Co dalej na rynkach finansowych?

Co dalej na rynkach finansowych? Październik 211 r. Adam Zaremba Główny Ekonomista Idea TFI 2

Największe spadki od lat w Polsce i na świecie (1) USA: S&P5 14 13 12 11 1 21-2-24 21-8-24 211-2-24 Polska: WIG2 3 28 26 24 22 2 21-2-23 21-8-23 211-2-23

Największe spadki od lat w Polsce i na świecie (2) 1-dniowe stopy zwrotu w z WIG 3% 1% -1% 1995 1997 1999 21 23 25 27 29 211 Kryzys Upadek Lehman -3% rosyjski 1998 Brothers 28 1-dniowe stopy zwrotu w z S&P5 3% 2% 1% % -1% 195 1955 196 1965 197 1975 198 1985 199 1995 2 25 21-2% -3% Jednodniowy krach 1987 Upadek Lehman Brothers 28 Ostatnie spadki 211 4

Zadłużenie gospodarstw domowych w USA Zadłużenie gospodarstw domowych (% dochodu do dyspozycji) Pozostałe zadłużenie Kredyty konsumenckie Hipoteki Źródło: FRB, Deutche Bank Global Research

Ceny domów w USA Cena przeciętnego domu w USA, 1963-21 (tys. USD) 35 3 25 2 15 1 5 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 23 27 6

Rynek nieruchomości w USA Pozwolenia na budowę nowych domów w USA (tys.) 3 25 2 15 1 5 1959 1969 1979 1989 1999 29 S&P Case-Shiller Index 25 2 15 1 5 2 21 23 25 26 28 21 Sprzedaż nowych domów w USA (tys.) 16 14 12 1 8 6 4 2 1963 197 1977 1984 1991 1998 25 7

Delewarowanie gospodarek rozwiniętych Zadłużenie gospodarstw domowych w USA (% PKB) Dług federalny USA (mld USD) 13% 12% 11% 1% 9% 8% 7% 6% 5% Gospodarstwa domowe Sektor finansowy Przedsiębiorstwa 12 1 8 6 4 2 4% 199 1994 1997 2 23 26 29 1984 1989 1994 1999 24 29 8

Sytuacja makroekonomiczna Prognozy dla gospodarki amerykańskiej 3,4 3,2 3, 2,8 2,6 2,4 2,2 2, 211-1-1 211-5-1 211-9-1 Banki a sytuacja w Grecji 5 4 3 2 1 Prognoza wzrostu PKB w USA (212, %, SL) S&P5 14 135 13 125 12 115 11 15 1 211-1-1 211-4-1 211-7-1 PMI Manufacturing na świecie 65 6 55 5 45 4 USA Strefa euro 35 Chiny 3 26 27 28 29 21 211 Ekonomiści dostrzegają rosnące ryzyko recesji. Wskaźniki wyprzedzające wciąż wskazują jedynie spowolnienie, ale zagrożeniem są (1) cięcia fiskalne, (2) negatywny efekt bogactwa, (3) ryzyko kryzysu bankowego w Europie. W Europie i USA szereg interwencji banków centralnych: operation twist, pożyczki dolarowe itp. Wysokie ryzyko recesji w 212 roku. 9

Recesja czy spowolnienie? Dynamika PKB w Polsce (proc.) 8 6 4 2 1998 2 22 24 26 28 21 35 25 15 WIG2 Czeka nas recesja, czy tylko przejściowe spowolnienie? 5 1998 2 22 24 26 28 21

Meanwhile in Poland Źródło: Demotywatory. 11

Rynki akcji Polska (2) Produkcja przemysłowa w Polsce 7 6 5 4 3 2 1 Dynamika produkcji przemysłowej (%, SP) WIG (SL) 26-1-1 27-12-1 29-11-1 25, 2, 15, 1, 5,, -5, -1, -15, -2, Znaczenie eksportu w Polsce 44% 43% 42% 41% 4% 39% Eksport jako odsetek PKB (wg OECD, %) 38% 26-3-1 28-1-1 29-11-1 Pomimo pozornie optymistycznych danych o produkcji przemysłowej i sprzedaży detalicznej, koniunktura wciąż w fazie spadkowej. Polska gospodarka zachowa się wobec kryzysu lepiej niż sąsiedzi, jednak przewaga będzie niższa niż 28-9. Powody: rosnący udział eksportu, brak możliwości stymulacji fiskalnych i monetarnych, brak porównywalnego osłabienia złotego. Dobre wyniki w IIIQ mogą być wsparciem, szczególnie w kontekście niskich wycen. 12

Polityka monetarna w USA 2 15 1 5 3 25 2 15 1 5 Stopa referencyjna FED (proc.) 198 1983 1986 1989 1992 1995 1998 21 24 27 21 Baza monetarna w USA, USD QE1 QE2 198 1983 1986 1989 1992 1995 1998 21 24 27 21 13

i w Japonii 1 8 6 4 2 12 1 8 6 4 2 Stopa referencyjna BOJ (proc.) 198 1982 1984 1986 1989 1991 1993 1995 1998 2 22 24 27 29 Baza monetarna w Japonii 198 1982 1984 1986 1989 1991 1993 1995 1998 2 22 24 27 29 14

Czy QE2 spełniło swoją rolę? Gotówka w aktywach banków, USA 2 1 8 1 6 1 4 1 2 1 8 6 4 2 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 29 15

Jak zarobić na inflacji? Surowce Wskaźnik cen w Republice Weimarskiej 1914-1923 Ceny złota w markach niemieckich 1918-1923 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, Źródło: Wikipedia. 1914 1915 1916 1917 1918 192 1921 1922 1923 16

a może akcje? Zimbabwe Stock Exchange Mining Index IX 1996 VII 28 Zimbabwe Industrial Index VIII X 28 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 24: +58% 25: +316% 26: +6246% 27: +577 286% I VII 28: 3 373 28%! 1996 1999 22 25 1 1 1 1 1 1 1 I VII 28: 41 89 147%! sie 8 wrz 8 paź 8 17

Inflacja w Zimbabwe Źródło: Internet. 18

Rentowność obligacje skarbowych systematycznie spadała Rentowność polskich obligacji skarbowych 6,5 6, 5,5 5, 4,5 Obligacje 2-letnie Obligacje 5-letnie Obligacje 1-letnie 4, 29-9-6 21-2-6 21-7-6 21-12-6 211-5-6 211-1 19

Obligacje i rynek pieniężny (2) Inflacja i stopy procentowe w Polsce Krzywa rentowności w Polsce 7 6 Energia i żywność Stopa referencyjna NBP Inflacja bazowa 6, 5 5,5 4 3 5, 2 1 25 26 26 27 28 28 29 21 21 211-1 5-letnie CDSy na polskie obligacje Wysoka presja inflacyjna odsuwa perspektywę obniżek stóp procentowych przez RPP. 45 4 35 3 25 2 15 1 5 28-1-9 29-1-9 21-1-9 4,5 4, 211-1-11 211-9-8 5 1 15 2 NBP i BGK interweniują na rynku walutowym w celu uniknięcia importowanej inflacji. Wzrost rentowności obligacji w regionie na skutek (1) problemów w strefie euro, (2) ryzyka przekroczenia 55 proc. długu publicznego do PKB. Rentowności krajowych obligacji niskie w porównaniu z historycznymi statystykami. Dobre perspektywy dla obligacji korporacyjnych. 2

Nastroje najbardziej pesymistyczne od kryzysu z lat 27-9 Notowania złota (USD/uncja) 2 15 1 5 25 26 27 28 29 21 211 itraxx Xover CDSI 5Y (pkt. bazowe) 14 12 1 8 6 4 2 24 26 28 21 Oczekiwana zmienność rynku akcji (VIX) 1 8 6 4 2 25 26 27 28 29 21 211 Ceny złota na historycznie najwyższym poziomie VIX najwyżej od dołka w 29 sugeruje, że inwestorzy obawiają się zmienności Szerokie spready kredytowe i koszty ubezpieczenia długu obrazują strach przed bankructwami 21

i inwestorzy obawiają się rynków akcji, Indeks Nastrojów Inwestorów SII Struktura oszczędności Polaków 45% 4% 35% 3% 25% 2% 15% 1% Struktura portfeli OFE 25% 2% 15% 1% 5% % Odsetek inwestorów oczekujących spadków przez najbliższe 6 mies. maj 11 czerwiec 11 Wolny limit inwestycji w akcje WIG lipiec 11 lipiec 11 sierpień 11 2 22 24 26 28 21 7 6 5 4 3 2 1 55% 5% 45% 4% 35% 3% Dług i gotówka w oszczędnościach polaków (SL) WIG2 (SP) 23 25 26 27 28 29 211 Inwestorzy obawiają się spadków 4 3 5 3 2 5 2 1 5 1 5 Większość oszczędności wciąż spoczywa na lokatach i w obligacjach OFE mają niemal 1% wolnych środków do zainwestowania w akcje Istnieje spory potencjał popytu Źródło: Bloomberg, KNF, SII, NBP. 22

więc wyceny są bardzo niskie. Wskaźnik ceny do wartości księgowej na GPW 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1, WIG2 mwig4 swig8 Najniższe wyceny od dna kryzysu 29,5 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211

Stopy zwrotu na giełdzie a wyceny spółek Średnie roczne stopy zwrotu a C/WK 6% 5% 4% 3% 2% 1% % -1% -2% -3% -4% -5% Średnie trzyletnie stopy zwrotu a C/WK 16% 14% 12% 1% 8% 6% 4% 2% % -2% -4% -6% 24

Czyżby promocja? Implikowana premia za ryzyko na polskim rynku akcji 7 6 5 4 3 2 1 Najwyższa premia za ryzyko od dna kryzysu 29 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 26 27 28 29 21 211-1%

Co z tą Grecją? Rentowność obligacji dwuletnich krajów PIGS (proc.) 1 8 6 4 2 Hiszpania Grecja Włochy Irlandia Portugalia 23 24 25 26 27 28 29 21 Koszty ubezpieczenia długu - SOVX 8 7 6 5 4 itraxx Financials (SL) MSCI Europe Banks (SP) 35 3 25 2 15 1 Obligacje i CDS właściwie dyskontują bankructwo Grecji. Inwestorzy obawiają się kondycję sektora bankowego. 3 21-9-1 211-2-1 211-7-1 5 26

8 faktów na temat Grecji (1) 1. Poziom nauczania w Grecji jest najniższy w UE, pomimo że na jednego ucznia przypada 3x więcej nauczycieli niż w Finlandii, gdzie poziom nauczania jest najwyższy. 2. W 29 roku greckie koleje zanotowały 174 mln eur przychody, przy czym na same wynagrodzenia wydano 246 mln eur. Łączna strata wyniosła 937 mln eur, więc minister finansów jako formę oszczędności zaproponował, aby wszystkich pasażerów wozić taksówkami. 3. Bruksela zapytała Grecję, jak to możliwe, że ma aż 11 tysięcy osób żyjących ponad 1 lat. Grecy sprawdzili. Okazało się, że takich osób jest 8. Reszta nie żyje, ale rodzina nie zgłaszała zgonu i pobierała emeryturę, rentę. 4. W dzielnicy Ekali na przedmieściach Aten w zeznaniach podatkowych ujawniono 324 baseny. Gdy rząd ogłosił, że będzie z satelity sprawdzał, kto ma basen, w sklepach zabrakło siatki maskującej. Okazało się, że w Ekali jest 16 974 baseny. 27

8 faktów na temat Grecji 5. Jest dodatek dla córek generałów i pułkowników, jeżeli do 3 roku życia nie wyszły za mąż. Wtedy państwo uznaje, że mogły być źle traktowane w dzieciństwie, mieć traumę rodziny wojskowej i wypłaca im 2 euro miesięcznie dodatku. 6. Choć Jezioro Kopais zostało osuszone w 1957 roku (54 lata temu), 3 urzędników w pełnym wymiarze czasu pracy w dalszym ciągu zarządza całą "akcją". 7. Wstępne wyniki wewnętrznej kontroli w Ministerstwie Finansów pokazały, że w samym ministerstwie 234 urzędników nie złożyło deklaracji podatkowych za poprzedni rok. A 2 dyrektorów urzędów skarbowych zostało zwolnionych, gdy okazało się, że w ich regionach ludzie masowo nie płacą podatków. 8. Nieustannie działa powołane przez rząd grecki biuro zajmujące się promocją Salonik, jako europejskiego miasta kultury w... 1997 roku. 28

Sytuacja budżetowa w Grecji Deficyt budżetowy jako % PKB 199 1994 1998 22 26 21-5 -1-15 -2 Dynamika PKB 1 Zadłużenie jako % PKB 15 13 11 9 7 5 199 1994 1998 22 26 21 Wzrost deficytu budżetowego 5 2 22 24 26 28 21-5 Wzrost zadłużenia gospodarki Spadek PKB -1 29

Konsekwencje kryzysów finansowych (1) spadek PKB, wzrost bezrobocia, Źródło: Reinhart, Rogoff (29).

Konsekwencje kryzysów finansowych (2) Spadki cen akcji, spadki cen nieruchomości, Źródło: Reinhart, Rogoff (29).

Konsekwencje kryzysów finansowych (3) i dalszy wzrost zadłużenia. Źródło: Reinhart, Rogoff (29).

Proc. Czarny scenariusz? Odsetek krajów na świecie będący w procesie bankructwa lub restrukturyzacji zadłużenia (równoważony) Źródło: Reinhart, Rogoff (29). 33

Proc. Czarny scenariusz? Odsetek krajów na świecie będący w procesie bankructwa lub restrukturyzacji zadłużenia (ważony PKB) Źródło: Reinhart, Rogoff (29). 34

Co dalej w Chinach? Zmiany cen nieruchomości w Chinach (proc. R/R) 14 12 1 8 6 4 2-225 26 26 27 27 28 29 29 21 21-4 35

Kryzys nadprodukcji? China South Mall Największe centrum handlowe na świecie 235 sklepów Od 25 roku wymajęto 47 98% powierzchni pustej! Ordos Miasto w północnych Chinach zbudowane za 16 mld USD Kina, teatry, szkoły i mieszkania 3 tys. mieszkań Obecnie posiada 3 tys. mieszkańców! 36

Konsumpcja surowców w Chinach 37

Dziękujemy za uwagę. Życzymy TYLKO udanych inwestycji! 38