Polityka liberalizacji rynku przewozów kolejowych w Unii Europejskiej a pozycja i rola organów regulacyjnych w poszczególnych państwach członkowskich

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Polityka liberalizacji rynku przewozów kolejowych w Unii Europejskiej a pozycja i rola organów regulacyjnych w poszczególnych państwach członkowskich"

Franciszek Markiewicz
8 lat temu
Przeglądów:

1 Polityka liberalizacji rynku przewozów kolejowych w Unii Europejskiej a pozycja i rola organów regulacyjnych w poszczególnych państwach członkowskich Ogólnopolska Konferencja Naukowa Konsument na rynku kolejowych przewozów pasażerskich. Łódź, 25 maja 2016 r.

2 The only place where all the railway actors meet is?

3 Liberalizacja a deregulacja Liberalizacja rynku jest na ogół łączona z jego demonopolizacją oraz deregulacją, rozumianą jako odejście od nadmiaru sztywnych regulacji i ścisłego, szczegółowego oraz permanentnego nadzoru nad rynkiem. W europejskim transporcie kolejowym, wraz z jego liberalizacją rośnie zakres dość szczegółowych regulacji w postaci rozbudowanych dyrektyw, ustaw krajowych oraz rozporządzeń wykonawczych. Wobec tego można postawić pytania: Czy liberalizacja transportu kolejowego może prowadzić do wzrostu regulacji?

4 Deregulacja Liberalizacja Konkurencja

5 Celem liberalizacji rynku kolejowego jest: stworzenie warunków do wytworzenia się konkurencyjnego rynku transportu kolejowego i umożliwienie wejścia na ten rynek nowym podmiotom; Metody: oddzielenie zarządzania infrastrukturą kolejową od przewoźników zagwarantowanie dostępu do krajowej sieci kolejowej dla przedsiębiorców kolejowych z innych państw członkowskich stworzenie jednakowych warunków funkcjonowania wszystkich przedsiębiorstw kolejowych na krajowych rynkach oraz na obszarze całej Wspólnoty ujednolicenie rozwiązań technicznych

7 Konkurencja na rynku przewozów kolejowych Bezpośrednio między firmami, które mają zagwarantowany dostęp do istniejącej infrastruktury kolejowej, przy czym są tu możliwe zasadniczo trzy przypadki: 1. infrastruktura jest w posiadaniu jednej z nich, 2. różne części sieci infrastrukturalnej są w posiadaniu różnych firm, które udostępniają ją sobie nawzajem, 3. infrastruktura jest oddzielona od działalności przewozowej i zarządzana przez niezależne przedsiębiorstwo (zarządcę infrastruktury). Jest to najpowszechniejszy model konkurencji w krajach UE, także w Polsce. W przewozach pasażerskich przykładem jest konkurencja PKP Intercity Przewozy Regionalne w segmencie przewozów międzywojewódzkich.

8 Regulator rynku instytucja powołana przez państwo do sprawowania nadzoru nad określonym rynkiem. Istnienie regulatora rynku daje możliwość władczego kształtowania sytuacji prawnej i ekonomicznej podmiotów działających na rynku. W tym znaczeniu mamy do czynienia z publicznoprawną (administracyjnoprawną) metodą regulacji rynku. Wiąże się z nią kreowanie norm obligatoryjnych: nakazów, zakazów i uprawnień taka regulacja jest typowa dla sektorów infrastrukturalnych;

9 Organy władzy publicznej uczestniczące w kształtowaniu polityki liberalizacji transportu kolejowego: Organy Unii Europejskiej Administracja rządowa Samorząd Terytorialny

10 Rozwój instytucji regulacyjnych transportu kolejowego w krajach Unii Europejskiej Art. 30 dyrektywy 2001/14 daje swobodę wyboru formy organizacyjno prawnej takiej instytucji. W Unii Europejskiej istnieją aktualnie trzy modele wykonywania funkcji regulacyjnych w transporcie kolejowym: - poprzez ministerstwo właściwe do spraw transportu - poprzez urzędy, łączące nadzór nad zagadnieniami technicznymi z nadzorem nad rynkiem - poprzez specjalny urząd regulacyjny nadzorujący tylko udostępnianie infrastruktury kolejowej a także udostępnianie innych sieci infrastrukturalnych Który model najbardziej sprzyja rozwojowi konkurencji na rynku przewozów kolejowych?

Zgodnie z art. 10.7 Dyrektywy nr 2001/12/WE oraz art.

11 Zgodnie z art Dyrektywy nr 2001/12/WE oraz art. 30 Dyrektywy nr 2001/14/WE w każdym kraju członkowskim UE miał być powołany urząd regulacyjny (Regulatory Body), którego podstawowym zadaniem będzie nadzór nad niedyskryminacyjnymi warunkami dostępu do infrastruktury kolejowej, systemem ustalania i pobierania opłat oraz przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.

12 W Polsce regulatorem rynku kolejowego jest Prezes Urzędu Transportu Kolejowego. Urząd Transportu Kolejowego został powołany na mocy ustawy z 23 marca 2003 roku o transporcie kolejowym, na bazie istniejącego do tej chwili Głównego Inspektoratu Kolejnictwa. Prezes UTK jest centralnym organem administracji rządowej będącym krajową władzą bezpieczeństwa i krajowym regulatorem transportu kolejowego w rozumieniu właściwych przepisów Unii Europejskiej z zakresu bezpieczeństwa i regulacji transportu kolejowego oraz organem wyznaczonym w świetle przepisów rozporządzenia WE 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady, dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym.

13 Kompetencje Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (UTK) w obszarze regulacji rynku kolejowego: Najważniejsze kompetencje Prezesa UTK: licencjonowanie transportu kolejowego nadzór nad opatami za dostęp do infrastruktury i zatwierdzenie stawek nadzór nad równoprawnym traktowaniem przez zarządców wszystkich przewoźników kolejowych nadzór nad zawieraniem umów o udostępnienie infrastruktury kolejowej prowadzenie postępowań w zakresie wydawania decyzji w sprawie otwartego dostępu opiniowanie projektów planów transportowych opiniowanie projektów umów o świadczenie usług publicznych zbieranie i analiza informacji dotyczących rynku przewozów kolejowych

14 Jednym z kluczowych zagadnień jest niezależność organów regulacyjnych, którą uznaje się za ustrojową cechę danego podmiotu rozumianą wewnątrzorganizacyjnie i zewnętrznie.

Porównanie zakresu działalności regulatorów rynku kolejowego powołanych i funkcjonujących w różnych krajach UE pokazuje, że role i zadania urzędów

15 Porównanie zakresu działalności regulatorów rynku kolejowego powołanych i funkcjonujących w różnych krajach UE pokazuje, że role i zadania urzędów regulacyjnych, stopień ich niezależności oraz umiejscowienie w systemie instytucjonalnym sektora kolejowego oraz systemie administracji rządowej istotnie się różnią.

16 Pozycja i rola regulatora transportu kolejowego w Niemczech niem. Bundesnetzagentur (BNetzA) - utworzony w 2004 roku regulacja rynku kolejowego i dostępu do infrastruktury w celu rozwoju i promowania zrównoważonej konkurencji, z tymże nie obejmuje swoim działaniem tylko rynku kolejowego, ale również inne rynki infrastrukturalne np. telekomunikacyjny. nie zajmuje się regulacją bezpieczeństwa ( ta problematyka leży w zakresie kompetencji Federalnego Urzędu Kolejowego (niem. Eisenbahn-Bundesamt EBA) co do zasady organ niezależny, ale podlega nadzorowi Ministerstwa Spaw Gospodarczych i Energii co ciekawe EBA prowadzi również nadzór na inwestycjami budowlanymi w zakresie infrastruktury kolejowej.

17 Pozycja i rola regulatora transportu kolejowego we Francji- Autorité de Régulation des Activités Ferroviaires (ARAF) - utworzony w latach ograniczony do sektora kolejowego nie zajmuje się regulacją bezpieczeństwa ( ta problematyka leży w zakresie kompetencji EPSF (fr. Etablissement Public de Sécurité Ferroviaire) organ niezależny

18 Pozycja i rola regulatora transportu kolejowego w Wielkiej Brytanii -Office of Rail Regulation (ORR) - utworzony w (1993 Office of the railway regulator ) 2003 r. ograniczony do sektora kolejowego, łącznie z nadzorem nad bezpieczeństwem bardzo szerokie kompetencje, zbliżone do urzędu ochrony konkurencji i konsumentów organ niezależny

19 Pozycja i rola Prezesa UTK w projektowanej nowelizacji ustawy o transporcie kolejowym- wersja z 29 kwietnia 2016 r. Obecny stan prawny: Projekt nowelizacji: - brak kadencyjności - może być w każdej chwili odwołany przez Prezesa Rady Ministrów - nadzór sprawowany przez Ministra właściwego ds. transportu - kadencyjność (5 lat) - wprowadzenie przesłanek ustawowych, od których uzależniona jest możliwość odwołania Prezesa UTK - nadzór sprawowany przez Prezesa RM

W literaturze naukowej podkreśla się, że podstawową cechą ustrojową, która może zagwarantować prawidłowe wykonywanie kompetencji przez organy regulacyjne, jest ich niezależność.

20 W literaturze naukowej podkreśla się, że podstawową cechą ustrojową, która może zagwarantować prawidłowe wykonywanie kompetencji przez organy regulacyjne, jest ich niezależność. Cecha ta warunkuje skuteczność regulacji. Jakkolwiek podnosi się również argument, że wszelkie cechy ustrojowe organu administracji związane z jego pozycją w strukturze aparatu administracji publicznej, statusem prawnym, relacjami podporządkowania lub nadrzędności (w układzie hierarchicznego podporządkowania lub nadzoru) stanowią punkt odniesienia także dla organów regulacyjnych, o ile rozpatrywane są w perspektywie niezależności. Poza tą perspektywą cechy te nie są typowe dla organów regulacyjnych. Charakteryzują one wszystkie centralne organy administracji rządowej, a więc i organy regulacyjne, ale nie stanowią żadnej differentia specifica organów regulacyjnych. Niezależność organów regulacyjnych postrzegana jest w kategoriach wolności od wpływów i nacisków politycznych oraz niezależności od wpływów branżowych wynikających z określonych interesów uczestników rynku Aleksandra Wiktorowska, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego. Zagadnienia administracyjnoprawne, Warszawa 2013, s

21 Dziękuję za uwagę.

Podobne dokumenty

Regulacja sektora transportu kolejowego zagadnienia wprowadzające

Regulacja sektora transportu kolejowego zagadnienia wprowadzające Łukasz Gołąb Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego