Rynek pracy w powiecie zamojskim 1

Prace Studenckich Kół Naukowych Nr 14/2011 Rynek pracy w powiecie zamojskim 1 Agata Dzida, Katarzyna Jagi, Joanna Gmitrowicz III Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida w Zamościu Opiekun naukowy: dr Ryszard Molas Streszczenie W artykule dokonano analizy rynku pracy i jego struktur w powiecie zamojskim w latach 2000-2009. Oceniono zmiany liczby i struktury ludności, poziom zatrudnienia jak i struktury bezrobocia w powiecie. W powiecie, pomimo pewnego spadku w ostatnich latach, obserwuje się długofalowy trend wzrostu liczby ogólnej liczby pracujących. Z kolei stopa bezrobocia, pomimo pewnego wzrostu w ostatnich latach, w dłuższym czasie charakteryzuje się spadkową tendencją. Cel pracy Celem badań jest przeanalizowanie sytuacji na rynku pracy w powiecie zamojskim. Wydało się nam bardzo interesujące prześledzenie zmian, jakie zaszły w naszym powiecie po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Podjęłyśmy próbę zilustrowania zmian w strukturze bezrobocia i zatrudnienia. Przeanalizowałyśmy zmiany liczby osób pracujących według sektorów (z podziałem na rolnictwo, przemysł i usługi), według sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) oraz według kategorii (pracujący w miastach i na wsi oraz pracujący wśród kobiet). Szczególną uwagę postanowiliśmy poświęcić analizie zmian i sezonowych wahań stopy bezrobocia na terenie powiatu zamojskiego. W celu zebrania potrzebnych informacji udałyśmy się do zamojskiego oddziału Głównego Urzędu Statystycznego; skorzystałyśmy również z danych zamieszczonych na stronie internetowej GUS w Lublinie. Zebrane dane pozwoliły na sporządzenie wykresów i tabel do analizy. Zmiany liczby ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w powiecie zamojskim Można określić trzy podstawowe ekonomiczne grupy wieku: Wiek przedprodukcyjny 0 17 lat, 1 Praca wyróżniona w II Lubelskim Konkursie Statystyczno-Demograficznym Sigma Kwadrat szkół ponadgimnazjalnych zorganizowanym w okresie od grudnia 2010 do maja 2011 przez Wyższą Szkołę Zarządzania i Administracji w Zamościu,

Wiek produkcyjny: mężczyźni 18 64 lata, kobiety 18 59 lat, Wiek nieprodukcyjny: mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej. W powiecie zamojskim w roku 2002 liczba ludności wynosiła 111 541 osób, a w roku 2009 109 181. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym sukcesywnie spadała z 29 087 osób w 2000 roku do 22 784 w 2009 roku (rys. 1). Liczba ta zmniejszyła się w przeciągu lat 2000 2009 o 6 303 osoby. Skutkiem tego jest starzenie się społeczeństwa. Następną grupą osób są osoby w wieku produkcyjnym. W latach 2000 i 2001 liczebność tej grupy utrzymywała się mniej więcej na tym samym poziomie, a po 2001 roku wzrosła z 60 843 do 65 666 osób, czyli o 4 823 osoby. Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym spadała choć w ostatnich latach tempo spadku zmniejszyło się. Różnica wynosi 1306 osób i jest efektem starzenia się społeczeństwa. 30000 Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym 66000 Ludność w wieku produkcyjnym 65000 64000 25000 63000 62000 61000 20000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 60000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Rys. 1. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w latach 2000 2008 Pracujący według kategorii Są to pracujący według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, rolników indywidualnych oraz fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego oraz duchownych. Pracujący w miastach i na wsi Jak widać na rys. 2 w powiecie zamojskim pracujących na wsi jest więcej niż pracujących w miastach. W roku 2003 różnica ta wynosiła 2 626 osób. Najmniejsza była w roku 2006 (2 506 osób) a największa w roku przy współpracy Oddziału Wojewódzkiego Polskiego Towarzystwa Statystycznego i Urzędu Statystycznego w Lublinie i dofinansowanego przez Narodowy Bank Polski. 156

2005 (3 044 osoby). Liczba pracujących w miastach stopniowo wzrastała i w roku 2009 osiągnęła wartość 3 008 osób. Liczba pracujących na wsi osiągnęła najwyższą wartość w roku 2007 (5 905 osób). Od tamtej pory nieznacznie zmalała i roku 2009 wynosiła 5 759 osób. 6000 Miasto Wieś 5000 4000 3000 2000 1000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rys. 2. Pracujący w miastach i na wsi w latach 2003 2009 Pracujący według płci Kobiety stanowią około połowy ogólnej liczby pracujących, a ich liczba powoli rośnie i w roku 2009 wynosiła 4 493, czyli ok. 51% ogólnej liczby osób pracujących. Jest to spowodowane zmianami społecznymi kobiety pragną rozwijać się i być niezależnymi dlatego liczba pracujących kobiet ciągle rośnie. Liczba pracujących według sektorów ekonomicznych (łącznie z rolnictwem indywidualnym) w powiecie zamojskim Liczba ludności pracującej w tych sektorach w przeciągu lat 2003 2009 zmieniła się z 32 589 do 33 396 osób, czyli zwiększyła się o 807 osób. Można jednak zauważyć, że liczba ta raz się zwiększała, a raz zmniejszała (rys. 3). W poszczególnych sektorach sytuacja przedstawia się następująco: w sektorze rolniczym w latach 2003 2004 i 2005 2008 liczba ludności pracującej zwiększała się, zaś w latach 2004 2005 i 2008 2009 zmniejszała się. Liczba ta zwiększyła się o 84 osoby biorąc pod uwagę lata 2003 i 2009. Najwięcej osób pracujących w sektorze rolniczym, czyli 24 887, zanotowano w 2008 r. Liczba ludności pracującej w sektorze przemysłowym zwiększyła się o 614 osób, z 2 782 w roku 2003, do 3 396 w roku 2009. Wzrost nie był równomierny w latach 2005 2006 i 2007 2008 liczba ta zmniejszała się. 157

34000 33000 32000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rys. 3. Liczba pracujących wg sektorów ekonomicznych (łącznie z rolnictwem indywidualnym) w latach 2003 2009 Liczba ludności pracującej w sektorze usługowym wzrosła o 109 osób, od roku 2003 do 2009. Jednakże nie obyło się bez spadków zanotowanych w latach: 2005 2006 i 2007 2008. Najwięcej ludzi, 5 323 osoby, pracowało w usługach w 2007 roku. Porównując rok 2003 i 2009 można zauważyć, że największy przypływ ludności pracującej został zanotowany w sektorze przemysłowym. Różnica ludności pracującej między tymi latami wyniosła 614 osób. Procentowo wartość liczby ludności pracującej w tym sektorze zwiększyła się o 1,7 punktu procentowego, z 8,5% w 2003 roku do 10,2% w roku 2009. Również 2003 2009 15% 15% 9% 10% 76% 75% Sektor rolniczy Sektor przemysłowy Sektor usługowy Rys. 4. Pracujący wg sekcji ekonomicznych w roku 2003 oraz w roku 2009 w powiecie zamojskim (w%) 158

w sektorze usługowym liczba pracujących wzrosła. Jednak w tym sektorze różnica była już mniejsza tylko o 109 osób. Procentowo wartość ta zmniejszyła się z 15,4% w 2003 roku do 15,3% w 2009, czyli o 0,1 punktu procentowego. W sektorze rolniczym liczba osób pracujących zwiększyła się o 84 osoby. Wartość procentowa w tym sektorze zmieniła się z 76,1% w 2003 roku do 74,5% w 2009, a więc zmalała o 1,6 punktu procentowego. Porównując procentowe zmiany liczby ludności pracującej w poszczególnych sektorach, w latach 2003 i 2009 w powiecie zamojskim i w Polsce, możemy zauważyć, że w powiecie najwięcej osób pracuje w sektorze rolniczym, zaś w Polsce w sektorze usługowym. Najmniejszy odsetek pracujących w Polsce stanowią osoby pracujące w sektorze rolniczym, a w powiecie zamojskim w sektorze przemysłowym. Można więc stwierdzić, że powiat zamojski jest regionem typowo rolniczym. Pracujący według sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności Są to pracujący według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, rolników indywidualnych oraz fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego oraz duchownych. PKD jest umownie przyjętym, hierarchicznie usystematyzowanym podziałem zbioru rodzajów działalności społeczno-gospodarczej, jakie realizują jednostki (podmioty gospodarcze). Jak widać na rys. 5 w latach 2003 2005 zwiększała się liczba osób pracujących. W 2006 wartość ta zmniejszyła się o 104 osoby w stosunku do roku poprzedniego, jednak 9000 8500 8000 7500 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Rys. 5. Liczba pracujących w latach 2003 2009 2009 159

już w 2007 roku wzrosła o 514 osób i wynosiła 8 928. Była to jednocześnie największa liczba osób pracujących w powiecie zamojskim w latach 2003 2009. Pracujący w sekcji rolnictwo Sektor rolniczy, oprócz rolnictwa obejmuje także łowiectwo i leśnictwo. Liczba zatrudnionych osób w tym sektorze w latach 2003 2009 ciągle wzrastała, z wyjątkiem 2005 roku, gdzie zmalała o jedną osobę w stosunku do roku poprzedniego. Największy wzrost liczby zatrudnionych stosunku do roku poprzedniego odnotowano w roku 2004 i wynosił on 32 osoby. Na przestrzeni sześciu lat liczba pracujących zwiększyła się, od 149 w 2003 do 249 w 2009, czyli o 100 osób. Pracujący w sekcji przemysł Przemysł to najliczniejsza sekcja pod względem zatrudnienia w powiecie zamojskim. Liczba osób zatrudnionych w tym sektorze ulegała nieregularnym zmianom. W latach 2003 2007 wartość ta stopniowo rosła by w roku 2007 osiągnąć wartość najwyższą 3 200 osób. W roku 2008 liczba zatrudnionych w przemyśle gwałtownie zmalała aż o 143 osoby i osiągnęła wartość 3 057, lecz już w kolejnym roku ponownie wzrosła o 91 osób. Pracujący w sekcji budownictwo Zmiany w tym sektorze są bardzo nieregularne. Od 2003 do 2007 roku liczba zatrudnionych w budownictwie naprzemiennie malała i rosła. Największą różnicę możemy zaobserwować w latach 2005 2006, kiedy to z wartości 270 w roku 2005, drastycznie spadła o 163 osoby i w 2006 wynosiła już tylko 107 osób. Największą wartość odnotowano 2 lata później w 2008 roku, czyli 281 osób. W 2009 r. liczba ta ponownie zmalała do 248 osób. Pracujący w sekcji handel i naprawy Liczba osób pracujących w tej sekcji zwiększała się w latach 2003 2005. W 2005 roku osiągnęła wartość 403, a w następnym już tylko 345. W 2007 liczba pracujących w handlu i naprawach gwałtownie wzrosła do 546 osób i była to wartość najwyższa. Największą różnicę w odniesieniu do dwóch kolejnych lat odnotowano w 2008 roku, gdzie w stosunku do roku poprzedniego wynosiła ona 265. W roku następnym znów zaobserwowano tendencję zwyżkową. Pracujący w sekcji hotele i restauracje Pracujący w sekcji hotele i restauracje to najmniej liczna grupa w powiecie zamojskim, jednak ciągle się rozwija. W roku 2003 to jedynie 6 osób a w 2009 już 58. Znaczny wzrost możemy zaobserwować w ostatnich latach, co może być związane ze zwiększonym zainteresowaniem naszym regionem ze strony turystów. 160

Pracujący w sekcji transport, gospodarka magazynowa, łączność Od 2003 do 2005 roku liczba osób pracujących w tym sektorze zmniejszała się z 645 w 2003 r. do 613 w 2005 roku. W kolejnym roku zwiększyła się do 665, by w 2007 r. znowu zmaleć do 647 osób. Od 2008 możemy zaobserwować wzrost tej wartości z 721 do 793 w roku 2009. Pracujący w sekcji pośrednictwo finansowe W latach 2003 2007 liczba osób zatrudnionych w sekcji pośrednictwo finansowe była dosyć regularna. Wahała się w granicach 135 140 osób. Dopiero w 2009 nastąpił gwałtowny wzrost zatrudnionych w tej sekcji i ich liczba wyniosła 155 osób. Pracujący w sektorze edukacja Najmniej osób pracujących w tym sektorze odnotowano w 2003 roku. W roku kolejnym liczba ta gwałtownie wzrosła aż o 131 osób i wynosiła 2041. Od 2004 roku przez cztery kolejne lata możemy zaobserwować wzrost liczby osób pracujących w tym sektorze. Największą wartość odnotowano w roku 2007 (2 059 osób). W ostatnich dwóch latach obserwujemy spadek zatrudnienia. Pracujący w sekcji ochrona zdrowia i opieka społeczna Przez ostatnie dwa badane lata, tj. w 2008 i 2009 roku liczba osób pracujących w służbie zdrowia na terenie powiatu zamojskiego plasowała się na tym samym poziomie 1 093 osoby. W poprzednich latach liczba ta była znacznie niższa. Najniższą wartość odnotowano w 2004 roku 1 043 osoby. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto Wynagrodzenia obejmują wypłaty pieniężne, wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym, stanowiące wydatki ponoszone przez pra- 2800 2500 2200 1900 1600 1300 1000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Rys. 6. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w latach 2001 2008 (w zł) 161

codawców na opłacanie wykonanej pracy. W latach 2001 2009 przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto sukcesywnie wzrastało, co możemy zaobserwować na rys. 6. W 2001 roku wynosiło ono 1 512,68 zł, a w 2009 roku już 2 219,60 zł. Największy wzrost, równy 250 zł, notowany jest w latach 2008 2009. Rozpatrując w sektorach: publicznym i prywatnym, również zauważamy wzrost wynagrodzenia (rys. 7). Jednak mniejsze wynagrodzenia notowane się w sektorze prywatnym (od 1 160,13 zł w roku 2001, do 1 777,36 zł w 2009 roku). Trzeba jednak stwierdzić, że wzrost wynagrodzeń nie jest prostym świadectwem poprawy warunków życia, ponieważ nie uwzględnia inflacji. Realny wzrost wynagrodzenia był zapewne niewielki. 2800 Sektor publiczny Sektor prywatny 2500 2200 1900 1600 1300 1000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Rys. 7. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto według sektorów w latach 2001 2008 (w zł) Bezrobocie Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 1 czerwca 2004 roku, w statystyce urzędów pracy osobą bezrobotną jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej. W 2001 roku w powiecie zamojskim zarejestrowano 9 493 bezrobotnych. Od 2004 roku, kiedy to Polska przystąpiła do Unii Europejskiej bezrobocie w naszym regionie zaczęło spadać, od 8 528 w roku 2004 do 5 355 w 2008 lecz już w 2009 roku znowu zaobserwowano tendencję zwyżkową- odnotowano 6 128 osób bezrobotnych. 162

Bezrobotni zarejestrowani w urzędzie pracy Jak widać na rys. 8 liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy w latach 2001 2003 malała lecz w nieznaczny sposób z 9 493 do 9 239. Od roku 2004 kiedy to Polska przystąpiła do Unii Europejskiej ich liczba zaczęła spadać dużo szybciej z 8 528 w 2004 r. do 5 355 w 2008. W kolejnym roku odnotowano wzrost bezrobotnych i stanowili oni ok. 9% ludności w wieku produkcyjnym powiatu, porównywalnie w Polsce wskaźnik ten był równy 8%. 10000 9000 8000 7000 6000 5000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rys. 8. Bezrobotni zarejestrowani w urzędzie pracy w latach 2001 2009 Bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych Wśród bezrobotnych zarejestrowanych możemy wyróżnić grupę niepełnosprawnych. Ich liczba w ciągu ostatnich lat ulegała nieregularnym zmianom. Początkowo rosła do 2004 r. (wzrosła do 134 osób), następnie zaczęła spadać aby w 2007 r. osiągnąć liczbę 122 bezrobotnych. Od tej pory ponownie rośnie i w 2009 r. wynosiła 224 co stanowiło ok. 4% ogólnej liczby bezrobotnych. Bezrobotni nie posiadający prawa zasiłku Liczba bezrobotnych nie posiadających prawa do zasiłku rosła w latach 2001 2003 kiedy to osiągnęła najwyższą wartość czyli 8 740 osób. Od tej pory liczba ta stopniowo spadała i w roku 2008 osiągnęła wartość 4 970 osób. W roku 2009 liczba ta drastycznie wzrosła o ok. 1 000 osób. Bezrobotni nie posiadający prawa do zasiłku w roku 2001 stanowili ok. 78% ogółu bezrobotnych zarejestrowanych (rys. 9). W roku następnym ich liczba wzrosła aż o 14 punktów procentowych. Od tej pory utrzymywała się na poziomie ok. 95%, jednak od roku 2003 minimalnie spadała i w roku 2009 wynosiła ok. 91%. Oznacza to, że jedynie 9% bezrobotnych przyjmowało zasiłki (czyli ok. 890 osób na 6 128 zarejestrowanych bezrobotnych). 163

100% 90% 80% 70% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rys. 9. Bezrobotni nieposiadający prawa do zasiłku w stosunku do ogółu bezrobotnych w latach 2001 2009 (w%) Bezrobotni zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy Bezrobotni zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy to osoby zwolnione z przyczyn od siebie niezależnych. Ich liczba w latach 2001 2009 stopniowo spadała od 673 do 108 osób. Bezrobotni dotychczas niepracujący Wśród bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy możemy wyróżnić grupę osób dotychczas niepracujących. Ich liczba rosła w latach 2001 2003 (wzrost o 257 osób). Od roku 2004 czyli roku przystąpienia Polski do Unii Europejskiej liczba ta zaczęła stopniowo maleć i w roku 2008 wynosiła 1 921. W kolejnym roku liczba bezrobotnych wzrosła o ok. 300 osób. Bezrobotni według grup wiekowych Jak wynika z danych przedstawionych na rys. 10. największe bezrobocie panuje wśród osób młodych: do 24 roku życia (w latach 2000 2003 i w 2009 roku) oraz wśród osób w wieku 25 34 lat (w latach 2004 2008). Najmniejsze bezrobocie panuje wśród osób powyżej 55-go roku życia, gdyż wiele osób z tej grupy wiekowej przeszła już na emeryturę. W latach 2001 2008 zmniejszała się liczba bezrobotnych z przedziału wiekowego 35 44 lat: od 1 996 osób w roku 2001 do 894 w 2008, lecz już w 2009 znowu wzrosła o 96 osób. Bezrobotni w wieku 45 54 lat stanowili w 2000 roku 10,4% ogólnej liczby bezrobotnych. Przez kolejne lata, do 2005 roku, procent ten ciągle wzrastał aż do 15,87%. Od 2008 znów obserwujemy spadek liczby bezrobotnych z tego przedziału wiekowego. Bezrobotni według poziomu wykształcenia Wśród osób z wykształceniem wyższym bezrobocie do roku 2004 wzrastało od 206 do 524 osób (rys. 11). Po 2004 r. utrzymuje się mniej więcej 164

3500 do 24 25-34 35-44 45-54 55 i więcej 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rys. 10. Bezrobotni wg kategorii wiekowych w latach 2000 2009 na tym samym poziomie i liczba osób bezrobotnych oscyluje między 557 a 502. Osoby z wykształceniem wyższym stanowią również najmniejszy odsetek bezrobotnych. Pośród osób z wykształceniem średnim zawodowym i policealnym liczba bezrobotnych do 2003 roku rośnie od 1 728 do 2 114 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2000 wyższe średnie ogólnokształcące 2001 2002 2003 średnie zawodowe i policealne zasadnicze zawodowe 2004 2005 2006 gimnazjalne i poniżej 2007 2008 Rys. 11. Bezrobotni wg poziomu wykształcenia w latach 2000 2008 165

osób. Od 2003 roku zmalała o 867 osób. Liczba bezrobotnych z wykształceniem średnim ogólnokształcącym w latach 2000 2009 wahała się od 471 do 630 osób. Jednakże od 2006 roku nieznacznie maleje i w 2009 roku wynosi 586 osób. Wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym liczba osób bezrobotnych od 2001 roku spada. Od 2001 roku do 2009 spadła o 2 391 osób. Wśród tej grupy osób możemy zaobserwować największy odsetek bezrobotnych. Pośród osób z wykształceniem gimnazjalnym liczba bezrobotnych również od 2001 roku spada. Od 2000 do 2001 roku liczba bezrobotnych wzrosła o 279 osób, zaś w latach 2001 2009 zmniejszyła się o 1 120 osób. Można zatem śmiało powiedzieć, że osoby wykształcone mają największe szanse na zdobycie pracy. Możemy także zauważyć, że wykształcenie zasadnicze zawodowe nie jest najlepszą przepustką do znalezienia pracy. Zakłady pracy poszukują wysoko wykwalifikowanych pracowników. Stopa bezrobocia Stopę bezrobocia najczęściej definiuje się jako stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby ludności aktywnej ekonomicznie (zasobu siły roboczej danej populacji). Tak zdefiniowaną stopę bezrobocia oblicza się różnie, w zależności od przyjętej definicji osoby bezrobotnej. Stopa bezrobocia w roku 2002 utrzymywała się na poziomie powyżej 14%. Najwyższa była w pierwszych miesiącach roku: ok. 14,5% (dla porównania w Polsce stopa bezrobocia wynosiła w tym czasie 19,9%). Zaczęła spadać późną wiosną, a następnie nieznacznie rosnąć pod koniec roku (rys. 12). Wahania te były spowodowane zatrudnieniem bezrobotnych w pracach sezonowych. 14% 13% 12% Styczeń Marzec Maj Lipiec Wrzesień Listopad Rys. 12. Wahania stopy bezrobocia w roku 2010 W roku 2004, a więc roku w którym Polska przystąpiła do Unii Europejskiej, na początku stopa bezrobocia była wysoka: ok. 19% i przyjmowała bardzo podobne wartości do stopy bezrobocia w kraju. Następnie zaczęła spadać, najniższa była w lipcu 18,4%. Pod koniec roku ponownie zaczęła wzrastać jednak było to spowodowane zanikiem prac sezonowych. 166

Dwa lata później stopa bezrobocia wyraźnie spadła. Na początku roku przyjmowała wartości w okolicach 16 17% następnie zmniejszała się. Najniższą wartość osiągnęła we wrześniu i październiku ok. 15%. Później zaczęła ponownie rosnąć jednak nadal była niższa w porównaniu z początkiem roku. W roku 2008 stopa bezrobocia była jeszcze niższa. Na początku przyjmowała wartości ok. 14%, następnie stopniowo spadała; najniższa była w listopadzie ok. 11,5%. Pod koniec roku ponownie rosła ale w nieznacznym stopniu. W roku 2010 stopa bezrobocia wahała się w granicach od ok. 13,5% na początku roku, przez ok. 11,5% latem, do ok. 13,3% pod koniec roku. Po raz kolejny bardzo widoczne jest zatrudnienie przy pracach sezonowych latem. Stopa bezrobocia rosła w roku 2002 i 2003, od roku 2004, czyli momentu, w którym Polska przystąpiła do Unii Europejskiej, stopniowo malała (rys. 13). Najniższa była w roku 2008 ok. 11,4%. Od tej pory wskaźnik stopniowo rośnie i w roku 2010 wynosił ok. 13,3%. W tym samym czasie stopa bezrobocia w Polsce była równa 12,3%. Tak więc wskaźnik ten w powiecie zamojskim jest wyższy od średniej krajowej. 18% 17% 16% 15% 14% 13% 12% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Rys. 13. Zmiany stopy bezrobocia w latach 2001 2009 Podsumowując, można stwierdzić, że liczba bezrobotnych w ostatnich latach zmniejszyła się. Na wysokim poziomie utrzymuje się liczba bezrobotnych nie posiadających prawa do zasiłku (ok. 90% bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy). Spada liczba bezrobotnych zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładów pracy co oznacza, że warunki pracy ulegają poprawie. Największe bezrobocie panuje wśród osób młodych, najmniejsze wśród osób starszych co może świadczyć o tym, że bardziej poszukiwane są osoby posiadające doświadczenie. Najmniej jest bezrobotnych z wykształceniem wyższym, najwięcej z zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i mniejszym. Stopa bezrobocia utrzymuje się na poziomie ok. 13% i jest wyższa od średniej krajowej. 167

Wnioski końcowe W ostatnich latach w powiecie zamojskim sukcesywnie wzrasta liczba ludności w wieku produkcyjnym, a co za tym idzie zwiększa się liczba pracujących zarówno w miastach jak i na wsi. W porównaniu z rokiem 2002 liczba pracujących kobiet wzrosła o pół tysiąca. Systematycznie wzrasta zatrudnienie. Najwięcej ludności pracuje w sektorze rolniczym, a najmniej w przemysłowym. Podkreśla to wybitnie rolniczy charakter powiatu zamojskiego. Od roku 2004 zaczęło wzrastać zatrudnienie w takich sekcjach jak hotele i restauracje, pośrednictwo finansowe oraz ochrona zdrowia i opieka społeczna. Widać tu wpływ wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, ponieważ rozwijają się sekcje preferowane w UE. Trzeba zaznaczyć, że dane dotyczące zatrudnienia według sekcji PKD nie odzwierciedlają w pełni sytuacji na rynku, ponieważ uwzględniają jedynie zatrudnionych według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności (bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, rolników indywidualnych oraz fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego oraz duchownych). Wzrasta bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych, a spada wśród osób zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładów pracy. W latach 2002 2004 stopa bezrobocia wzrosła o ok. 4 punkty procentowe jednak od roku 2004 sukcesywnie spadała. W ostatnich dwóch latach widać nieznaczny wzrost stopy bezrobocia. W każdym roku można zaobserwować wahania sezonowe: wskaźnik zmniejszał się latem i jesienią kiedy było więcej prac sezonowych i rósł zimą kiedy prace sezonowe zanikały. Mimo tych wahań stopa bezrobocia zmniejszyła się z ok. 18% w roku 2004 do ok. 13% w roku 2010. Należy zaznaczyć, iż mimo dużej zmiany stopy bezrobocia w kraju (z ok. 20% w roku 2002 do ok. 12% w roku 2010, czyli aż o 8 punktów procentowych) w powiecie zamojskim zmiana wynosi mniej bo tylko 5 punktów. Można więc stwierdzić, że powiat zamojski rozwija się mniej dynamicznie niż cały kraj. W ostatnich latach wzrosło przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto. Nie jest to wzrost realny, ponieważ w danych nie uwzględniono inflacji. Literatura 1. Rynek pracy w województwie lubelskim, wydania z lat 2003 2009, Urząd Statystyczny w Lublinie. 2. Rocznik statystyczny województwa lubelskiego, wydania z lat 2003 2009, Urząd Statystyczny w Lublinie. 168