Spis tre ci Wst p...6 Alfabet i wymowa podstawowe informacje...7 1. Rodzajnik...12 1.1. Rodzajnik okre lony...12 1.2. Rodzajnik nieokre lony...16 1.3. Opuszczenie rodzajnika...19 1.4. Rodzajnik cz stkowy...21 2. Rzeczownik...24 2.1. Rodzaj rzeczowników...24 2.2. Tworzenie rodzaju e skiego...26 2.3. Tworzenie liczby mnogiej...29 2.4. Rzeczowniki z o one...32 3. Przymiotnik...34 3.1. Rodzaj przymiotników i tworzenie rodzaju e skiego...34 3.2. Tworzenie liczby mnogiej...37 3.3. Miejsce przymiotnika w zdaniu...39 3.4. Stopniowanie przymiotników...41 4. Zaimek...44 4.1. Zaimek osobowy...44 4.1.1. Zaimek osobowy w funkcji podmiotu...44 4.1.2. Zaimek osobowy niesamodzielny w funkcji dope nienia bli szego COD...46 4.1.3. Zaimek osobowy niesamodzielny w funkcji COI...47 4.1.4. Zaimek osobowy samodzielny w funkcji dope nienia bli szego i dalszego COD i COI...47 4.1.5. Zaimek en...48 4.1.6. Zaimek y...50 4.1.7. Miejsce zaimka osobowego w zdaniu...50 4.2. Zaimek zwrotny...54 4.3. Zaimki wzgl dne...55 4.4. Zaimki dzier awcze...58 4.5. Zaimki wskazuj ce...59 4.6. Zaimki nieokre lone...60 4.7. Zaimki pytaj ce i wykrzyknikowe...61 4.8. Zaimek nijaki le...62 5. Determinanty...63 5.1. Przymiotnik dzier awczy...63 5.2. Przymiotnik wskazuj cy...64 5.3. Przymiotnik nieokre lony...65 5.4. Przymiotnik pytaj cy oraz wykrzyknikowy...66 6. Przys ówek...67 6.1. Typy przys ówków...67 6.2. Tworzenie przys ówków...68 6.3. Miejsce przys ówka w zdaniu...69 6.4. Stopniowanie przys ówków...70 7. Liczebnik...73 7.1. Liczebnik g ówny...73 7.2. Liczebnik porz dkowy...75 www.jezykiobce.pl 3 Francuski- Gramatyka.indd 3 2010-09-30 16:49:37
8. Przyimek...78 8.1. Przyimek à...78 8.2. Przyimek de...79 8.3. Przyimek en...80 8.4. Przyimki sur i sous...81 8.5. Przyimek par...83 8.6. Przyimek pour...83 8.7. Inne przyimki...84 8.8. Wyra enia przyimkowe...87 9. Spójnik...90 9.1. Spójniki wspó rz dne...90 9.2. Spójniki podrz dne...92 10. Tworzenie zda...99 10.1. Zdanie oznajmuj ce...99 10.2. Zdanie pytaj ce...99 10.3. Zdanie rozkazuj ce...100 10.4. Przeczenie...101 11. Czasownik...104 11.1. Typy czasownika...104 11.2. Rekcja czasownika, czyli czasownik i jego dope nienie...106 11.3. Grupy czasownika...109 12. Czas tera niejszy...112 12.1. Odmiana czasowników regularnych...112 12.2. Odmiana czasowników nieregularnych...114 12.3. Czasowniki zwrotne...116 13. Czasy przesz e...119 13.1. Imies ów bierny czasu przesz ego Participe passé...119 13.2. Czasowniki posi kowe...121 13.3. Czas przesz y Passé récent...122 13.4. Czas przesz y Passé composé...122 13.5. Czas przesz y Imparfait...125 13.6. Porównanie u ycia czasów Passé composé i imparfait...127 13.7. Czas zaprzesz y Plus-que-parfait...129 13.8. Czas przesz y Passé simple...131 13.9. Czas przesz y Passé antérieur...133 14. Czasy przysz e...138 14.1. Czas przysz y bliski Futur proche...138 14.2. Czas przysz y prosty Futur simple...139 14.3. Czas przysz y uprzedni Futur antérieur...140 15. Imies ów wspó czesny participe présent i forma gérondif...146 16. Tryb rozkazuj cy...148 16.1. Odmiana czasowników regularnych i nieregularnych...148 16.2. Forma przecz ca trybu rozkazuj cego...149 17. Tryb warunkowy...152 17.1. Tryb warunkowy Conditionnel présent...152 17.2. Tryb warunkowy Conditionnel passé...153 18. Tryb cz cy...157 18.1. U ycie trybu subjonctif...157 18.2. Subjonctif a indicatif...160 18.3. Tryb cz cy tera niejszy Subjonctif présent...161 18.4. Tryb cz cy przesz y Subjonctif passé...163 18.5. Tryb cz cy przesz y niedokonany Subjonctif imparfait...165 18.6. Tryb cz cy zaprzesz y Subjonctif plus-que-parfait...166 4 Francuski- Gramatyka.indd 4 2010-09-30 16:49:37
19. Wykrzyknik...171 20. Mowa zale na...173 20.1. Tworzenie zda w mowie zale nej. Czas tera niejszy w mowie zale nej...173 20.2. Czas przesz y w mowie zale nej. Zgodno czasów....175 21. Zdania warunkowe...180 22. Zdania z o one: wspó rz dne i podrz dne...183 22.1. Zdania wspó rz dne...183 22.2. Zdania podrz dne...184 23. Strona bierna...187 Klucz do wicze...192 Testy...203 Tabele koniugacyjne...209 Indeks...239 www.jezykiobce.pl 5 Francuski- Gramatyka.indd 5 2010-09-30 16:49:38
15. IMIES ÓW WSPÓ CZESNY PARTICIPE PRÉSENT I FORMA GÉRONDIF 15. Imies ów wspó czesny participe présent i forma gérondif Imies ów wspó czesny participe présent to bezosobowa forma czasownika, któr tworzymy dodaj c do tematu pierwszej osoby liczby mnogiej ko cówk -ant, na przyk ad: nous chantons (my piewamy) chantant ( piewaj c) nous prenons (my bierzemy) prenant (bior c) Wyj tkami s czasowniki: être (by ) nous sommes (my jeste my) étant avoir (mie ) nous avons (my mamy) ayant savoir (wiedzie ) nous savons (my wiemy) sachant Form gérondif tworzymy, stawiaj c przed imies owem wspó czesnym participe présent przyimek en, na przyk ad: buvant (pij c) en buvant disant (mówi c) en disant Obie formy pozwalaj wyra a równoczesno wydarze, na przyk ad: Il mange le déjeuner en regardant la télé. On je obiad, ogl daj c telewizj. Elle tricote en écoutant de la musique. Ona robi na drutach, s uchaj c muzyki. Ponadto mog sygnalizowa przyczyn, warunek lub sposób wykonania czynno ci, na przyk ad: Elle est devenue célèbre en écrivant des romans pour jeunes lles. Sta a si s awna, pisz c powie ci dla m odych dziewczyn. En restant concentré sur ton travail, tu le nirais plus vite. Koncentruj c si na swojej pracy, szybciej by j sko czy. Il est arrivé chez nous en courant. Przyby do nas w biegu. Podstawowa ró nica mi dzy imies owem participe présent i gérondif polega na tym, e gérondif okre la okoliczno ci zdarzenia. Ponadto czynno wyra ona za jego pomoc dotyczy podmiotu zdania, a nie jego dope nienia, na przyk ad: En sortant du magasin, j ai croisé ton frère. Wychodz c ze sklepu, min em si z twoim bratem. (ja wychodzi em i ja min em si z twoim bratem) Natomiast participe présent mo e by zast piony przez zdanie podrz dne wzgl dne, na przyk ad: J ai vu ton copain sortant du magasin. J ai vu ton copain qui sortait du magasin. Widzia em twojego koleg wychodz cego ze sklepu. Widzia am twojego koleg, który wychodzi ze sklepu. www.jezykiobce.pl 145 Francuski- Gramatyka.indd 145 2010-09-30 16:49:55
FRANCUSKI GRAMATYKA WICZENIA 1 Utwórz imies ów participe présent od podanych czasowników. Przyk ad: venir (przyje d a )... Odpowied : venir (przyje d a ) venant 1. nager (p ywa )... 2. peindre (malowa )... 3. réparer (naprawia )... 4. se reposer (odpoczywa )... 5. s intéresser (interesowa si )... 6. découvrir (odkry )... 7. vouloir (chcie )... 8. prier (modli si, prosi )... 9. penser (my le )... 10. boire (pi )... 2 Utwórz form gérondif od podanych czasowników. Przyk ad: boire (pi )... Odpowied : en buvant 1. dire (mówi )... 2. aller (i, jecha )... 3. sortir (wychodzi )... 4. rester (zosta )... 5. toucher (dotyka )... 6. arriver (przychodzi )... 7. desiner (rysowa )... 8. danser (ta czy )... 9. ouvrir (otwiera )... 10. prendre (bra )... 3 Po cz dwa zdania w jedno za pomoc formy gérondif. Przyk ad: Je marche. Je chante. (Maszeruj. piewam.) Odpowied : Je marche en chantant. 1. J ai appris les langues. J ai vécu à l étranger. (Nauczy em si j zyków obcych. Mieszka em za granic.)... 146 Francuski- Gramatyka.indd 146 2010-09-30 16:49:55
5. DETERMINANTY 5. Determinanty Déterminants Determinanty to cz ci mowy okre laj ce rzeczowniki, którym towarzysz. Nale do nich: rodzajniki (articles) liczebniki (adjectifs numéraux) przymiotniki dzier awcze (adjectifs possessifs) przymiotniki wskazuj ce (adjectifs démonstratifs) przymiotniki nieokre lone (adjectifs indé nis) przymiotniki pytaj ce i wykrzyknikowe (adjectifs interrogatifs/exclamatifs) Rodzajniki oraz liczebniki zosta y dla wygody osób korzystaj cych z tej ksi ki omówione w osobnych rozdzia ach. 5.1. Przymiotnik dzier awczy Adjectif possessif Przymiotniki dzier awcze wyst puj przed rzeczownikiem i tworz razem z nim grup rzeczownikow. Okre laj przynale no oraz sprawc czynno ci. Poni sza tabela prezentuje formy przymiotnika dzier awczego. rodzaj m ski (1 rzecz) rodzaj e ski (1 rzecz) rodzaj m ski i e ski (wiele rzeczy) 1 posiadacz mon (mój) ma (moja) mes (moi, moje) ton (twój) ta (twoja) tes (twoi, twoje) son (jego, jej) sa (jego, jej) ses (jego, jej) wielu posiadaczy notre (nasz) notre (nasza) nos (nasi, nasze) votre (wasz) votre (wasza) vos (wasi, wasze) leur (ich) leur (ich) leurs (ich) Uwaga! Je li rzeczownik rodzaju e skiego zaczyna si na samog osk lub h nieme, to ze wzgl dów fonetycznych u ywa si form mon, ton, son zamiast ma, ta, sa, na przyk ad: une adresse mon adresse (mój adres) une histoire mon histoire (moja historia) une usine ton usine (twoja fabryka) une église son église (jego ko ció ) Przed rzeczownikami oznaczaj cymi cz ci cia a u ywamy zazwyczaj rodzajników okre lonych, a nie przymiotników dzier awczych: Il s est cassé la jambe. Z ama sobie nog. J ai mal à la gorge. Boli mnie gard o. Wyj tkiem s wyra enia frazeologiczne, takie jak: tenir sa langue (trzyma j zyk za z bami) n en croire pas ses yeux (nie wierzy w asnym oczom) www.jezykiobce.pl 63 Francuski- Gramatyka.indd 63 2010-09-30 16:49:45
FRANCUSKI GRAMATYKA Przymiotników dzier awczych u yjemy równie, je eli b dziemy chcieli opisa zwyczaj, do wiadczenie, które si powtarza lub nada wypowiedzi szczególny, emocjonalny wyd wi k, na przyk ad: J ai mal à ma tête. (Znów) Boli mnie g owa. Sa pauvre jambe lui fait mal. Jego biedna noga (znów) go boli. WICZENIA 1 Uzupe nij podane zdania odpowiednimi przymiotnikami dzier awczymi. Przyk ad: Je prends... dictionnaire. (Ja bior mój s ownik.) Odpowied : Je prends mon dictionnaire. 1. Elle montre la photo de... famille. (Ona pokazuje zdj cie swojej rodziny.) 2. Nous vendons... maison. (Sprzedajemy nasz dom.) 3. Elles veulent essayer... robes. (One chc przymierzy moje sukienki.) 4. Je vois... frère et... sœur. (Widz jego brata i jego siostr.) 5. Nous adorons... enfants. (Uwielbiamy nasze dzieci.) 6. Tu n as pas un parapluie? Prends... parapluie! (Nie masz parasola? We mój parasol!) 7. Nous avons oublié la clé. Vous avez... clés? (Zapomnieli my klucza. Ma pan swoje klucze?) 8. Il me donne... main. (On podaje mi swoj d o.) 9. Je veux... argent de poche! (Chc moje kieszonkowe!) 10. On voit... parents. (Widzimy naszych rodziców.) 5.2. Przymiotnik wskazuj cy Adjectif démonstratif Przymiotnik wskazuj cy (adjectif démonstratif) wskazuje na okre lon osob lub rzecz i wyst puje w zdaniu razem z rzeczownikiem. Formy ró ni si w zale no ci od rodzaju i liczby rzeczownika. Przymiotnik ten mo e by wzmocniony przez partyku -ci, lub -là, któr stawia si po rzeczowniku. Partyku -ci t umaczymy na j zyk polski jako ten, ta tu, natomiast partyku -là t umaczy si jako tamten, tamta tam. 1 liczba pojedyncza liczba mnoga rodzaj m ski rodzaj e ski rodzaj m ski rodzaj e ski forma prosta forma z o ona ce / cet 1 cette ces ce/cet + rzeczownik-ci cette + rzeczownik-ci ces + rzeczownik-ci ce/cet + rzeczownik-là cette + rzeczownik-là ces + rzeczownik-là 1 Formy cet u ywamy przed rzeczownikami rodzaju m skiego rozpoczynaj cymi si samog osk lub h niemym, np.: cet ami (ten przyjaciel). 64 Francuski- Gramatyka.indd 64 2010-09-30 16:49:45