Forget-me-not praktycznie o mnemotechnikach Luiza Wójtowicz-Waga
Zrozumienie istoty pamięci zaczyna się od krótkiej historii miłosnej. Jej bohaterowie to Mnemosyne bogini pamięci i Zeus najwyższy bóg i najwyższy porządek na Olimpie. Nasi bohaterowie przez dziewięć dni i nocy unoszą się na fali pełnego uniesień, gorącego romansu, z którego Mnemosyne powiła dziewięć córek, muz: Klio, Euterpe, Talia, Melpomena, Terpsychora, Erato, Polihymnia, Kaliope i Urania. Zapamiętaj je! Potem przeanalizuj jakiej metody zapamiętywania użyłeś? 1.
Związek Mnemosyne i Zeusa (jak miały na imię Muzy?) służy dziś naukowcom i trenerom zajmującym się pamięcią jako inspiracja do stworzenia mitycznego równania : Porządek/logika + wyobraźnia / kreatywność = pamięć Formuła wynikająca z romansu Zeusa i Mnemosyne w rzeczywistości jest romansem prawej i lewej półkuli mózgu. Magiczna formuła pamięci, gdzie porządek współgra z wyobraźnią, logika z kreacją, matematyka z obrazem to w rzeczywistości nic innego jak połączenie prawej i lewej półkuli dla podniesienia efektywności swojego umysłu i polepszenia pamięci. W procesie uczenia się bierze udział lewa półkula mózgu (analityczna). Jednak uruchomienie prawej półkuli (twórcza) zwiększa możliwości poznawcze oraz zdolność zapamiętywania i kojarzenia informacji. Zsynchronizowanie pracy obu półkul wywołuje głębokie odprężenie, a wtedy najłatwiej przyswajamy wiedzę. 2.
Jak uruchomić obie półkule mózgu? Pomogą w tym nieskomplikowane ćwiczenia, np.: - Proś uczniów, by pisali i rysowali obiema rękami jednocześnie, - Proś uczniów, aby wchodzili tyłem po schodach, - Proś, aby pisali lewą ręką (jeśli są praworęczni), włączali nią światło, myli zęby - Niech uczniowie sięgają za siebie prawą ręką do lewej stopy i odwrotnie - Niech nauczą się żonglować trzema piłeczkami 3.
Znakomita pamięć to często efekt treningu. Dlatego na co dzień pomagają - krzyżówki - łamigłówki, - uczenie się obcych słówek, - zapamiętywanie numerów telefonów, - zapamiętywanie tytułów książek, - zapamiętywanie dowcipów, - liczenie w pamięci. 4.
Gdy uczniowie muszą opanować trudny materiał, zapewnij im odpowiednie warunki do nauki, by niepotrzebnie nie rozpraszać uwagi (dotyczy to np. bałaganu w sali czy na tablicy) - zaoszczędzisz im sporo czasu. Pomóż też im odnaleźć swój styl pracy (o jakiej porze najlepiej się uczą, w jakim pokoju). Podczas nauki wangażuj ich zmysły: - niech czasem czytają na głos, - spacerują po sali, - wystukują rytm. Doceń również ich wyobraźnię: - notuj za pomocą map myśli (technika tworzenia notatki przy użyciu rysunków i słów kluczy - aktywizuje obie półkule mózgowe), - czytając, każ im tworzyć dynamiczne obrazy i zwariowane skojarzenia, dzięki temu więcej zapamiętają. Żeby nie zniechęcać uczniów do pracy, dawaj im na przemian łatwiejsze i trudniejsze partie materiału. Pamiętaj też o systematycznych powtórkach. By utrzymać motywację, zawsze myśl o czekających ich korzyściach. 5.
Dla zrozumienia kwestii pamięci musimy zrozumieć, jak funkcjonuje mózg, jak jest zbudowany, za co odpowiada każda z półkul. Kluczem będą jednak mnemotechniki, czyli techniki pamięciowe wynikające z wiedzy o budowie mózgu. Interesujące fakty na temat mózgu: - naszych głowach znajduje się od 10 do 1000 miliardów neuronów, mózgowych komórek ; - Każda komórka może połączyć się na wiele sposobów z innymi połącze- niem, która nazywa się synapsa. Możliwych jest nawet 1000 takich połączeń i to właśnie one odpowiedzialne są za nasze efektywne funkcjonowanie poznanie, działanie im więcej połączeń między komórkami tym sprawniejszy umysł i tym sprawniejsza pamięć; - Do końca 4 roku życia tworzy się w naszym mózgu 50% wykorzystywanych synaps a do końca 8 80% synaps; - Mózg podzielony jest na dwie półkule a każda z nich odpowiedzialna jest za inny obszar naszego funkcjonowania. Odkrył to naukowiec o nazwisku Roger Sperry, a za swoje 6.
odkrycie otrzymał Nagrodę Nobla; - Lewa półkula odgrywa rolę w posługiwaniu się językiem, logiką, zbiorami, kolejnością, analizą, matematyką, porządkowaniem wiedzą akademicką; - Prawa półkula odpowiada za rytm, rymy, muzykę, sen na jawie, barwę, wymiar, relacje przestrzenne, obszar, syntezę, obrazy, wyobraźnię czyli za działania twórcze; - Obie półkule łączy ciało modzelowate, złożony system przełączający, utrzymujący równowagę pomiędzy wchodzącymi do niego informacjami, łączący to co abstrakcyjne z tym, co konkretne. 7.
Fale mózgowe. Prawdziwy klucz do poprawy pamięci kryje się w słowach jednoczesna gotowość i odprężenie. Jak pokazują badania, najefektywniejsza nauka i najlepsze zapamiętanie występuje, gdy nasz stan zbliża się do stanu medytacyjnego, a fale mózgowe towarzyszące nam to fale typu Alfa (nota bene: systematyczna medytacja bardzo korzystnie wpływa na efektywność naszego umysłu). Gdy jesteśmy w marzeniach, odprężeni, łatwo kojarzymy, umysł odpływa. Stan alfa osiągnąć możemy poprzez medytację, ćwiczenia oddechowe, i muzykę. Odkryto również, ze pewne kompozycje barokowe poprawiają zdolność przyswajania wiedzy. Fale mózgowe: Beta - pełne rozbudzenie, 13-15 cykli na sekundę Alfa - gotowość i odprężenie, idealny dla wiedzy 8-12 Theta - wczesny sen, przetwarzanie info 4-7 Delta - głęboki sen 0.5-3 8.
Reguły poprawy pamięci na lekcji. Możesz wpłynąć na to, w jakim stopniu Twoja lekcja będzie zapamiętana. Zastosuj poniżesz reguły: - Nowe ze starym - przeplatanie na lekcji tego co nowe z małymi powtórzeniami kolejno: stare, nowe, stare, nowe, stare, nowe, - Kolorowy Obraz - jak najwięcej wspomagania wizualnego do ćwiczenia gramatyki, słownictwa, funkcji językowych! - Obraz w ruchu krótkie filmy, ruchome historie w wyobraźni - Szczegóły wyobrażanie sobie scen / obrazów w jak największym szczególe, z zamkniętymi oczami - Przesada wszelkie sytuacje gramatyczne przesadzone, wyolbrzymione konteksty - Rytm do uczenia wymowy i intonacji - Dobra zabawa! - Wszystkie zmysły aktywizacja oka, ucha, smaku, węchu, dotyku, dlatego, że pamiętasz, co widzisz, co słyszysz, ruchy i uczucia, dotyk rękoma, smaki, zapachy - Codzienność / niecodzienność można zrobić to samo ćwiczenie na 100 różnych sposobów 9.
Efekt von Restorff. Twoim uczniowie najlepiej zapamiętają to, co 1. występuje na początku 2. występuje na końcu 3. wyróżnia się w jakiś sposób 4. jest często powtarzane 10.
Mapy Myśli Sposób wykonywania notatek w formie map myśli może znacznie zwiększyć efektywność nauki Twoich uczniów - ułatwić rozumienie, zapamiętywanie i utrwalanie nowych informacji, pobudzić twórcze myślenie. W trakcie notowania sposobem tradycyjnym, linearnym, wykorzystujemy tylko niewielką część naszego umysłu, używając prawie wyłącznie lewopółkulowych mechanizmów zapamiętywania (słowa, cyfry, kolejność, porządek, logika). Niewykorzystane zostają możliwości naszej prawej, kreatywnej półkuli (wyobraźnia, skojarzenia, kolor, intuicja, wrażenia zmysłowe, humor). System notowania za pomocą Map Myśli angażuje potencjał lewej i prawej półkuli, zgodnie z zasadą synergii ich działania. Oto, jak tworzymy Mapy Myśli. 1. Notuj zawsze na czystej kartce papieru, najlepiej formatu A4 lub A3, ułożonej poziomo. Peryferyjna szerokość widzenia oka 11.
jest większa w po- ziomie niż w pionie. 2. Na środku umieść tytuł (temat) z ilustrującym go rysunkiem bądź przedstawiającym go symbolem. 3. Od środka mapy prowadź łączące się ze sobą linie gałęzie, zmniej- szając ich grubość w miarę oddalania się od centrum. Każda linia powinna stykać się ze swoim punktem wyjścia. Rysuj je pod takim kątem, aby umieszczane na nich słowa były czytelne bez konieczności odwracania kartki. 4. Na liniach umieszczaj słowa klucze, jedno na każdej linii. Używaj liter drukowanych (bardziej czytelne). Wyrazy niech będą równe długościom gałęzi, na których się znajdują, i jak najbardziej zbliżone do pozycji horyzontalnej (poziomej). 5. Każdą grupę zagadnień rysuj innym kolorem. Kolor, podobnie jak kształty przestrzenne, bardzo pobudza pamięć. Mapę wzbogać jak największą ilością rysunków, piktogramów, symboli, strzałek, własnych kodów znaczeniowych. 6. Numeruj główne linie, szczególnie jeśli masz potrzebę uporządkowania w kolejności głównych zagadnień. 12.
Efekt powtórki. - Pamiętasz najlepiej kilka minut po zakończeniu procesu nowości - Niestety, aż 80% materiału jest zapomniane przez pierwsze 2h po zakończeniu nauki - Najefektywniejszy sposób to uczyć się 1h, po 10 minutach, kiedy pamiętasz najlepiej, robisz powtórkę. Potem po 24 godzinach - Powtarzasz następnie w jednostkach kalendarzowych po dniu, tygodniu, miesiącu, roku. Dobrej zabawy! 13.
Bibliografia: 1. Buzan, T. Mapy Myśli, Wydawnictwo JK, Łódź, 2006; 2. Buzan, T. Pamięć na Zawołanie, Wydawnictwo JK, Łódź, 2000; 3. Dryden, G. Voss, J. Rewolucja w Uczeniu, Wydawnictwo Moderski i S-ka, Poznań, 2000; 4. Svantesson, I. Mapy Pamięci i Techniki Zapamiętywania, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2004; 14.