Wykład 11, 3.06.2016 Polityka dotycząca ludności a polityka społeczna Definicje polityki dotyczącej ludności Konstruktywna reakcja na zmianę demograficzną w Europie Polityka rodzinna a zmiany modelu rodziny Reformy polityki społecznej inwestycje społeczne
POLITYKA DOTYCZĄCA LUDNOŚCI (population related policy) integralna część polityki społecznej (social policy, welfare state) zorientowanej na zagwarantowanie obywatelom bezpieczeństwa socjalnego oraz stwarzanie warunków rozwoju obejmuje działania, które służą realizacji następujących celów: stworzenie warunków odtwarzania pokoleń jakościowy rozwój populacji stan zdrowia, poziom wykształcenia, rozmieszczenie przestrzenne ludności, szeroko pojęte warunki życia ludności właściwe wykorzystanie zasobów ludzkich
POLITYKA dotycząca LUDNOŚCI tradycyjne ujęcie polityka dotycząca skutków zmian demograficznych (population responsive policy) polityka kształtująca procesy ludnościowe (population influencing policy) polityka rodzinna (family policy) współczesne ujęcie integracja działań dotyczących zarówno skutków przemian demograficznych jak i wpływu na procesy demograficzne znaczenie kontekstu instytucjonalnego, ekonomicznego i kulturowego
Podstawowe konsekwencje zmiany demograficznej dla polityki rozwoju Polityka rodzinna Godzenie pracy i życia rodzinnego Wspieranie rozwiązań związanych z opieką nad dziećmi Ograniczanie ubóstwa rodzin z dziećmi Edukacja Rynek pracy Polityka społeczna Spadek liczby potencjalnych uczniów i studentów Potrzeba szukania nowych możliwości np. kształcenie dorosłych Potrzeba lepszej jakości edukacji dla zwiększania kapitału ludzkiego Polaków Zmniejszanie się potencjalnych zasobów pracy, ale wzrost liczby osób w wieku 55-64 lat Utrzymanie aktywności osób po 50-tym roku życia Inwestowanie w umiejętności pracowników dla zwiększenia produktywności pracy Wydłużanie wieku przechodzenia na emeryturę Gwarancje dochodu na starość emerytura minimalna Zmiana modelu opieki, w tym stworzenie systemu opieki długookresowej
Polityka ludnościowa to celowe, długofalowe oddziaływanie państwa i innych podmiotów publicznych i niepublicznych na procesy ruchu naturalnego i wędrówkowego ludności w celu ukształtowania pożądanego stanu i struktury ludności, przez tworzenie warunków społecznych, ekonomicznych i politycznych, korzystnych dla przebiegu procesów demograficznych, zapewniających biologiczne przetrwanie narodu i zrównoważony rozwój społeczno-ekonomiczny Wpływa na procesy ludnościowe pośrednio, poprzez stosowanie odpowiednich instrumentów polityki społecznej (w tym: rodzinnej, mieszkaniowej, edukacji, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, zatrudnienia) i instrumentów polityki gospodarczej, odpowiednich dla pożądanego przebiegu tych procesów RZĄDOWA RADA LUDNOŚCIOWA Założenia polityki ludnosciowej Polski 2014, http://www.stat.gov.pl/bip/389_43_plk_html.htm.
Poprawa warunków powstawania i funkcjonowania rodzin oraz sprzyjających rodzeniu dzieci i zwiększaniu liczby urodzeń Tworzenia warunków sprzyjających integracji w starzejącym się społeczeństwie zmniejszenie skali zagrożenia wykluczeniem społecznym ludzi starszych, niesamodzielnych i niepełnosprawnych Poprawa stanu zdrowia ludności i ograniczanie umieralności Określenie kierunków i zasad polityki migracyjnej Polski w dobie integracji europejskiej
Konstruktywna reakcja na zmiany demograficzne w Europie The demographic future of Europe from challenge to opportunity, Communication from the Commission, Brussels, 12.10.2006, COM(2006) 571final five key policy responses to manage demographic change: promowanie odnowy demograficznej (demographic renewal) poprzez poprawę warunków życia rodzin oraz łączenia pracy zawodowej z życiem rodzinnym wzrost zatrudnienia: więcej miejsc pracy dobrej jakości, przedłużanie życia zawodowego, wzrost produktywności i konkurencyjności poprzez inwestowanie w edukację i badania, otwarcie na napływy migracyjne i integracja imigrantów, dbałość o równowagę systemu finansów publicznych w celu zagwarantowania funkcjonowania systemu emerytalnego, ochrony zdrowia i opieki długoterminowej (s.7-12). Dlaczego odnowa demograficzna a nie polityka pronatalistyczna?
Polityka rodzinna - działania, które wpływają na struktury społeczne i rynek poprzez oddziaływanie na rodzinę tj. tworzenie i rozwiązywanie związków, rodzicielstwo welfare state & institutional setting family policies society/market partnership parenthood G.Neyer, 2009, Consequences of Family Policies on Childbearing Behavior: Effects or Artifacts?, presentation at the seminar, Institute of Statistics and Demography, Warsaw School of Economics, 20 May 2009
Zmiany rodziny Zmiany zachowań dotyczących tworzenia, rozwoju i rozwiązywania rodziny: opóźnianie, spadek płodności, deinstytucjonalizacja rodziny i jej destabilizacja Zmiany ekonomicznego modelu rodziny związane z rosnącą aktywnością zawodową kobiet - stopniowe przejście od modelu z jednym żywicielem rodziny do modelu z obojgiem pracujących partnerów Zmiany ról społecznych kobiet i mężczyzn Zmiany zachowań dotyczących rodziny a współczesny rynek pracy z niepewnością i niestabilnością zatrudnienia
Zmiany aktywności zawodowej kobiet i płodności, Europa Zachodnia Źródło: A.Matysiak, Interdependencies between fertility and women s labour supply, Springer 2011.
Zmiany aktywności zawodowej kobiet i płodności, Europa Centralna i Wschodnia Źródło: A.Matysiak, Interdependencies between fertility and women s labour supply, Springer 2011.
Przekrojowy współczynnik korelacji aktywności zawodowej/zatrudnienia kobiet i współczynnika dzietności Europa Zachodnia Europa Centralna i Wschodnia Źródło: A.Matysiak, Interdependencies between fertility and women s labour supply, Springer 2011.
Implikacje dla polityki dotyczącej ludności odnowa demograficzna a zatrudnienie zmiany relacji między zachowaniami dotyczącymi formowania i rozwiązywania związków a płodnością, między zatrudnieniem kobiet i płodnością prowadzą do pytania o ich przyczyny znaczenie kontekstu wspólne trendy i zróżnicowanie tempa zmian zachowań dotyczących rodziny polityka o wspólnych zasadach oraz zróżnicowanych rozwiązaniach w poszczególnych krajach
Schemat konceptualny badań warunków łączenia obowiązków rodzicielskich i zawodowych Czynniki instytucjonalne (polityka rodzinna) usługi opiekuńcze dla dzieci, urlopy związane z rodzicielstwem, świadczenia rodzinne Czynniki strukturalne (rynek pracy) organizacja miejsca i czasu pracy bariery wejścia na rynek Czynnik kulturowy: społeczne role kobiet i mężczyzn Czynnik dochodowy Konflikt czasu Efekt dochodowy A.Matysiak, 2008, On Interdependencies between Fertility and Women s Labour Supply. Ph.D. Thesis, Warsaw School of Economics, Warsaw 14
W-F reconciliation regime - Index of Conditions for Work&Family Reconciliation (ICWFR) 2008-2010 2008-2010 2008 Source: A.Matysiak, D.Węziak-Białowolska, Country-Specific Conditions for Work and Family Reconciliation: An Attempt at Quantification, European Journal of Population 1/2016.
Najlepsze warunki łączenia pracy zawodowej z rodziną Najgorsze warunki łączenia pracy zawodowej rodziną Źródło: A.Matysiak, D.Węziak-Białowolska, Country-Specific Conditions for Work and Family Reconciliation: An Attempt at Quantification, European Journal of Population 1/2016
17 Source: A.Matysiak, D.Węziak-Białowolska, Country-Specific Conditions for Work and Family Reconciliation: An Attempt at Quantification, European Journal of Population
Gender norms sub-index Source: A.Matysiak, D.Węziak-Białowolska, Country-Specific Conditions for Work and Family Reconciliation: An Attempt at Quantification, European Journal of Population 1/2016. data: European Value Study 2008; questions on attitudes towards women s and men s employment, family child care, and household duties by gender a working mother can establish just as warm and secure a relationship with her children as a mother who does not work, a pre-school child is likely to suffer if his or her mother works, a job is all right but what most women really want is a home and children, in general, fathers are as well-suited to look after their children as mothers men should take as much responsibility as women for the home and children
Kontekst zmiany demograficznej w Europie w poszukiwaniu wyjaśnień dotyczących zmian modelu rodziny Źródło: G.Esping-Andersen, F.Billari, 2015, Re-theorizing Family Demographics, Population and Development Review 41 (1): 1 31, p. 9.
Promowanie odnowy demograficznej Europy - przesłanki możliwego wzrostu płodności w UE postawy wobec dzieci zamierzenia prokreacyjne wyższe niż obserwowana dzietność, oczekiwania społeczne dotyczące udziału państwa w inwestowaniu w kapitał ludzki w rodzinie, czyli zmniejszania kosztów bezpośrednich wychowywania dzieci zmniejszenie kosztów pośrednich wychowywania dzieci wzrost świadomości społecznej dotyczącej skutków utrzymywania się niskiej dzietności wzrost świadomości polityków dotyczącej skutków utrzymywania się niskiej dzietności rządy deklaruja swą troskę o niską dzietność: Badania ankietowe ONZ (population perception surveys): 1976 - poziom dzietności jest wystarczający - 18 z 29 badanych krajów europejskich 2005 - poziom dzietności jest zbyt niski - 28 z 29 badanych krajów europejskich 2011 - - poziom dzietności jest zbyt niski - 27 z 43 badanych krajów europejskich Zmiany świadomości na poziomie Unii Europejskiej: od zmiany poglądów na temat znaczenia płodności dla przyszłości Europy oraz uznania konieczności wprowadzenia odpowiednich rozwiązań zachęcających do posiadania dzieci oraz do uznania odnowy demograficznej Europy jako celu strategicznego Europy istnienie przykładów dobrych praktyk (Skandynawia, Francja, Belgia, Holandia)
World Population Policies 2013, s. 418
20.02.2013 oficjalny komunikat KE o nowym podejściu do polityki społecznej Social Investment Package (SIP) definiuje ramy reformowania polityki społecznej w celu: dostosowania zabezpieczenia socjalnego do zróżnicowanych form ryzyka we współczesnych społeczeństwach inwestowania w kompetencje i potencjał ludzi (skills and capabilities) wspierania na różnych etapach przebiegu życia (life course perspective). What is social investment? Social investment helps people to adapt to societal challenges such as a changing labour market, and helps people to avoid hardship such as falling into poverty or losing their homes. Examples are early childhood education and care, prevention of early school leaving, lifelong learning, training and job-search assistance, housing support, accessible health services and facilitating living independently in old age. Social investment is one of the functions of social policies, alongside social protection and stabilisation of the economy. http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catid=1044&langid=en&newsid=1807&moredocument s=yes&tablename=news 22
Reorientacja polityki rodzinnej w Europie w kontekście wspierania rodzicielstwa a odpowiedzialność za inwestycje w odtwarzanie pokoleń polityka inwestycji społecznych jest uznawana za właściwy sposób zmniejszania nierówności społecznych jak i wspierania wzrostu zatrudnienia i liczby urodzeń prokreacja, odpłatna praca kobiet rozpatrywane w kontekście rozwoju kapitału ludzkiego, kluczowe znaczenie rozwoju publicznych usług społecznych, nakłady na kapitał ludzki w przebiegu życia kluczowe znaczenie inwestycji we wczesnych latach integracja niektórych obszarów polityki rynku pracy z polityką rodzinną nakłada nowe zadania na przedsiębiorstwa i pracodawców i określa rangę wybranych instrumentów (urlopy, usługi edukacyjno-opiekuńcze, organizacja pracy) równość płci w sferze publicznej i prywatnej polityka równego traktowania w miejscu pracy; promowanie zmian kulturowych w sferze prywatnej 4
Dlaczego należy wspierać rodzicielstwo w Polsce? zmiany struktur wieku rozrodczego kobiet spadek urodzeń nieunikniony wyże i niże demograficzne pogłębiają dysproporcje między grupami wieku aspiracje dotyczące liczby dzieci w rodzinie stosunkowo niskie wskaźniki zatrudnienia rosnące wykształcenie i aspiracje kobiet ograczanie ryzyka niestabilności ekonomicznej rodziny trudne warunki dla łączenia pracy i rodziny + niepewność oraz intensywność pracy podporządkowanie decyzji dotyczących rodziny zaangażowaniu na rynku pracy Jak: należy wspierać rodzicielstwo w Polsce? polityka łączenia pracy z rodziną Kancelaria Prezydenta RP, Dobry klimat dla rodziny, 2013 25
I.E.Kotowska, A.Matysiak, A.Pailhé, M.Styrc, A.Solaz, D.Vignoli, Family Life and Work. Second Quality of Life Survey, 2010, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions I.E.Kotowska (red.), 2009, Strukturalne i kulturowe uwarunkowania aktywności zawodowej kobiet w Polsce (red). IEK, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, stron 283 A.Matysiak, Interdependencies between fertility and women s labour supply, Springer 2011 A. Matysiak, D. Węziak-Białowolska, 2013, Country-Specific Conditions for Work and Family Reconciliation: An Attempt at Quantification, ISD Working Paper no. 31 A.Matysiak, D.Węziak-Białowolska, Country-Specific Conditions for Work and Family Reconciliation: An Attempt at Quantification, European Journal of Population 1/2016. I.E.Kotowska (red.), Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków. Diagnoza Społeczna 2013, raport tematyczny, MPiPS - CRZL, Warszawa.