie odwołującej się do klasycznych demokratycznych reguł. Model integracji gospodarczej ma wpisany konflikt miedzy demokracją i efektywnością. Z jednej strony uprawnienia Komisji Europejskiej naruszają demokratyczne zasady znane w demokratycznych państwach prawa, z drugiej zaś strony, jej profesjonalizacja zbliża UE do modelu zarządzania biurokratycznego, czyni ją efektywną, a ów efektywność legitymizuje działania (tzw. model funkcjonalny legitymizacji). Integracja przynosiła niezaprzeczalne korzyści gospodarcze i z biegiem lat przekuwała motywację polityczną w gospodarczą. Od początku integracja była też projektem stricte politycznym, kreowanym, tak jak polityka zagraniczna, w salonach rządów, z dala od parlamentów i społeczeostw. UE wykształciła swój własny modus operandi, który wciąż jest praktykowany. Unijny kod integracyjny dotyczy m.in. 1. sposobu podejmowania decyzji (politycznych) i forsowania ich w państwach członkowskich. Ten swoisty, unijny, styl nie jest ujęty w żadnym dokumencie, nie wynika też z traktatów stanowiących UE. 2. Dodatkowo w miejsce tradycyjnego podejścia dualistycznego, które odróżnia sprawy wewnętrzne prawa publicznego państwa od międzynarodowego prawa publicznego w XXI wieku wkracza coraz silniej model monizmu. 3. Dodatkowo traktaty założycielskie uzyskały konstytucjonalny status. 4. TSUE wyłowił z ich ducha normatywną autonomię europejskiego porządku prawnego, co w efekcie trwale rozdzieliło go od międzynarodowego porządku prawnego. 5. Trybunał uznał także pierwszeństwo prawa unijnego przed krajowym, łącznie z krajowym prawem konstytucyjnym. Cechą charakterystyczną prawodawstwa unijnego jest tendencja do ciągłego wzrostu prawotwórczej aktywności administracji, która organizując na masową skalę zaspokajanie potrzeb zbiorowych, wytwarza swoiste podsystemy prawa. str. 2

Modyfikują one często normy prawne najwyższej rangi, często kształtują sytuację prawną i faktyczną obywateli, a to pociąga za sobą osłabienie legitymizacji prawa. Gdy wziąć zatem pod uwagę to, że podstawowym źródłem prawa w UE są decyzje podejmowane przez egzekutywy państw członkowskich na forum Rady, przy ogromnym udziale administracji unijnej (Komisji Europejskiej), otrzymujmy obraz osobliwych uwarunkowań prawnych systemu rządów w UE. 6. Kod integracji europejskiej opiera się także na pomieszaniu i przeplataniu kompetencji Unii i państw członkowskich (niem.: Kompetenzverflechtung) i niewielki zakres autonomii decyzyjnej obu poziomów systemu UE (unijnego i państw). 7. Podział władz w Unii Europejskiej nie opiera się na zasadzie trójpodziału władzy, a na zasadzie równowagi instytucjonalnej. To ona jest ramą dla systemu rządów w UE. To dlatego państwa członkowskie (ich rządy) były gotowe przyjąć nowy, ponadnarodowy porządek prawny UE, na rzecz którego przekazały wykonywanie części swoich kompetencji, ponieważ same były aktywną częścią sprawowania władzy w tym nowym porządku prawnym. UE, niejako rekompensując przekazywane kompetencje, oferuje nowe możliwości państwom członkowskim, przez to, że mają one prawo uczestniczyć w tworzeniu polityk, które będą realizowane i obowiązujące na terenie wszystkich państw członkowskich UE (wymiar wewnętrzny) i wobec państw trzecich (wymiar zewnętrzny). Naczelną zasadą operacyjną było i jest nadanie integracji w państwach członkowskich priorytetowego charakteru, bez względu na to, o jakim obszarze integracyjnym jest mowa i jakich wartości dotyczy. Priorytet ten dotyczył nawet (a może zwłaszcza) zasady demokracji. Kod unijnego operowania to przede wszystkim polityka faktów dokonanych (fr. fait accompli). W efekcie czyni się bezużyteczną publiczną debatę i działania opozycji w państwach członkowskich. Monnet wprost twierdził, że tak długo, jak ludzie nie będą gotowi do wspierania integracji należy ją rozwijać bez mówienia im zbyt wiele o tym co się dzieje. Metoda faktów dokonanych posłużyła wprowadzeniu w życie unii walutowej, nim udało się wypracować porozumienie co do unii politycznej. str. 3

Kryzys UE - bez zrozumienia unijnego modus operandi, tj. unijnego kodu postępowania, tj. charakterystycznego i z reguły powtarzalnego sposobu postępowania w kluczowych kwestiach, nie sposób zrozumieć kryzysu samej Unii. W UE nierzadko mamy do czynienia z zintegrowanymi różnorodnościami. Jednak za zaawansowanym stopniem integracji nie podąża proces unifikacji. Stąd wynikają strukturalne problemy, odrębności w prowadzeniu szeregu polityk, odmienności perspektyw i interesów. Integrowanie odrębności zamiast unifikacji nawiązuje do retoryki integrowanych i podzielnych suwerenności państw członkowskich. Model ten od pewnego już czasu charakteryzuje stosunki prawno-polityczne w UE i jej relacji z państwami członkowskimi. Oznacza on także, że UE w pewnym momencie rozwoju (w latach 90) stała się antytezą państwa narodowego (członkowskiego). Rok 1992 był ustrojowo krytyczny, gdy struktura o charakterze gospodarczym, z przyjętym w latach 50 modelem integracyjnym, zaczęła się przekształcać w polityczną hybrydę ustrojową. Jeśli z doświadczeń ostatnich pięćdziesięciu lat płynie jakiś jasny wniosek, to jak podkreśla to G. Majone, jest nim to, że w warunkach demokratycznych każdy sterowany z góry przez elity polityczne projekt integracyjny może dojść na tyle daleko, na ile jest legitymizowany efektywnością lub demokracją. Jednak nowe problemy przestawiają zwrotnice starych perspektyw, a co może i ważniejsze, otwierają się perspektywy nowe, umożliwiające nam dostrzeżenie różnych możliwości działania. Kryzys finansowy w strefie euro sprawił, że ponownie ukazał się problem utrzymania spójności Unii Europejskiej i co za tym idzie jej wiarygodności w stosunkach globalnych. Tak jak doświadczała tego wielokrotnie UE - kryzysy stanowią znakomitą trampolinę do podjęcia działań, na które nie zdecydowano by się w innych (spokojniejszych) realiach politycznych i gospodarczych. Czy Ukraina ożywi WPZiB???? Otwartym zagadnieniem, jest to czy opowiedzenie się za zjednoczeniem w różnorodności dotyczy każdej sfery integracyjnej? str. 4

W UE obserwujemy bardzo silny konflikt imperatywów wolnego rynku i siły regulacyjnej polityków przy ich słabości merytorycznej (można mówid o wspominanym konflikcie dyskursu prawnego i politycznego). W Eurostrefie powinien powstad, nieco w kolizji z zasadą zjednoczenia w różnorodności wspólny rząd gospodarczy, poddany demokratycznej kontroli. Dałoby to legitymację dla podejmowanych działao bez odwoływania się do 28 odrębnych procedur paostw członkowskich. Jednak tak długo jak nie zbudujemy narodu i tożsamości europejskiej, tak długo UE będzie unią polityczną budowaną na piasku, czego dowodzi aktualny kryzys, który stawia pod znakiem pytania takie fundamentalne zasady integracyjne jak lojalnośd i solidarnośd. W dobie kryzysu mówi się o potrzebie rezurekcji Europy. Ma się tu na myśli odrodzenie Europy, oznaczające przyjęcie wspólnotowej perspektywy, opartej o zasadę lojalności i solidarności, podjęcia decyzji co do formy politycznej do jakiej zdążają procesy integracyjne. W świetle kryzysu polityki gospodarczej i kryzysu fiskalnego oznacza to potrzebę stworzenia efektywnych i legitymizowanych struktur instytucjonalnych. Dla zarządzania UGiW potrzebny jest wspólny finansowy rząd (kosmopolityczny rząd gospodarczy), sprawujący nadzór nad budżetami państw członkowskich strefy euro. Rzecz jest niezwykle delikatna i trudna. Rząd gospodarczy w zakresie polityk budżetowych wypierałby rządy narodowe, jak miałby być kontrolowany przez parlamenty narodowe? Jaki byłby związek z Parlamentem Europejskim i pozostałymi instytucjami oraz źródłami prawa pierwotnego i pochodnego i procedurami decyzyjnymi? Wagę problemów pokazuje idea unii fiskalnej, zbliżająca się, choć formalnie poza ramami strukturalnymi Unii Europejskiej, do modelu rządu gospodarczego UE. str. 5