Informacja o istotnych zmianach regulacji prawnych w zakresie certyfikacji i dopuszczeń do eksploatacji wynikających z nowelizacji ustawy o transporcie kolejowym KONFERENCJA RBF Warszawa, 28 luty 2012 r. 1
IMPLEMENTACJA DYREKTYWY W SPRAWIE INTEROPERACYJNOŚCI SYSTEMU KOLEI WE WSPÓLNOCIE Zmieniona ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym (Dz. U. 2011 Nr 230 poz. 1372), która weszła w życie 28 stycznia br. wdraża przede wszystkim do polskiego prawa: DYREKTYWĘ PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2008/57/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie interoperacyjności systemu kolei we Wspólnocie (Dz. Urz. UE L 191 z 18.07.2008, str. 1), łączącą dotychczasowe dyrektywy: - Rady 96/48/WE z dnia 23 lipca 1996 r. w sprawie interoperacyjności transeuropejskiego systemu kolei dużych prędkości; - Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/16/WE z dnia 19 marca 2001r. w sprawie interoperacyjności transeuropejskiego systemu kolei konwencjonalnych; DYREKTYWA 2008/57/WE weszła w życie w lipcu 2008 roku, Państwa WE zobowiązane zostały wprowadzić zapisy tej dyrektywy do prawa krajowego w terminie do dnia 19 lipca 2010 roku. Jednocześnie zmieniona ustawa dokonuje wdrożenia 2 następujących dyrektyw: 1) Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/110/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. zmieniającej dyrektywę 2004/49/WE w sprawie bezpieczeństwa kolei wspólnotowych (Dz. Urz. UE L 345 z 23.12.2008, str. 62); 2) Komisji 2009/131/WE z dnia 16 października 2009 r. zmieniającej załącznik VII do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/57/WE w sprawie interoperacyjności systemu kolei we Wspólnocie 2
W przepisach zmienionej ustawy o transporcie kolejowym: Zamiast określeń transeuropejskiego systemu dużych prędkości i transeuropejskiego systemu kolei konwencjonalnej wprowadzono określenie transeuropejski system kolei do którego odniesiono warunki zapewnienia interoperacyjności Dla podsystemów strukturalnych (oraz nowego i zmodernizowanego taboru) wprowadzono obowiązek uzyskiwania zezwoleń na dopuszczenie do eksploatacji po uzyskaniu certyfikatu weryfikacji WE (były: certyfikat zgodności) podsystemu (w tym certyfikatu pośredniego) i wystawieniu deklaracji weryfikacji WE (były: deklaracje weryfikacji zgodności) podsystemu (w tym: pośredniej deklaracji weryfikacji WE) z którego wyłączono metro, koleje wąskotorowe i bocznice kolejowe (pozostawiając dla tych podmiotów dotychczasowy obowiązek posiadania wyłącznie świadectw typu) Dla składników interoperacyjności wprowadzono: - certyfikaty WE zgodności lub przydatności do stosowania; - deklaracje WE zgodności lub przydatności do stosowania; Dla pojazdów wprowadzono deklaracje zgodności z typem. 3
Zmieniono między innymi definicje: - Interoperacyjność systemu kolei zdolność systemu kolei do zapewnienia (było: zdolność transeuropejskiego systemu kolei dużych prędkości i transeuropejskiego systemu kolei konwencjonalnej do) bezpiecznego i nieprzerwanego (było niezakłóconego) ruchu pociągów, (było: na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej, polegająca na spełnieniu zasadniczych wymagań dotyczących interoperacyjności kolei;) spełniającego warunki techniczne, ruchowe, eksploatacyjne i prawne, których zachowanie zapewnia dotrzymanie zasadniczych wymagań dotyczących interoperacyjności systemu kolei i umożliwia efektywne poruszanie się po transeuropejskiej sieci kolejowej; - Techniczne specyfikacje interoperacyjności specyfikacje obejmujące podsystemy lub ich części w celu spełnienia zasadniczych wymagań dotyczących interoperacyjności systemu kolei, ogłaszane przez Komisję Europejską w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (było: szczegółowe wymagania techniczne i funkcjonalne, procedury i metody oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności kolei, warunki eksploatacji i utrzymania dotyczące składników interoperacyjności i podsystemów transeuropejskiego systemu kolei dużych prędkości i transeuropejskiego systemu kolei konwencjonalnej, określane i ogłaszane przez Komisję Europejką) - Dopuszczenie do eksploatacji podsystemu lub pojazdu (zamiast: oddanie do eksploatacji - dotyczące przekazania do użytkowania podsystemu lub składnika interoperacyjności) zakończone zezwoleniem na dopuszczenie do eksploatacji (DOPUSZCZENIE DO EKSPLOATACJI NIE DOTYCZY SKŁADNIKA INTEROPERACYJNOSCI) - Podsystem - część systemu kolei dla której ustalono odrębne zasadnicze wymagania (zamiast: wyróżnionej grupy składników pod względem strukturalnym lub funkcjonalnym ); 4
Dodano, między innymi definicje: - dopuszczenie do eksploatacji typu czynności faktyczne i prawne konieczne do dopuszczenia typu budowli przeznaczonej do prowadzenia ruchu kolejowego albo typu urządzenia przeznaczonego do prowadzenia ruchu kolejowego albo typu pojazdu kolejowego do użytkowania kończące się wydaniem świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu; - zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji dokument uprawniający zarządcę infrastruktury, przewoźnika kolejowego, producenta albo jego upoważnionego przedstawiciela, importera, podmiot zamawiający, wykonawcę modernizacji, inwestora, albo dysponenta do eksploatacji podsystemu lub pojazdu kolejowego wprowadzanego po raz pierwszy do użytkowania; - deklaracja zgodności z typem oświadczenie producenta albo jego upoważnionego przedstawiciela mającego siedzibę na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, podmiotu zamawiającego, wykonawcy modernizacji, importera, inwestora, dysponenta, zarządcy infrastruktury albo przewoźnika kolejowego stwierdzające, na jego wyłączną odpowiedzialność, że dany pojazd kolejowy jest zgodny z typem pojazdu, który już otrzymał zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji;, 5
Dodano definicje dot. składników interoperacyjności: certyfikat WE zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności - dokument wydany przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą potwierdzający, że składnik interoperacyjności jest zgodny z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei lub potwierdzający, że składnik interoperacyjności jest przydatny do stosowania; deklaracja WE zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności - oświadczenie producenta albo jego upoważnionego przedstawiciela mającego siedzibę na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, podmiotu zamawiającego, wykonawcy modernizacji, importera, inwestora, dysponenta, zarządcy infrastruktury albo przewoźnika kolejowego stwierdzające, na jego wyłączną odpowiedzialność, że składnik nteroperacyjności jest zgodny z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei lub potwierdzający, że składnik interoperacyjności jest przydatny do stosowania; 6
Ponadto dodano nowe określenia: - notyfikowana jednostka certyfikująca - notyfikowana jednostka kontrolująca; - notyfikowane laboratorium; (tym samym określono kompetencje tych jednostek) - szczególny przypadek; - punkty otwarte; - specyfikacje europejskie; - podmiot zamawiający (projekt, budowę, odnowienie lub modernizację podsystemu.) - dysponent ( pojazdu kolejowego); - podmiot odpowiedzialny za utrzymanie pojazdów (ECM) ORAZ - Rozdzielono i zmieniono definicję typu budowli i urządzeń; - Zmieniono definicję pojazdu kolejowego i typu pojazdu kolejowego; 7
ZMIENIONO, że: zarządca albo przewoźnik kolejowy wykonujący przewozy na linii kolejowej może eksploatować wyłącznie podsystemy strukturalne na które Prezes UTK wydał zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji (DOTYCHCZAS BYŁO: może eksploatować wyłącznie typy budowli, urządzeń oraz pojazdy na które Prezes UTK wydał świadectwo dopuszczenia typu do eksploatacji). Z obowiązku uzyskania zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji zwolnieni są: zarządcy linii metra; użytkownicy i przewoźnicy w obrębie bocznic kolejowych; zarządcy i przewoźnicy na liniach o szer. mniejszej niż 1435 mm; powinni posiadać świadectwa typu, według dotychczasowych zasad. 8
Jeśli w skład podsystemu strukturalnego wchodzą nie ujęte w TSI typy budowli lub urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego to świadectwa typu powinny być załączone do wniosku o zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji podsystemu ( konieczne jest ich posiadanie lub uzyskanie) Jeśli w skład ww. podsystemu wchodzą ujęte w TSI typy budowli lub urządzeń to nie wymaga się uzyskiwania świadectw typu. Nie wymaga uzyskania zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji pojazd kolejowy zgodny z TSI, który uzyskał takie zezwolenie w innym państwie UE, jeśli odnośne dla tego pojazdu TSI nie posiadają punktów otwartych i przypadków szczególnych i pojazd ten będzie eksploatowany wyłącznie na sieci zgodnej z TSI bez punktów otwartych i przypadków szczególnych. Zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji pojazdu kolejowego stanowi zezwolenie na dopuszczenie typu pojazdu. 9
Rozdział 4a Warunki zapewnienia interoperacyjności systemu kolei na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (było: warunki zapewnienia interoperacyjności transeuropejskiego systemu kolei dużych prędkości i transeuropejskiego systemu kolei konwencjonalnej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) NIE DOTYCZY 1) sieci kolejowych, które są funkcjonalnie wyodrębnione z systemu kolei i przeznaczone tylko na potrzeby pasażerskich przewozów lokalnych, oraz miejskich lub podmiejskich oraz przewoźników kolejowych prowadzących działalność wyłącznie w obrębie tych sieci kolejowych; 2) infrastruktury kolejowej należącej do zarządców prywatnej infrastruktury kolejowej oraz pojazdów kolejowych działających jedynie na tej infrastrukturze na ich użytek w ramach własnej działalności w zakresie transportu towarów; 3) infrastruktury kolejowej i pojazdów kolejowych przewidzianych wyłącznie do użytku lokalnego, turystycznego lub historycznego; 10
Notyfikowana jednostka certyfikująca przeprowadza weryfikację WE podsystemu z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei, obejmującą również interfejsy danego podsystemu z systemem, do którego zostaje on włączony na etapie: projektowania, budowy i końcowych prób podsystemu na podstawie informacji zawartych w TSI oraz w rejestrze infrastruktury i w europejskim rejestrze typów pojazdów dopuszczonych do eksploatacji wydaje certyfikat weryfikacji WE podsystemu będący podstawą wystawienia deklaracji weryfikacji WE podsystemu (było: Podsystemy podlegają ocenie zgodności z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności kolei na etapie: projektowania, budowy i końcowych prób podsystemu, na podstawie odpowiedniej TSI, w zależności od rodzaju podsystemu.) DODANO Producent podsystemu albo jego upoważniony przedstawiciel, zarządca, przewoźnik kolejowy, dysponent, importer, inwestor albo podmiot zamawiający są obowiązani przekazać prezesowi UTK informację o wszczęciu procedury weryfikacji WE podsystemu z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei w terminie 14 dni od dnia podpisania umowy z jednostką notyfikowaną. 11
Na wniosek producenta albo jego upoważnionego przedstawiciela, notyfikowana jednostka certyfikująca dokonuje oceny zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności z zasadniczymi wymaganiami (na podstawie TSI) i wystawia certyfikat WE zgodności lub przydatności do stosowania, na podstawie którego wystawia się deklarację WE zgodności lub przydatności do stosowania (było: Oceny zgodności składnika interoperacyjności z zasadniczymi wymaganiami do-tyczącymi interoperacyjności kolei dokonuje się na podstawie TSI odpowiadającej podsystemowi, do którego należy składnik.) DODANO: Deklaracja WE zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności stwierdza, że składnik interoperacyjności spełnia zasadnicze wymagania dotyczące interoperacyjności systemu kolei określone w TSI lub specyfikacjach europejskich. Producent składnika interoperacyjności, jego upoważniony przedstawiciel albo podmiot wprowadzający składnik interoperacyjności na rynek są obowiązani przekazywać Prezesowi UTK deklarację WE zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności przed wprowadzeniem go do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej.. W przypadku gdy producent albo jego upoważniony przedstawiciel nie wystawi deklaracji WE zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności, obowiązek ten spoczywa na podmiocie wprowadzającym składnik interoperacyjności na rynek. 12
Procedura oceny zgodności nie jest przeprowadzana w przypadku części zamiennych do podsystemów dopuszczonych do eksploatacji w dniu wejścia w życie TSI. ; W przypadku modernizacji podsystemu strukturalnego zarządca lub przewoźnik kolejowy przekazuje prezesowi UTK: dokumentację opisującą projekt, a w przypadku odnowienia informuje o zakresie prac; (dotychczas w obu przypadkach było: dokumentację projektu) W terminie do 4 miesięcy prezes UTK wydaje decyzję, czy w przypadku modernizacji (brak wzmianki o odnowieniu) występują przesłanki do otrzymania zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji; (dotychczas termin nie był określony) Jeśli jest wymagane nowe zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji lub TSI nie zostały w pełni zastosowane prezes UTK przekazuje KE informacje o przyczynach niepełnego zastosowania TSI oraz dokumenty z parametrami technicznymi zastosowanymi zamiast TSI i jednostki odpowiedzialne za weryfikację WE podsystemu. 13
W określonych w ustawie przypadkach : - przy zaawansowanej inwestycji w momencie publikacji nowych TSI; - nie opłacalności ekonomicznej zastosowania TSI; - innej niż w TSI: skrajni ładunkowej, szerokości toru, odstępu między torami lub innego systemu zasilania trakcyjnego; - konieczności przywrócenia przejezdności po wypadku; - dla pojazdów spoza WE o innej szerokości toru zainteresowany zwraca się do prezesa UTK (było: może) z wnioskiem o przyznanie odstępstwa od zastosowania TSI załączając dokumentację (uszczegółowioną w zmienionej ustawie); Informacje o planowanym odstępstwie wraz z dokumentacją Prezes UTK, przekazuje do KE, wraz z opisem środków planowanych dla zapewnienia interoperacyjności; Prezes UTK w terminie 6 miesięcy uzyskując opinię KE ma obowiązek wydać decyzję przyznania lub odmowy odstępstwa; Przy braku opinii KE w terminie 6 miesięcy - prezes UTK wydaje decyzję o przyznaniu odstępstwa. 14
W terminie 1 roku od wejścia w życie każdej TSI prezes UTK przekazuje KE wykaz projektów prowadzonych na terenie RP na zaawansowanym etapie realizacji. Prezes UTK może wydać zgodę (w formie decyzji) na zastosowanie przepisów krajowych dla projektów w zaawansowanym etapie realizacji, lub odbudowy po wypadku lub klęsce żywiołowej, lub pojazdów o innej szerokości toru nie należących do Wspólnoty Prezes UTK nie może zakazywać, ograniczać lub utrudniać budowy, dopuszczania do eksploatacji oraz eksploatacji podsystemów strukturalnych tworzących system kolei, które spełniają zasadnicze wymagania dotyczące interoperacyjności systemu kolei. W szczególności nie może wymagać kontroli, które już zostały przeprowadzone: 15
Ponadto w zmienionej ustawie o transporcie kolejowym: określono zakres poszczególnych podsystemów (było, że szczegółowy zakres podsystemów określają TSI); uszczegółowiono zasady weryfikacji WE podsystemów przez notyfikowane jednostki certyfikujące, oraz uprawnienia notyfikowanych jednostek kontrolujących ; określono wymagane dokumenty dołączane do deklaracji weryfikacji WE do otrzymania zezwolenia na eksploatację podsystemu; uszczegółowiono wymagania i zasady dotyczące dopuszczania do eksploatacji podsystemów; zmieniono wysokość opłat za świadectwa typu budowli i urz. do 7 000 EUR (było 6 000), pojazdów z 25 000 do 30 000 EUR i dodano nowe opłaty, np. za wydanie zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji (w wysokości do 3 000 EUR); uzupełniono wykaz kar, np. za nie poinformowanie prezesa UTK o zmianach dotyczących pojazdu 16
Minister właściwy do spraw transportu wyda 3 rozporządzenia, w tym dotyczące: 1) świadectw typu dla którego zapisy ustawowe pozostały nie zmienione; 2) wykazu składników interoperacyjności dla podsystemów, zasadniczych wymagań oraz procedur oceny zgodności lub przydatności do stosowania składników interoperacyjności - dla tego zakresu zapisy ustawowe pozostały nie zmienione, oraz dodano zapisy dotyczące: - wykazu parametrów pojazdu kolejowego w celu dopuszczenia do eksploatacji pojazdów niezgodnych z TSI; - podmiotów wyznaczonych do przeprowadzenia badań niezgodnych z TSI; 3) nowe rozporządzenie dotyczące wykazu krajowych specyfikacji technicznych i dokumentów normalizacyjnych dla spełnienia zasadniczych wymagań interoperacyjności (dotychczasowa lista Prezesa UTK) Do czasu wydania nowych zachowują moc rozporządzenia dotychczasowe; Dotychczasowe świadectwa typu zachowują ważność a podsystemy strukturalne mogą być eksploatowane do czasu ich modernizacji; Do toczących się postępowań będą stosowane przepisy dotychczasowe. 17
Dziękuję za uwagę Wiesław Jarosiewicz e - mail: fragrzy@gmail.com 18