Akademia Młodego Ekonomisty Jak liczą ekonomiści? JAK OPISYWAĆ GOSPODARKĘ? JAKIMI DANYMI POSŁUGUJĄ SIĘ EKONOMIŚCI? dr Michał Trzęsiok Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 12 marca 2012 r Metody opisu stanu gospodarki Jak opisywac gospodarkę? Można próbowac słownie, ale zdania typu gospodarka Polski ma się nieźle są mało tresciwe i bardzo subiektywne Znacznie lepiej można opisać stan gospodarki wykorzystując mierniki Dokonujemy pomiaru pewnej wielkości i posługujemy się wartościami liczbowymi 1
Podstawowe mierniki stanu gospodarki Wzrost gospodarczy (tempo zmian PKB) Wskaźnik inflacji Wskaźnik bezrobocia Bardziej treściwy komunikat o stanie gospodarki Zamiast: gospodarka Polski ma się nieźle powiemy: W 2011 roku wzrost PKB wyniósł 4,3%, jako efekt przyrostu spożycia indywidualnego o 3,1% i inwestycji o 8,7% W grudniu 2011 r inflacja CPI wyniosła 4,6% r/r Stopa bezrobocia pod koniec grudnia 2011 r wyniosła 12,5% Skąd się biorą te liczby? Wyznaczanie wartości PKB dla całego kraju to bardzo poważne przedsięwzięcie Na szczęście są wytyczne opracowane przez ONZ od 1952 r funkcjonuje system rachunków narodowych (SNA System of National Accounts) Dzięki temu jest łatwiej, ale nie łatwo! Obliczaniem wartości PKB oraz innych ważnych mierników stanu gospodarki zajmuje się Główny Urząd Statystyczny 2
Gospodarka kraju to pewna gra w której uczestniczy trzech graczy (tak naprawdę grupy graczy): 1) konsumenci (gospodarstwa domowe) 2) przedsiębiorstwa 3) państwo Produkt Krajowy Brutto (PKB lub GDP Gross Domestic Product) jest to suma wartości wszystkich finalnych towarów i usług wyprodukowanych na terenie kraju w ciągu określonego czasu (zazwyczaj w roku) PKB mierzy wynik rocznej pracy całego społeczeństwa Pomiar PKB PKB = C + I + G + X M C konsumpcja wartość dóbr finalnych zakupionych przez konsumentów I inwestycje zakupione przez przedsiębiorstwa nowe maszyny, budynki, ale takze zapasy G wydatki państwa na zakup dóbr finalnych od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych X eksport wartość dóbr kupionych przez zagranicę w naszym kraju M import wartość naszych zakupów zrobionych za granicą 3
Jak ogarnąć tę liczbę? Wartość PKB w Polsce w 2011 r 1 476 300 mln zł PKB Polski wyrażony w $ (USD): 497 976 mln USD Dla porównania patrząc na rankingi Forbesa wartość sprzedaży firm amerykańskich: Wal Mart Stores: 421 800 mln USD (siec supermarketów) Exxon Mobil i Chevron: 531 200 mln USD (koncerny paliwowe) No cóz DUŻY może więcej Jesteśmy na 24 miejscu ze względu na nominalną wartość PKB Za nami na 25 miejscu jest Norwegia, ale czy to cos mówi? Porównania PKB (2011 r) Lp Państwo PKB w mln $ ludność 1 USA 15 064 816 313 166 000 2 Chiny 6 988 470 1 347 350 000 24 Polska 497 976 38 092 000 25 Norwegia 478 964 4 999 000 75 Luksemburg 61 580 511 840 4
Porównania PKB per capita (2011 r) Lp Państwo PKB w mln $ per capita 1 Luksemburg 122 272 2 Katar 97 967 3 Norwegia 96 591 15 USA 48 147 50 Polska 13 967 91 Chiny 5 184 Porównania PKB per capita wg PPP (2011 r) Intrygujacy termin parytet siły nabywczej pieniadza (PPP Purchasing Power Parity) Lp Państwo PKB (PPP) per capita 1 Katar 102 891 2 Luksemburg 84 829 4 Norwegia 53 376 5 Brunei (?!!) 49 517 7 USA 48 147 46 Polska 20 136 90 Chiny 8 394 5
Ostrożnie z używaniem PKB! Używanie PKB wzbudza wiele kontrowersji Wartość PKB per capita nie jest dobrym miernikiem rozwoju gospodarczego Nie mówiąc już o rozwoju cywilizacyjnym Proponowane są inne mierniki (np HDI, ISEW), ale są duże trudności z ich wyznaczaniem Dynamika PKB Często ekonomistów i inwestorów interesuje kierunek i tempo zmian PKB Interpretacja: W 2011 roku wzrost PKB wyniósł 4,3% w stosunku do roku 2010 6
Porównania dynamiki (2011 r) Lp Państwo Wzrost PKB 1 Mongolia 14,9 % 2 Chiny 8,9 % 14 Polska 4,3 % 24 Luksemburg 3 % 32 USA 1,6 %? Grecja - 7,5 % Czym jest inflacja? to trwały wzrost poziomu cen Ładny wzorek na wskaźnik inflacji O co tu chodzi? Bierzemy koszyk i jedziemy na zakupy Zapamiętujemy wartość zakupów zapłaconą przy kasie Rok później znów bierzemy koszyk i wrzucamy dokładnie to samo do koszyka i sprawdzamy o ile więcej lub mniej zapłacimy za ten sam zestaw produktów 7
Bardzo ważne żeby kontrolować poziom inflacji! Nie powinna być za duża, ale lepsza mała inflacja niż deflacja ale dlaczego sytuacja, kiedy wszystko tanieje miałaby być niedobra? Z drugiej strony bardzo trudno zwalczyć hiperinflację (ponad 600% w roku 1989 w Polsce) Pomiar zmian cen nabiału t oznacza pierwszy tydzień marca 2012 0 oznacza pierwszy tydzień marca 2011 nabiał Cena jednostkowa Po Cena jednostkowa Pt Zakupione ilości jednostek qo Mleko (1 litr) 2,40 2,50 2 Masło (1 kostka) 3,50 4,00 3 Ser zółty (1 kg) 22,00 24,00 1,5 Jajko (1 szt) 0,50 0,60 10 =??? Różnica przy liczeniu wskaźnika inflacji polega na tym, że uwzględnia się koszyk towarów i usług składający się z ponad 2 tys elementów 8
Realny wzrost zarobków Bonifacy pracuje w branży budowlanej W grudniu 2010 r zmienił pracodawcę i zarabiał miesięcznie 2 100 zł netto ( na rekę ) W grudniu 2011 r szef dał mu podwyżkę i od tego czasu zarabia 2 250 zł netto O ile procent realnie zmieniło się jego wynagrodzenie netto wiedząc, że w grudniu 2011 r inflacja CPI wyniosła 4,6% r/r? Mały słowniczek pojęć przypomnienie PKB wzrost gospodarczy PKB per capita parytet siły nabywczej pieniądza wskaźnik inflacji 9