PSZENŻYTO OZIME WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników. Według danych GUS powierzchnia uprawy formy ozimej pszenżyta w 2013 roku wynosiła ponad 1052 tys. ha i była o około 232tys. ha większa w stosunku do roku 2012. Udział pszenżyta ozimego w strukturze zasiewów zbóż z mieszankami zbożowymi w 2013 roku wynosił 14,6%. W naszym województwie ma ono bardzo duże znaczenie, areał uprawy zajmuje około 20% powierzchni zasiewów. Wysokie potencjalne możliwości plonotwórcze a także wartość paszowa zbliżona do pszenicy i jęczmienia, pozwalają na wykorzystanie go w żywieniu tuczników i drobiu. Ostatnio duże nadzieje wiąże się również z wykorzystaniem pszenżyta do wypieku chleba. Ziarno pszenżyta może być też wykorzystywane do innych celów technologicznych. Oprócz młynarstwa i piekarstwa stosuje się je w cukiernictwie przy produkcji biszkoptów, herbatników, ciast piaskowych i kruchych oraz pierników bakaliowych. Specyficzność ciasta pszenżytniego nie wyklucza możliwości wykorzystania tego gatunku do produkcji mąki czy innych produktów spożywczych, nowe technologie przetwarzania wymagają odmiennego surowca. Z tego względu pszenżyto mające odmienne cechy technologiczne w porównaniu do pszenicy i żyta staje się alternatywą i szansą do produkcji nowych wyrobów prozdrowotnych o korzystnych cechach sensorycznych. Nowy kierunek wykorzystania pszenżyta wymaga wzmożonej pracy hodowców, agronomów i technologów żywności. Krajowy rejestr obecnie liczy 40 odmian. Odmiany krajowe stanowią około 90%. W miarę zwiększania się powierzchni uprawy tego gatunku zwiększa się nasilenie występowania chorób na pszenżycie, które jest powszechnie porażane przez mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, septoriozę liści. Odmiany rejestrowane w ostatnich latach cechują się na ogół korzystnymi ocenami odporności na te choroby. Odmiany nie różnią się wyraźnie pod względem wymagań glebowych, natomiast wykazują pewne zróżnicowanie reakcji na niski odczyn gleby. Przyjmuje się, że odmiany krótkosłome nie powinny być uprawiane na najsłabszych glebach przeznaczonych pod pszenżyto. Podstawowym kryterium wyboru odmiany do uprawy jest plon ziarna. Duże znaczenie mają także zimotrwałość, odporność na porastanie ziarna w kłosie, odporność na wyleganie i choroby oraz termin dojrzewania, zawartość białka i inne cechy ziarna. W sezonie 2013/2014 na terenie województwa mazowieckiego zostały założone 4 doświadczenia z 20 odmianami pszenżyta ozimego. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie - DANKO Hodowla Roślin ZHR O/ Laski - Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie O/Radom W minionym sezonie odnotowano wyraźny wzrost plonowania pszenżyta w stosunku do lat poprzednich. Średnie plony na poziomie a2 przekroczyły 10t z ha. Spośród odmian badanych w 2014 roku na obu poziomach agrotechniki najlepiej plonowały: Borowik, Torino, Pizzaro, Maestozo, Subito. Najwyższe plony uzyskano w Kawęczynie. Porażenie przez choroby w 2014 roku było większe niż w latach poprzednich.
Tabela 1 PSZENŻYTO OZIME. Odmiany badane. Rok zbioru: 2014 Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej- -pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 TODAN* 2003 2 ALGOSO* 2007 3 TRISMART* 2007 4 BORWO * 1 2008 ul. Główna 20, PL-99-307 Strzelce 5 LEONTINO* 2008 6 PIZZARO* 2008 7 TULUS 2009 Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Staszewska 70 PL- 62-100 Wągrowiec 8 FREDRO* 2010 9 AGOSTINO 1 2011 Lantmannen SW Seed sp.z o.o. Ul. Terenowa 6g Pl-52-231 Wrocław 10 BOROWIK* 2011 11 MAESTOZO* 2011 12 MIKADO* 2011 13 AMOROZO* 2012 14 SUBITO* 2012 15 TOMKO* 2012 16 TORINO* 2012 17 TWINGO* 1 2012 18 WIARUS* 1 2012 19 PALERMO 2013 20 TRANSFER 2013 1 - odmiany krótkosłome *- odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowców
Tabela 2 PSZENŻYTO OZIME. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2014 Miejscowość Seroczyn Kawęczyn Laski Powiat Siedlce Sochaczew Grójec Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 4 4 Klasa bonitacyjna gleby IIIb IIIa IV PH gleby w KCI 5,8 6,05 * Przedplon Gorczyca biała Rzepak ozimy Rzepak ozimy Data siewu 25.09 25.09 24.09 Obsada nasion (szt/m 2 ) 400 400 400 Data zbioru 06.08 30.07 06.08 Nawożenie mineralne N na poziomie a1 (kg/ha) 80 80 102 N na poziomie a2 (kg/ha) 120 120 142 P2O5 ( kg/ha) 30 45 50 K2O (kg/ha) 80 90 75 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a2 (l/ha) Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Zaprawa nasienna T Vitavax 2000FS Maxim 025 FS Herbicyd ( nazwa, dawkaa) Legato Plus 600 SC 1,3 Legato Plus 600 SC 1,5 l Legato Plus 600 SC 1,5 l Insektycyd ( nazwa, dawka) - - - Tylko na poziomie a2 Fungicyd - pierwszy zabieg (nazwa, dawka) Bumper Super 490 EC- 1,0 l Duett Star 334 SE 1l Aviator Xpro225 EC 1,0l Fungicyd - drugi zabieg (nazwa, dawka) Falcon 460 EC-0,6 l Amistar250 SC 0,6l + Artea 330EC 0,4l Fandango200 EC 1,0 l Regulator wzrostu (nazwa, dawka) Cerone 480 SL 1,0 l Cerone 480 SL 1,0 l Moddus 250 0,6 l * - brak danych
Tabela 3 PSZENŻYTO OZIME. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2014 Cecha Seroczyn Kawęczyn Laski a1 a2 a1 a2 a1 a2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 0 ) 8,9 8,9 * 2 Stan roślin po zimie (skala 9 0 ) 8,9 8,9 * 3 Martwe rośliny (%) 0,1 0,0 0,0 4 Termin kłoszenia (dzień, m-c) 14.05 16.05 20.05 22.05 18.05 19.05 5 Termin dojrzałości wosk. (dzień, m-c) 10.07 12.07 15.07 17.07 25.07 28.07 6 Wysokość roślin (cm) 115,3 113,1 128,2 126,0 125,8 122,0 7 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 0 ) 8,9 9,0 8,5 8,7 8,0 8,6 8 Wyleganie przed zbiorem (skala 9 0 ) 7,2 7,6 7,8 8,3 8,0 8,6 9 Porastanie ziarna przed zbiorem (skala 9 0 ) 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 Porażenie przez choroby (skala 9 0 ) 10 Pleśń śniegowa 8,9 9,0 9,0 11 Fuzarioza kłosów 7,6 9,0 8,1 8,8 9,0 9,0 12 Septorioza liści 6,6 7,7 7,3 8,6 9,0 9,0 13 Septorioza plew 8,2 9,0 8,4 9,0 9,0 9,0 14 Mączniak prawdziwy 6,6 8,1 6,7 8,6 4,3 5,6 15 Masa 1000 ziarn (g) 42,8 45,6 45,7 49,5 39,5 42,0 16 Wilgotność ziarna (%) 15,2 15,1 13,4 13,5 9,6 10,7 16 Plon ziarna (dt z ha) 79,0 95,0 88,2 112,0 80,2 109,4 * brak danych
Tabela 4 PSZENŻYTO OZIME. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2014 Poziom a1 Poziom a2 Odmiana Seroczyn Kawęczyn Laski Seroczyn Kawęczyn Laski Wzorzec dt/ha 79,0 88,2 80,2 95,0 112,0 109,4 1 Todan 80 85 82 85 100 92 2 Algoso 94 98 89 102 106 93 3 Trismart 113 108 98 108 103 100 4 Borwo 102 97 96 91 98 87 5 Leontino 82 82 79 83 94 91 6 Pizarro 111 106 123 110 97 110 7 Tulus 101 101 100 102 94 108 8 Fredro 101 112 108 102 105 109 9 Agostino* 121 - - 112 - - 10 Borowik 118 116 127 107 105 116 11 Maestozo 114 112 125 106 104 123 12 Mikado 95 92 92 98 92 93 13 Amorozo 86 88 87 94 96 92 14 Subito 111 103 116 119 101 117 15 Tomko 105 109 97 92 107 89 16 Torino 107 121 121 104 107 116 17 Twingo 95 90 98 99 103 100 18 Wiarus 100 104 104 95 100 96 19 Palermo 77 95 88 95 97 92 20 Transfer 88 82 68 94 90 77 Wzorzec: wszystkie badane odmian * - odmiana badana tylko w jednym punkcie doświadczalnym
Tabela 5 PSZENŻYTO OZIME. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2012,2013, 2014 Odmiana Mrozoodporność (skala 9 0 ) Poziom a1 2014 2013 2012 Poziom a2 20 Transfer 6,5 79 - - - - 87 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9 3 3 3 6 3 Wzorzec - wszystkie badane odmiany Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny 2013-2014 2012-2014 2014 2013 2012 2013-2014 2012-2014 Wzorzec dt/ha 82,5 63,8 60,3 73,2 68,9 105,5 79,1 72,6 92,3 85,7 1 Todan 5,5 82 100 129 90 102 93 101 127 96 105 2 Algoso 4 94 94 111 94 99 100 104 117 102 106 3 Trismart 6,5 107 100 119 104 108 104 98 126 101 108 4 Borwo 5,5 98 83 124 92 101 92 81 121 87 97 5 Leontino 3,5 81 77 98 79 84 90 90 90 90 90 6 Pizarro 5 113 108 137 111 118 105 105 134 105 113 7 Tulus 4 101 94 113 98 102 101 95 109 99 102 8 Fredro 4,5 107 112 123 109 113 105 111 116 108 110 9 Agostino 3,5 116 111 76 114 103 101 105 78 103 96 10 Borowik 5,5 120 113 128 117 120 109 105 125 107 112 11 Maestozo 4 117 107 100 113 109 111 106 103 109 107 12 Mikado 5 93 87 117 90 98 94 98 124 96 104 13 Amorozo 4 87 95-91 - 94 97-95 - 14 Subito 5,5 110 112-111 - 112 109-111 - 15 Tomko 6,5 104 110-107 - 96 107-101 - 16 Torino 3,5 116 105-111 - 109 99-105 - 17 Twingo 6 94 85-90 - 101 94-98 - 18 Wiarus 6,5 103 100-101 - 97 95-96 - 19 Palermo 6 87 - - - - 95 - - - -
Tabela 6 PSZENŻYTO OZIME. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a1 (odchylenia od wzorca). Rok zbioru: 2014, 2012-1014 Liczba Mączniak Fuzarioza kłosów Septorioza liści Odmiana lat badań 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 Wzorzec (skala 9 0 ) 5,8 6,7 7,9 7,4 7,0 7,4 1 Todan 3 0,4 0,3 0,6-0,2 0,5 0,3 2 Algoso 3-0,6-0,5-0,1 0,1-0,7-0,6 3 Trismart 3 0,2-0,3-0,4-0,2-1,0-0,6 4 Borwo 3-0,6-1,0-0,1 0,2 0,0-0,4 5 Leontino 3-1,8-1,4-0,6-0,3-0,2-0,3 6 Pizarro 3 2,5 1,9 0,1 0,2 1,3 1,0 7 Tulus 3 0,4-0,1-0,4-0,7 0,3 0,1 8 Fredro 3-0,8-0,2 0,1 0,8-0,2 0,1 9 Agostino 3 2,2 1,2-0,9 0,1 0,5 0,7 10 Borowik 3 0,5 0,5-0,4 0,1-0,2 0,1 11 Maestozo 3 1,4 0,4 0,4 0,0 0,5 0,2 12 Mikado 3-0,5-0,7-0,4 0,3 0,0-0,3 13 Amorozo 2-0,1 - -0,1 - -0,5-14 Subito 2 1,7 - -0,4-0,0-15 Tomko 2 1,7 - -0,1-0,0-16 Torino 2 0,9-0,9-0,0-17 Twingo 2-1,5 - -0,1 - -0,2-18 Wiarus 2 0,2-0,4 - -0,2-19 Palermo 1-1,6 - -0,1 - -0,2-20 Transfer 1-2,0-0,6-0,0 - Liczba doświadczeń 3 8 2 5 2 6 Wzorzec - wszystkie badane odmiany Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 7 PSZENŻYTO OZIME. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenie od wzorca). Lata zbioru 2014, 2012-2014 Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 0 ) Wysokość roślin Masa 1000 ziarn w fazie dojrzałości przed zbiorem (cm) (g) mlecznej 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 Poziom agrotechniki a1 Wzorzec 7,7 7,9 123,1 111,4 42,6 43,4 1 Todan 3-1,0-0,5 9,9 9,6 3,2 2,1 2 Algoso 3 0,1-0,1 7,7 6,9 1,2 2,4 3 Trismart 3 0,1-0,2 11,9 10,3 5,3 5,7 4 Borwo 3 0,8 0,7-14,6-8,9-0,9-1,2 5 Leontino 3 0,5 0,1-1,1 1,2-1,6-1,3 6 Pizarro 3-0,9-0,4 7,7 7,2 1,5 1,6 7 Tulus 3-0,2-0,2 7,9 2,7 0,3 0,5 8 Fredro 3 0,5 0,1 5,7 1,7 1,5 1,1 9 Agostino 3-1,2-0,4-20,6-16,3 0,1-1,0 10 Borowik 3 0,5 0,6 13,6 14,7 5,6 6,9 11 Maestozo 3-1,0-0,7 11,7 8,4 1,9 0,1 12 Mikado 3 0,6 0,3-8,3-7,7-5,0-4,4 13 Amorozo 2-2,4-5,2-1,2-14 Subito 2-1,4-4,4 - -2,1-15 Tomko 2 0,3 - -7,6 - -1,5-16 Torino 2 0,5-9,6 - -0,7-17 Twingo 2 0,6 - -24,4 - -2,8-18 Wiarus 2 1,0 - -23,4 - -7,3-19 Palermo 1 1,0-1,6-2,0-20 Transfer 1 0,6 - -13,3 - -1,5 - Liczba doświadczeń 3 6 3 9 3 9 Nie wystąpiło Nie wystąpiło
Ciąg dalszy tabeli 7 Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 0 ) Wysokość roślin Masa 1000 ziarn w fazie dojrzałości przed zbiorem (cm) (g) mlecznej 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 2014 2012-2014 Poziom agrotechniki a2 Wzorzec 8,2 8,2 120,3 106,7 45,7 46,3 1 Todan 3-0,2-0,5 7,0 6,9 2,6 2,6 2 Algoso 3 0,2 0,0 6,7 6,5 4,7 4,7 3 Trismart 3-1,2-0,9 12,0 9,7 8,9 9,3 4 Borwo 3 0,3 0,4 12,7 0,0-3,2-3,4 5 Leontino 3 0,5-0,1 1,5 3,8-1,9-1,3 6 Pizarro 3-0,3-0,5 6,8 6,8-0,2-0,6 7 Tulus 3 0,2 0,3 7,8 2,4-0,3 0,1 8 Fredro 3 0,5-0,1 6,8 1,0 1,4 0,7 9 Agostino 3-1,2-0,1-19,3-15,0-3,0-2,9 10 Borowik 3 0,5 0,5 11,7 11,7 8,0 7,7 11 Maestozo 3-1,3-0,9 12,5 7,6 1,4-1,1 12 Mikado 3 0,5 0,5-7,8-5,9-3,2-4,2 13 Amorozo 2-0,5-5,5-0,8-14 Subito 2-1,5-2,2 - -1,9-15 Tomko 2 0,2 - -8,5 - -2,5-16 Torino 2 0,3-7,3 - -0,6-17 Twingo 2 0,5 - -24,3 - -2,3-18 Wiarus 2 0,5 - -20,8 - -10,1-19 Palermo 1 0,5-5,2-2,9-20 Transfer 1 0,3 - -14,3 - -3,2 - Liczba doświadczeń 3 6 3 9 3 9 Wyleganie: wyniki pochodzą z tych doświadczeń, w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec - wszystkie badane odmiany Nie wystąpiło Nie wystąpiło
PSZENŻYTO OZIME CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH W ROKU 2014 (Zarejestrowanych w 2013 sporządzona na podstawie list opisowych odmian) 1. PALERMO- odmiana pastewna. Zimotrwałość - duża. Odporność na septoriozę plew jest duża, na mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, septoriozę liści i fuzariozę kłosów - dość duża, na rynchnosporiozę i choroby podstawy źdźbła - średnia. Rośliny wysokie, odporność na wyleganie - dość duże. Masa 1000 ziaren jest dość duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypowym duża do bardzo dużej. Odporność na porastanie w kłosie - średnie. Liczba opadania dość mała, a zawartość białka dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność bardzo dobra. (Danko HR). 2. TRANSFER- odmiana pastewna. Zimotrwałość duża. Odporność na fuzariozę kłosówduża, na rdzę brunatną, septoriozę plew i choroby podstawy źdźbła dość duża, na rynchosporiozę - średnia, na mączniaka prawdziwego dość mała. Rośliny niskie, z dość dużą odpornością na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania raczej późny. Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, natomiast gęstość ziarna w stanie zsypowym duża do bardzo dużej. Odpornością na porastanie w kłosie - średnia i liczba opadania średnia, zawartością białka w ziarnie - mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała. Charakteryzuje się ona bardzo dobrą plennością. (HR Strzelce).