Oficjalne wydawnictwo Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie ISBN 978-83-60510-16-4

Partner

Wydawca: Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA ul. Książęca 4, 00-498 Warszawa tel. 22 628 32 32 fax 22 537 77 90 www.gpw.pl Opracowanie graficzne, skład i druk: Wydawnictwo ART art@artdruk.pl Oprac. Krzysztof Mejszutowicz Copyright by Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA Warszawa, wrzesień 2010 Oficjalne wydawnictwo Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie ISBN 978-83-60510-16-4

Krótka sprzedaż to jedna ze strategii inwestycyjnych najczęściej wykonywanych na rynku akcji. Umożliwia między innymi osiąganie zysków na spadkach kursów papierów wartościowych. Jest strategią o stosunkowo prostej konstrukcji, ale niesie w sobie określone ryzyka, których każdy inwestor powinien być świadomy przed jej zastosowaniem. Ze względu na szczególny charakter transakcji krótkiej sprzedaży, warunki ich przeprowadzania są ściśle określone przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie. Każdy inwestor powinien znać regulacje Giełdy w tym zakresie, jak również zapoznać się z zasadami zawierania transakcji określonymi przez biuro maklerskie prowadzące jego rachunek inwestycyjny. Tradycyjnym sposobem na osiąganie zysków z inwestycji na giełdzie jest nabywanie papierów wartościowych w celu ich sprzedaży po wyższym kursie. W przypadku transakcji krótkiej sprzedaży cel inwestycji jest identyczny. Różnica polega jedynie na tym, że kolejność przeprowadzanych transakcji jest odwrotna. W pierwszej kolejności inwestor sprzedaje papiery wartościowe po to, aby po spadku ich kursu, przeprowadzić transakcję kupna. W jaki sposób można sprzedać papiery wartościowe mimo ich braku na rachunku inwestycyjnym? Czy taka transakcja jest możliwa do przeprowadzenia i na jakich warunkach? Odpowiedź na te i inne pytania znajdą Państwo w niniejszej broszurze. Giełda Papierów Wartościwoych w Warszawie

Więcej informacji nt. krótkiej sprzedaży można uzyskać na stronie internetowej GPW: www.gpw.pl Pytania dotyczące krótkiej sprzedaży prosimy kierować mailem na adres: krotka.sprzedaz@gpw.pl shortselling@gpw.com.pl

Spis treści 1. Krótka sprzedaż krok po kroku... 7 2. Ryzyka wynikające z transakcji krótkiej sprzedaży...14 3. Krótka sprzedaż w regulacjach GPW... 15 3.1. Wskazanie papierów wartościowych dopuszczonych do krótkiej sprzedaży... 15 3.2. Zawieszanie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży... 16 3.3. Znacznik krótkiej sprzedaży... 17 3.3. Transparentność krótkiej sprzedaży... 17 4. Wpływ krótkiej sprzedaży na rynek... 18

Krótka sprzedaż 1. Krótka sprzedaż krok po kroku Krótka sprzedaż to transakcja szczególna, w której dokonujemy sprzedaży papierów wartościowych mimo ich braku na rachunku papierów wartościowych w chwili składania zlecenia sprzedaży. Aby zrozumieć, dlaczego taka transakcja jest możliwa, należy przypomnieć sobie zasady rozliczania transakcji giełdowych. Wszystkie transakcje akcjami i obligacjami skarbowymi mają określony cykl rozliczeniowy. W przypadku akcji cykl ten wynosi T+3 dni, a w przypadku obligacji skarbowych T+2 dni. Cykl rozliczeniowy wskazuje, w jakim terminie Krajowy Depozyt rozliczy transakcje, czyli papier wartościowy zmieni właściciela. Jeżeli inwestor zawarł transakcję sprzedaży akcji, zostaną one zapisane na rachunku nabywcy w terminie 3 dni po dniu zawarcia transakcji. Na przykład, jeżeli transakcja została zawarta w poniedziałek, akcje zmienią właściciela w czwartek. Oczywiście w praktyce osoba, która w poniedziałek kupiła akcje może je w tym samym dniu sprzedać. W takim przypadku jednak sprzedaje prawa do otrzymania akcji, a nie akcje faktycznie zapisane na jego rachunku. Gdy inwestor składa zwykłe zlecenie sprzedaży stanowiące sprzedaż papierów wcześniej kupionych, wówczas: 1) w momencie przyjmowania zlecenia biuro maklerskie sprawdza, czy inwestor posiada na rachunku papiery wartościowe będące przedmiotem jego zlecenia: a. jeżeli nie posiada - zlecenie sprzedaży zostanie przez biuro maklerskie odrzucone, b. jeżeli posiada papiery na rachunku - zlecenie ich sprzedaży zostanie przyjęte. 2) w efekcie przyjęcia zlecenia sprzedaży do realizacji, papiery wartościowe zostaną zablokowane na rachunku inwestycyjnym inwestora. 3) po zawarciu transakcji papiery wartościowe zostaną z rachunku inwestora wyksięgowane w trzecim dniu rozliczeniowym po dniu zawarcia transakcji. 7

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie Powyższa procedura nie dotyczy zleceń krótkiej sprzedaży, ponieważ w ich przypadku biuro maklerskie dopuszcza przyjęcie zlecenia sprzedaży mimo braku papierów wartościowych będących przedmiotem zlecenia na rachunku inwestycyjnym sprzedjącego. A zatem biuro maklerskie nie sprawdza pokrycia w papierach, a tym samym nie blokuje papierów wartościowych na rachunku. Po wykonaniu zlecenia krótkiej sprzedaży inwestor oraz biuro maklerskie prowadzące jego rachunek muszą zapewnić prawidłowe rozliczenie transakcji krótkiej sprzedaży w terminie jej rozliczenia, czyli dla akcji w terminie T+3, a dla obligacji T+2. Inwestor jest zobowiązany pozyskać oraz dostarczyć sprzedane w transakcji krótkiej sprzedaży papiery wartościowe na termin rozliczenia. W transakcji krótkiej sprzedaży po drugiej stronie transakcji mamy nabywcę papierów, który w terminie T+3 musi otrzymać kupione papiery wartościowe. Oznacza to, że inwestor, który dokonał transakcji krótkiej sprzedaży - czyli w chwili przeprowadzania tej transakcji nie posiadał na rachunku papierów wartościowych - jest bezwzględnie zobowiązany je pozyskać, aby możliwe było prawidłowe rozliczenie transakcji w dniu rozliczeniowym. Jeżeli papiery nie zostaną dostarczone, wówczas rozliczenie tej transakcji zostaje zawieszone. Nie ma żadnych różnic w sposobie rozliczania zwykłych transakcji giełdowych oraz transakcji krótkiej sprzedaży przez KDPW. W obu przypadkach, w terminie rozliczenia, z rachunku sprzedawcy następuje wyksięgowanie papierów wartościowych, które są następnie zapisywane na rachunku nabywcy. Różnica polega jedynie na tym, że przy zwykłych transakcjach giełdowych, sprzedający musi być w chwili składania zlecenia giełdowego posiadaczem papierów (lub mieć prawa do ich otrzymania), natomiast przy transakcjach krótkiej sprzedaży dopuszczalna jest sprzedaż papierów, których w chwili składania zlecenia sprzedaży nie mamy na rachunku, jednak zobowiązujemy się pozyskać je i dostarczyć na termin rozliczenia transakcji. Inwestor, który zawarł transakcję krótkiej sprzedaży ma zatem: a) 3 dni w przypadku akcji oraz b) 2 dni w przypadku obligacji, na pozyskanie papierów będących przedmiotem sprzedaży. Przepisy dotyczące krótkiej sprzedaży (Ustawa o obrocie) nie wskazują sposobu, w jaki inwestor może pozyskać papiery w celu rozliczenia transakcji. Najpopularniejszym będzie jednak zaciągnięcie pożyczki w papierach wartościowych, np. od swojego 8

Krótka sprzedaż domu maklerskiego, dlatego w dalszej części broszury będziemy wskazywać pożyczkę papierów wartościowych jako standardowy sposób rozliczenia transakcji krótkiej sprzedaży. Zawierając transakcję krótkiej sprzedaży inwestor otwiera tzw. krótką pozycję. Aby zamknąć krótką pozycję należy odkupić sprzedane wcześniej papiery wartościowe. Jeżeli cena, po której inwestor odkupuje papiery będzie niższa od ceny ich nabycia, wówczas inwestor zarabia. W przeciwnym razie - traci. Po zamknięciu krótkiej pozycji, inwestor zwraca pożyczone wcześniej papiery wartościowe. Przykład transakcji krótkiej sprzedaży Nazwa akcji Telekomunikacja Polska Nazwa skrócona: TPS Wolumen transakcji (w szt.) 1.000 Kurs transakcji (w zł) 20 Wartość transakcji (w zł) 20.000 Dzień zawarcia transakcji Dzień T Dzień T - Dzień zawarcia transakcji krótkiej sprzedaży 9

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie Inwestor A składa zlecenie sprzedaży 1.000 akcji TPS po kursie 20 zł za akcję. W chwili składania zlecenia nie posiada tych akcji na swoim rachunku (nie posiada również praw do ich otrzymania), dlatego jest to zlecenie krótkiej sprzedaży. Inwestor B składa zlecenie kupna 1.000 akcji TPS po kursie 20 zł za akcję. Biuro maklerskie prowadzące rachunek inwestora B sprawdza na jego rachunku dostępność środków pieniężnych w wysokości 20.000 zł i blokuje je na pokrycie zlecenia. W efekcie zawarcia transakcji krótkiej sprzedaży pomiędzy inwestorem A a inwestorem B: na rachunku inwestora A następuje zaksięgowanie praw do otrzymania środków pieniężnych w wysokości 20.000 zł, inwestor A musi rozpocząć działania, aby pozyskać 1.000 akcji TPS w celu dostarczenia ich na termin rozliczenia zawartej transakcji, na rachunku inwestora B księgowane są prawa do otrzymania papierów wartościowych. W okresie od dnia zawarcia transakcji (T) do dnia rozliczeniowego (T+3) Inwestor A jest zobowiązany do zaciągnięcia pożyczki w papierach wartościowych, aby rozliczyć zawartą transakcję krótkiej sprzedaży w dniu T+3. Inwestor A może zaciągnąć pożyczkę w papierach wartościowych od biura maklerskiego, które prowadzi jego rachunek - o ile ma ono w danej chwili taką możliwość lub od innego pożyczkodawcy. Pomiędzy inwestorem a biurem maklerskim prowadzącym jego rachunek musi być zawarta umowa, która ustanawia obowiązek i określa zasady pozyskania i termin dostarczenia przez inwestora papierów wartościowych niezbędnych do dokonania rozliczenia transakcji krótkiej sprzedaży. 10

Krótka sprzedaż W efekcie pożyczki papierów, pożyczkodawca przekazuje 1.000 akcji TPS na rachunek inwestycyjny Inwestora A. Jednocześnie inwestor A przekazuje pożyczkodawcy aktywa, które będą stanowiły zabezpieczenie udzielonej pożyczki. Wysokość tego zabezpieczenia oraz jego składniki (składnikami mogą być np: środki pieniężne, papiery wartościowe, etc.) określa umowa pożyczki papierów wartościowych). Dzień T+3 dzień rozliczenia transakcji krótkiej sprzedaży W efekcie rozliczenia transakcji krótkiej sprzedaży następuje wyksięgowanie z rachunku inwestora A uprzednio pożyczonych 1.000 akcji TPS, które są zapisywane na rachunku inwestycyjnym inwestora B. W przypadku, gdy inwestor A nie dostarczy akcji na termin rozliczenia, transakcja jest zawieszana. Dalsze postępowanie w takim przypadku określają regulacje KDPW. Za zawieszenie rozliczenia transakcji giełdowej KDPW nalicza swoim członkom kary wg stawek określonych w regulacjach. Inwestor musi zapoznać się z zasadami zawierania transakcji krótkiej sprzedaży określonymi w giełdowych regulacjach, ale przede wszystkim określonymi w regulacjach biura maklerskiego prowadzącego jego rachunek. Oferty biur maklerskich dotyczące krótkiej sprzedaży mogą się różnić między sobą. Nie wszystkie biura maklerskie mogą też oferować swoim klientom takie transakcje. Dla inwestora, który kupuje papiery wartościowe nie ma znaczenia, czy nabędzie je zawierając transakcję ze zwykłym zleceniem sprzedaży, czy też zleceniem krótkiej sprzedaży. Dla niego ostateczny efekt transakcji w obu przypadkach jest taki sam. 11

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie T+n dzień zamknięcia krótkiej pozycji Inwestor A zamyka pozycję krótką KUPUJĄC 1.000 akcji TPS po kursie 18 zł. Wartość transakcji wynosi 18.000 zł. Po drugiej stronie transakcji, którą zawiera inwestor A może znaleźć się zwykłe zlecenie sprzedaży, jak również zlecenie krótkiej sprzedaży, Po rozliczeniu zawartej transakcji (w T+3) inwestor może zwrócić pożyczone uprzednio akcje pożyczkodawcy. 12

Krótka sprzedaż Inwestor zwraca pożyczkodawcy 1.000 akcji TPS oraz wnosi wynagrodzenie za udzieloną pożyczkę. Warunki oraz wysokość wynagrodzenia określa umowa pożyczki papierów wartościowych, Pożyczkodawca zwraca inwestorowi wniesione uprzednio zabezpieczenie udzielonej pożyczki papierów wartościowych. Wynik ekonomiczny krótkiej sprzedaży Zawarcie transakcji krótkiej sprzedaży (otwarcie krótkiej pozycji) Inwestor A przeprowadził transakcję krótkiej sprzedaży: 1.000 akcji TPS, kurs transakcji 20 zł za akcję, wartość transakcji 20.000 zł. Kupno akcji (zamknięcie krótkiej pozycji) Inwestor zamknął krótką pozycję (zawarł transakcję kupna) 1.000 akcji TPS, kurs transakcji 18 zł za akcję, wartość transakcji 18.000 zł. Wynik transakcji krótkiej sprzedaży* Wynik transakcji krótkiej sprzedaży stanowi różnica między wartością, po której inwestor sprzedał papiery a wartością, po której te papiery kupił, czyli: 20.000 18.000 zł = 2.000 zł. Na przeprowadzonej transakcji krótkiej sprzedaży inwestor zarobił 2.000 zł, co stanowi 10% stopę zwrotu z inwestycji. * W obliczeniach nie uwzględniono prowizji maklerskich oraz wynagrodzenia dla pożyczkodawcy z tytułu udzielonej pożyczki w papierach wartościowych. 13

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie 2. Ryzyka wynikające z transakcji krótkiej sprzedaży Najpoważniejszym ryzykiem związanym z transakcją krótkiej sprzedaży jest ryzyko rozliczeniowe, bowiem istnieje niepewność, czy inwestor przeprowadzający transakcję pozyska i dostarczy sprzedane papiery w terminie rozliczenia. Przepisy prawa dotyczące transakcji krótkiej sprzedaży wskazują, że zawarcie takiej transakcji jest możliwe, o ile pomiędzy inwestorem a biurem maklerskim będzie zawarta umowa ustanawiająca obowiązek i określająca zasady pozyskania i termin dostarczenia przez inwestora papierów wartościowych niezbędnych do dokonania rozrachunku transakcji w dniu rozliczeniowym. Obowiązek zawierania takich umów do pewnego stopnia ogranicza ryzyko rozliczeniowe, jednak nie daje 100% gwarancji prawidłowości rozliczeń. Drugim ryzykiem, które towarzyszy transakcjom krótkiej sprzedaży jest ryzyko pojawienia się efektu tzw. short queeze. Efekt ten dotyczy papierów, na których występuje duża liczba otwartych pozycji (tj. sprzedanych na krótko). W przypadku, gdy inwestorzy posiadający krótkie pozycje zdecydują się równocześnie zamknąć posiadane pozycje, wówczas na rynku pojawia się duży popyt na określone papiery (pojawia się duża wartość zleceń kupna), co może spowodować nienaturalny wzrost ich kursów. Short sqeeze dotyczy głównie papierów o niższej płynności - w przypadku papierów o dużej płynności trudniej jest wpłynąć na ich kurs. 14

Krótka sprzedaż 3. Krótka sprzedaż w regulacjach GPW Zasady zawierania transakcji krótkiej sprzedaży na GPW są szczegółowo opisane na stronie internetowej GPW: Wprowadzone przez GPW podstawowe zasady przeprowadzania transakcji krótkiej sprzedaży opisano poniżej. 3.1. Wskazanie papierów wartościowych dopuszczonych do krótkiej sprzedaży Regulamin Giełdy wskazuje kryteria, według których papiery wartościowe mogą być kwalifikowane do krótkiej sprzedaży. Oddzielnie określone są kryteria dotyczące zleceń składanych przez inwestorów i dealerów (instytucji finansowych działających na rachunek własny), a oddzielne dla animatorów rynku (instytucji finansowych, które na podstawie umowy z Giełdą wspomagają płynność rynku). Kierując się tymi kryteriami, GPW tworzy i publikuje dwie listy papierów dopuszczonych do krótkiej sprzedaży, przy czym biura maklerskie mogą dla swoich klientów dodatkowo ograniczyć listę papierów dostępnych w transakcjach krótkiej sprzedaży. 15

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie Kryteria kwalifikacyjne wskazane są w Regulaminie Giełdy i nie będziemy ich tu przywoływać. Podkreślić jednak należy, że dopuszczają one do krótkiej sprzedaży wyłącznie spółki płynne o dużych obrotach oraz odpowiedniej kapitalizacji akcji w wolnym obrocie. Celem takiego podejścia jest ograniczenie ryzyka short sqeeze, które głównie dotyka spółek o małej płynności. Rozwiązanie to nie jest jednak idealne, ponieważ prowadzi do ograniczenia krótkiej sprzedaży. Z uwagi jednak na fakt, że inwestorzy nie mają wiedzy nt. liczby otwartych krótkich pozycji wynikających z transakcji krótkiej sprzedaży (i tym samym nie mają wiedzy nt. poziomu ryzyka squeezu), takie rozwiązanie wydaje się najrozsądniej służyć interesowi uczestników rynku. 3.2. Zawieszanie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży GPW ma prawo do czasowego zawieszenia przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży na określony papier wartościowy. Może zatem zajść sytuacja, w której, mimo pozostawania danego papieru na liście dopuszczonych do krótkiej sprzedaży, czasowo zawieszona będzie możliwość składania na ten papier zleceń krótkiej sprzedaży. Informacje o zawieszonych papierach są dostępne na stronach internetowych Giełdy lub w biurze maklerskim. Zawieszenie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży może nastąpić: a) w przypadku gdy na określonym papierze zostaną przekroczone określone przez KDPW wskaźniki dotyczące rozliczania transakcji Przy wykorzystaniu określonych wskaźników (tzw. wskaźników zawieszeń rozliczeń transakcji giełdowych), KDPW analizuje, czy nie zachodzi potrzeba zgłoszenia na GPW informacji o konieczności zawieszenia składania zleceń krótkiej sprzedaży. Po otrzymaniu tej informacji, Giełda zawiesza składanie zleceń krótkiej sprzedaży na dany papier oraz usuwa wcześniej złożone i niezrealizowane zlecenia krótkiej sprzedaży. Zawieszenie obowiązuje do czasu, aż KDPW zgłosi na Giełdę informację o poprawie sytuacji z rozliczeniami. KDPW może zgłosić konieczność wprowadzenia zawieszenia krótkiej sprzedaży w odniesieniu do określonego domu maklerskiego w zakresie określonego papieru wartościowego lub wszystkich zleceń krótkiej sprzedaży danego biura maklerskiego. Informacja o zawieszeniu krótkiej sprzedaży, która odnosi się do danego biura maklerskiego nie jest podawana do publicznej wiadomości. 16

Krótka sprzedaż b) z uwagi na bezpieczeństwo obrotu oraz interes jego uczestników Giełda może zawiesić przyjmowanie zleceń krótkiej sprzedaży, gdy na danej sesji giełdowej następują jednocześnie duże spadki i duża aktywność transakcji krótkiej sprzedaży. W przypadku gdy spadki dotyczą dużej liczby akcji, Giełda może zawiesić przyjmowanie zleceń krótkiej sprzedaży w odniesieniu do wszystkich akcji. Szczegółowe parametry określające moment wprowadzenia zawieszenia wskazane są w materiałach dostępnych na stronie internetowej Giełdy. Giełda może również zawiesić przyjmowanie zleceń krótkiej sprzedaży na wniosek Komisji Nadzoru Finansowego. 3.3. Znacznik krótkiej sprzedaży Każde zlecenie krótkiej sprzedaży musi być odpowiednio oznaczone tzw. znacznikiem krótkiej sprzedaży, co pozwala odróżnić je od innych zleceń maklerskich danego inwestora. Oznaczanie zleceń krótkiej sprzedaży jest obowiązkiem inwestora. 3.4. Transparentność krótkiej sprzedaży a. Giełda w czasie rzeczywistym publikuje informacje nt. każdej zawartej transakcji krótkiej sprzedaży. b. Na stronach internetowych Giełdy z 15-minutowym opóźnieniem publikowana jest dla każdego papieru wartościowego informacja nt. skumulowanego na danej sesji wolumenu obrotu, liczby transakcji oraz wartości obrotu w transakcjach krótkiej sprzedaży. c. Po zakończeniu sesji publikowane jest podsumowanie sesji w transakcjach krótkiej sprzedaży. Dla każdego papieru wartościowego publikowany jest skumulowany wolumen obrotu, wartość obrotu oraz liczba transakcji krótkiej sprzedaży. 17

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie 4. Wpływ krótkiej sprzedaży na rynek Przede wszystkim należy wskazać, że krótka sprzedaż poprawia płynność notowanych papierów. Dzieje się tak, ponieważ poprzez krótką sprzedaż i związane z nią pożyczki papierów wartościowych papiery, które znajdują się w portfelach inwestycyjnych długoterminowych inwestorów instytucjonalnych (naturalnych pożyczkodawców), powracają na rynek zwiększając liczbę akcji w rzeczywistym obrocie. Instytucjami, które są naturalnymi pożyczkodawcami są np. fundusze inwestycyjne, których strategia inwestycyjna zakłada zwykle długoterminowy horyzont inwestycji. Fundusze, zamiast trzymać akcje w swoich portfelach, mogą je udostępniać do pożyczenia w zamian otrzymując wynagrodzenie. Korzyść jest zatem po obu stronach transakcji: inwestorzy, którzy przeprowadzają transakcje krótkiej sprzedaży mają szansę pozyskać papiery wartościowe pod rozliczenie tych transakcji, natomiast fundusz inwestycyjny otrzymuje wynagrodzenie od papierów, które i tak planował trzymać na własnym rachunku inwestycyjnym. Wpływ krótkiej sprzedaży na poprawę płynności jest bezsporny i został udowodniony licznymi badaniami przeprowadzonymi na zagranicznych rynkach kapitałowych. Jednocześnie należy wskazać, że wyższa płynność oznacza wyższą efektywność wyceny papierów oraz ze względu na węższy spread rynkowy (różnica pomiędzy najlepszą ofertą kupna i sprzedaży) - niższe dla inwestora koszty zawierania transakcji. Istnieje również pogląd, że dzięki krótkiej sprzedaży negatywne informacje o danej spółce szybciej są uwzględniane w cenie jej akcji niż w przypadku, gdyby nie było możliwości przeprowadzenia takich transakcji. Bez wątpienia krótka sprzedaż redukuje bańki cenowe, czyli nadmierne przewartościowanie spółek w stosunku do ich realnej wartości. 18

Krótka sprzedaż Sporny jest również pogląd, że krótka sprzedaż zawsze powoduje spadki cen. Oczywiście nie można wykluczyć występowania sesji, kiedy wzmożona krótka sprzedaż będzie powodowała spadki na rynku, ale mechanizmy przyjęte przez GPW nie pozwolą na bardzo duże przeceny papierów. Należy pamiętać, że zarówno zwykłe transakcje giełdowe, jak i transakcje krótkiej sprzedaży dostarczają na rynek popytu oraz podaży (z tym, że w odwrotnej kolejności). To oznacza, że na spadającym rynku krótka sprzedaż jest źródłem popytu ze strony tych, którzy zamykają krótkie pozycje paradoksalnie krótka sprzedaż w takich sytuacjach wpływa na zatrzymanie spadków (a w przypadku, gdy duża liczba otwartych pozycji będzie zamykana może spowodować short sqeeze). Ze względu na płynność, której dostarcza, krótka sprzedaż powoduje również spadek zmienności rynków (zawsze większa płynność oznacza mniejsze skoki cenowe). 19

Notatki: 20