Modernizacja oświetlenia. w istniejących budynkach

Modernizacja oświetlenia w istniejących budynkach

Modernizacja oświetlenia w istniejących budynkach

Autor: mgr inż. Janusz Strzyżewski Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej. Ma wieloletnie doświadczenie w projektowaniu, budowie i eksploatacji instalacji elektrycznych oraz oświetlenia we wszystkich rodzajach budownictwa. Członek Centralnego Kolegium Sekcji Instalacji i Urządzeń Elektrycznych, członek Polskiego Komitetu Oświetleniowego SEP, członek Izby Inżynierów Budownictwa. Autor wielu artykułów publikowanych w poradniku Instalacje elektryczne w praktyce. Wydawca: Monika Kijok Redakt or p r owadz ą cy: W iesław Waliszewski Opra co wanie graficzne okł adki: P iotr Fedorczyk Koor dynat or pr oduk cji: Mariusz Jezierski Kor ekt a: Zespół ISBN 978-83-269-3817-7 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2015 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa, tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10 Skład i łamanie: Ireneusz Gawliński Druk: MDruk Publikacja Modernizacja oświetlenia w istniejących budynkach chroniona jest prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w niej bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Niniejsza publikacja została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Modernizacja oświetlenia w istniejących budynkach wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków. Informujemy, że Państwa dane osobowe będą przetwarzane przez Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Łotewska 9a, w celu realizacji niniejszego zamówienia oraz do celów marketingowych przesyłania materiałów promocyjnych dotyczących innych produktów i usług. Mają Państwo prawo do wglądu oraz poprawiania swoich danych, a także do wyrażenia sprzeciwu wobec ich przetwarzania do celów promocyjnych. Podanie danych jest dobrowolne. Zapewniamy, że Państwa dane nie będą przekazywane bez Państwa wiedzy i zgody innym podmiotom.

Spis treści Spis treści Od redaktora...5 Optymalizacja zużycia energii na oświetlenie w przepisach i normach Prawo budowlane i rozporządzenie o warunkach technicznych...7 Normy...8 Dopuszczalne wartości mocy jednostkowej oświetlenia...9 Maksymalna wartość wskaźnika EP...12 Wpływ dobrego oświetlenia na wyniki pracy Zwiększenie wydajności i zmniejszenie liczby błędów...15 Dostosowanie oświetlenia do wieku użytkowników...17 Poprawa efektywności oświetlenia bez wymiany źródeł światła Czynniki decydujące o efektywności oświetlenia...18 Układy automatycznego sterowania oświetleniem...21 Wymiana źródeł światła, opraw i osprzętu Cechy wybranych źródeł światła...23 Świetlówki...26 LED...28 Porównanie strumieni świetlnych...31 Wymiana opraw oświetleniowych...32 Wymiana osprzętu pomocniczego...33 Dobór źródeł światła dla domu jednorodzinnego i mieszkania...33 Prezentacja i porównanie przykładowych rozwiązań Pomieszczenie biurowe...39 Sale lekcyjne...46 3

Spis treści Wnętrza przemysłowe...50 Zagrożenia związane z użytkowaniem nowoczesnych źródeł światła Zagrożenia promieniowaniem elektromagnetycznym...60 Zagrożenia promieniowaniem optycznym...65 Zalecenia dotyczące bezpiecznego stosowania zamienników...67 Bibliografia...70 4

Od redaktora Od redaktora W dużej liczbie budynków oświetlenie jest eksploatowane od wielu lat. Przez ten czas naturalnemu zużyciu uległy nie tylko źródła światła, ale także odbłyśniki, klosze i rastry w oprawach oświetleniowych. Skutkiem jest znaczne pogorszenie efektu oświetleniowego przy niezmienionej mocy pobieranej przez sprzęt oświetleniowy. Oznacza to wymierne straty finansowe. Zmniejszyć je można na kilka sposobów: odpowiednio konserwując zamontowane urządzenia oświetleniowe, stosując systemy automatycznego sterowania oświetleniem, odnawiając ściany pomieszczeń itp. Najskuteczniejszym krokiem jest jednak zastąpienie mniej efektywnych źródeł światła nowymi lampami o wysokiej skuteczności i trwałości. Mam przyjemność przekazać Państwu publikację przygotowaną przez specjalistę do spraw oświetlenia. Omówione są w niej m.in. sposoby utrzymania dobrej efektywności już zainstalowanego sprzętu oświetleniowego. Przede wszystkim jednak znajdą w niej Państwo porady, jak modernizować oświetlenie, by było ono efektywne ekonomicznie, zgodne z nowymi przepisami (to wymóg prawny dotyczący przebudowywanych budynków) i bezpieczne dla użytkowników. To ważne, bo żaden z zamienników standardowych żarówek nie wytwarza pól elektromagnetycznych, które oddziaływałyby na ludzi w sposób zbliżony lub lepszy niż pola emitowane przez żarówki. Także ze względu na zagrożenie promieniowaniem optycznym nowe źródła światła należy instalować zgodnie z zasadami przedstawionymi w publikacji. Zapraszam do lektury Wiesław Waliszewski redaktor prowadzący 5

Modernizacja oświetlenia w istniejących budynkach Optymalizacja zużycia energii na oświetlenie w przepisach i normach Prawo budowlane i rozporządzenie o warunkach technicznych Urządzenia oświetleniowe mają znaczący udział w ogólnym bilansie energetycznym budynków. Wprawdzie przepisy nakazują stosowanie rozwiązań zapewniających optymalizację zużycia energii elektrycznej wykorzystywanej na cele oświetleniowe w nowo budowanych lub przebudowywanych obiektach, ale zdrowy rozsądek nakazuje stosowanie tych zaleceń w miarę możliwości także w budynkach istniejących. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r. nr 243, poz. 1623, aktualizowany na bieżąco tekst jest dostępny na stronie Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego: www.gunb.gov.pl) w art. 5 ust. 2 nakazuje użytkować obiekt budowlany w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej, dotyczy to także urządzeń oświetleniowych. Należy przy tym zdawać sobie sprawę, że oprawy oświetleniowe i źródła światła ulegają w trakcie użytkowania naturalnemu zużyciu. W wyniku tego obniża się ich efektywność energetyczna. Aktem wykonawczym do ustawy Prawo budowlane jest rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. nr 75, poz. 690 z późn. zm.). Także ten akt prawny aktualizowany na bieżąco jest dostępny na wymienionej wcześniej stronie GUNB. W dokumen- 7

Modernizacja oświetlenia w istniejących budynkach cie tym zawarto m.in. ogólne zalecenia dotyczące oświetlenia elektrycznego, odsyłając w szczegółach do powołanych w rozporządzeniu Polskich Norm zestawionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Normy W załączniku jest m.in. norma precyzująca wymagania oświetleniowe. Jest to Norma PN-EN 12464 1:2012P Światło i oświetlenie Oświetlenie miejsc pracy Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach. W normie tej zawarto zalecenia w zakresie optymalizacji rozwiązań oświetleniowych pod kątem zmniejszenia zużycia energii elektrycznej. Należy pamiętać, że określone w normie parametry oświetlenia są wartościami eksploatacyjnymi, muszą być więc utrzymane przez cały okres użytkowania urządzeń oświetleniowych. W dużym stopniu decyduje o tym współczynnik utrzymania określany przez projektanta w dokumentacji, a zależny od przyjętego systemu konserwacji. W dyrektywie europejskiej 2002/91/EC dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków nie zapomniano o oświetleniu elektrycznym. Wśród norm wspierających dyrektywę znalazła się także jedna dotycząca oświetlenia. Jest to PN-EN 15193:2010P Charakterystyka energetyczna budynków Wymagania energetyczne dotyczące oświetlenia. Norma zawiera tablicę, w której umieszczone są wskaźniki dla oświetlenia poszczególnych rodzajów budynków. Analizując wartości zawarte w powyższej normie (tabela 1), należy zwrócić uwagę na zależność ich wartości od przyjętego systemu sterowania oświetleniem. Im ten system jest bardziej rozbudowany, tym wartość wskaźników niższa, a w efekcie mniejsze zużycie energii elektrycznej. 8