Temat 9: Czy można kłamać jak z nut i bez zmrużenia oczu? Kraków, 8 kwietnia 2016 roku Warsztaty z komunikacji społecznej: Język ciała z elementami komunikacji interpersonalnej mgr Dominik Borowski www.dominikborowski.eu Wydział Polonistyki Ośrodek Badań Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej
Kłamstwo to intencjonalne wprowadzanie w błąd drugiej osoby, bez uprzedzenia jej o zamiarze takiego zachowania (P. Ekman)
Kłamstwo i jego rodzaje spontaniczne przemyślane oszustwo mniejszego kalibru oszustwo cięższego kalibru
Strategie kłamania ukrywanie fałszowanie fałszywa atrybucja fałszywa prawdomówność półprawda podstęp błędnego wnioskowania
Strategie kłamania ukrywanie powstrzymywanie się od przekazania jakiejś informacji, którą się zna Np. Pani Hania rozmawia z Panią Krysią, ale nie mówi jej, co o niej powiedziała Pani Danuta.
Strategie kłamania fałszowanie podawanie fałszywej informacji, tak jak gdyby była prawdziwa Np. Pan Andrzej prosi swojego sąsiada o pożyczenie wiertarki. Pan Janusz mówi jednak, że już ją komuś pożyczył, choć tak naprawdę ma ją w garażu.
Strategie kłamania fałszywa atrybucja przypisywanie przeżywanej emocji przyczynom nieprawdziwym Np. Pani Zosia pyta swoją siostrę o termin zwrotu długu. Pani Stasia mówi, że odda za tydzień. Mówiąc to czerwieni się i dodaje, że źle się dziś czuje.
Strategie kłamania fałszywa prawdomówność wyolbrzymianie prawdy, aby sprawiała wrażenie nieprawdy Np. Pani Ela oskarża koleżankę o odgadywanie. Pani Jola odpowiada: Eluniu, przecież ja nic innego nie robię tylko mówię o Tobie, wszystkim opowiadam o Twoich problemach z mężem. To mój ulubiony temat.
Strategie kłamania półprawda częściowe mówienie prawdy, posługiwanie się niedomówieniami Np. Pani Ewa chwali się, że wreszcie może pozwolić sobie na wyjazd do Chin. Nie mówi jednak, że pieniądze na to zdobyła, sprzedając uszkodzone auto.
Strategie kłamania podstęp błędnego wnioskowania wieloznaczne zachowanie, unikanie odpowiedzi wprost Np. Pani Grażyna chwali się koleżance, że wygrała w LOTTO. Pani Dorota mówi: Grażynka, no co Ty, nie mogę uwierzyć i uśmiecha się. W jej głowie pojawia się jednak myśl: Ona to ma szczęście, willa, wakacje za granicą i jeszcze LOTTO. A ja nie mam nic! To niesprawiedliwe!
Motywy kłamania realizacja zasad grzecznościowych zwrócenie na siebie uwagi poprawa własnej samooceny poprawa czyjegoś samopoczucia żartowanie uzyskanie określonych korzyści wyrządzenie szkody innym reakcja na zaskoczenie
Ćwiczenie Opowiedz coś o sobie, stosując się do zalecenia na karteczce, którą otrzymasz. Kto mówi prawdę? Kto kłamie? Po czym rozszyfrowywaliście kłamcę?
Sposoby wykrywania kłamstwa 1. Weryfikacja wypowiedzi z stanem faktycznym. 2. Użycie wariografu. 3. Analiza komunikacji niewerbalnej.
Wariograf to urządzenie do wykrywania kłamstwa, które rejestruje ciśnienie tętnicze, oddech i przewodnictwo elektryczne skóry etapy badania: pytania kontrolne i pytania właściwe
Niewerbalne sygnały kłamania parajęzyk gesty postawa ciała kontakt wzrokowy wyraz twarzy proksemika
Niewerbalne sygnały kłamania parajęzyk wydłużone pauzy w wypowiedzi brak płynności mowy zbyt szybkie lub zbyt wolne tempo mówienia powtarzanie się powściągliwość w mówieniu wtrącanie mimowolnych dźwięków (np. mlaskanie) chwiejny ton głosu (napięcia) intonacja pytająca (zawahania) zaburzony rytm oddechowy wzmożone przełykanie
Niewerbalne sygnały kłamania gesty zwiększona częstotliwość adapterów ograniczenie ilustratorów redukcja gestów rąk i nóg nerwowe ruchy rąk i nóg wyginanie stopy słaby uścisk dłoni
Niewerbalne sygnały kłamania postawa ciała usztywniona postawa ciała bezruch trzęsienie się nadpobudliwość ciała pocenie się
Niewerbalne sygnały kłamania kontakt wzrokowy ograniczanie kontaktu wzrokowego spoglądanie w dół odwracanie wzroku rozszerzanie się źrenic
Niewerbalne sygnały kłamania wyraz twarzy sztuczny uśmiech zagryzanie wargi zagrywanie zębów czerwienie się lub blednięcie pojawianie się piany w kącikach ust suchość ust oblizywanie warg
Niewerbalne sygnały kłamania proksemika odsuwanie się od rozmówcy zachowywanie dystansu przestrzennego
Ćwiczenie Za chwilę nasz gość opowie o sobie. W trakcie jego wypowiedzi spróbuj ocenić wiarygodność przekazu. Kłamał czy mówił prawdę? Co o tym świadczy?
Trudności i błędy przy wykrywaniu kłamstwa błąd Otella ryzyko Brokawa technika Stanisławskiego zwracanie uwagi na jedno zachowanie niewerbalne zapominanie, że niektórymi kanałami można sterować
Bibliografia Ekman P., Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce i małżeństwie, Warszawa 2013. Leathers D. G., Komunikacja niewerbalna. Zasady i zastosowania, przekł. M. Trzcińska, Warszawa 2007. Witkowski M., Psychologia kłamstwa, Taszów 2006.