Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 5 Równowaga długookresowa parytet siły nabywczej Leszek Wincenciak Wydział Nauk Ekonomicznych UW
2/31 Plan wykładu: Parytet siły nabywczej Parytet siły nabywczej w wersji absolutnej Parytet siły nabywczej w wersji względnej Burgereconomics Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Efekt Balassy-Samuelsona Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie
Parytet siły nabywczej 3/31 Parytet siły nabywczej (PPP) Parytet siły nabywczej (PPP) wywodzi się z prawa jednej ceny (LOOP) Prawo jednej ceny homogeniczny produkt na jednym rynku powinien być sprzedawany po jednakowej cenie, niezależnie od kraju pochodzenia Wersja absolutna: poziom cen we wszystkich krajach jest taki sam w przeliczeniu na wspólną walutę Wersja względna: zmiana poziomów cen mierzonych w jednej waluciewewszystkichkrajachpowinnabyćtakasama
Parytet siły nabywczej 4/31 Parytet siły nabywczej w wersji absolutnej Parytet siły nabywczej w wersji absolutnej Zasada parytetu siły nabywczej w wersji absolutnej stwierdza, że kurs walutowy powinien być równy relacji cen takich samych koszyków konsumpcyjnych wyrażonych w dwóch różnych walutach. Np. jeśli pewien koszyk konsumpcyjny kosztuje w Europie 100 euro oraz ten sam koszyk kosztuje w USA 133 dolary, to kurs walutowy, cena euro wyrażona w dolarach, powinien wynieść 133/100 = 1.33 USD/EUR. E = P P
Parytet siły nabywczej 5/31 Parytet siły nabywczej w wersji względnej Parytet siły nabywczej w wersji względnej Zasada parytetu siły nabywczej w wersji względnej stwierdza, że zmiana kursu walutowego powinna być równa różnicy w zmianach poziomów cen wyrażonych w dwóch różnych jednostkach pieniężnych. Np. jeśli ceny w strefie euro wzrosły przeciętnie o 3%, zaś w USA o 2,4%, to zgodnie z zasadą PPP w wersji względnej euro ulegnie deprecjacji w stosunku do dolara o około 0,6%. ΔE E = ΔP P ΔP P
Parytet siły nabywczej 6/31 Burgereconomics Burgereconomics Tab. 1. Ceny Big Maca wg magazynu The Economist, styczeń 2013 Kraj Waluta P E P[USD] E [PPP] +/ USA USD 4.37 1 4.37 1.00 Wlk. Brytania GBP 2.69 0.63 4.27 0.62 2.29% Chiny CNY 16.00 6.22 2.57 3.66 41.14% Str. Euro EUR 3.59 0.74 4.85 0.82 11.01% Japonia JPY 320.00 91.06 3.51 73.23 19.58% Polska PLN 9.10 3.09 2.94 2.08 32.61% Rosja RUB 72.88 30.05 2.43 16.68 44.50% Szwajcaria CHF 6.50 0.91 7.14 1.49 63.45%
Parytet siły nabywczej 7/31 Burgereconomics Burgereconomics
Parytet siły nabywczej 8/31 Burgereconomics 2 1.5 1.5 1970 1980 1990 2000 2010 2 1.5 1.5 1970 1980 1990 2000 2010 350 300 250 200 150 100 1970 1980 1990 2000 2010 ppp_aus x_aus ppp_ger x_ger ppp_jap x_jap 4 3 2 1 0 1970 1980 1990 2000 2010 5 4 3 2 1 1970 1980 1990 2000 2010.8.7.6.5.4.3 1970 1980 1990 2000 2010 ppp_pol x_pol ppp_swi x_swi ppp_uk x_uk
Parytet siły nabywczej 9/31 Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Bariery handlowe Koszty transakcyjne Niedoskonała konkurencja Dyskryminacja cenowa Pricing to market Problemy z porównywalnością koszyków konsumpcyjnych (różne udziały poszczególnych dóbr) Dobra niehandlowe efekt Balassy-Samuelsona
Parytet siły nabywczej 10/31 Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Efekt Balassy-Samuelsona
Efekt Balassy-Samuelsona 11/31 Założenia modelu Dobra handlowe (T ) i niehandlowe (N) Pełne zatrudnienie PPP w sektorze dóbr handlowych Doskonała mobilność pracy wyrównywanie się płac
Efekt Balassy-Samuelsona 12/31 Realny kurs walutowy: P = PT α P 1 α N, (1) P = PT α P 1 α N, (1a) Q = EP P, (2) Logarytmując równania (1) i (1a), wstawiając je do zlogarytmowanego równania (2) oraz oznaczając zmienne wyrażone w logarytmach małymi literami, otrzymujemy: q = e + α p T +(1 α )p N αp T (1 α)p N (3)
Efekt Balassy-Samuelsona 13/31 Różniczkując powyższe wyrażenie po czasie, wyznacza się stopy wzrostu poszczególnych zmiennych. Dla uproszczenia zapisu przyjmijmy tzw. algebrę daszkową àlajones: d ln x dt = ẋ x =ˆx: ˆq =(ê +ˆp T ˆp T ) +(1 α )[ˆp N ˆp T ] (1 α)[ˆp N ˆp T ] (3a)
Efekt Balassy-Samuelsona 14/31 Zakładamy, że w sektorze dóbr handlowych obowiązuje PPP, czyli: ˆp T =ê +ˆp T, (4) zatem pierwsze wyrażenie po prawej stronie równania (3a) redukuje się do zera. Możemy więc zapisać, że: ˆq =(1 α )[ˆp N ˆp T ] (1 α)[ˆp N ˆp T ] (5) Do realnej aprecjacji waluty krajowej dochodzi, gdy ˆp N ˆp T > ˆp N ˆp T.
Efekt Balassy-Samuelsona 15/31 Z założenia o doskonałej mobilności pracy mamy: P T MPL T = P N MPL N ˆp T +â T =ˆp N +â N ˆp N ˆp T =â T â N Z ostatniego równania wynika, że jeśli stopa wzrostu wydajności pracy w sektorze handlowym jest wyższa niż w sektorze dóbr niehandlowych, wówczas ceny dóbr niehandlowych w relacji do cen dóbr handlowych rosną.
Efekt Balassy-Samuelsona 16/31 Można zatem wnioskować, że wyższa stopa wzrostu wydajności pracy w sektorze handlowym niż w sektorze dóbr niehandlowych w kraju w stosunku do zagranicy, spowoduje ceteris paribus realną aprecjację waluty krajowej: ˆq =(1 α )[â T â N ] (1 α)[â T â N ] (6) Równanie opisujące efekt B-S można wyrazić również w kategoriach różnic w stopach inflacji: ˆp ˆp =ê +(1 α)[â T â N ] (1 α )[â T â N ] (7)
Efekt Balassy-Samuelsona 17/31 Wnioski z modelu Szybszy wzrost produktywności w sektorze handlowym powoduje wzrost płac w tym sektorze, a przy założeniu mobilności i homogeniczności pracy także w sektorze dóbr niehandlowych Niższy wzrost produktywności w sektorze niehandlowym powoduje, że pojawia się presja na wzrost cen i względna cena dóbr niehandlowych rośnie Wzrost względnej ceny dóbr niehandlowych powoduje ogólny wzrost poziomu cen i realną aprecjację waluty krajowej Potencjalna niespójność celów: ustabilizowania inflacji na niskim poziomie oraz utrzymania stałego kursu walutowego w sytuacji szybszego niż za granicą wzrostu produktywności
Efekt Balassy-Samuelsona 18/31 Fakty stylizowane: zmiany produktywności pracy 200 180 160 140 120 100 1995q3 1998q3 2001q3 2004q3 2007q3 LP T/NT PL LP T/NT EUR Rys. 1. Relatywne produktywności pracy w Polsce i strefie euro, 1995 2007 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Eurostat on-line, 2008.
Efekt Balassy-Samuelsona 19/31 Fakty stylizowane: zmiany realnego kursu walutowego 100 90 80 70 60 1995q3 1998q3 2001q3 2004q3 2007q3 RER trend HP l(1600) Rys. 2. Realny kurs złotego wobec ecu/euro (spadek oznacza aprecjację złotego) Źródło: Obliczenia własne na podstawie Eurostat on-line, 2008.
Efekt Balassy-Samuelsona 20/31 Model monetarystyczny
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 21/31 Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego W warunkach płynnego kursu walutowego, zmienną, która odpowiadazarównoważeniebilansu płatniczego jest kurs walutowy. Model monetarystyczny można zatem wykorzystać do sformułowania czynników wpływających na kształtowanie się kursu walutowego równowagi w długim okresie. Równowaga rynków pieniądza: ΔR =0. M P = Y α e βi Parytet siły nabywczej: M P = Y α e βi P = EP.
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 22/31 Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego Przedstawmy równania opisujące równowagę na rynku pieniądza w logarytmach i wyznaczmy z nich poziomy cen (zmienne pisane małymi literami oznaczają logarytmy): p = m αy + βi p = m αy + βi Ponieważ z PPP wynika, że e = p p,to: e =(m m ) α(y y )+β(i i )
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 23/31 Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego Fundamentalne równanie: e =(m m ) α(y y )+β(i i ) lub w kategoriach tempa wzrostu: ê =(ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ )+β(i i )
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 24/31 Wnioski ê =(ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ )+β(i i ) Waluta krajowa deprecjonuje się, gdy: podaż pieniądza w kraju rośnie szybciej niż zagranicą dochód krajowy rośnie wolniej niż zagraniczny nominalna stopa procentowa w kraju rośnie
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 25/31 Wnioski Wniosek, że wzrost nominalnej stopy procentowej w kraju powoduje deprecjację waluty krajowej jest sprzeczny z wnioskiem wyprowadzonym z modelu opartego na parytecie stóp procentowych Co powoduje tę sprzeczność? Krótki vs. długi okres Stałość vs. elastyczność cen Międzynarodowy efekt Fishera
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 26/31 Międzynarodowy efekt Fishera Załóżmy, że spełniony jest niezabezpieczony warunek parytetu stóp procentowych: i = i + Êe Dodatkowo, w długim okresie spełniony jest PPP: Ê e = π e π e Z powyższych warunków wynika, że: i i = π e π e i π e = i π e
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 27/31 Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie
Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie 28/31 Realny kurs walutowy Realny kurs walutowy definiuje się jako relację ceny zagranicznego koszyka konsumpcyjnego wyrażonej w walucie krajowej, do ceny krajowego koszyka konsumpcyjnego. Q = EP P Jeśli PPP spełniony w wersji absolutnej, to Q =1 Jeśli PPP spełniony w wersji względnej, to ΔQ Q =0 Wzrost Q nazywamy realną deprecjacją waluty krajowej oznacza to, że potrzeba więcej krajowych koszyków konsumpcyjnych aby nabyć jeden koszyk zagraniczny (lub, że względna cena krajowego koszyka spadła)
Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie 29/31 Realny kurs walutowy ˆQ = Ê + π π Ê = ˆQ +(π π ) W modelu uogólnionym, na zachowanie się nominalnego kursu walutowego wpływ mają: czynniki pieniężne zgodnie z modelem monetarystycznym wpływają one na kształtowanie się różnic w poziomach inflacji wdługimokresie czynniki niepieniężne popytowo-podażowe poprzez wpływ na kształtowanie się realnego kursu walutowego (zmiany względnego światowego popytu na produkty krajowe oraz zmiany względnej produkcji krajowej w stosunku do reszty świata)
Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie 30/31 Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie Ê = ˆQ +(π π ) π π =(ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ )+β(i i ) Wzrost realnego kursu walutowego może być wywołany przez: spadek względnego światowego popytu na dobra krajowe wzrost względnej podaży towarów krajowych na rynku światowym
Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie 31/31 Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie Ê = ˆQ +(π π ) π π =(ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ )+β(i i ) zmiana π π Q E krajowa podaż pieniądza M 0 zagraniczna podaż pieniądza M 0 względny światowy popyt RD 0 względna podaż RS = Y/Y?
Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie 31/31 Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie Ê = ˆQ +(π π ) π π =(ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ )+β(i i ) zmiana π π Q E krajowa podaż pieniądza M 0 zagraniczna podaż pieniądza M 0 względny światowy popyt RD 0 względna podaż RS = Y/Y?
Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie 31/31 Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie Ê = ˆQ +(π π ) π π =(ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ )+β(i i ) zmiana π π Q E krajowa podaż pieniądza M 0 zagraniczna podaż pieniądza M 0 względny światowy popyt RD 0 względna podaż RS = Y/Y?
Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie 31/31 Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie Ê = ˆQ +(π π ) π π =(ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ )+β(i i ) zmiana π π Q E krajowa podaż pieniądza M 0 zagraniczna podaż pieniądza M 0 względny światowy popyt RD 0 względna podaż RS = Y/Y?
Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie 31/31 Uogólniony model kursu walutowego w długim okresie Ê = ˆQ +(π π ) π π =(ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ )+β(i i ) zmiana π π Q E krajowa podaż pieniądza M 0 zagraniczna podaż pieniądza M 0 względny światowy popyt RD 0 względna podaż RS = Y/Y?