Główne obszary walutowe w gospodarce światowej: analiza z wykorzystaniem wybranych metod grupowania danych Jakub Janus 1 Piotr Stanek 2 1 Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Katedra Makroekonomii 2 Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Kraków, 18 listopada 2013 Tradycyjne i nowe kierunki rozwoju handlu międzynarodowego
Plan referatu 1 Wprowadzenie Przyczyny podjęcia tematu Cel badania 2 Metoda badawcza i dane Procedura klasyfikacji Metoda aglomeracyjna 3 Wyniki analizy empirycznej Otrzymane skupiska Zależności pomiędzy klasyfikacjami 4 Wnioski
Problemy w teorii ekonomii Przyczyny podjęcia tematu Ekonomia monetarna: efektywność różnych reżimów kursowych (np. Friedman, 1953; Frankel, 1999) Teoria optymalnych obszarów walutowych: analiza kosztów i korzyści z integracji z perspektywy kraju (Ishiyama, 1975; Tower, Willett, 1976) Idee globalnej integracji walutowej Wizje globalnej waluty jako recepty na negatywne cech reżimu płynnego kursu walutowego (Cooper, 1984; Mundell, 2005) Idee złotego środka : w obrębie gospodarki światowej istnieje kilka potencjalnych obszarów walutowych (McKinnon, 1984; Williamson, 1998; Rogoff, 2001; Rybiński, 2006; Furceri, 2007) Kryzys finansowy i gospodarczy Znaczenie globalnych nierównowag w wybuchu kryzysu, hipotezy: nawisu oszczędności (Bernanke, 2005) i suszy inwestycyjnej (Felipe et al., 2006) Międzynarodowe efekty spillovers polityki makroekonomicznej krajów zaawansowanych gospodarczo: wojny walutowe (Mantega, 2010)
Cel główny Cel badania Wyodrębnienie w gospodarce światowej potencjalnych obszarów walutowych, poprzez określenie ich zasięgu geograficznego oraz charakterystyk państw wschodzących w ich skład Cele szczegółowe Porównanie głównych koncepcji i poglądów dotyczących obszarów walutowych w gospodarce światowej Dobór i kwantyfikacja kryteriów, służących identyfikacji zbliżonych do siebie grup krajów Wykorzystanie wybranych narzędzi eksploracji i grupowania danych do klasyfikacji krajów w oparciu o przyjęte kryteria Porównanie klasyfikacji uzyskanych na podstawie danych empirycznych
Procedura klasyfikacji (Grabiński, Wydymus, Zeliaś, 1989) 1 Podział badanego zbioru przedmiotów (jednostek, obiektów) 133 kraje, źródło danych: Międzynarodowy Fundusz Walutowy 2 Wyodrębnienie rozłącznych podzbiorów (skupisk, klas, grup) 3 Przyjęcie kryteriów opartych na charakterystykach klasyfikowanych jednostek Intensywność wymiany handlowej pomiędzy krajami - wartość obrotów bilateralnych (miara korzyści z integracji, 2009-2011) Różnice w stopach wzrostu gospodarczego - PKB (miara kosztów integracji, 2002-2011) Różnice w stopach inflacji - CPI (miara kosztów integracji, 2002-2011) 4 Określenie zespołu zasad i procedur, na podstawie których dokonuje się grupowania Uwzględnienie teorii integracji walutowej oraz poszczególnych metod analizy skupień Wybór: metoda aglomeracyjna
Metoda aglomeracyjna 1 Wybór miar odległości pomiędzy państwami Handel zagraniczny = 1 d H ij Stopy wzrostu PKB d PKB ij x ij N k=1,k i x ik + N k=1,k j,k i x jk = t n t=t 0 (y it y jt ) 2 Stopy inflacji d INF ij = t n t=t 0 (π it π jt ) 2 2 Obliczenie trzech miar w układzie kraj i - kraj j 3 Konstrukcja macierzy odległości (17689 elementów) dla trzech kryteriów 4 Wybór algorytmu obliczania odległości pomiędzy skupieniami: metoda Warda (minimalizacja wariancji) 5 Porównania klasyfikacji otrzymanych z wykorzystaniem trzech kryteriów za pomocą analizy koszykowej
Kryterium 1: handel zagraniczny Tabela: Wyniki grupowania opartego na kryterium wzajemnej wymiany handlowej L.p. 1 2 3 4 5 Nazwa Nafta Euro Azja Europa2 Reszta Świata Liczba krajów 3 13 7 20 90 Kraje w grupie (wybrane) USA, CAN, MEX DEU, FRA, ITA, GBR, BEL, NLD, LUX, ESP JPN, KOR, CHN, IDN, MYS, SGP, VNM RUS, UKR, FIN, LVA, HUN, CZE, SVK, POL BRA, ARG, AUS, NZL, EGY, TUR, ZAF, IND Źródło:opracowanie własne.
Kryterium 2: PKB Tabela: Wyniki grupowania opartego na kryterium różnic w stopach wzrostu PKB L.p. 1 2 3 4 Nazwa Pkb1 Pkb2 Pkb3 Pkb4 Liczba krajów 53 68 5 7 Kraje w grupie (wybrane) Średnia stopa wzrostu PKB (%) Średnie odchylenie standardowe stopy wzrostu PKB (p.p.) USA, CAN, DEU, FRA, GBR, JPN, RUS, CZE, HUN CHN, IND, BRA, GHA, RWA, AUS, NOR, CHE, POL ARM, LTU, UKR, EST, LVA ARG, MDG, MNG, PAN, SLB, VUT, PRY 3,095 4,5 4,867 5,282 3,426 2,25 8,033 4,872 Źródło:opracowanie własne.
Kryterium 3: inflacja Tabela: Wyniki grupowania opartego na kryterium różnic w stopach inflacji L.p. 1 2 3 4 Nazwa Inf1 Inf2 Inf3 Inf4 Liczba 70 40 11 12 krajów Kraje w grupie (wybrane) Średnia stopa inflacji (%) Średnie odchylenie stand. stopy inflacji (p.p.) Źródło:opracowanie własne. USA, CAN, DEU, FRA GBR, JPN, CHN, CZE, POL IND, ZAF, RWA, BRA, ARG, MEX, LVA, HUN, SVK UKR, MNG, KEN, EGY, ETH, PAK, KGZ, VNM, BDI RUS, TUR, SRB, ROM, GHA, ZMB, NGA, YEM, MOZ 2,646 6,983 10,786 12,046 1,838 3,446 7,598 5,501
Zależności pomiędzy klasyfikacjami Tabela: Najistotniejsze reguły asocjacji uzyskane za pomocą analizy koszykowej Poprzednik Następnik Wsparcie (%) Zaufanie (%) Korelacja(%) Euro Pkb1, Inf1 6,766 69,231 44,126 Azja Pkb1, Inf1, 3,007 57,143 26,726 Europa2 Pkb1, Inf1 4,511 30 23,717 Europa2 Pkb1, Inf2, 3,759 25 27,951 Europa2 Pkb1, Inf4 2,256 15 33,541 Reszta Świata Pkb2, Inf1 20,301 30 49,543 Reszta Świata Pkb2, Inf2 14,286 21,111 44,783 Reszta Świata Pkb2, Inf4 5,263 7,778 27,889 Reszta Świata Pkb4, Inf2 8,271 12,222 20,498 Pkb1, Inf1 Euro 6,766 28,125 44,126 Pkb1, Inf2 Europa2 3,759 31,25 27,951 Pkb2, Inf2 Reszta Świata 14,286 95 44,783 Pkb2, Inf3 Reszta Świata 5,263 87,5 26,078 Pkb4, Inf1 Reszta Świata 1,504 100 14,907 Pkb4, Inf2 Reszta Świata 2,256 100 18,257 Źródło:opracowanie własne.
Wnioski 1 We względu na istotne różnice pomiędzy gospodarkami, należy odrzucić hipotezę o możliwości wprowadzenia obecnie globalnej waluty (R. Mundell) 2 Za nieefektywne powinno być uznane rozwiązanie polegające na posiadaniu odrębnej waluty przez każdy kraj świata (M. Friedman) 3 Stwierdzono istnienie trzech silnych, jednolitych obszarów walutowych, zawierających kraje-emitentów głównych walut światowych: USD, EUR i JPY (R. McKinnon, K. Rogoff) 4 Podział skupiska geograficznego Europa2 na dwie podgrupy poprawnie oddaje rzeczywistą dynamikę procesów integracyjnych w Europie 5 Nie udało się wyodrębnić większej liczby zależności w ramach szerokiej grupy pozostałych krajów 6 Zasadne okazało się przyjęte podejście badawcze, polegające na ocenie w pierwszej kolejności korzyści, a następnie kosztów integracji walutowej
Bibliografia (wybrana) Dziękuję za uwagę! Bordo M., James H., One World Money, Then and Now, Oesterreichische Nationalbank Working Papers 2006, nr 127. Caporale G.M., De Santis R., Girardi A., Trade Intensity and Output Synchronization: On the Exogeneity Properties of EMU, CESifo Working Paper 2013, nr 4172. Clarida R., G-3 Exchange Rate Relationships: A Review of the Record and Proposals for Change, Princeton Essays in International Economics 2000, nr 219. Frankel J., No Single Currency Regime is Right for All Countries or at All Time, NBER Working Papers 1999, nr 7338. Friedman M., The Case for Flexible Exchange Rates, [w:] Idem, Essays in Positive Economics, The University of Chicago Press, Chicago, 1953. Furceri D., From Currency Unions to a World Currency: A Possibility?, International Journal of Applied Economics 2007, vol. 4, nr 2. Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A., Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społeczno-gospodarczych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1989. Ishiyama Y., The Theory of Optimum Currency Areas: A Survey, IMF Staff Papers 1975, nr 22. Mundell R., The Case for a World Currency, Journal of Policy Modeling 2005, vol. 27. Pociecha J., Podolec B., Sokołowski A., Zając K., Metody taksonomiczne w badaniach społeczno-ekonomicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1988. Rogoff K., Why not a global currency?, American Economic Review 2001, vol. 91. Williamson J., Crawling bands or monitoring bands, International Finance 1998, Vol. 24. Wojtyna A., Teoretyczne kontrowersje wokół Unii Gospodarczej i Walutowej, Gospodarka Narodowa 1998, nr specjalny.