POLITYKA GOSPODARCZA I SPOŁECZNA

Transkrypt

1 prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz Katedra Ubezpieczenia Społecznego POLITYKA GOSPODARCZA I SPOŁECZNA

2 DEFINICJE ORAZ ZAKRES PRZEDMIOTOWY POLITYKI GOSPODARCZEJ I POLITYKI SPOŁECZNEJ

3 Nie ma jednej definicji polityki gospodarczej, czy też polityki społecznej, z którymi zgadzaliby się wszyscy, zarówno pracownicy nauki, jak i praktycy. Dotyczy to definiowania również innych dziedzin społecznych i ekonomicznych. Jaka zasadność odrębnego traktowania polityki gospodarczej i polityki społecznej? jeżeli: - polityki nakładają się na siebie - czynniki społeczne decydują o rozwoju gospodarki - stan gospodarki jest czynnikiem warunków życia Problemy: instytucji państwa; integracji celów; wyboru narzędzi; respektowania zasad.

4 Nauka = obiektywny przedmiot badań: prowadzenie polityki w sferach: gospodarczej społecznej

5 Problemy: teorie i formy państwa (podejścia organiczne, solidarystyczne, normatywne, dobroczynne); integracja celów; wybór narzędzi; respektowanie zasad.

6 Nie ma jednej definicji polityki gospodarczej, czy też polityki społecznej, z którymi zgadzaliby się wszyscy, zarówno pracownicy nauki, jak i praktycy. Dotyczy to definiowania również innych dziedzin społecznych i ekonomicznych.

7 DEFINICJE POLITYKI GOSPODARCZEJ

8 Określenia polityki gospodarczej jako działalności praktycznej + Określenia polityki gospodarczej jako nauki = Ogląd teoretyczny polityki gospodarczej jako działalności praktycznej

9 Określenia polityki gospodarczej jako działalności praktycznej (realna gospodarka nigdy nie jest czystą gospodarką rynkową, a więc pozbawioną ingerencji państwa) Określenia polityki gospodarczej jako nauki: -podejście normatywne (jak powinno być, modele, koncepcje) - podejście pozytywne

10 Polityka gospodarcza to świadome oddziaływanie państwa na zjawiska gospodarcze za pomocą określonych narzędzi służących do osiągnięcia założonych celów (Jan Kaja).

11 Polityka gospodarcza to subdyscyplina ekonomii opisująca i wyjaśniająca sposoby świadomego oddziaływania państwa na gospodarkę, za pomocą określonych narzędzi (instrumentów) i środków, dla osiągnięcia celów założonych przez podmioty polityki gospodarczej, w otoczeniu uwarunkowań doktrynalnych (dana teoria ekonomiczna), wewnętrznych i zewnętrznych. Polityka gospodarcza jest nauką stosowaną ekonomii i formą praktyki gospodarczej państwa.

12 Podejście normatywne (jak powinno być?): modele (kryteria); doktrynalne koncepcje rozwoju; zalecenia (uniwersalne, adresowane); Podejście pozytywne (jak było, jak jest i dlaczego?): identyfikacja faktów; logiczne objaśnienia; obiektywna analiza.

13 Zakres przedmiotowy polityki gospodarczej (kryterium celu) Makroekonomiczne cele polityki gospodarczej: - systemowe (polityka systemowa), - strukturalne (polityka strukturalna), - redystrybucyjne (polityka redystrybucyjna), - stabilizacyjne (polityka stabilizacyjna). Mikroekonomiczne cele polityki gospodarczej: - wybrane dziedziny (np. przemysłowa, rolna), - grupy podmiotów (np. przedsiębiorstwa małe).

14 Zakres przedmiotowy polityki gospodarczej Rodzaje polityki makroekonomicznej: - polityka monetarna, - polityka budżetowa, - polityka dochodowa, - polityka zagraniczna. Rodzaje polityki mikroekonomicznej: - polityka przemysłowa, - polityka rolna.

15 DEFINICJE POLITYKI SPOŁECZNEJ

16 Określenia polityki społecznej jako działalności praktycznej + Określenia polityki społecznej jako nauki = Ogląd teoretyczny polityki społecznej jako działalności praktycznej

17 Cytowane najczęściej definicje polityki społecznej jako działalności praktycznej Polityka społeczna to polityka "instytucji rządowych (governments) tycząca działalności mającej bezpośredni wpływ na dobrobyt (welfare) obywateli, przez dostarczanie im usług (services) lub dochodów (income) (T.H.Marshall, Social Policy; London 1965, Hutchinson)

18 Najwięcej wątpliwości budzi tłumaczenie jednego z terminów podstawowych - welfare. Złożenie welfare state obecnie częściej tłumaczy się na "państwo opiekuńcze" aniżeli na "państwo dobrobytu". Według słowników jest to pojęcie pochodzące od złożenia well-being, a zatem welfare może oznaczać dobrobyt, pomyślność, dobrostan, czyli wyrażać jakiś aspekt dążenia do (osiągnięcia) równowagi (społecznej).

19 Najbardziej rozpowszechniona "definicja polityki społecznej jako nauki polega na ustaleniu, że bada ona zmiany, zachodzące w strukturze społecznej pod wpływem celowej działalności grup społecznych, oraz ciał publicznych i szuka sposobów najbardziej celowego przeprowadzenia tych zmian (Krzeczkowski, 1930)

20 definicja polityki społecznej jako nauki "o celowym organizowaniu postępu społecznego (Danecki, 1974)

21 "nauką o sposobach (środkach) jakimi grupy społeczne powstrzymują (prevent), odraczają (postpone), wprowadzają (introduce) i podporządkowują sobie (manage) zmiany w strukturze (społecznej - T.Sz.) nie tyle nauka stosowana, ile wprost "czysta" (teoretyczna) nauka społeczna (Townsend, 1975)

22 Pogląd, że teoretyczne definicje, zbyt uniwersalne... "pod wpływem pozytywizmu-scjentyzmu usiłowała uwolnić naukę polityki społecznej od wartościowania zmian zachodzących w strukturach społecznych pod wpływem celowej działalności człowieka", że czyniły z tej nauki "rodzaj socjotechniki lub socjografii, gdzie myśl technologiczna miała znaczenie decydujące "widzenie nauki polityki społecznej w obrębie jednej doktryny... (Auleytner, 1986).

23 Polityka społeczna jako nauka praktyczna bada zmiany zachodzące w strukturze społecznej pod wpływem celowej działalności grup i instytucji społecznych, formułując na tej podstawie postulaty co do racjonalizowania polityki społecznej jako działalności praktycznej. (T.Szumlicz, 1994)

24 Racjonalizowanie należy rozumieć trojako: 1/ jako konieczność uzasadniania polityki społecznej (analizowania i podawania argumentów przemawiających za podejmowaniem danego rodzaju przedsięwzięć społecznych); 2/ jako obowiązek wyjaśniania prowadzonej polityki społecznej (przy czym nie powinno to być usprawiedliwianie realizowanej polityki, lecz jej krytyczny ogląd, a nawet swoiste demaskowanie); 3/ jako wymóg usprawniania prowadzonej działalności (poszukiwania rozwiązań systemowych, skutecznych i efektywnych, co oznacza oczywiście znacznie więcej niż postulat kalkulacji kosztów świadczeń społecznych, albowiem sprawny system składa się z instytucji niezbędnych, akceptowanych i dobrze funkcjonujących).

25 Zakres przedmiotowy polityki społecznej polityki szczegółowe: -politykę ludnościową, - politykę rodzinną, -politykę zdrowotną, -politykę mieszkaniową, -politykę kształcenia, -politykę kulturalną (dziedzictwa narodowego), -politykę zatrudnienia, -politykę kształtowania dochodów (płac), -politykę ochrony pracy, -politykę zabezpieczenia społecznego, -polityka dotycząca organizacji i funkcjonowania pomoc społeczną, -politykę organizowania wypoczynku i czasu wolnego, -politykę kształtowania i ochrony środowiska, - politykę usuwania i ograniczania zjawisk patologii społecznej

26 Zakres przedmiotowy polityki społecznej Cztery sfery polityki społecznej: - zdrowie - edukacja - zatrudnienie - mieszkalnictwo + system zabezpieczenia społecznego

27 zatrudnienie edukacja zdrowie mieszkalnictwo zabezpieczenie społeczne

28 zdrowie mieszkalnictwo edukacja zatrudnienie zabezpieczenie społeczne

29 mieszkalnictwo zdrowie zatrudnienie edukacja zabezpieczenie społeczne

30 edukacja mieszkalnictwo zatrudnienie zdrowie zabezpieczenie społeczne

31 zdrowie mieszkalnictwo edukacja zatrudnienie edukacja zatrudnienie zdrowie mieszkalnictwo zabezpieczenie społeczne

32 Katalog ryzyk społecznych (ujęcie klasyczne): choroba macierzyństwo inwalidztwo (niezdolność do pracy) śmierć żywiciela wypadek przy pracy bezrobocie starość nagłe wydatki