projekt edukacyjny dla szkół województwa wielkopolskiego Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Rozwój nauczyciela warunkiem rozwoju ucznia czyli jakich nauczycieli potrzebuje dzisiaj szkoła? Anna Izabela Brzezińska Instytut Psychologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Zespół Wczesnej Edukacji Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie
W jakich czasach żyjemy? Szanse duże pole eksploracji możliwość eksperymentowania wiele okazji do zdobywania wiedzy uczenie się dokonywania wyborów nabywanie elastyczności w działaniu uczenie się rozwiązywania konfliktów nabywanie umiejętności życia w kontekście wieloznacznym bogactwo ofert zróżnicowanie ofert mobilność dostępność wielokulturowość duża dynamika zmian nieprzewidywalność konfliktogenność wieloznaczność Zagrożenia zagubienie w świecie wartości zagubienie w nadmiarze ofert rozproszenie aktywności nadmierna koncentracja na korzystaniu z okazji wiedza chaotyczna nieustrukturowane umiejętności ryzyko usztywnienia jako forma obrony przed nadmiarem 3
W jakich czasach żyjemy? Życie w czasach wielkich zmian tworzy zarówno szanse znalezienia właściwej dla siebie oferty działania, jak i tworzy pewne zagrożenia: dla aktualnego funkcjonowania osób, grup i całych społeczności dla budowanych przez nich planów na przyszłość 4
Czy zmiana dla wszystkich znaczy to samo? Wielkie zmiany : wielość różnorodność zmienność / niestabilność nie dotyczą wszystkich pokoleń i miejsc w takim samym zakresie i w takim samym stopniu ani nie są tak samo rozumiane przez różne pokolenia i w różnych miejscach dla jednych - zmian nie ma, bo żyją w zmianie, nie znają innego świata czyli świata bez zmian dla innych - zmiany są (za) wielkie, bo jest inaczej niż kiedyś i dawniej było lepiej jeszcze inni mówią nic się nie zmieniło, jest jak było, tak samo źle (albo tak samo dobrze) 5
Różnice w rozumieniu zmiany Dla pokoleń najmłodszych dzieci, młodzieży i młodych dorosłych ( ur. po 1989 r.) jest to od najmłodszych lat życia codzienne doświadczenie wielość nadmiar zmienność, niestabilność jest normalnością Dla pokoleń w wieku średnim i starszym wielość = nadmiar zmienność i niestabilność są źródłem wielu niepokojów i trudności w codziennym funkcjonowaniu muszą zmienić nawyki, opanować nowe sposoby, często porzucić stare Powoduje to dalszy wzrost różnorodności i powstawanie w tym samym środowisku wysp różnej prędkości rozwoju oraz jest źródłem wielu naturalnych konfliktów 6
Świat się zmienia... JAK? Kiedyś: Okienko kasowe Książki w bibliotece domowej, publicznej Piekarnik i spiżarnia Masło w liściach chrzanu Pralka Frania, namydlanie, moczenie, gotowanie, krochmalenie, maglowanie, prasowanie CEROWANIE = ratowanie starego Dzisiaj: e-bank e-book Wikipedia Kuchenka mikrofalowa, lodówkozamrażarki Pralka Suszarka automatyczna Zmywarka do naczyń KUPOWANIE NOWEGO = wyrzucanie starego 7
Kiedyś: Telefon stacjonarny wykręć numer Wielka książka telefoniczna Listy, kartki pocztowe, TELEGRAMY, PRZEKAZY PIENIĘŻNE Kartka i pióro ze stalówką, atrament, wieczne pióro, długopis Maszyna do pisania, pisz przez kalkę Aparat fotograficzny DRUH i START Patefon, gramofon Płyty czarne Pocztówki dźwiękowe Taśma i kaseta magnetofonowa Dzisiaj: Telefon komórkowy Smartfon Internet Poczta elektroniczna Sms-y, mms-y Komputer Pendrive Foto w komórce Płyta CD IPod, IPad MP3 8
Dzisiaj: spam blogi www.nasza.klasa.pl Facebook twitter forum grupa dyskusyjna czat komunikatory internet bezprzewodowy internet w telefonie Jutro:? 9
Jak dziś myśleć o relacjach, by dać sobie radę w nowym świecie? wzajemna edukacja świat dzieci POLE wzajemnych oddziaływań świat dorosłych świat ludzi 10
Jacy musimy być, by dać sobie radę? wartości mądre wybory skuteczne działanie DOJRZAŁA TOŻSAMOŚĆ PSYCHOSPOŁECZNA samoregulacja działania potrafię dostosować środki do celów, stworzyć plan i go zrealizować, elastycznie modyfikując go w razie potrzeby, umiem działać w zespole samoregulacja procesów poznawczych otwartość poznawcza, zdolność wnioskowania, myślenie krytyczne, autorefleksja samoregulacja emocji świadomość emocji, kontrola emocji, tolerancja frustracji, empatia samoregulacja motywacji motywacja wewnętrzna (wiem czego chcę, mam swoje wartości, cele) KOMPETENCJE OSOBISTE 11
Czego uczyć innych, co rozwijać w sobie? planowanie działań ustalanie ważności wymyślanie alternatyw przewidywanie konsekwencji 12
Jaka część mózgu odpowiada za konieczne dzisiaj kompetencje? Płat czołowy kory mózgowej 13
Jaka wizja szkoły? Uczy, kształci, bawi czy wyczerpuje? Jaka w oczach ucznia? Kiedy Krzyś znikał na całe poranki i przyjaciele ze stumilowego lasu próbowali dowiedzieć się, dokąd chodzi Krzyś i co robi Kłapouchy powiedział: - Chcesz wiedzieć, co robi Krzyś co dzień przed południem? Uczy się. Kształci się. Wyczerpuje zdaje się, że to jest słowo, którego użył - wyczerpuje, czy czerpie Wiedzę. A. A. Milne, Chatka Puchatka 14
To jest lew. Lew ma cztery łapy i grzywę. Tanie loty do Afryki? 15
NAUCZYCIEL uczeń P R O G R A M S T Y M U L A C J A K O N T R O L A Ideologia transmisji kulturowej Model nakazu 16
Jak uczyć innych, jak uczyć się? aktywizowanie i kształtowanie MYŚLENIA TWÓRCZEGO realia: dziś i w przyszłości trzeba rozwiązywać coraz bardziej niestandardowe problemy w różnych perspektywach czasu (teraźniejszość, perspektywa krótko-, średnio- i długofalowa) remedium: myślenie i dydaktyka "projektowa" (project approach) rola nauczyciela: twórca rusztowania (scaffolding) promowanie i kształtowanie umiejętności WSPÓŁPRACY realia: dziś i w przyszłości trzeba rozwiązywać coraz bardziej złożone problemy typu cross, co wymaga użycia różnej wiedzy i umiejętności z jednej strony, a z drugiej poczucia kompetencji, zaufania do siebie i innych remedium: tutoring nauczycielski i tutoring rówieśniczy, praca w grupach różnej wielkości homo- i heterogenicznych rola nauczyciela: organizator społecznego środowiska ucznia się, tutor i superwizor dla tutorów rówieśniczych usprawnianie i rozwijanie narzędzi KOMUNIKACJI realia: dziś i w przyszłości trzeba rozwiązywać problemy w coraz krótszym czasie, co wymaga szybkiego i sprawnego zdobywania informacji, porozumiewania się i konsultowania np. z ekspertami remedium: nowe technologie TIC jako narzędzia zdobywania informacji, rozwiązywania problemów, ułatwiające współpracę i komunikację bezpośrednią i pośrednią rola nauczyciela: nauczyciel jako doradca i pole doświadczalne dla uczniów w obszarze wymiany informacji i umiejętności 17
Konieczne jest zrównoważone podejście do nauczania czyli stymulowanie wszystkich obszarów kory mózgowej ucznia i swojej Tradycyjne podejście podające (= transmisja wiedzy) kładzie nacisk na tylną część mózgu czyli nauka przez słuchanie i zapamiętywanie ( wykład ): dostarczanie informacji słabe ich porządkowanie (słabe związki przyczynowe, słabe związki logiczne) słaba integracja z już posiadanymi informacjami owocuje to brakiem rozumienia istoty rzeczy kształtują się pigułki wiedzy i pigułki umiejętności Nowoczesne podejście odkrywcze (= konstruowanie wiedzy) kładzie nacisk na przednią część mózgu czyli nauka przez uruchamianie własnej aktywności ( warsztaty ): głównie w formie zabawy i gier, w tym gry ze słowami i gra słów gry komputerowe zachęcanie do eksperymentowania indywidualnie, w parach, w triadach, w zespołach różnej wielkości zachęcanie do planowania i tworzenia - metoda projektów w zespołach różnej wielkości 18
Wiatr dął teraz z tyłu, więc nie musieli już krzyczeć. - O, królik jest mądry powiedział Puchatek w zamyśleniu. - Tak przyznał Prosiaczek Królik jest mądry. - I ma Rozum rzekł Puchatek. - Tak zgodził się Prosiaczek Królik ma Rozum. Nastąpiło długie milczenie. - I myślę ciągnął Puchatek że on właśnie dlatego nigdy nic nie rozumie. A. A. Milne, Chatka Puchatka 19
20
Dziękuję za uwagę! 21
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitał Ludzki