2. Wewnętrzne obliczane wyłącznie na postawie danych ze sprawozdań finansowych firmy i są ich interpretacją

Istota analizy wskaźnikowej Analiza wskaźnikowa Analiza sprawności działania, zadłużenia i obsługi długu, płynności finansowej, rentowności Stanowi pogłębienie i uszczegółowienie analizy sprawozdań finansowych Jest to najszerzej stosowane narzędzie analizy strukturalnej, czasowej i przestrzennej Umożliwia ocenę przeszłych, bieżących oraz przewidywanie przyszłych wyników przedsiębiorstwa Pozwala na zidentyfikowanie obszarów działalności przedsiębiorstwa nieodpowiednio zarządzanych, Umożliwia ocenę kondycji finansowej w krótkim czasie oraz przewidywanie, czy stan finansowy podmiotu umożliwi rozwój w długim okresie. 2 1. Zewnętrzne dane do ich ustalenia (licznik lub mianownik) pochodzą z innych materiałów źródłowych niż sprawozdania finansowe, np. cena rynkowa akcji Wskaźniki ekonomiczne 2. Wewnętrzne obliczane wyłącznie na postawie danych ze sprawozdań finansowych firmy i są ich interpretacją Zewnętrzne Wewnętrzne 2.1 Operacyjne dotyczące operacji spółki, ale nie uwzględniają sposobu ich sfinansowania. Odnoszą się do aktywów bilansu 2.1.1 Aktywności opisują efekty uzyskiwane z działalności operacyjnej 2.1.2 Efektywności, czyli wydajności charakteryzujące obrót lub efektywność inwestycji Operacyjne Finansowe 2.2 Finansowe umożliwiają określenie sposobu sfinansowania aktywów spółki 2.2.1 Płynności pozwalają na ocenę pozycji finansowej podmiotu w okresie krótkim, głównie zdolności do spłaty zobowiązań bieżących Aktywności Efektywności Płynności Struktury kapitału 2.2.2 Struktury kapitału (zasilenia finansowego, struktury finansowania) pozwalają na ocenę długoterminowej struktury kapitału, zakresu finansowania 3 4 podmiotu kapitałem własny i obcym, zdolności do obsługi zadłużenia w okresie długim. Następujące grupy wskaźników umożliwiają ocenę: Wskaźniki płynności zdolności firmy do regulowania krótkoterminowych zobowiązań Wskaźnik struktury kapitału (zasilenia, dźwigni finansowej, lewarowania) - stopienia sfinansowania firmy kapitałem obcym Wskaźnik aktywności efektywności wykorzystania majątku firmy Analiza majątku wielkości bezwzględnych określają rozmiary majątku przedsiębiorstwa w ujęciu kwotowym (pieniężnym) M M 1 M 0 gdzie: M1 poziom majątku w okresie badanym; M0 poziom majątku w okresie bazowym Wskaźniki rentowności zyskowności, inwestycji będąca wyrazem efektywności działań menedżerów Wskaźniki wzrostu zdolności firmy do zachowania jej pozycji wskaźników struktury określają procentowy udział składnika majątku w aktywach ogółem umt MT/Mog danego ekonomicznej w procesie wzrostu gospodarki danego sektora gdzie: MT majątek trwały, Mog majątek ogółem Wskaźniki wyceny (rynkowe) zdolności menedżerów do maksymalizacji wartości rynkowej spółki i powiększania bogactwa akcjonariuszy W przypadku jednego roku analiza ma charakter statyczny, gdy obejmuje więcej okresów można zaobserwować tendencje 5 6 w kształtowaniu struktury majątku charakter dynamiczny 1

Wskaźniki relacji obrazują stosunek pomiędzy poszczególnymi grupami aktywów na określony moment. Podstawowy wskaźnik struktury majątkowej Aktywa trwałe (Wsk. unieruchomienia majątku) Aktywa obrotowe Określa stopień elastyczności przedsiębiorstwa w dostosowywaniu się do zmian warunków rynkowych. >1 oznacza, że w strukturze majątku dominują aktyw trwałe. Struktura majątkowa jest sztywna, mało elastyczna. Mówimy o znacznym poziomie unieruchomienia majątku. < 1 oznacza przewagę majątku obrotowego w aktywach. Struktura majątkowa jest elastyczna, większe możliwości w przeprowadzaniu zmian. 1 struktura jest przeciętnie sztywna, średnio elastyczna. Odwrotnością to wskaźnik elastyczności majątku Em MO/MT 7 8 Wskaźniki obrotowości Umożliwiają ocenę efektywności gospodarowania majątkiem, wykorzystania zasobów majątkowych przedsiębiorstwa Licznik: wskaźnik dynamiczny wyrażający przychód ze w cenach brutto, netto lub kosztach własnych Mianownik: wskaźnik statyczny wyrażający przeciętny stan zaangażowanego majątku Dla przedsiębiorstw prowadzących działalność produkcyjną (przemysłowe, transportowe) określany mianem wskaźnika produktywności majątku, którego odwrotnością jest wskaźnik zaangażowania majątku. Oba wskaźniki wyrażają stopień efektywności wykorzystania zaangażowanych w działalności zasobów majątkowych lub też całości kapitałów ulokowanych w majątku trwałym i obrotowym Wskaźnik produktywności aktywów (majątku) (Wskaźnik obrotu aktywami ogółem) Total assets turnover Określa efekt produkcyjny przedsiębiorstwa uzyskany z jednostki zaangażowanego majątku ogółem (z 1 zł) Jest miarą szybkości krążenia, ilości cykli obrotu majątku w danym okresie (wielkość niemianowana) Wskaźnik zaangażowania majątku (Wskaźnik majątkochłonności) Engagement of assets przychody netto ze przeciętny stan aktywów przeciętny stan aktywów przychody netto ze Określa wartość majątku, jaki został zaangażowany dla uzyskania jednostki przychodu ze (1 zł) Przeciętny stan aktywów (stan na początku roku + stan na koniec roku)/2 Pozytywnie będzie oceniany wyższy (niższy) poziom wskaźnika produktywności (zaangażowania majątku) lub obserwowana tendencja wzrostowa (malejąca) w roku badanym: świadczy to o wyższej efektywności wykorzystania zasobów majątkowych, poprawie wykorzystania majątku, przyspieszeniu krążenia, zmniejszeniu zaangażowania dla uzyskania jednostki efektu 9 10 Wskaźnik produktywności aktywów trwałych przychody netto ze (Wskaźnik obrotu aktywami trwałymi) przeciętny stan aktywów trwałych Fixed assets turnover Czynnikowa analiza: produktywność majątku trwałego zależy od produktywności tego majątku i jego struktury: Pmt Pśt x (ST/MT), Pśt S/ST Pmt Pst p x u STp x u ST Relacja majątek- praca-produkcja - wynik finansowy tzw. wzorcowy układ nierówności v L < v MT < v P < v Z Wskaźniki dynamiki dla: L zatrudnienie, MT majątek trwały, P produkcja/przychody, Z - zysk, 1. v L < v MT jest realizowany postęp techniczny, w wyniku czego ma miejsce zastępowanie pracy żywej uprzedmiotowioną. Miarą postępu technicznego jest techniczne uzbrojenie pracy, TUP MT/L określające wyposażenia zatrudnionego w majątek Pśt - wsk. produktywności środków trwałych, S przychody ze netto, ST - wartość środków trwałych, MT- wartość majątku trwałego, u STp udział środków trwałych bezp. prod. w MT (STbp/MT), u ST udział środków trwałych w majątku trwałym (ST/MT) 11 12 2. v L < v P zachowanie tej relacji świadczy o wzroście wydajności pracy WP P/L obrazującej poziom produkcji (wartości ) przypadającej na jednego zatrudnionego 2

Wzorcowy układ nierówności c.d. 3. v MT < v P Postęp techniczny powinien przekładać się na zwiększenie wydajności pracy (2.), która powinna być również efektem postępu organizacyjnego mierzonego wzrostem produktywności majątku (3.) WP WP P/L Pmt P/MT TUP TUP MT/L 4. W największym tempie powinien przyrastać zysk, jako efekt nie tylko przyrostu przychodów, ale również poprawy efektywności gospodarowania zasobami (obniżka kosztów) Czynniki ekstensywne: L zatrudnienie, TUP techniczne uzbrojenie pracy Czynniki intensywne: Z L x TUP x Pmt x Rs(p) Pmt produktywność majątku trwałego Rs(p) rentowność (produkcji) Wzrost wyniku finansowego powinien następować drogą bezinwestycyjną (uzyskiwanie wyższych efektów z posiadanych zasobów, intensywne czynniki wzrostu) 13 v P < v Z nastąpi wzrost rentowności produkcji () 14 Wskaźnik produktywności aktywów obrotowych (Wskaźnik obrotu aktywami obrotowymi) Current assets turnover przychody netto ze przeciętny stan aktywów obrotowych Średni stan aktywów (stan na początku okresu + stan na koniec okresu)/2 Określa obrotowość aktywnej części majątku, czyli aktywów obrotowych, i jego wpływ na generowanie przychodów Obrazuje, ile razy w wyniku wyrobów i usług następuje w danym okresie odtworzenie majątku obrotowego przedsiębiorstwa Wysoki poziom wskaźnik sugeruje, że sytuacja finansowa podmiotu powinna być dobra, ponieważ majątek obrotowy przyczynia się bezpośrednio do kreowania przychodów i generowania zysku. Wskaźnik obrotowości zapasów (w liczbie obrotów) (wskaźnik obrotu zapasami, wskaźnik rotacji zapasów) Inventory turnover Określa liczbę obrotów zapasów w ciągu roku Wzrost wskaźnika świadczy o przyspieszeniu krążenia, o bardziej efektywnym zarządzaniu zapasami Wysoki poziom może być jednak efektem utrzymywania zbyt niskiego poziomu zapasów, co przychody netto ze przeciętny stan zapasów jest niekorzystne z punktu widzenia zachowania ciągłości produkcji i Wskaźnik obrotowości zapasów (w liczbie obrotów) liczba dni w okresie wskaźnik rotacji zapasów (w dniach) 15 16 Wskaźnik rotacji zapasów w dniach przeciętny stan zapasów x liczba dni w okresie* (wskaźnik obrotu zapasami w dniach) przychody netto ze Wskaźnik rotacji należności (w dniach) wskaźnik inkasa należności Average collection period of receivables przeciętny stan należności x liczba dni w okresie* przychody netto** ze ** odpowiedniejsze: przychody brutto w cenach stosowanych w rozliczeniach z odbiorcami * 360 (lub 365) Służy do pomiaru szybkości regulowania należności od odbiorców, oceny Pozwala na ocenę stopnia zamrożenia środków w zapasach sprawności rozrachunków z kontrahentami Wyraża, przez ile dni środki pieniężne zaangażowane w zapasach pozostają w Określa przeciętny czas inkasa należności, długość cyklu inkasa należności; obrocie Ilość dni, za którą nie uzyskano jeszcze należności, Informuje, ile trwa jeden obrót zapasami Długi - oferowanie dogodny warunków regulowania zobowiązań, udzielanie Określa, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia zapasy kredytu kupieckiego; Względnie wysoki (niski): wolny (przyspieszony) obrót Dłuższy od przeciętnego może stać się przyczyną zwiększonego Wzrost (spadek) wskaźnika świadczy o spowolnieniu (przyspieszeniu) obrotu zapotrzebowania na kapitał pracujący, co może prowadzić do wzrostu w roku badanym, czyli mniej (więcej) obrotów w ciągu roku wykona ten kosztów finansowych składnik majątku, ponieważ dłużej (krócej) trwa jeden obrót 17 18 3

Zbyt krótki czas ściągania należności, jako rezultat restrykcyjnej (konserwatywnej) polityki finansowej wobec odbiorców, może spowodować ograniczenie. Wydłużenie cyklu inkasa należności świadczy o stosowaniu liberalnej polityki finansowej wobec odbiorców, co z jednej strony umożliwia pozyskanie nabywców, ale może jednak powodować niebezpieczeństwo powstania zatorów płatniczych (gdy regulacja zobowiązań nie nastąpi, dopóki nie wpłyną środki z tytułu ). Wskaźnik obrotowości należności przychody netto** ze (liczba obrotów) (wskaźnik obrotu należnościami) przeciętny stan należności Receivables turnover Określa, ile razy powstają należności i ile razy zostają spłacone. Określa, ile razy przedsiębiorstwo odtwarza swoje należności w ciągu roku. Wskaźnik powinien kształtować się w przedziale 7-17 razy (52-21 dni). W przypadku dłuższego okresu i przekroczenia okresu, na jaki został udzielony kredyt kupiecki wzrasta 19 20 ryzyko trudności finansowych. I. Wskaźnik rotacji zobowiązań krótkoterminowych ( l. obrotów) przychody netto ze przeciętny stan zobowiązań krótkoterminowych Im dłuższy czas, tym mniejsze będą potrzeby w zakresie kapitału obrotowego netto. Odnosząc go do warunków Określa, ile razy powstają zobowiązania i są regulowane (spłacane). oferowanych odbiorcom, można stwierdzić, czy II. Wskaźnik rotacji zobowiązań krótkoterminowych w dniach przeciętny stan zobowiązań kt. x liczba dni w okresie* firma będzie zdolna do spłacenia zobowiązań (okres inkasa należności a okres spłaty zobowiązań). (okres regulowania zobowiązań kt.) przychody netto ze Z reguły wydłużenie terminu spłaty zobowiązań ocenia się * 360 (lub 365) pozytywnie, ale zbyt długi okres spłaty jest źle postrzegany Jaki jest średni czas odroczenia płatności zobowiązań. przez kontrahentów uznają, że podmiot ma trudności finansowe. 21 22 Cykl konwersji gotówki (środków pieniężnych) Cykl konwersji zapasów (CKZ) Dzień X: Wytworzenie wyrobów gotowych i ich sprzedaż CYKL KONWERSJI ZAPASÓW (a) CYKL KONWERSJI NALEŻNOŚCI (b) CYKL KONWERSJI ZOBOWIĄZAŃ (c) CYKL KONWERSJI GOTÓWKI (a + b - c) > 0 Dzień Z: Zakup materiałów z odroczeniem płatności C CYKL OPERACYJNY (a + b) Dzień Y: Ściągnięcie należności Dzień W: Zapłata gotówką za materiały CKG < 0 Określa przeciętny czas niezbędny do wytworzenia dóbr finalnych z zakupionych surowców i materiałów oraz ich wyrobów gotowych Informuje, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia zapasy, by realizować dany poziom Wysoki poziom wskaźnika wynika z wolnego krążenia zapasów 23 24 4

Cykl konwersji należności (CKN) Cykl operacyjny (CO) Określa przeciętny czas potrzeby do przekształcenia należności w środki pieniężne, Cykl konwersji zapasów + cykl konwersji należności czyli uzyskania środków z tytułu Informuj, na jaki okres przedsiębiorstwo zamraża swoje kapitały w należnościach Określa przeciętny czas, jak upływa od momentu zakupu surowców i materiałów oraz wyrobów gotowych do wpływy należności z tytułu Wysoki poziom wskaźnika wskazuje na Moment wpływy surowców do produkcji nie oznacza, że stosowanie liberalnej polityki wobec odbiorców lub o nieefektywności w zarządzaniu należności Krótki czas rotacji natomiast jest wynikiem polityki restrykcyjnej przedsiębiorstwo od razu reguluje płatności z tym związane (zapłata za surowce). Z tego względu, ustalając lukę gotówkową, CO pomniejszamy o cykl konwersji zobowiązań. 25 26 Cykl konwersji zobowiązań krótkoterminowych (CKZb) Cykl konwersji gotówki (CKG) Pozwala na określenie przeciętnego czasu, Cykl operacyjny - cykl konwersji zobowiązań jaki upływa od momentu nabycia materiałów i usług a terminem zapłaty za nie. Informuje, jak długo działalność podmiotu jest finansowana przez dostawców Określa, przez ile dni sprzedaż musi być finansowana przez kapitał obrotowy netto Przeciętny okres zamrożenia jednej złotówki w aktywach bieżących Przeciętny okres finansowania aktywów bieżących przez kapitał stały 27 28 29 CKZ CKN CKZb CO CKG FORMUŁY Zapasy przeciętne x 360 Przychody z netto Należności kt przeciętne x 360 Przychody z netto Średni stan zobowiązań* krótkoterminowych (bez kredytów i pożyczek, emisji krótkoterminowych)** Przychody z netto CKZ + CKN CO - CKZb * Bardziej szczegółowo można analizować tylko zobowiązania handlowe (wobec dostawców) ** zobowiązania spontaniczne związane z poziomem aktywności gosp. 30 Im cykl konwersji gotówki jest krótszy, tym sytuacja jest korzystniejsza dla firmy, ponieważ pieniądze zainwestowane w aktywa bieżące wpływają do przedsiębiorstwa i mogą być ponownie zaangażowane Skrócenie cyklu uzyskamy przyspieszając rotację zapasów i należności lub wydłużając termin spłaty zobowiązań CKG > 0 spłata zobowiązań następuje wcześniej niż spływ należności; Firma finansuje inne podmioty, rośnie zapotrzebowanie na zewnętrzne źródła finansowania CKG < 0 - spłata zobowiązań następuje później niż spływ należności, inne podmioty finansują Firmę 5

Analiza zużycia i odnowy środków trwałych Pozwala na Wskaźnik umorzenia (zużycia) rzeczowego majątku trwałego wartość umorzenia środków trwałych x 100% wartość brutto środków trwałych* ustalenie przeciętnego wieku rzeczowych składników majątku stopnia ich zużycia poziomu sprawności techniczno-użytkowej kierunku rozwoju przedsiębiorstwa polityki w zakresie odnowy majątku Pozwala na ogólną ocenę stopnia zużycia majątku trwałego, w jakim stopni środki trwałe są zamortyzowane Pośrednio wskazuje na wiek środków trwałych i poziom jego nowoczesności, sprawności techniczno-użytkowej Im niższy poziom wskaźnika, tym przeciętnie był krótszy okres użytkowania majątku i większa jego sprawność technicznoużytkowa Wysoki poziom wskaźnika wskazuje na znaczny zakres zużycia majtku i potrzebę jego odnowienia poprzez inwestycje 31 32 Przeciętna stopa amortyzacji Sa amortyzacja rzeczowy MT wg wart. początkowej Odnowienia majątku trwałego (Wod) środki trwałe uzyskane z działalności inwestycyjnej x 100% wartość brutto środków trwałych Przeciętna stopa amortyzacji wskazuje na średnie tempo starzenia się majątku. Amortyzacja to finansowy wyraz zużycia środków trwałych i składnik kosztów ustalana proporcjonalnie Informuje o poziomie aktywności inwestycyjnej podmiotu Wysoki poziom wskaźnika oraz jego wzrost wskazuje na odmłodzenie i unowocześnienie majątku do upływu czasu w przypadku metody liniowej. trwałego przedsiębiorstwa 33 34 Wskaźnik wartość zlikwidowanych środków trwałych x 100% likwidacji wartość brutto środków trwałych Informuje o tym, czy struktura wiekowa środków trwałych jest zaawansowana. Wysoki poziom wskaźnika świadczy o starzeniu się posiadanych zasobów wycofywanie z obiegu środków tych, które przekroczyły wiek eksploatacyjny. 35 36 Jeśli proces odnowy środków trwałych postępuje wolniej niż proces zużycia (umorzenia), to ma miejsce dekapitalizacja majątku. Gdy taka tendencja utrzymuje się w długim okresie prowadzi to do osłabienia potencjału produkcyjnego przedsiębiorstwa i może wymagać znacznych nakładów inwestycyjnych, by go odbudować (przetrwanie podmiotu) Zależność przeciwstawna (tempo odnowy > tempa zużycia) oraz wyższe kwoty wydatkowane na działalność inwestycyjną w porównaniu z poziomem odpisów amortyzacyjnych świadczy z kolei o pozytywnym rozwoju podmiotu 6

Rodzaj reprodukcji środków trwałych Rodzaj reprodukcji środków trwałych 37 Pokrycie nakładów inwestycyjnych z amortyzacji (Wpi) Dekapitalizacja majątku kwoty przeznaczone nowe inwestycje są mniejsze niż kwota amortyzacji, Starzenie się amortyzacja środków trwałych (Am) inwestycje w środki trwałe (Ist) > Wod Wskaźnik Wpi Sa Am to Am > Ist STb STb Ist >1 majątku, przedsiębiorstwo inwestuje mniej niżby wynikało ze stopnia zużycia majątku 38 Sa Wod Wskaźnik Wpi Am Ist to Am STb STb Ist 1 Reprodukcja prosta kwoty przeznaczone nowe inwestycje są równe kwocie amortyzacji, Zachowanie substancji majątkowej, przedsiębiorstwo inwestowało tyle, ile wynikało ze stopnia zużycia majątku Nowe inwestycje zastępują zużyte obiekty Rodzaj reprodukcji środków trwałych Analiza zadłużenia i obsługi długu Analiza stopnia zadłużenia podmiotu Sa < Wod < Ist STb to Wskaźnik Wpi Am Ist <1 pozwala na określenie realizowanej polityki finansowania podmiotu (struktury kapitału) i stopnia korzystania z dźwigni finansowej Reprodukcja rozszerzona kwoty przeznaczone na nowe inwestycje są większe niż kwota amortyzacji, Przedsiębiorstwo inwestuje więcej niżby wynikało ze stopnia zużycia majątku W tym obszarze analizy stosujemy wskaźniki: Informujące o poziomie zadłużenia podmiotu Określające zdolność przedsiębiorstwa do obsługi zadłużenia 39 40 Ocena zadłużenia umożliwia określenie: Z jakich źródeł są finansowane aktywa (kapitał własny, kapitał obcy: długo i krótkoterminowy), czyli ocenę struktury finansowania majątku Struktury kapitału i efektywności jego zaangażowania kapitał własny Podstawowy wskaźnik struktury pasywów kapitał obcy Miara skali samofinansowania podmiotu wysoki poziom kapitałów własnych świadczy o silnych podstawach finansowych podmiotu i dużej niezależności od zewnętrznych źródeł finansowania, ale bezpieczeństwo finansowe nie jest zawsze korzystne z punktu widzenie rentowności Jego odwrotność to wskaźnik przekładni kapitałowej, który: informuje o skali zaangażowania obcych źródeł finansowania w stosunku do źródeł własnych W przypadku przewagi kapitałów obcych określa, ile razy kapitały obce są wyższe od kapitałów własnych 41 42 Może stanowić precyzyjną miarę poziomu zadłużenia przedsiębiorstwa. 7

wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych (stopa zadłużenia kapitału własnego) zobowiązania ogółem* kapitał własny wskaźnik ogólnego zadłużenia zobowiązania ogółem x 100% Pasywa (aktywa) ogółem *kapitał obcy Określa, stopień zaangażowania kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego Świadczy o możliwościach pokrycia zobowiązań kapitałami własnymi (<1 oznacza pełne pokrycie roszczeń wierzycieli kapitałem własnym) Zbyt niskie wyposażenia w kapitał własny w porównaniu z kapitałem obcym, może powodować, że podmiotowi będzie trudno uzyskać kredyt, ze względu na duże ryzyko kredytowania Wzrost tej relacji świadczy o zwiększeniu zaangażowania obcych źródeł finansowania w stosunku do własnych (wzrost zadłużenia) 43 44 Informuje o poziomie zadłużenia i ryzyku finansowym Określa stopnień finansowania majątku kapitałem obcym Informuje o udziale zobowiązań pasywach Wskaźnik powinien przyjmować poziom 0,5 (spełnienie złotej reguły finansowej), co nie zawsze jest możliwe do spełnienia w praktyce. Dlatego, by zachować odpowiednia relacje pomiędzy kapitałem obcym i własnym, wg standardów przyjmuje się przedział (0,57-0,67) Wysoki poziom oznacza, że występuje duże ryzyko finansowe oraz niebezpieczeństwo utraty zdolności do spłaty zobowiązań Wzrost wskaźnika oznacza zwiększenie udziału kapitału obcego w finansowaniu majątku i jednoczesny spadek zakresu finansowania kapitałem własnym, maleje wtedy niezależność finansowa podmiotu Zwiększając zadłużenie firma, naraża się na większe ryzyko finansowe, ale może odnieść również korzyści związane z pozytywnym oddziaływanie dźwigni finansowej (koszt pozyskania kapitału będzie niższy niż stopa zwrotu z zaangażowanego kapitału (stopy rentowności całego majątku) Z kolei niski poziom wsk. zadłużenia (czy spadek) wskazuje na spadek zadłużenia i wzrost niezależności (samodzielności) Dawcy kapitału obcego są zainteresowani z reguły niższym poziomem zadłużenia, ponieważ mają wówczas większą gwarancję zwrotu (odzyskania) zaangażowanych kapitałów wskaźnikiem uzupełniającym jest wskaźnik udziału kapitałów własnych w finansowaniu aktywów Kapitał własny Aktywa (Pasywa) ogółem + zobowiązania ogółem Aktywa (Pasywa) ogółem 1 45 finansowej 46 stopa zadłużenia długoterminowego kapitału własnego zobowiązania długoterminowe kapitał własny Wskaźnik zadłużenia długoterminowego zobowiązania długoterminowe aktywa (pasywa) ogółem Obrazuje strukturę kapitałów stałych oraz zdolność przedsiębiorstwa do Określa, w jakim zakresie majątek jest finansowany kapitałem finansowania zadłużenia długoterminowego kapitałem własnym obcym długoterminowym Określa wartość zadłużenia długoterminowego przypadającą na każdą złotówkę kapitału własnego Zadowalający poziom wskaźnika to 0,5 (33% kapitału obcego długoterminowego i 67% kapitału własnego) Gdy > 1, wówczas poziom zobowiązań długoterminowych przewyższa kapitał własny Jaka część majątku przedsiębiorstwa jest finansowana zobowiązaniami długoterminowymi (termin spłaty > 1 roku) Wysoki poziom wskaźnika i nieznacznie różniącego się od wskaźnika zadłużenia ogólnego jest oceniane jako sytuacja korzystna (przewaga zobowiązań długoterminowych) Racjonalny poziom wskaźnika powinien wynosić pomiędzy (0,5 ; 1), jeżeli kształtuje się na wyższym poziomie, to podmiot jest nadmiernie zadłużony Zobowiązanie długoterminowe są mniej pilne i w pewnym okresie nie wymagają zwrotu 47 48 8

Wzrost udziału zobowiązań długoterminowych w zobowiązaniach ogółem jest oceniany korzystnie, ponieważ wpływa to pozytywnie na płynność finansową podmiotu Biorąc pod uwagę, że zobowiązania długoterminowe, jako kapitał obcy, podlegają zwrotowi, powinny kształtować się na odpowiednim poziomie w relacji do majątku przedsiębiorstwa i poziomu kapitału własnego Wskaźnik zadłużenia krótkoterminowego zobowiązania krótkoterminowe aktywa (pasywa) ogółem Określa, w jakim zakresie majątek (A) jest finansowany kapitałem obcym krótkoterminowym Jaka część majątku przedsiębiorstwa (aktywów) jest finansowana zobowiązaniami długoterminowymi (termin spłaty < 1 roku) Obrazuje udział zobowiązań krótkoterminowych w pasywach (P) Zobowiązania Zobowiązania Zobowiązania długoterminowe + krótkoterminowe ogółem A (P) A (P) A (P) 49 50 ANALIZA ZDOLNOŚCI DO OBSŁUGI DŁUGU zysk brutto + odsetki wskaźnik pokrycia obsługi długu (I) raty kapitałowe + odsetki Informuje, w jakim zakresie wygenerowany zysk pokrywa obsługę zobowiązań długoterminowych, czyli stopień zabezpieczenia obsługi tego zadłużenia Licznik: zysk generowany przez firmę, którego część przedsiębiorstwo oddaje dawcom kapitału obcego w postaci płaconych odsetek (koszt pomniejszający dochód przed opodatkowaniem) Mianownik: kwota obsługi długu ratom kapitałowym powiększonym o odsetki od zobowiązań dt Zastosowanie zysku przed opodatkowaniem umożliwia dokonywanie porównań międzynarodowych w oparciu o ten 51 wskaźnik Poziom wskaźnika jest uzależniony od kondycji finansowej podmiotu powinien kształtować się powyżej 1 Wg Banku Światowego: minimalny poziom wskaźnika to 1,3 za optimum przyjmuje się 2,5 nawet przy spadku zysku o 50% podmiot będzie zdolny do spłaty kredytu 52 zysk netto + odsetki (1-t) wskaźnik pokrycia obsługi długu (II) raty kapitałowe + odsetki Uważa się, że bardziej uzasadnione jest wyznaczanie wskaźnika bazującego na zysku netto, ponieważ zysk pozostający w firmie po opodatkowaniu może stanowić źródło spłaty kredytu Zysk koryguje się o odsetki po odjęciu podatku, gdyż gdyby stanowiły one zysk, to byłyby o ten podatek pomniejszone. Zysku netto nie zwiększamy o wielkości brutto Wskaźnik powinien być większy równy 1 Analiza wskaźnika na przestrzeni lat dostarcza informacji o sposobie wykorzystania kredytów na działalności rozwojową Spadek wskaźnika może być symptomem nieefektywnego zarządzania podmiotem, niskiej zyskowności zaangażowanych środków lub nadmiernych skłonności inwestycyjnych (zbyt ambitne plany) Permanentne kształtowanie się wskaźnika na niskim poziomie może sygnalizować konieczność wydłużenia okresu spłaty zadłużenia 53 54 9

zysk brutto + odsetki wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych odsetki Informuje, czy firma jest w stanie spłacić odsetki, Pomija się spłatę kredytu, przyjmując, że spłata zostanie odroczona w czasie lub że kredyt będzie pokryty nowym kredytem zaciągniętym w celu spłacenia poprzedniego (kredyty rolowane) Poziom 1 oznacza, że finansowane kredytem przedsiębiorstwo generuje zysk pokrywający tylko koszty obsługi kredytu (odsetki) Normatyw dla tego wskaźnika to 4-5 krotność przypadających do spłaty odsetek Zdolność jest uzależniona od poziomu zadłużenia, kosztu kapitału i poziomu wygospodarowanego zysku W innym ujęciu można analizować pokrycie odsetek przez EBIT 55 56 Relacje majątkowo kapitałowe wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałami własnymi kapitał własny aktywa trwałe Zwany wskaźnikiem zastosowania kapitałów własnych, wyraża podstawową relację złotej zasady bilansowej Za poprawy uznaje się poziom zbliżony do 1, ponieważ wówczas majątek trwały jest w pełni finansowany kapitałem własnym mocne podstawy kapitałowe, oznaka niezależności finansowej podmiotu Im wyższy jest stopień pokrycia aktywów kapitałem własnym, tym lepiej oceniana jest sytuacja finansowa podmiotu. W przypadku przedsiębiorstw o wysokim udziale majątku trwałego (znaczny poziom unieruchomienia), występuje wyższe ryzyko finansowa, co sprawia, że również w większym stopniu kapitał własny powinien być źródłem finansowania tej grupy aktywów Jeżeli jako źródło finansowania majątku uwzględnimy kapitały obce długoterminowe, wówczas możemy analizować możliwości finansowania aktywów trwałych kapitałem stałym Jeżeli wystąpi nadwyżka tego kapitału w relacji do majątku trwałego, to kapitał stały będzie finansował w pewnym zakresie również majątek obrotowy Kapitał stały wyznaczamy wg następujących formuł: Kapitał stały kapitał własny + kapitały obce długoterminowe Kapitał stały Pasywa kapitały obce krótkoterminowe Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym kapitał stały aktywa trwałe Służy do oceny stopnia pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym Zwany wskaźnikiem zastosowania kapitału stałego Powinien kształtować się powyżej jedności, wówczas uzyskamy dodatni kapitał obrotowy netto, co oznacza zapewnienie stabilności finansowej podmiotu Jeżeli do majątku trwałego włączymy dodatkowo część majątku obrotowego o długoterminowym związaniu (należności długoterminowe i długozalegające zapasy), wówczas odnosząc go do kapitału stałego rozpatrujemy złotą zasadę bilansową w ujęciu 57 58 szerszym (trzeci stopień pokrycia) 59 Analiza płynności finansowej Płynność finansowa to zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania zobowiązań bieżących. Jest determinowana poziomem: krótkoterminowego zadłużenia (kredyty i pożyczki, pozostałe rodzaje zobowiązania) stanem aktywów obrotowych Konsekwencją pogorszenia, względnie utraty płynności finansowej, czyli braku zdolności do regulowania zobowiązań w określonym terminie (wymagalność zobowiązań) jest wzrost kosztów finansowych, utrata zaufania i trudności w pozyskaniu partnerów biznesowych oraz problemy z pozyskanie środków finansowych, a także obniżenie rentowności przedsiębiorstwa 60 Z utratą płynności finansowej mamy do czynienia, gdy w danym momencie podmiot nie ma może pokryć wydatków operacyjnych i finansowych z generowanych przychodów oraz środków zgromadzonych w przeszłości O niewypłacalności mówimy w przypadku trwałej niezdolności do pokrywania przez przedsiębiorstwo zobowiązań, spowodowanej się tym, że wartość tych zobowiązań przewyższa poziom jego aktywów. Zatem odnosi się do możliwości uregulowania wszystkich długów w okresie krótkim, jak i długim. 10

Interpretacja poziomu wskaźników płynności: Poziom wskaźnika mniejszy niż zalecane wielkości standardowe może świadczyć o trudnościach w regulowaniu zobowiązań Poziom wskaźnika mieszczący się w przedziale standardowym oznacza optymalny poziom płynności finansowej Wskaźnik powyżej standardowego przedziału oznacza, że występuje nadpłynność wskaźnik płynności bieżącej (I stopień płynności) Informuje o możliwościach regulowania zobowiązań krótkoterminowych w oparciu o majątek obrotowy Określa, ile razy aktywa obrotowe pokrywają bieżące (dla wsk. > 1) zobowiązania Wyjaśnia również, na podstawie jakiego poziomu kapitału obrotowego netto podmiot może rozwijać swoją działalność operacyjną Wzrost wskaźnika informuje o poprawie płynności finansowej, a spadek o pogorszeniu majątek obrotowy zobowiązania bieżące 61 62 Za poziom wzorcowy przyjmuje się przedział (1,3; 2) Gdy wskaźnik kształtuje się na poziomie 2, oznacza to, że: W strukturze aktywów obrotowych znajdują się również składniki o niedużej płynności ( w sensie zamiany na gotówkę, co wymaga czasu i związane jest z kosztami konwersji, jak i częściową utratą wartości ) Podmiot ma zapewnioną względną wypłacalność ze względu na dwukrotne pokrycie Z kolei znacznie wyższy poziom wskaźnika (powyżej 3) jest symptomem nieefektywności gospodarowania ze względu na nadmierny poziom aktywów obrotowych w podmiocie, tj.: niezainwestowanych środków pieniężnych, nadmiernych zapasów, trudnościągalnych należności zjawisko nadpłynności. Zbyt niski poziom wskaźnika (<1) wskazuje na występowanie (lub ich zapowiedź w przyszłości) trudności płatniczych, ponieważ podmiot nie dysponuje aktywami obrotowymi, które mogłyby stanowić źródło ich pokrycia niedobór płynności. 63 64 wskaźnik płynności szybkiej (II stopień płynności) We wskaźniku szybkim nie uwzględniamy składników najmniej płynnych (zapasy i rozliczenia międzyokresowe czynne) a jedynie należności i inwestycje krótkoterminowe uznawane za składniki o większej płynności Normatywny poziom to 1, wówczas jest możliwe pełne pokrycie zobowiązań bieżących ze środków łatwo osiągalnych (ważne jest również odpowiednie kształtowanie cyklu konwersji należności - skrócenie i zobowiązań - wydłużenie ) Wskaźnik powyżej 1,5 oznacza, że albo podmiot zgromadził dużo środków pieniężnych, albo w znaczny stopniu kredytuje swoich odbiorców (wysoki stan należności) majątek obrotowy zapasy RMO czynne zobowiązania bieżące Na trudności płatnicze może wskazywać poziom wskaźnika poniżej 0,8; wzrasta wówczas ryzyko pojawienia się zobowiązań przeterminowanych z którymi wiążą się dodatkowe koszty w postaci odsetek Informacje o stanie zapasów uzyskamy, porównując wskaźnik bieżący i szybki: Niewielka różnica niski udział zapasów, Duża rozbieżność znaczny udział zapasów i duże zaangażowanie kapitału w ten składnik aktywów. Przyczyną wysokiego stanu zapasów może być obawa przed wzrostem cen. 65 majątek obrotowy zapasy RMO czynne należności kt + inwestycje 66 11

wskaźnik środków pieniężnych (wypłacalności gotówkowej) Służy do oceny wypłacalności firmy w danym momencie w oparciu o środki pieniężne w kasie, na rachunku w banku, oraz ich ekwiwalentów Informuje, jaka część zobowiązań bieżących jest możliwa do spłaty bez zwłoki, zanim nastąpi wpływ należności Wskaźnik powinien kształtować się na poziomi w zakresie (0,1; 0,2) ograniczenie środków pieniężnych do niezbędnego minimum, o czym decydują wahania wpływów i wypływów pieniężnych, koszt pozyskania kapitałów obcych Jeśli przedsiębiorstwo preferuje obrót gotówkowy, to wskaźnik będzie kształtował się inwestycje krótkoterminowe zobowiązania bieżące powyżej 0,3, przy jednocześnie niskim poziomie 67 wskaźnika płynności szybkiej 68 ZAD. 1. Uzupełnij uproszczony bilans w oparci o następujące dane (wskaźnik ustalano na podstawie danych na koniec roku): a) Wskaźnik rotacji należności krótkoterminowych 24 dni b) Wskaźnik bieżącej płynności 2 c) Wskaźnik szybki płynności finansowej 1 d) Wskaźnik ogólnego zadłużenia 0,3 e) Wskaźnik zadłużenia długoterminowego 0,1 f) Wskaźnik rotacji majątku 2,4 g) Kapitał stały 80000 zł Źródło: Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa, pod red. Cz. Skowronka, Wyd. II, Lublin 2004, przykład 8.3, s. 261. Majątek trwały 60 000 Kapitał własny 70 000 Majątek obrotowy 40 000 Kapitał obcy 30 000 Zapasy 20 000 Zadłużenie długoterminowe Należności kt 16 000 Zadłużenie krótkoterminowe Inwestycje kt 4 000 AKTYWA OGÓLEM 100 000 PASYWA OGÓŁEM 10 000 20 000 100 000 Analiza rentowności przedsiębiorstwa Ujmuje w najbardziej syntetyczny sposób efektywność gospodarowania w przedsiębiorstwie Związana jest z osiąganiem dodatniego wyniku finansowego (osiąganie przychodów przewyższających koszty działalności); w przypadku ponoszenia straty mamy do czynienia z deficytowością W ujęciu bezwzględnym miarą rentowności lub jej braku jest poziom wyniku finansowego podmiotu W ujęciu względnym poziom rentowności, będący wyrazem sprawności finansowej podmiotu, mierzymy za pomocą wskaźników rentowności określających zdolność podmiotu do generowania zysku i pozwalających na ocenę perspektyw rozwoju przedsiębiorstwa 69 70 Analiza rentowności w ujęciu bezwzględnym obejmuje: analizę porównawczą - ocena dynamiki i struktury elementów rachunku zysków i strat przyczynową - wpływu poszczególnych czynników kształtujących wynik finansowy podmiotu, w szczególności wyniku na Główne czynnik determinujące wynik na to: Ilość sprzedanych produktów Struktura asortymentowa sprzedaż Ceny Jednostkowe koszty własne 71 W ujęciu relatywnym do pomiaru i oceny rentowności służą wskaźnik rentowności (zyskowności, stopa zwrotu), stanowiące relację kwoty bezwzględnej danej kategorii zysku (ujęcie statyczne) lub gotówki operacyjnej (ujęcie dynamiczne) do obrotu lub zaangażowanych zasobów. Wyróżniamy trzy rodzaje (grupy) wskaźników rentowności: 1. Rentowności, zwanej rentownością handlową 2. Rentowności majątku (aktywów), tj. rentowności ekonomicznej 3. Rentowności zaangażowanych kapitałów własnych, czyli rentowności finansowej Przy analizie rentowności aktywów można szczegółowo badać rentowność poszczególnych grup majątku (trwałego, obrotowego), podobnie jaki i grup kapitałów (własne, stałe) rentowość kapitałów Również różne kategorie zysku: z dz. operacyjnej, brutto, netto korygowane o amortyzacje, czy odsetki są uwzględniane w liczniku wskaźników rentowności 72 12

I. Analiza opłacalności Do oceny opłacalności stosujemy 3 grupy wskaźników: a) Wskaźniki rentowności obrotu (zyskowności/deficytowości, zwrotu na, ROS return on sales) relacja wyniku finansowego do przychodów ze b) Wskaźniki rentowności netto (wskaźniki rentowności kosztów) relacja wyniku finansowego do kosztów uzyskania przychodów c) Wskaźniki poziomu kosztów (wynikowy poziom kosztów) relacja kosztów uzyskania przychodów do przychodów ze 1. Wskaźniki rentowności obrotu informują o udziale odpowiedniej kategorii wyniku finansowego w przychodach ze lub w przychodach ogółem Wynik na brutto Przychody netto ze Wynik brutto Przychody netto ogółem Wynik na Przychody netto ze Wynik netto Przychody netto ogółem Wynik na działalności gospodarczej Przychody netto ogółem Wynik netto Przychody netto ze Rentowność netto Net profit margin 73 74 2. Wskaźniki rentowności netto (kosztów) informują o tym, ile złotych odpowiedniej kategorii wyniku finansowego uzyskano z jednej złotówki poniesionych kosztów (efekt finansowy działalności gospodarczej w przeliczeniu na jednostkę poniesionych kosztów). Im wyższy poziom osiągają wskaźniki rentowności obrotu i rentowności netto, tym wyższa jest opłacalność 3. Wskaźniki poziomu kosztów informują o tym, jaką część przychodów trzeba przeznaczyć na pokrycie wygenerowanych kosztów. Im wyższą wartość osiągają te wskaźniki, tym niższa jest opłacalność Wynik na brutto Koszt wytworzenia sprzedanych produktów i usług oraz wartość sprzedanych towarów i materiałów w cenach zakupu Wynik na Koszt własny sprzedanych produktów i usług oraz wartość sprzedanych towarów i materiałów w cenach zakupu Koszt wytworzenia sprzedanych produktów i usług oraz wartość sprzedanych towarów i materiałów w cenach zakupu Przychody netto ze Koszt własny sprzedanych produktów i usług oraz wartość sprzedanych towarów i materiałów w cenach zakupu Przychody netto ze Wynik na działalności gospodarczej Koszty uzyskania przychodów Wynik brutto Koszty uzyskania przychodów Wynik netto Koszty uzyskania przychodów 75 Koszty uzyskania przychodów (koszt dz. operac., koszty operacji finansowych Przychody netto ze 76 II. Analiza rentowność aktywów Rentowność ekonomiczna informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę zaangażowanego w przedsiębiorstwa majątku Określa efektywność gospodarowania majątkiem podmiotu Wskaźniki rentowności aktywów uwzględniają, w szerszym ujęciu niż inne miary rentowności, wpływ na wynik finansowy efektywności wykorzystania zaangażowania zasobów majątkowych We wzroście wskaźników ujawnia się maksymalizacja obrotu i obniżka kosztów własnych oraz racjonalna gospodarka majątkiem trwałym i obrotowym. Ukazują również rozmiar i efekty ekonomiczne działalności inwestycyjnej. Pełnią funkcję stymulacyjną eliminowanie zbędnych składników majątku (zapasów, środków trwałych) 77 Rentowności aktywów ROA Return on assets Stopa zwrotu z aktywów określa ogólną zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania zysku Obrazuje, jak efektywnie firma zarządza swoim majątkiem Poziom wskaźnika zależy od wielkości wygospodarowanego zysku oraz zaangażowanych w jego generowaniu aktywów Utrzymywanie zbędnych składników majątku bądź niski stopień jego wykorzystania przyczynią się do spadku wskaźnika Przeciętny stan majątku (stan na początek + stan na koniec okresu)/2 Bardziej szczegółowa analiza obejmuje określenie stopnia efektywności finansowej poszczególnych grup aktywów trwałych, obrotowych zysk netto x 100% aktywa ogółem (stan średni) 78 13

Poziom ROA, jako ogólnego miernika podnoszenia efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie, jest uzależniony od wielu czynników, w ujęciu modelowym są to: Rentowność wielkość zysku zrealizowanego przy określonej kwocie przychodów ze (ROS) Szybkość rotacji aktywów (Pm) Dany poziom rentowności można osiągnąć, realizując różną politykę wyrobów i usług: Politykę ilości (niskich cen) przejawiającą się niską zyskownością, ale odpowiednio wyższym poziomem, więc szybszą rotacją aktywów Politykę jakości (wysokich cen) polegającą na osiąganiu wysokiej zyskowności i niskiej rotacji aktywów Dwuczynnikowa formuła na rentowność aktywów Rentowność aktywów Zysk netto Średni stan aktywów ogółem Rentowność Zysk netto Przychody netto ze x x Produktywność (obrotowość) aktywów ROA ROS x Pm Przychody netto ze Średni stan aktywów ogółem 79 80 III. Analiza rentowności kapitału własnego Rentowności kapitału własnego ROE Return on equity zysk netto x 100% Kapitał własny (stan średni) Wyraża efekty działalności przedsiębiorstwa w przeliczeniu na jednostkę kapitału zaangażowanego przez właścicieli (kapitału własnego) udziałowców, akcjonariuszy Wyraża efektywność nie całego kapitału ulokowanego w aktywach przedsiębiorstwa, ale tylko tej części, która pochodzi o dawców kapitału własnego Wskaźnik służący do pomiaru rentowności finansowej to stopa zwrotu z kapitału własnego, ROE Return on equity 81 Pozwala na ustalenie stopy zysku, jaką przynosi inwestycja w akcje, udziały danego przedsiębiorstwa Wskaźnik informuje o tym, ile złotych zysku (straty) uzyskano ze 100 zł zaangażowanych kapitałów własnych Im wyższą wartość uzyskamy, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa podmiotu. Wyższe ROE umożliwia uzyskanie wyższych dywidend i przyrostu wartości akcji Poziom wskaźnika jest uzależniony od: Efektywności wykorzystania posiadanego majątku (ROA) Struktury finansowej poziomu zaangażowania kapitałów własnych w finansowaniu aktywów (M kw mnożnik kapitałowy) 82 Dwuczynnikowa formuła na rentowność kapitału własnego Rentowność kapitału własnego Rentowność aktywów x Mnożnik kapitałowy ROE ROA* x M kw Trzyczynnikowa formuła na rentowność kapitału własnego Rentowność kapitału własnego Rentowność x Produktywność majątku x Mnożnik kapitału własnego ROE ROS x Pm x M kw Zysk netto Średni stan kapitału własnego Zysk netto Średni stan aktywów ogółem x Średni stan aktywów ogółem Średni stan kapitału własnego Zysk netto Średni stan kapitału własnego Zysk netto Przychody netto ze x Przychody netto ze Średni stan aktywów ogółem x Średni stan aktywów ogółem Średni stan kapitału własnego 83 * na ROA wpływa rentowność i rotacja aktywów 84 14

Rozwinięciem relacji 3-czynnikowej jest Model (piramida) Du Ponta zgodnie z którym w analizie przyczynowej rentowność kapitału własnego należy uwzględnić wpływ: rentowności, rotacji aktywów oraz strukturę kapitału przedsiębiorstwa. Poziom stopy zwrotu będzie szczegółowo zależał od takich czynników, jak: Wielkość wygenerowanego zysku netto, Poziomu uzyskiwanych przychodów ze, Możliwości racjonalizacji kosztów wytwarzania, Rozmiarów aktywów angażowanych w generowaniu tych przychodów, Udziału kapitału własnego w kapitale (pasywach) finansujących majątek Możliwa jest wzajemna kompensacja wpływu poszczególnych czynników, np. spadek ROS i proporcjonalne przyspieszenie krążenia majątku 85 Model analizy wskaźnikowej Du Ponta ZYSK NETTO RENTOWNOŚĆ SPRZEDAŻY (ROS) RENTOWNOŚĆ AKTYWÓW (ROA) PRZYCHODY NETTO \ ZE SPRZEDAŻY \ X RENTOWNOŚĆ KAPITAŁU WŁASNEGO (ROE) ROTACJA AKTYWÓW (Pm) \ (1 U) AKTYWA OGÓŁEM ZOBOWIĄZANIA OGÓŁEM (KO) ROA ROE ; u 1 u KO KW 1 P P( A) STRUKTURA KAPITAŁU (U) \ KO P KAPITAŁ OGÓŁEM (P) 86 Analiza progu rentowności Obejmuje analizę tzw. punktu wyrównania (ang. break even point BEP) w którym zrealizowane przychody ze pokrywają poniesione koszty operacyjne, wówczas: przedsiębiorstwo nie osiąga ani zysku, ani straty rentowność przychodów ze jest zerowa nadwyżka przychodów ze ponad koszty zmienne (marża na pokrycie) pokrywa koszty stałe Założenia modelu Wielkość produkcji w okresie badanym jest dostosowana do wielkości (produkcja ) Koszty są funkcją wielkości produkcji Koszty stałe są jednakowe dla każdej wielkości produkcji Jednostkowe koszty zmienne są stałe, więc całkowite koszty zmienne kształtują się proporcjonalnie do zmian Ceny poszczególnych produktów nie zmieniają się z upływem czasu, a także z rozmiarem produkcji i w badanym okresie Przychody ze są zatem liniową funkcją ceny i ilości wyrobów sprzedanych Poziom jednostkowych kosztów zmiennych i stałych nie ulega zmianie w okresie badanym Koszty stałe nie reagują na zmiany rozmiarów produkcji 87 :19 Koszty zmienne kształtują się w zależności o rozmiarów produkcji 88 14000 ZYSK 12000 Ilościowy próg Q rentowności 0 600 szt. 10000 Wartościowy próg S rentowności 0 9000 zł 8000 STRATA 6000 4000 2000 0 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 750 800 850 KS KZ KC S Wyszczególnienie Skrót Wartość Jednostka Koszty stałe KS 3000 zł jednostkowy koszt zmienny kz 10 Zł Analiza progu rentowności Czynniki determinujące próg rentowności to: Cena produktu (c) Jednostkowe koszty zmienne (kz) Koszty stałe (KS) Przychody (S) przy danym poziomie (Q) i w/w czynników ustalimy wg formuły: S Q x c (1) Poziom kosztów całkowitych (KC): KC KS + KZ KS +Q x kz (2) Cena c 15 zł 89 90 15

Aby ustalić próg rentowności, szukamy takiego poziomu (Q 0 ), przy którym dochodzi do zrównania przychodów ze i kosztów całkowitych: S KC Q xc KS + kz x 0 Q 0 Wówczas: Ilościowy próg rentowności: Q o Jednostkowa marża brutto: Próg rentowności ilościowy to ilość, przy której następuje zrównanie przychodów i kosztów, podmiot nie ponowi ani zysku, ani straty (3) KS c kz mb c kz Wówczas: Wartościowy próg rentowności: So Qo c Wskaźnik kosztu zmiennego i marży brutto kz c mb + c 1 S o Wartościowy próg rentowności to: wartość, przy której następuje zrównanie przychodów i kosztów, podmiot nie ponowi ani zysku, ani straty KS KS mb kz 1 c c 91 92 Ustalenie poziomu zysku przy danym poziomie Z Z Z Z ( S ( Q Q ( S S Q mb S 0 0 0 ) ) ) KS mb mb c MB 93 S ZAD1. Przedsiębiorstwo produkcyjne wytworzyło jeden wyrób, ponosząc koszty stałe KS3000, jednostkowe koszty zmienne kz10, i sprzedało go po cenie c15. Ustal: ilościowy (Q 0 ) i wartościowy próg rentowności (S 0 ) poziom zysku (Z 1 )przy wielkości równej Q 1 700 szt. ile należy sprzedać szt. wyrobu (Q 2 ), by zysk wyniósł Z 2 1000 zł zł Q KS 3000 600szt.; S0 Q0 c 600 15 9000j. p. o c kz 15 10 ( 700 600) ( 15 10) 100 5 500 j.. Z ( Q Q ) mb p 1 0 Z Q mb KS 2 Q KS + Z 3000 + 1000 800 szt.; 2 mb 15 10 2 Q KS Z 2 Z 2 1000 + Q 0 + 600 + mb mb mb 5 600 + 200 800 szt. 2 94 16