Witam serdecznie na cyklu wykładów z podstaw prawa ustrojowego UE.

Transkrypt

1 EUROPEISTYCZNE PODYPLOMOWE STUDIA UNIWERSYTECKIE CENTRUM EUROPEJSKIE UNIWERSYTET WARSZAWSKI EDYCJA XX 2009/2010 DR PATRYCJA DĄBROWSKA WYKŁAD PODSTAWY PRAWA USTROJOWEGO (INSTYTUCJONALNEGO) UNII EUROPEJSKIEJ Szanowni Państwo, Witam serdecznie na cyklu wykładów z podstaw prawa ustrojowego UE. Wykład obejmuje główne zagadnienia systemowe z zakresu prawa UE czyli: charakter UE i unijne zasady ustrojowe, rodzaje aktów prawnych i zasady stosowania prawa UE na płaszczyźnie krajowej, system ochrony prawnej, oraz pozycję jednostki w UE. Poszczególne tematy będą przedstawione w świetle zmian i reform przewidywanych przez Traktat z Lizbony. W załączeniu szczegółowy kalendarz i tematyka spotkań oraz zarys treści kolejnych wykładów; wraz ze wskazaniem użytecznych pozycji literaturowych i adresów internetowych gdzie można znaleźć dokumenty, orzecznictwo i informacje o prawie UE. Ponadto, na zajęcia będą przygotowywane dodatkowe materiały. Wszelkie pytania i wątpliwości proszę kierować na mój adres p.dabrowska@uw.edu.pl Do zobaczenia na pierwszych zajęciach Patrycja Dąbrowska 1

2 KALENDARZ I TEMATYKA ZAJĘĆ ZAJĘCIA 1 WPROWADZENIE DO SYSTEMU PRAWA UE UNIA A PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE ( ) CZ. I: WPROWADZENIE DO PRAWA UE. 1. Struktura i charakter UE 2. Podstawowe pojęcia 3. Cechy UE jako organizacji międzynarodowej i ponadnarodowej 4. Cele i zadania UE, obszary współpracy państw członkowskich, charakter integracji: pozytywna i negatywna 5. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa oraz Wspólny Obszar Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości zarys problematyki 6. Znaczenia reformy UE zmiany wprowadzone przez Traktat z Lizbony ( TL ) CZ. II: PODZIAŁ KOMPETENCJI POMIĘDZY UE A PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE 1. Zasada kompetencji przyznanych a. Kompetencje w sferze wewnętrznej b. Rodzaje i charakter harmonizacji c. Kompetencje w stosunkach zewnętrznych 2. Zasady określające cechy prawa wspólnotowego względem prawa krajowego wzmianka ZAJĘCIA 2 PODSTAWOWE ZASADY USTROJOWE UE ŹRÓDŁA PRAWA UE I ICH ZNACZENIE W PORZĄDKACH KRAJOWYCH ( ) CZ. I: GŁÓWNE ZASADY USTROJOWE UE. 1. Zasada kompetencji przyznanych i zasada równowagi instytucjonalnej 2. Zasada pomocniczości (subsydiarności) 3. Zasada proporcjonalności 4. Zasada lojalności (solidarności) 5. Zasada niedyskryminacji 6. Zasada poszanowania wolności, demokracji i praw człowieka 7. Zasada rządów prawa 2

3 CZ. II: ŹRÓDŁA PRAWA UE. 1. Rozróżnienie prawa pierwotnego i pochodnego (wtórnego) 2. Ogólne zasady prawa jako źródło prawa 3. Traktaty 4. Umowy międzynarodowe Unii Europejskiej/ Wspólnoty Europejskiej 5. Akty prawa pochodnego 6. Wybór aktu prawnego 7. Nowe podejście do harmonizacji i znaczenie prawa miękkiego 8. Możliwości derogacji przez państwa członkowskie od prawa UE 9. Konsekwencje zmian wynikających z Traktatu z Lizbony ZAJĘCIA 3 PRAWO UE W PORZĄDKACH PRAWNYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH (I) ( ) CZ. I: PRAWO UE A PRAWO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH 1. Autonomia prawa UE 2. Zasada pierwszeństwa prawa UE/wspólnotowego wobec prawa krajowego w odniesieniu do poszczególnych źródeł prawa 3. Bezpośrednie stosowanie oraz bezpośrednia skuteczność prawa UE/wspólnotowego w odniesieniu do poszczególnych źródeł prawa CZ. II: STOSOWANIE PRAWA UE PRZEZ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE 1. Zasada autonomii proceduralnej i organizacyjnej państw członkowskich 2. Zasada zdecentralizowanego wdrażania prawa UE 3. Zasada efektywności prawa UE/wspólnotowego zakres i skutki ZAJĘCIA 4 PRAWO UE W PORZĄDKACH PRAWNYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH (II) ( ) CZ. I: STOSOWANIE PRAWA UE W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH OBOWIĄZKI ORGANÓW KRAJOWYCH STANOWIĄCYCH I STOSUJACYCH PRAWO 1. Zapewnianie efektywnego stosowania prawa UE przez organy i sądy krajowe 2. Podstawowe wiadomości na temat wdrażania prawa wspólnotowego do prawa krajowego a. Obowiązki organów krajowych b. Metody implementacji prawa wspólnotowego c. Treść i formy implementacji 3

4 3. Pro-unijna interpretacja prawa krajowego (tzw. skutek pośredni prawa UE) 4. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej państwa wobec jednostek za naruszenie prawa UE/wspólnotowego a. Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej b. Realizacja roszczeń odszkodowawczych 5. Efektywna ochrona prawna jednostek CZ. II: ZAPEWNIANIE SKUTECZNOŚCI PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ W SYSTEMACH KRAJOWYCH PODSUMOWANIE NA TLE PRZYKŁADÓW I ROZWIĄZAŃ Z SYSTEMU PRAWA POLSKIEGO CZ. III: PODSTAWOWE INFORMACJE DOTYCZACE SYSTEMU OCHRONY PRAWNEJ W UE 1. Sady krajowe jako tzw. sądy wspólnotowe odróżnienie 2. Charakterystyka właściwości Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji i Sąd ds. Służby Publicznej) 3. Podział zadań pomiędzy sądami oraz jurysdykcja sporna (rodzaje skarg) i niesporna ( ) ZAJĘCIA 5 OCHRONA PRAWNA ORAZ POZYCJA JEDNOSTKI W UE CZ. I: WSPÓŁPRACA SĄDÓW KRAJOWYCH Z EUROPEJSKIM TRYBUNAŁEM SPRAWIEDLIWOŚCI W RAMACH PROCEDURY WNIOSKÓW O ORZECZENIE WSTĘPNE 1. Podział ról pomiędzy Trybunałem Sprawiedliwości, a sądami krajowymi 2. Sądy upoważnione do kierowania wniosków o orzeczenie wstępne 3. Przedmiot wniosków (wykładnia i badanie legalności prawa wspólnotowego) 4. Obowiązek, a uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie wstępne 5. Skutki orzeczeń wstępnych i przykłady spraw polskich CZ. II: SYSTEM SKARG I ODPOWIEDZIALNOŚĆ PAŃSTWA ZA DZIAŁANIA WBREW PRAWU UE 1. Spory pomiędzy instytucjami: skargi o stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego i na bezczynność organów 2. Kontrola legalności aktów prawnych i skarga na bezczynność organów ze strony podmiotów prywatnych Odpowiedzialność państw za naruszenie prawa wspólnotowego przed ETS 3. Odpowiedzialność odszkodowawcza Wspólnoty Europejskiej - wzmianka CZ. III: POZYCJA JEDNOSTKI W UE 1. Obywatelstwo UE i podstawowe uprawnienia 2. Prawo do efektywnej ochrony prawnej 3. Ochrona praw podstawowych 4. Karta Praw Podstawowych UE oraz znaczenie reformy z TL 4

5 POLECANA LITERATURA I UŻYECZNE ŹRÓDŁA INFORMACJI: PODRĘCZNIKI I ARTYKUŁY: J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i Prawo Unii Europejskiej. Podręcznik dla kierunków zarządzania i administracji, LexisNexis, Warszawa 2008 J. Barcz (red.), Ustrój Unii Europejskiej (wydanie zbiorowe, tomy I-XII), Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2009 (lub podstawowe tomy II, IV-V z tej samej serii) J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2006 (wyd. 3) J. Barcz, E. Kawecka-Wyrzykowska, K. Michałowska-Gorywoda, Integracja europejska, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2007 Wróbel A. (red.), Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Kraków, Zakamycze, 2005 Wróbel A. (red.), oraz K. Kowalik-Bańczyk i M. Szwarc-Kuczer, (redaktorzy tomu) Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, t. II, Warszawa 2007 P. Craig, G. de Burca, EU law Text Cases and Materials, Oxford OUP 2008 K. Kowalik-Bańczyk/ M. Szwarc Traktat z Lizbony reforma czy jej pozory?, Studia prawnicze, nr 1/2008, PAN INP, Warszawa Sprawy międzynarodowe, nr 4/2007 (część artykułowa numeru poświęcona TL zespół autorów), PISM, Warszawa KOMENTARZE: Mik C., Czapliński Wł., Traktat o Unii Europejskiej, Warszawa, Dom Wydawniczy ABC, Wróbel A. (red.), Traktat ustanawiający WE Komentarz, Wolters Kuwer, Warszawa AKTY PRAWNE: Traktat o Unii Europejskiej (TUE) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (do wejścia w życie Traktatu z Lizbony= Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską) Ustawa o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczpospolitej Polskiej w Unii Europejskiej Dziennik Ustaw z 2004 r., Nr 52, poz. 515 ze zmianami Traktaty są dostępne w różnych zbiorach: ważne aby było to wersji ze zmianami wynikającymi z TL: Przewodnik po Traktacie z Lizbony Traktaty stanowiące Unię Europejską J. Barcz, LexisNexis, Warszawa 2008 lub Traktat z Lizbony. Ujednolicone teksty Aktów Podstawowych Unii Europejskiej, R. Bujalski, P. Łędzki, Wolters Kluwer Polska - OFICYNA, 2008 Traktat o UE i Traktat o funkcjonowaniu UE (po wejściu w życie TL) wersje skonsolidowane [TUE i TFUE w wersji zmienionej Traktatem z Lizbony z 13 grudnia 2007 r.] są dostepne: Akty prawne dostępne są także na stronach Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej: ocategory= 5

6 ORZECZNICTWO EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI: Zbiory orzeczeń: Prawo Wspólnot Europejskich. Orzecznictwo, Wł. Czapliński, R. Ostrihansky, P. Saganek, A. Wyrozumska, Wyd. Scholar, Warszawa, Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, R. Skubisz (red.); wprow. E. Skrzydło- Tefelska, R. Skubisz, A. Wróbel; Warszawa, C. H. Beck, Prawo Unii Europejskiej Casebook, cz. I, II, J. Barcz, W. Góralski, I. Kolowca, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2007 Bazy danych orzecznictwa ETS: Serwer UE EUR-lex lub Trybunału Orzeczenia historyczne w języku polskim: UŻYTECZNE BAZY DANYCH: Serwer UE, baza EUR-lex Procedura legislacyjna UE (kolejne etapy i dokumenty): Obserwatorium legislacyjne Parlamentu Europejskiego: (j. ang.) Rejestr dokumentów Rady Unii Europejskiej Rejestr dokumentów Komisji Europejskiej oraz dokumentów komitetów komitologicznych (j. ang) Urząd Komitetu Integracji Europejskiej WIADOMOŚCI BIEŻĄCE: Serwisy informacyjne: (j.pol); (j.ang); oraz codzienne wiadomości prasowe Komisji Europejskiej (j. ang) 6