WPŁYW NAWADNIANIA I FERTYGACJI KROPLOWEJ AZOTEM NA PLONOWANIE WARZYW KORZENIOWYCH

INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 3/2009, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddził w Krkowie, s. 43 54 Komisj Technicznej Infrstruktury Wsi Wpływ nwdnini Stnisłw Kniszewski, Jcek Dyśko, Józef Bbik WPŁYW NAWADNIANIA I FERTYGACJI KROPLOWEJ AZOTEM NA PLONOWANIE WARZYW KORZENIOWYCH EFFECT OF DRIP IRRIGATION AND NITROGEN FERTIGATION ON YIELD OF ROOT VEGETABLES Streszczenie W ltch 2005 2007 przeprowdzono bdni nd wpływem nwdnini orz powierzchniowej i podpowierzchniowej fertygcji kroplowej zotem n plonownie mrchwi, pietruszki i cykorii korzeniowej w uprwie n redlinch i n płskim gruncie. Fertygcję prowdzono przy użyciu emiterów liniowych, które w obiektch z fertygcją podpowierzchniową umieszczone zostły n głębokości 50 mm od powierzchni redliny, pośrodku dwóch rzędów roślin. W kombincjch z fertgcją powierzchniową emitery liniowe umieszczono n powierzchni pomiędzy dwom rzędmi roślin. Nwdninie i fertygcję rozpoczynno przy potencjle wodnym gleby wynoszącym 30 40 kp. Nwozy zotowe (100 kg. h -1 N) wprowdzono w dwóch dwkch. Pierwszą dwkę zotu w wysokości 50 kg. h -1 zstosowno przedwegetcyjnie, drugą połowę wprowdzono poprzez fertygcję. W kontroli, drug dwk zotu wniesion zostł w nwożeniu posypowym. Kroplow fertygcj powierzchniow i podpowierzchniow zstosown n redlinch, jk i n płskim gruncie powodowł istotny wzrost plonu hndlowego korzeni spichrzowych mrchwi, pietruszki orz cykorii. W uprwie n redlinch istotnie wyższy plon mrchwi uzyskno przy kroplowej fertygcji powierzchniowej w stosunku do fertgcji podpowierzchniowej. W uprwie pietruszki nie stwierdzono różnic w plonowniu przy fertygcji powierzchniowej i podpowierzchniowej, ntomist w uprwie cykorii wyższy plon korzeni uzyskno, stosując fertgcję powierzchniową niż podpowierzchniową. W uprwie pietruszki n redlinch udził korzeni nieksztłtnych w plonie był dwukrotnie mniejszy w porównniu z uprwą n płskim gruncie. Mrchew i pietruszk uprwine n redlinch wytwrzły dłuższe korzenie spichrzowe o lepszym ksztłcie w porównniu z uprwą n płskim gruncie. Kroplow fertygcj powierzchniow i podpowierzchniow spowodowł istotny spdek suchej msy korzeni mrchwi, ntomist w uprwie pie- 43

Stnisłw Kniszewski, Jcek Dyśko, Józef Bbik truszki metody uprwy jk również fertygcj nie mił istotnego wpływu n zwrtość suchej msy. Fertygcj powierzchniow i wgłębn powodowł istotny spdek zwrtości zotu ogólnego i potsu w korzenich pietruszki, w korzenich mrchwi spdek dotyczył tylko zotu ogólnego. Słow kluczowe: nwdninie kroplowe, fertygcj, mrchew, pietruszk, cykori Summry In the yers 2005 2007, experiments on the influence of drip irrigtion nd nitrogen fertigtion on the yield of the crrot, prsley nd chicory grown on ridges nd on flt ground ws crried out. Irrigtion wter nd nitrogen solution ws supplied vi drip lines, which in subsurfce irrigtion were plced t depth of 50 mm below the surfce of the ridges, long the centreline between two rows of plnts. In the cse of surfce irrigtion, the drip lines were plced on the surfce of the ridges between two rows of plnts. Irrigtion strted when soil wter potentil ws between -30 nd -40 kp. Nitrogen fertilizers (100 kg. h -1 ) were pplied in two doses. The first dose ws pplied pre-plnt, while the second one ws delivered by fertigtion. In the control tretment without irrigtion, the second dose of nitrogen ws pplied by brodcsting. Both surfce nd subsurfce fertigtion used in the cultivtion on ridges nd on flt ground hd significnt effect on the mrketble yield of crrot, prsley nd chicory roots. In cse of crrot nd chicory cultivted on ridges higher yield ws obtined with surfce drip irrigtion nd fertigtion, however in cse of prsley no significnt differences in the yield between surfce nd subsurfce drip irrigtion were found. The yield of nonmrketble prsley roots in ridge cultivtion ws twice s low s tht in flt cultivtion. Crrot nd prsley cultivted on ridges produced significntly longer nd better-shped storge roots thn cultivted on flt ground. Surfce nd subsurfce drip irrigtion nd fertigtion decresed dry mtter content of crrot, however in cse of prsley both cultivtion method nd fertigtion hd no effect on dry mtter content. Surfce nd subsurfce irrigtion nd fertigtion significntly decresed totl N nd K content of prsley nd totl N of crrot. Key wrds: drip irrigtion, fertigtion, crrot, prsley, chicory WSTĘP W wrunkch klimtycznych Polski wod jest jednym z njwżniejszych czynników decydujących o plonie i jkości nieml wszystkich gtunków wrzyw. Krytycznym momentem w uprwie wrzyw korzeniowych, zrówno w trdycyjnej uprwie n płskim gruncie, jk i n redlinch, jest okres wschodów roślin [Kniszewski 2006]. Nsion tkich gtunków, jk mrchew, pietruszk i cykori są młe i muszą być umieszczne dość płytko w wierzchniej wrstwie gleby, któr brdzo szybko przesych, utrudnijąc kiełkownie i wschody nsion [Błżewicz-Woźnik 1997, 1998]. Nwdnine stosowne jest njczęściej przy użyciu trdycyjnych deszczowni imitujących opd deszczu. 44

Wpływ nwdnini Deszczownie po siewie sprzyj jednk zskorupiniu się gleby, zbyt obfite ztpi nsion, co niekorzystnie odbij się n jkości wschodów. Obecnie corz populrniejsze, również w uprwch wrzyw gruntowych, stje się stosownie nwodnień kroplowych, które możn wykorzystć jednocześnie do nwożeni fertygcji [Kniszewski 2006]. W bdnich Rolbieckiego i in. [2003] plon mrchwi w wrunkch nwdnini kroplowego n glebie lekkiej był istotnie wyższy zrówno w lt suche jk i mokre. Dodtni wpływ kroplowego nwdnini n plon mrchwi uprwinej n płskim gruncie i redlinch uzyskli tkże Dyśko i Kniszewski [2007], przy czym w uprwie n redlinch korzystniejsze było nwdninie powierzchniowe niż wgłębne. Dłuższe przerwy w nwdniniu mrchwi powodują wytwrznie cieńszych korzeni [Noruje, Henrico 1986]. Gutezeit [2001] njwyższy plon mrchwi uzyskł przy polowej wilgotności gleby wynoszącej 75% i nwożeniu zotowym w dwce 150 kg N. h -1. Ntomist Abel-Mwly [2004] njwyższy plon korzeni mrchwi stwierdził przy dwce zotu wynoszącej 120 kg. h -1 i ewporcji równej 100%. W uprwie pietruszki zrówno powierzchniowe jk i podpowierzchniowe nwdninie zwiększło istotnie plon orz jkość, zmniejszjąc ilość korzeni rozwidlonych i nieksztłtnych [Kniszewski, Dyśko 2008]. Cykori słtow, któr chrkteryzuje się krótkim okresem wschodów również brdzo dobrze regowł n nwdninie kroplowe [Bbik i in. 2005). Różnice we wzroście roślin nwdninych i nienwdninych były widoczne przez cły okres wegetcji. Plon korzeni przydtnych do pędzeni był brdzo wysoki, prwie dwukrotnie wyższy od uzysknego w kombincji kontrolnej, przy zchowniu tkiego smego udziłu plonu hndlowego w plonie ogólnym. METODYKA Bdni przeprowdzono w ltch 2005 2007, n polu doświdczlnym Instytutu Wrzywnictw w Skierniewicch, n glebie płowej zwierjącej 15 17% części spłwilnych w poziomie Ap (0 25 cm) orz 1,15% substncji orgnicznej i ph 7,0. Doświdczenie złożono w ukłdzie dwuczynnikowym (sposób uprwy, nwdninie) w 4 powtórzenich. Czynnikiem pierwszego rzędu był metod uprwy: uprw n redlinch, uprw n płskim gruncie. Czynnikiem drugiego rzędu było nwdninie: bez nwdnini, nwdninie kroplowe powierzchniowe, nwdninie kroplowe podpowierzchniowe. Nwdninie prowdzono przy użyciu emiterów liniowych T Tpe, TSX 208 20 500, które w obiektch z nwdniniem podpowierzchniowym 45

Stnisłw Kniszewski, Jcek Dyśko, Józef Bbik umieszczone zostły n głębokości 50 mm od powierzchni redliny, pośrodku dwóch rzędów roślin. W kombincjch z kroplowym nwdniniem powierzchniowym, emitery liniowe umieszczono n powierzchni redlin pomiędzy dwom rzędmi roślin. Odległość między środkmi redlin wynosił 67,5 cm. N redlinch wysiewno nsion w 2 rzędch odległych o 10 cm. W ten sm sposób prowdzono uprwę n płskim gruncie. System nwdnini zostł wyposżony w proporcjonlny dozownik do nwozów Dostron. Termin nwodnień określno z pomocą miernik wilgotności Wtermrk merykńskiej firmy Irrometer, rozpoczynjąc nwdninie przy potencjle wodnym gleby wynoszącym 30 40 kp. Nwozy fosforowe (80 kg. h -1 P 2 O 5 ) i potsowe (200 kg. h -1 K 2 O) zstosowno jednorzowo przedwegetcyjnie, nwozy zotowe (100 kg. h -1 N) wprowdzono w dwóch dwkch. Pierwszą w wysokości 50 kg. h -1 zstosowno przedwegetcyjnie, drugą połowę w kombincjch z nwdniniem wprowdzono w formie roztworu poprzez fertygcję. W obiektch bez nwdnini pozostłą część zotu wniesiono w nwożeniu posypowym w drugiej połowie lipc. Fertygcję zotem zkończono w osttnich dnich sierpni. Mrchew odminy Nerc F 1 i pietruszkę odminy Berlińsk wysiewno w kolejnych ltch 16, 9 i 22 mj ntomist zbiór wykonno 18, 12 i 17 pździernik. Po zbiorze pobierno po 20 korzeni mrchwi i pietruszki w celu dokonni pomirów orz nlizy skłdu chemicznego korzeni. Nsion cykorii odminy Pltine F 1 wysino 16,17 i 22 mj zbiór wykonno 18 i 26 pździernik orz 8 listopd. Bezpośrednio po zbiorze korzenie cykorii wstwine były do chłodni temperturze przechowywne w temperturze 2 o C do czsu pędzeni. Cykorię pędzono hydroponicznie w wodzie, stosując stndrdową pożywkę. Przeznczno do tego celu korzenie hndlowe, o średnicy 3 5 cm. Tempertur powietrz w czsie pędzeni wynosił 17 o C, pożywki 21 22 o C. OMÓWIENIE WYNIKÓW Plony. Nwdninie kroplowe i fertygcj zotem orz metod uprwy miły istotny wpływ n plon hndlowy i ogólny mrchwi (rys. 1). Zrówno powierzchniowe, jk i podpowierzchniowe nwdninie istotnie zwiększyło plon ogólny i hndlowy korzeni w porównniu do kombincji kontrolnej. Nie stwierdzono istotnej różnicy w plonch pomiędzy nwdniniem powierzchniowym i podpowierzchniowym, jkkolwiek występowł wyrźn tendencj do wyższych plonów w przypdku nwdnini powierzchniowego. Mrchew uprwin n redlinch plonowł lepiej niż uprwin n płskim gruncie. Niezleżnie od nwdnini, średnio dl trzech lt bdń plon hndlowy korzeni mrchwi uprwinej n redlinch wynosił 64,5 t h -1, n płskim gruncie 60,2 5 t h -1, ntomist plon ogólny wynosił odpowiednio 69,7 t h -1 i 65,1 t h -1. Nie stwierdzono istotnej interkcji pomiędzy sposobem uprwy i nwdnini. 46

Wpływ nwdnini 90 80 70 60 50 40 30 20 t.h-1 44,5 37,9 b b 81,2 77,6 76,6 71,6 69,7 64,5 65,1 60,2 10 0 kontrol - control nwdninie powierzchniowe surfce irrigtion nwdninie podpowierzchniowe subsurfce irrigtion redliny - ridges Uprw płsk - flt ground Plon hndlowy Mrketble yield Plon ogólny Totl yield Rysunek 1. Wpływ nwdnini kroplowego i sposobu uprwy n plon korzeni mrchwi (2005 2007) Figure 1. Effect of drip irrigtion nd methods of cultivtion on root yield of crrot (2005 2007) Podobnie, jk w uprwie mrchwi, nwdninie pietruszki istotnie zwiększyło plon ogólny i hndlowy korzeni, zrówno w uprwie n redlinch, jk i n płskim gruncie. Średnio dl trzech lt bdń i sposobu uprwy plon ogólny i hndlowy był pond dwukrotnie wyższy w wrunkch nwdnini powierzchniowego orz nieml dwukrotnie wyższy przy stosowniu nwdnini wgłębnego, w porównniu do kombincji kontrolnej bez nwdnini. Nie stwierdzono ntomist istotnych różnic w plonowniu pietruszki pomiędzy zstosowniem nwdnini powierzchniowego i nwdnini wgłębnego (rys. 2 ). Plon hndlowy w uprwie n redlinch średnio dl trzech lt bdń, niezleżnie od nwdnini wynosił 15,5 t h -1 i był istotnie wyższy niż w uprwie n płskim gruncie, który wynosił 12,0 t h -1. Nie stwierdzono ntomist sttystycznie istotnej różnicy w plonie ogólnym pomiędzy dwom sposobmi uprwy pietruszki. Nwdninie wpływło korzystnie n plon i jkość korzeni cykorii słtowej, zwiększjąc istotnie plon ogólny w jednym i hndlowy w dwóch ltch bdń. Njwiększy wzrost plonu uzyskno w pierwszym roku bdń, w którym wystąpił susz w okresie wschodów orz niedobór opdów w okresie wegetcji. W uprwie płskiej orz w roku o niedosttecznej wilgotności gleby, w uprwie n redlinch nwdninie powierzchniowe było korzystniejsze w porównniu do nwdnini wgłębnego, poniewż stwrzło korzystniejsze 47

Stnisłw Kniszewski, Jcek Dyśko, Józef Bbik wrunki wilgotnościowe dl kiełkujących nsion. W ltch o dosttecznej ilości opdów w okresie kiełkowni i wschodów roślin, nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy nwdniniem powierzchniowym i wgłębnym. Średnio dl trzech lt bdń, niezleżnie od sposobu uprwy, nwdninie nieml dwukrotnie zwiększyło plon hndlowy i ogólny cykorii słtowej, przy czym wpływ ten był większy, w uprwie n redlinch w porównniu do uprwy n płskim gruncie (rys. 3). Sposób uprwy nie mił tk istotnego wpływu n plon korzeni cykorii, jednk stwierdzono wyrźną tendencję do wyższych plonów w uprwie n redlinch. Średnio dl trzech lt bdń, niezleżnie od nwdnini plon hndlowy korzeni cykorii dl uprwy n płskim gruncie wynosił 25,7 t h -1, ntomist n redlinch 28,8 t h -1. Plon ogólny ntomist wynosił odpowiednio 36,1 orz 37,4 t h -1 (rys. 3). 30 25 20 15 10 5 t.h-1 13,9 b 8,5 b 25,2 17,6 22,8 20 15,1 15,5 21,2 12 b 0 kontrol - control nwdninie powierzchniowe surfce irrigtion nwdninie podpowierzchniowe subsurfce irrigtion redliny - ridges uprw płsk - flt ground Plon hndlowy-mrketble yield Plon ogólny-totl yield Rysunek 2. Wpływ nwdnini kroplowego i metody uprwy n plon korzeni pietruszki (2005 2007) Figure 2. Effect of drip irrigtion nd method of cultivtion on root yield of prsley (2005 2007). Przeprowdzone bdni wykzły dodtnią rekcję wszystkich bdnych gtunków wrzyw n nwdninie, co jest potwierdzeniem innych wyników bdń [Kniszewski 2006; Nortje, Henrico 1986; Rolbiecki i in. 2003]. Według Błżewicz-Woźnik [1997, 1998], plon wrzyw korzeniowych w dużej mierze zleży od przebiegu wrunków tmosferycznych. Nsion tkich gtunków, jk mrchew, pietruszk i cykori są młe i muszą być umieszczne dość płytko 48

Wpływ nwdnini w wierzchniej wrstwie gleby, któr brdzo szybko przesych utrudnijąc kiełkownie i wschody nsion. Nwdninie powierzchniowe, które zpewni lepsze wrunki wilgotnościowe w okresie wschodów, dwło lepsze efekty w ltch, w których wystąpił susz w okresie kiełkowni i wschodów nsion [Dyśko, Kniszewski 2007; Kniszewski, Dyśko 2008]. W ltch, w których występowł dostteczn ilość opdów, w początkowym okresie wzrostu nie stwierdzono różnic w plonowniu bdnych gtunków wrzyw pomiędzy nwdniniem powierzchniowym i wgłębnym. 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 t.h-1 24,6 17,1 b b 44,4 33,8 41,2 30,8 37,4 36,1 28,8 25,7 kontrol-control nwdninie powierzchniowesurfce irrigtion nwdninie podpowierzchniowe subsurfce irrigtion redliny-ridges uprw płsk-flt ground Plon hndlowy-mrketble yield Plon ogólny-totl yield Rysunek 3. Wpływ nwdnini kroplowego i metody uprwy n plon korzeni cykorii (2005 2007) Figure 3. Effect of drip irrigtion nd method of cultivtion on root yield of chicory (2005 2007) Jkość korzeni. Nwdninie miło istotny wpływ n długość i grubość korzeni mrchwi (tb. 1). Zrówno w uprwie n redlinch jk i n płskim gruncie, korzenie mrchwi były istotnie dłuższe i grubsze, w porównniu do kombincji kontrolnej bez nwdnini. Nie stwierdzono ntomist istotnej różnicy w omwinych cechch pomiędzy nwdniniem powierzchniowym i wgłębnym. Mrchew uprwin n redlinch wykzywł tendencję do wytwrzni korzeni dłuższych i o mniejszej średnicy, niż t uprwin n płskim gruncie, której korzenie były o większej średnicy, le krótsze. Uzyskne wyniki są potwierdzeniem wcześniej przeprowdzonych bdń przez Dyśko i Kniszewskiego [2007]. 49

Stnisłw Kniszewski, Jcek Dyśko, Józef Bbik Nie stwierdzono istotnego wpływu nwdnini, jk i sposobu ułożeni emiterów n długość i średnicę korzeni pietruszki (tb. 1). Bdne cechy były Tbel 1. Wpływ nwdnini kroplowego i metody uprwy n długość i średnicę korzeni mrchwi i pietruszki orz zwrtość suchej msy (2005 2007) Tble 1. Effect of drip irrigtion nd method of cultivtion on root length, dimeter nd dry mtter content of crrot nd prsley (2005 2007) Mrchew Crrot Pietruszk Prsley Metod uprwy Cultivtion methods 50 Nwdninie Irrigtion tretments Długość korzeni Length of roots (cm) Grubość korzeni Root dimeter (mm) Such ms Dry mtter % Długość korzeni Length of roots (cm) Grubość korzeni Root dimeter (mm) Such ms Dry mtter % Subsurfce 19,33 35,40 18,22 21,37 41,60 27,99 Redliny 19,47 36,43 17,64 21,60 39,26 27,70 Surfce Ridges Bez nwdnini 17,80 33,07 19,86 21,17 43,76 26,99 Without irrigtion Średnio men 18,87 34,97 18,57 21,38 41,54 27,56 Subsurfce 17,60 41,03 17,96 17,00 46,96 26,26 Płski grunt 16,97 41,00 18,57 17,40 44,90 26,28 Surfce Flt ground bez nwdnini 15,37 37,27 20,31 17,37 47,06 27,31 Without irrigtion Średnio men 16,64 39,77 18,95 17,26b 46,31 26,62 Średnio dl nwdnini: Men for irrigtion tretments: Subsurfce Surfce Bez nwdnini Without irrigtion 18,47 18,22 16,58b 38,22 38,72 35,17b 18,09b 18,11b 20,08 18,09 18,11 20,08 44,28 42,08 45,41 27,12 26,99 27,15 zbliżone i nie wykzywły zleżności od zstosownych kombincji nwodnieniowych. Stwierdzono ntomist wyrźny wpływ sposobu uprwy n długość korzeni pietruszki. W uprwie n redlinch długość korzeni pietruszki wynosił średnio 21,38 cm i był istotnie większ niż w uprwie n płskim gruncie, któr wynosił średnio 17,26 cm. Sposób uprwy nie mił wpływu n średnicę korzeni pietruszki. Według Błżewicz- Woźnik (1998), n ksztłt i długość korzeni pietruszki w dużym stopniu oddziłuje przedsiewny sposób przygotowni

Wpływ nwdnini gleby, który modyfikuje jej gęstość, porowtość i zwięzłość. Włściwie przygotowne redliny n cłym przekroju utrzymują tką smą zwięzłość gleby, stwrzjąc odpowiednie wrunki dl wzrostu wrzyw korzeniowych [Bbik i in. 2005]. Nwdninie mrchwi istotnie obniżło zwrtość suchej msy w korzenich, ntomist nie miło wpływu n ten prmetr w przypdku pietruszki. W bdnich Rolbieckiego i in. [2003] zrówno nwdninie deszczownine, jk i kroplowe nie obniżło zwrtości suchej msy w korzenich mrchwi. W bdnich Dyśko i Kniszewskiego [2007] stwierdzono ntomist, że pod wpływem nwdnini kroplowego istotnie zmniejszł się zwrtość suchej msy w korzenich mrchwi. Evers i in [1997] stwierdzili wyższą zwrtość suchej msy w uprwie mrchwi n redlinch, w porównniu do uprwy n płskim gruncie. W przypdku cykorii słtowej określno wpływ bdnych czynników n jkość główek uzysknych w czsie pędzeni. Średni ms główek uzysknych z korzeni nwdninych był wyższ w stosunku do korzeni uzysknych z uprwy bez nwdnini, ntomist nie stwierdzono różnic pomiędzy sposobem nwdnini. Sposób uprwy i stosowne nwdninie miło wpływ n niektóre cechy jkościowe główek cykorii słtowej. Nwdninie stymulowło wzrost główek i istotnie poprwiło ich zwięzłość. Njkorzystniejsze dl tych cech było uprwinie cykorii n płskim gruncie (tb. 2). N średnicę główki cykorii nie miły istotnego wpływu ni sposób uprwy cykorii, ni stosownie nwdnini. Tbel 2. Wpływ wrunków produkcji korzeni n jkość główek cykorii słtowej pędzonej hydroponicznie. Średnie z lt 2005 2007 Tble 2. Effect of root growing conditions on hed qulity of hydroponic forced chicory. Men for 2005 2007 Metod uprwy Cultivtion methods Redliny Ridges Płski grunt Flt ground Nwdninie Irrigtion Bez nwdnini Without irrigtion Surfce Subsurfce Ms główki Wright of hed (g) Długość główki Length of hed (mm) Średnic główki Dimeter of hed (mm) Zwięzłość** Hrdness (skl 0 9) 127,2b 129.5b 47.8 7.0b 148,0 136.1 49.9 7.3 127,4b 127.8b 48.2 6.9b 142.3 136.5 49.0 7.3 143.1 134.1 49.4 7.3 ** 0 główk rozpierzchł- loose hed; 9 główk brdzo zwięzł very hrd hed 51

Stnisłw Kniszewski, Jcek Dyśko, Józef Bbik Skłd chemiczny. Sposób uprwy nie mił istotnego wpływy n zwrtość podstwowych skłdników pokrmowych w mrchwi i pietruszce. W przypdku mrchwi zwrtość N-ogólnego, fosforu i potsu był nieco wyższ w uprwie tej rośliny n płskim gruncie niż n redlinch, ntomist w przypdku pietruszki zwrtości tych skłdników były podobne przy obu systemch uprwy (tb. 3). Kroplowe nwdninie stosowne powierzchniowo, jk i wgłębnie, istotnie obniżło zwrtość zotu ogólnego w porównniu do obiektu bez nwdnini, zrówno w korzenich mrchwi, jk i pietruszki. W korzenich pietruszki stwierdzono tkże istotnie niższą zwrtość potsu w obiektch z nwdniniem, w porównniu do obiektu kontrolnego. Sorensen i in. [1997] stwierdzili, że w wyniku okresowej suszy, w korzenich mrchwi mleje zwrtość suchej msy zwiększ się zwrtość zotu i potsu. Nwdninie wpłynęło ntomist korzystnie n zwrtość fosforu, zwiększjąc istotnie zwrtość tego skłdnik w korzenich mrchwi. Podobn zleżność wystąpił w korzenich pietruszki, jednk wyższ zwrtość fosforu w kombincji z nwdniniem w porównniu do nie nwdninej nie zostł udowodnion sttystycznie. Uzyskne wyniki stnowią potwierdzenie wcześniejszych wyników uzysknych przez Dyśko i Kniszewskiego [2007) orz Kniszewskiego i Dyśko [2008]. WNIOSKI 1. Nwdninie korzystnie wpłynęło n plonownie wrzyw korzeniowych, zwiększjąc plon mrchwi, pietruszki i cykorii, uprwinych zrówno n redlinch, jk i n płskim gruncie. Nie stwierdzono ntomist istotnych różnic pomiędzy nwdniniem powierzchniowym i wgłębnym. 2. Plon hndlowy mrchwi i pietruszki był istotnie wyższy w uprwie n redlinch niż n płskim gruncie, ntomist w przypdku cykorii nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy bdnymi sposobmi uprwy. 3. Mrchew uprwin w wrunkch nwdnini wytwrzł korzenie dłuższe i grubsze, zrówno w uprwie n redlinch, jk i n płskim gruncie. Nie stwierdzono ntomist wpływu nwdnini n długość i średnicę korzeni pietruszki. 4. W uprwie n redlinch pietruszk wytwrzł korzenie istotnie dłuższe niż w uprwie n płsk. Podobn tendencj wystąpił w uprwie mrchwi, której korzenie były dłuższe i o mniejszej średnicy w uprwie n redlinch niż w uprwie n płsk. 5. Cykori nwdnin wytwrzł w czsie pędzeni główki o większej msie, dłuższe i brdziej zwięzłe niż nie nwdnin. Dl uzyskni tych cech korzystniejsze był uprw n płskim gruncie, w porównniu do uprwy n redlinch. 52

Wpływ nwdnini 6. Nwdninie obniżło zwrtość N-ogólnego w korzenich mrchwi i pietruszki orz potsu w korzenich pietruszki, ntomist zwiększło zwrtość fosforu w korzenich obydwu bdnych gtunków wrzyw. Tbel 3. Wpływ nwdnini kroplowego i metody uprwy n zwrtość N-ogólnego, P i K w korzenich mrchwi i pietuszki (2005 2007) Tble 3. Effect of drip irrigtion nd method of cultivtion on totl N, P nd K content in roots of crrot nd prsley (2005 2007) Metod uprwy Cultivtion methods Redliny Ridges Mrchew Pietruszk Nwdninie Crrot Prsley Irrigtion tretments N P K N P K Subsurfce 1,18 3,41 36,90 12,8 2,74 26,09 Surfce 1,17 3,43 35,99 13,6 2,78 24,39 Bez nwdnini Without irrigtion 1,45 2,72 33,74 17,1 3,18 32,38 Średnio men 1,27 3,18 35,54 14,5 2,90 27,62 Subsurfce 1,31 3,95 37,14 13,6 2,97 24,93 Płski grunt 1,30 3,89 36,84 13,2 3,03 25,81 Flt Surfce ground bez nwdnini 1,52 3,25 34,83 16,4 2,99 29,79 Without irrigtion Średnio men 1,38 3,69 36,27 14,4 2,99 26,85 Średnio dl nwdnini Men for irrigtion tretments Subsurfce Surfce Bez nwdnini Without irrigtion 1,24b 3,68 37,02 13,2b 2,90 25,60b 1,23b 3,66 36,42 13,4b 2,90 25,10b 1,49 2,98b 34,28 16,8 3,10 31,10 BIBLIOGRAFIA Abdel-Mwly S.E. Growth, yield, N uptke nd wter use efficiency of crrot (Ducus Crot L.) plnts s influenced by irrigtion level nd nitrogen fertiliztion rte. Ass. Univ. Bull. Environ. Res. 7(1), 2004, s. 111 122. Bbik J., Dudek J., Dyśko J., Kniszewski S. Prototyp urządzeni do mechnicznego ukłdni i wyciągni emiterów liniowych w nwodnienich podpowierzchniowych. Mteriły z konferencji pt Nwdninie wrzyw w uprwch polowych, Skierniewice 2005, s. 51 58 Błżewicz-Woźnik M. Wpływ czynników grotechnicznych n wschody, wzrost i plonownie pietruszki korzeniowej, uprwinej n glebie zlewnej o nietrwłej strukturze. Część I. Wschody roślin. Ann. UMCS, Sec. EEE, 5, 1997, s. 117 127. 53

Stnisłw Kniszewski, Jcek Dyśko, Józef Bbik Błżewicz-Woźnik M. Wpływ czynników grotechnicznych n wschody, wzrost i plonownie pietruszki korzeniowej, uprwinej n glebie zlewnej o nietrwłej strukturze. Część III. Plon korzeni i jego struktur. Ann. UMCS, Sec. EEE, 6, 1998, s. 73 87. Dyśko J., Kniszewski S. Effect of drip irrigtion, N- fertigtion nd cultivtion methods on the yield nd qulity of crrot. Veget. Crops Res. Bull., 67, 2007, s. 25 33. Evers A. M., Tuuri H., Hägg M., Plmi S., Häkkinen U., Tlvitie H. Soil forming nd plnt density effects on crrot yield nd internl qulity. Plnt Foods for Humn Nutrition., 51 (4), 1997, s. 283 294. Gutezeit B. Yield nd qulity of crrots s ffected by soil moisture nd N- fertiliztion. J. Hort. Sci. nd Biotech., 76 (6), 2001, s. 732 738. Kniszewski S. Nwdninie wrzyw.. W Nwdninie roślin (St. Krczmrczyk, L. Nowk ) PWRiL, 2006, s. 295 332. Kniszewski S., Dyśko J. Effect of drip irrigtion nd cultivtion methods on the yield nd qulity of prsley roots. J. Elementol., 13(2), 2008, s. 235 244. Nortje P.F., Henrico P.J. The influence of irrigtion intervl on crop performnce of crrots (Ducus crot L.) during winter production. Act Hort., 194, 1986, s. 153 158. Rolbiecki S., Rolbiecki R., Rzeknowski Cz., Żrski J. Drip irrigtion system s fctor for drought mitigtion in vegetble growing on sndy soils in the region of Bydgoszcz. Act Scientirum Polonorum. Hortorum Cultus, 2, 2003, s. 75 85. Sorensen J. N., Jorgensen U., Kühn B. F. Drought effects on mrketble nd nutritionl qulity of crrots. J. Sci. Food Agric., 74(3), 1997, s. 379 391. Prof. dr hb. Stnisłw Kniszewski dr Józef Bbik dr Jcek Dyśko Instytut Wrzywnictw im. Emil Chroboczk ul. Konstytucji 3-go Mj 1/3 96-100 Skierniewice e-mil: stnisz@inwrz.skierniewice.pl Recenzent: Prof. dr hb. Czesłw Rzeknowski 54